Lublin 2013

Politechnika Lubelska

Wydział Elektrotechniki i Informatyki

Katedra Urządzeń Elektrycznych

i Techniki Wysokich Napięć

20-618 Lublin, ul. Nadbystrzycka 38A

www.kueitwn.pollub.pl

L

L

A

A

B

B

O

O

R

R

A

A

T

T

O

O

R

R

I

I

U

U

M

M

G

G

E

E

O

O

M

M

E

E

T

T

R

R

I

I

A

A

I

I

G

G

R

R

A

A

F

F

I

I

K

K

A

A

I

I

N

N

Ż

Ż

Y

Y

N

N

I

I

E

E

R

R

S

S

K

K

A

A

Instrukcja do ćwiczenia

nr 9

Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

2

1.

Cel ćwiczenia

Zapoznanie się podstawowymi sposobami wymiarowania w środowisku programu

AutoCAD przy użyciu funkcji paska "Wymiar".

2.

Funkcje paska "Wymiar"

Poniżej przedstawiono sposoby wymiarowania z wykorzystaniem programu AutoCAD

Wygląd paska "Wymiar" przedstawia poniższy rysunek.

W

YMIAR

L

INIOWY

Pod pojęciem wymiarów liniowych rozumiemy wymiary pionowe,

poziome i obrócone. Polecenie to możemy wybrać także poprzez
Wymiar → Liniowy. Program rysuje wymiar poziomy i pionowy w
zależności od położenia punktów wymiarowych i linii wymiarowych.

Wymiar obrócony trzeba wymusić za pomocą opcji Obrócony.

•

Wtekst

– wpisanie nowego napisu wymiarowego. Wartość wymiaru odczytana z

rysunku oznaczana jest za pomocą znaków „< >”. Można wpisać coś przed

tą wartością (prefiks) i za nią (sufiks).

•

Tekst

– wpisanie nowego napisu wymiarowego. Wpisz napis wymiarowy w linii

poleceń.

•

Kąt

– zmiana kąta obrotu napisu wymiarowego względem linii wymiarowej.

•

Poziomo – wymuszenie wymiaru poziomego.

•

pIonowo – wymuszenie wymiaru pionowego.

•

Obrócony – obrót wymiaru linia wymiaru będzie nachylona pod określonym przez nas

kątem.

W

YMIAR

D

OPASOWANY

Wymiarowanie przy użyciu tego polecenia rysuje wymiar

dopasowany, czyli równoległy do prostej wyznaczonej przez punkty

wymiarowe.

Polecenie

to

możemy

wybrać

także

poprzez

Wymiar → Normalny.

•

Wtekst – wpisanie niestandardowego nowego napisu wymiarowego.

•

Tekst

– wpisanie nowego napisu wymiarowego (w linii poleceń).

•

Kąt

– zmiana kąta obrotu napisu wymiarowego względem linii wymiarowej.

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

3

W

YMIAROWANIE

D

ŁUGOŚĆ ŁUKU

Przy użyciu tego polecenia można zwymiarować długość łuku i

łukowego segmentu polilinii. Polecenie to możemy wybrać także

poprzez Wymiar → Długość łuku.

•

Wtekst

– wpisanie niestandardowego nowego napisu wymiarowego.

•

Tekst

– wpisanie nowego napisu wymiarowego (w linii poleceń).

•

Kąt

– zmiana kąta obrotu napisu wymiarowego względem linii

wymiarowej.

•

Częściowy

– umożliwia zwymiarowanie tylko fragmentu łuku.

•

Z linią

odniesienia

– Rysuje dodatkowo linię odniesienia od napisu wymiarowego do

łuku.

W

YMIAROWANIE WSPÓŁRZĘDNYCH

Przy użyciu tego polecenia wymiarujemy współrzędne

wybranych punktów na rysunku względem początku układu

współrzędnych LUW. Polecenie to możemy wybrać także

poprzez Wymiar → Współrzędne.

•

X

– zwymiarowanie współrzędnej X.

•

Y

– zwymiarowanie współrzędnej Y.

•

Wtekst – wpisanie niestandardowego nowego napisu wymiarowego.

•

Tekst

– wpisanie nowego napisu wymiarowego (w linii poleceń).

•

Kąt

– zmiana kąta obrotu napisu wymiarowego względem linii wymiarowej.

W

YMIAROWANIE

P

ROMIENIA

Za

pomocą

polecenia

WYMPROMIEŃ

lub

Wymiar → Promień można zwymiarować promień okręgu, łuku i
łukowego segmentu polilinii. Napis wymiarowy opisujący

promień jest standardowo poprzedzony literą R.

•

Wtekst – wpisanie niestandardowego nowego napisu wymiarowego.

•

Tekst

– wpisanie nowego napisu wymiarowego (w linii poleceń).

•

Kąt

– zmiana kąta obrotu napisu wymiarowego względem linii wymiarowej.

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

4

U

CIĘTY WYMIAR PROMIENIA

Polecenie WYMSKRÓCONY lub Wymiar → Ucięty umożliwia

zwymiarowanie promienia okręgu w przypadku gdy jego środek

jest znacznie oddalony od łuku i znajduje się poza rysunkiem. W

takim przypadku środek można umieścić w położeniu umownym, a

linię wymiarową załamać.

•

Wtekst – wpisanie niestandardowego nowego napisu wymiarowego.

•

Tekst – wpisanie nowego napisu wymiarowego (w linii poleceń).

•

Kąt

– zmiana kąta obrotu napisu wymiarowego względem linii wymiarowej.

W

YMIAROWANIE ŚREDNICY

Za pomocą polecenia WYMŚREDNICA

lub Wymiar → Średnica można zwymiarować

ś

rednicę okręgu, łuku i łukowego segmentu polilinii. Napis wymiarowy opisujący promień

jest standardowo poprzedzony znakiem średnicy

φ

.

•

Wtekst – wpisanie niestandardowego nowego napisu wymiarowego.

•

Tekst

– wpisanie nowego napisu wymiarowego (w linii poleceń).

•

Kąt

– zmiana kąta obrotu napisu wymiarowego względem linii wymiarowej.

W

YMIAROWANIE KĄTÓW

Wymiarowanie

przy

użyciu

tego

polecenia

pozwala

na

zwymiarowanie kąta wyznaczonego przez: dwa odcinki, łuk, wycinek

kołowy

lub

określony

przez

3 wskazane na ekranie punkty. Polecenie to możemy wybrać także

poprzez Wymiar → Kątowy.

•

Wtekst – wpisanie niestandardowego nowego napisu wymiarowego.

•

Tekst – wpisanie nowego napisu wymiarowego (w linii poleceń).

•

Kąt

– zmiana kąta obrotu napisu wymiarowego względem linii wymiarowej.

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

5

S

ZYBKIE WYMIAROWANIE

Polecenie SWYMIAR lub Wymiar → Szybki wymiar umożliwia szybkie zwymiarowanie

kilku obiektów „za jednym zamachem”. Umożliwia również edycję utworzonych wymiarów.

Polecenie znakomicie nadaje się do szybkiego tworzenia łańcuchów wymiarowych.

•

Szeregowy

– tworzy szeregowy łańcuch wymiarowy.

•

Piętrowy

– tworzy wymiary między parami skrajnych punktów wymiarowych.

•

odBazy

– tworzy bazowy łańcuch wymiarowy.

•

Współrzędne

– tworzy wymiary współrzędnych.

•

pRomień

– wymiaruje promienie wszystkich wybranych okręgów.

•

średnica

– wymiaruje średnice wszystkich wybranych okręgów.

•

punktOdniesienia – umożliwia określenie nowego punktu bazowego (odniesienia) dla

bazowego łańcucha wymiarowego oraz wymiarów współrzędnych.

•

Edycja

– edycja punktów wymiarowych.

•

Ustawienia

– domyślny punkt zaczepienia linii odnoszących:

o

Koniec

– punkty końcowe.

o

Przecięcie

– punkty przecięcia.

Ł

AŃCUCH WYMIAROWY OD LINII BAZOWEJ

Polecenie

WYMBAZA lub Wymiar → Baza umożliwia

narysowanie łańcucha wymiarowego od linii bazowej. Linię

bazową dla nowych wymiarów wyznacza istniejący wymiar

liniowy lub kątowy. Przed wywołaniem tego polecenia należy

utworzyć wymiar liniowy lub kątowy wyznaczający linię bazową

dla łańcucha wymiarowego.

•

Cofaj

– usuwa poprzednio narysowany wymiar bazowy.

•

Wybierz – umożliwia wybór innego wymiaru bazowego, od którego rysowany będzie

łańcuch wymiarowy.

S

ZEREGOWY ŁAŃCUCH WYMIAROWY

Polecenie WYMSZEREG lub Wymiar → Kontynuuj umożliwia

narysowanie

szeregowego

łańcucha

wymiarowego.

Przed

wywołaniem tego polecenia należy utworzyć wymiar liniowy lub

kątowy,

a następnie budować łańcuch wymiarowy.

•

Cofaj

– usuwa poprzednio narysowany wymiar bazowy.

•

Wybierz – umożliwia wybór innego wymiaru bazowego, od którego rysowany będzie

łańcuch wymiarowy.

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

6

O

BSZAR WYMIARU

Wybór polecenia OBSZAR

WYMIARU lub Wymiar → Obszar wymiaru daje na

możliwość równomiernego rozmieszczenia wymiarów.

•

Podaj wartość

odległości

– określa wartość odległości, aby równomiernie rozmieścić wybrane

wymiary od wymiaru bazowego (wprowadzenie wartości 0.5000

spowoduje, że między wszystkimi wymiarami będzie odległość

0.5000).

•

Auto

– automatycznie oblicza odstęp na podstawie wysokości tekstu

określonego w stylu wymiarowania wybranego wymiaru

bazowego. Wynikowa wartość odległości jest równa podwójnej

wysokości tekstu wymiarowego.

P

RZERWANIE WYMIARU

Polecenia PRZERWYMIAR lub Wymiar → Przerwanie wymiaru

pozwala nam stworzyć przerwanie w miejscu przecinających się linii

wymiarowych.

•

Wiele

– określa wiele wymiarów, do których mają być dodane przerwania, lub z

których przerwania mają być usunięte.

•

Auto

– automatycznie wstawia przerwania wymiaru we wszystkich punktach

przecięcia obiektu z wybranym wymiarem. Wszelkie przerwania

wymiaru tworzone przy użyciu tej opcji są automatycznie aktualizowane,

gdy obiekt wymiarowy lub przecinający zostanie zmodyfikowany.

•

Przywróć – usuwa wszystkie przerwania wymiaru z wybranych wymiarów.

•

Ręcznie

umożliwia ręczne wstawianie przerwania wymiaru. Aby określić

lokalizację przerwania, określa się dwa punkty na linii wymiarowej lub

pomocniczej.

T

OLERANCJA KSZTAŁTU

Polecenie oferuje rozbudowane możliwości tworzenia symboli

tolerancji (np. prostoliniowość, płaskość okrągłość, walcowatość)

i położenia powierzchni (np. równoległość, współosiowość,

symetria, bicie, itp.). Polecenie to możemy wybrać także poprzez
Wymiar → Tolerancja ….

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

7

Po wybraniu polecenia wyświetlone zostanie okno dialogowe umożliwiające wybór

symboli tolerancji i określenia parametrów.

Ś

RODEK OKRĘGU I LINIE ŚRODKOWE

Za pomocą polecenia ZNACZNIK

ŚRODKA

lub Wymiar → Znacznik

środka

zaznaczamy środek okręgu, łuku lub łukowego segmentu polilinii

oraz rysujemy linie środkowe.

K

ONTROLA

Polecenia KONTROLA

lub Wymiar → Kontrola dodaje lub usuwa

informacje

o

kontroli

dla

wybranego

wymiaru.

Wymiary

sprawdzające określają, jak często należy sprawdzać wytwarzane

części, aby zagwarantować, że wartości wymiarów i tolerancji tych

części będą należeć do określonego zakresu.

U

CIĘTY

L

INIOWY

Polecenia LINWYMSKR lub Wymiar → Ucięty liniowy pozwala

na stworzenie uskoku (wymiaru uciętego) we wskazanym przez nas

miejscu.

•

Dodaj

ucięcie

– określa wymiar liniowy lub dopasowany, do którego chcemy dodać

uskok.

W odpowiedzi na komunikat „Określ położenie ucięcia: (lub naciśnij

klawisz ENTER):

” wskazujemy miejsce do ucięcia.

•

Usuń

– określa wymiar liniowy lub dopasowany, z którego ma być usunięte

ucięcie.

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

8

P

OLECENIE

E

DYCJA WYMIARU TEKSTOWEGO

Polecenie WYMEDTEKST umożliwia zmianę położenia i kąta obrotu napisu

wymiarowego. Umożliwia również dosunięcie napisu wymiarowego do lewego lub prawego

brzegu wymiaru.

•

Przywróć

– przywraca oryginalne położenie i kąt obrotu napisu wymiarowego.

•

Kąt

– zmienia kąt obrotu napisu wymiarowego.

•

Lewo

– dosuwa napis wymiarowy do lewego brzegu wymiaru tak daleko jak jest

to możliwe.

•

Symetryczni

e

–

ustawia napis wymiarowy na środku linii wymiarowej.

•

pRawo

– dosuwa napis wymiarowy do prawego brzegu wymiaru tak daleko jak

jest to możliwe.

P

OLECENIE

E

DYCJA WYMIARU

Polecenie WYMEDYCJA umożliwia zmianę napisu wymiarowego, jego położenia i kąta

obrotu oraz pochylenie pomocniczych linii wymiarowych.

•

pRzywró

ć

–

przesuwa napis wymiarowy w położenie początkowe.

•

Nowy

– zmienia napis wymiarowy. W oknie edytora napisów wpisz nowy napis

wymiarowy. Wartość wymiaru odczytana z rysunku oznaczana jest za

pomocą znaków „< >”. Jeżeli pominiemy „< >” to nie będzie on w

przyszłości automatycznie dopasowany do zmian wymiaru.

•

Obrót

– obraca napis wymiarowy.

•

Pochyl

– zmienia kąt pochylenia pomocniczych linii wymiarowych.

A

KTUALIZACJA WYMIARU

Polecenia AKTUALIZACJA

WYMIARU

lub Wymiar → Aktualizuj służy do aktualizacji

obiektów wymiarowych wprowadzonych wcześniej zgodnie z bieżącym stylem

wymiarowym.

S

TYL WYMIAROWANIA

Wybór tego polecenia otwiera okno dialogowe Menedżer stylu wymiarowania, w którym

jest możliwe tworzenie i modyfikacja stylów wymiarowych. Wybrany rodzaj stylu

wymiarowania widoczny jest w rozwijanym oknie.

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

9

3.

Zasady wymiarowania w rysunku technicznym

Rysunek przedmiotu wykonany w rzutach prostokątnych określa jedynie jego kształt.

Nie może on być podstawą do wykonania przedmiotu, gdyż nie zawiera żadnych dokładnych

informacji dotyczących wymiarów tego przedmiotu. Rysunek musi być więc zwymiarowany.

System wymiarowania musi być więc jednoznaczny czytelny, żeby zapewnić

wykonanie przedmiotu zgodnie z wymaganiami konstruktora.

Rysunki wymiaruje się za pomocą linii wymiarowych i liczb wymiarowych oraz

dodatkowo w razie potrzeby pomocniczych linii wymiarowych i znaków wymiarowych

zgodnie z normą PN-82/N-01614.

Linia wymiarowa jest to linia ciągła cienka, zakończona najczęściej grotami

(zaczernionymi), które swym ostrzem dotykają linii zarysu rzutu przedmiotu, pomocniczych

linii wymiarowych lub linii punktowych, będących osiami symetrii – w punktach, których

odległość jest określana przez podaną liczbę wymiarową.

Pomocnicze linie wymiarowe są to linie ciągłe cienkie, ograniczające linię

wymiarową. Służą one do wynoszenia wymiarów przedmiotu poza obręb rzutu, co w

większości przypadków znacznie zwiększa czytelność rysunku.

Liczba wymiarowa określa wartość danego wymiaru w odpowiednich jednostkach.

Wszystkie wymiary liniowe na rysunkach podaje się w milimetrach przy czym oznaczenie

mm pomija się. Wymiary kątów podaje się w jednostkach kątowych, wpisując te jednostki

(stopnie, minuty, sekundy).

Znaki wymiarowe służą do dodatkowego oznaczania kształtu przedmiotu (promień,

ś

rednica).

Linię wymiarową wymiaru liniowego prowadzi się równolegle do wymiarowanego

odcinka. Liniami pomocniczymi wymiarowymi są linie będące przedłużeniem linii zarysu

rzutu przedmiotu, między którymi ma być określony wymiar.

Groty, z braku miejsca, można umieścić na zewnątrz linii wymiarowej poza

pomocniczymi liniami wymiarowymi lub zastąpić je skośnymi kreskami (cienkimi) lub

kropkami.

Pomocniczą linię wymiarową wyprowadza się ze środka linii zarysu rzutu przedmiotu i

przeciąga wyraźnie poza linię wymiarową.

Liczbę wymiarową umieszcza się nad linią wymiarową w pobliżu jej środka. Liczby

wymiarowe powinny być wpisywane bardzo czytelnie, żeby uniknąć jakich kolwiek

niejasności i pomyłek przy ich odczytywaniu.

Linię wymiarową zarysu o kształcie łuku rysujemy jako łuk równolegle przesunięty o

takim samym promieniu jak promień zarysu.

Linia wymiarowa kąta jest łukiem zatoczonym z wierzchołka kąta.

Rozmieszczenie elementów wymiarowych:

Groty linii wymiarowej mogą dotykać linii zarysu rzutu, pomocniczych linii

wymiarowych lub linii punktowych.

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

10

Linie wymiarowe usytuowane jedna nad drugą rysuje się w jednakowych odstępach tym

dalej od zarysu rzutu im są dłuższe. Pierwsza linia oddalona jest od linii zarysu o 10 mm

wszystkie następne o 7 mm.

Z braku miejsca liczbę wymiarową można umieścić nad przedłużeniem linii

wymiarowej.

Należy unikać przecinania przez linie wymiarowe innych linii wymiarowych,

pomocniczych linii wymiarowych oraz linii zarysu rzutu. Dopuszczalne jest przecinanie się

linii wymiarowych dwóch współosiowych walców.

W razie konieczności umieszczenia liczby wymiarowej na linii zarysu lub w polu

przekroju linię zarysu lub kreskowanie przekroju należy w tym miejscu przerwać.

Należy tak wpisywać liczby wymiarowe, by można je było odczytać patrząc na rysunek

z dołu i z prawej strony.

Wymiarowanie powtarzających się elementów

Jeżeli w przedmiocie występuje szereg powtarzających się jednakowych elementów, np.

wycięć lub otworów, to stosuje się wówczas uproszczony sposób wymiarowania, którego

zasady przedstawione są poniżej.

Zwymiarowanie trzech wycięć o szerokości 6 mm i

głębokości 5 mm rozstawionych co 11 mm.

Zwymiarowanie czterech otworów o średnicy 5 mm,

których osie są rozstawione wzdłuż linii prostej co 7 mm.

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

11

Zwymiarowanie

czterech

takich

samych otworów, których osie leżą na

łuku o danym promieniu i rozstawione są

co 25°.

W

przypadku

gdy

w

częściach

obrotowych

osie

otworów

są

rozmieszczone

równomiernie

na

okręgu

(zachowana jest stała podziałka

kątowa rozstawienia osi, np. trzy

otwory co 120°, cztery otwory co

90°

itp.),

można

wszystkie

informacje przekazać na jednym rzucie przedmiotu, bez rysowania dodatkowego rzutu.

Podaje się wówczas wymiar średnicy okręgu na którym leżą osie otworów oraz liczbę

otworów.

Uwaga!

Przy wymiarowaniu rozstawienia otworów podaje się zawsze odległość (liniową lub kątową)

między osiami otworów oraz dodatkowo przy większej liczbie – ich liczbę.

Wymiarowanie ścięć krawędzi

Jeżeli

ś

cięcie

krawędzi

jest

wykonane pod katem innym niż 45° –

wymiaruje się je podając szerokość i

głębokość ścięcia lub szerokość i kąt

ś

cięcia.

Ś

cięcie

krawędzi

otworu

wymiaruje się podając obie średnice

oraz całkowity kąt ścięcia.

Jeżeli

ś

cięcie

krawędzi

jest

wykonane pod kątem 45° – szerokość i

głębokość ścięcia są równe. Stosuje się

wówczas

uproszczony

sposób

wymiarowania

(podanie

wymiaru

liniowego oraz kąta ścięcia.

Ćw. 9. Zasady wymiarowania - funkcje paska „Wymiar”

12

Zasady porządkowe

Osie symetrii przedmiotu należy urywać tuż za zarysem jego rzutu.

Osie otworów o dużych średnicach należy zaznaczać liniami punktowymi cienkimi, o

małych zaś średnicach (do 12 mm) – liniami ciągłymi cienkimi. Linie powinny przecinać się

w środku otworu.

Linie i liczby wymiarowe można umieszczać w obrębie zarysu rzutu przedmiotu tylko

wówczas, jeśli nie zaciemnia to rysunku. Należy przy tym przewidzieć miejsce na czytelne

wpisanie liczb wymiarowych.

Należy łączyć kolejne linie wymiarowe w jedną prostą.

Należy unikać wymiarowania niewidocznych krawędzi przedmiotu przedstawionych w

rzutach linią kreskowaną cienką. Wymiary należy umieszczać na tych rzutach, na których

odpowiednie zarysy występują najwyraźniej, a więc w przypadku wycięć i otworów – na

przekrojach.

Wymiary wzajemnie ze sobą powiązane (np. średnica otworu i jego głębokość) należy

umieszczać blisko siebie. Dopuszcza się przy tym przecinanie się pomocniczych linii

wymiarowych.

Główne zasady wymiarowania

Zasada wymiarów koniecznych. Należy podać wszystkie wymiary niezbędne do

wykonania przedmiotu, a przede wszystkim tzw. wymiary gabarytowe, tzn. największe

wymiary określające jego wielkość.

Zasada pomijania wymiarów oczywistych. Nie podaje się wymiarów wynikających

z równoległości i prostopadłości powierzchni przedmiotu lub jego symetrii (np. wartość

kątów prostych lub odległość osi symetrii przedmiotu od krawędzi).

Zasada niepowtarzania wymiarów. Nie należy powtarzać wymiarów na żadnym z

rzutów.

Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego. Łańcuch wymiarów składa się z kilku

kolejnych wymiarów. Łańcuch wymiarowy powinien zawierać wszystkie wymiary (a

zwłaszcza gabarytowy) z wyjątkiem jednego, najmniej ważnego.

Zasada wymiarów konstrukcyjnych. Wymiary części współpracujących ze sobą

muszą umożliwiać tę współpracę – musi zapewniony być odpowiedni luz.

Zasada wymiarowania od baz. Przyjmuje się jak najmniejszą linię baz i od nich

wymiaruje się wszystkie szczegóły przedmiotu.

4.

Literatura

1.

Pikoń A., AutoCAD 2011 PL, Wydawnictwo HELION, Gliwice 2011

2.

Jaskulski A, AutoCAD 2012/LT2012/WS+ - Kurs projektowania parametrycznego

i nieparametrycznego 2D i 3D, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011

3.

Suseł M., Makowski K., Grafika inżynierska z zastosowaniem programu AutoCAD,

Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2005

4.

Mazur J., Kosiński K., Polakowski K., Grafika inżynierska z wykorzystaniem metod

CAD, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2006