127

Zimmer-Nowicka J i wsp. Analiza wskazań oraz ocena częstości wykonywania zabiegów fizjoterapeutycznych ...

Analiza wskazań oraz ocena częstości wykonywania

zabiegów fizjoterapeutycznych krtani i gardła

w wybranych gabinetach rehabilitacyjnych

Analysis of the frequency and indications to physiotherapeutic procedures

of the larynx and pharynx in selected centers

Joanna Zimmer-Nowicka, Monika Zasada, Dariusz Kaczmarczyk, Alina Morawiec-Sztandera

Klinika Chirurgii Nowotworów Głowy i Szyi II Katedry Otolaryngologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Wprowadzenie. W podręcznikach medycznych wymienia się

wiele wskazań do zabiegów fizjoterapeutycznych w chorobach

gardła i krtani, natomiast dostępne w bazie „Medline” dane na

ten temat są jednostkowe. Faktyczna częstość wykonywania

zabiegów fizjoterapeutycznych z powodu chorób gardła i krtani

w naszym kraju nie jest znana.
Cel pracy. Ocena częstości wykonywania poszczególnych

rodzajów zabiegów fizjoterapeutycznych w chorobach krtani

i gardła w wybranych gabinetach fizjoterapeutycznych oraz

analiza wskazań do ich wykonywania.
Materiał i metody. Analizę przeprowadzono w 2008 roku,

w trzech największych ośrodkach dużej aglomeracji miejskiej,

które wykonywały zabiegi fizjoterapeutyczne w pełnym zakresie.

W ośrodkach tych objętych opieką było łącznie około 6500

pacjentów. Informacje uzyskano od 36 fizjoterapeutów.
Wyniki. Wykazano, że pacjenci z chorobami krtani i gardła skie-

rowani na zabiegi fizjoterapeutyczne stanowią jedynie około 1,1%

ogółu chorych leczonych w ośrodkach rehabilitacyjnych. Odsetek

ten w poszczególnych ośrodkach wynosił od 0,6 do 3,8% (co

odpowiada od 14 do 38 zabiegów w ośrodku w ciągu roku).

Najczęstszymi wskazaniami kierowania chorych były porażenie

fałdów głosowych krtani, przewlekłe zapalenie krtani, przewlekłe

zapalenie błony śluzowej gardła oraz dysfonie. Najczęściej wyko-

nywano jonoforezę, galwanizację, inhalacje i elektrostymulację.

Wybór stosowanych leków do zabiegów był niewielki, gdyż do

zabiegów jonoforezy używano tylko chlorek wapnia i jodek po-

tasu, natomiast do inhalacji – ambroksol i hydrokortyzon.
Wnioski. Pomimo dobrych warunków do prowadzenia leczenia

i właściwego przygotowania fizjoterapeutów, wykorzystanie metod

fizjoterapii w leczeniu chorób gardła i krtani jest bardzo małe.

Słowa kluczowe: jontoforeza, fizjoterapia, inhalacje,

elektrostymulacja, gardło

Introduction. Medical textbooks list numerous indications for

physiotherapeutic procedures of the larynx and the pharynx,

while Medline database search has revealed only few relevant

publications. The actual number of such procedures in our

country remains unknown.
Aim. The aim of the study was to assess the frequency of indivi-

dual physiotherapeutic procedures performed in selected clinics

in patients with the diseases of the pharynx and larynx and to

analyze medical indications for these procedures.
Material and Methods. The analysis was carried out in 2008

in three largest centers in a big city that performed full range of

physiotherapeutic procedures. The centers were taking care

of a total number of 6500 patients. Thirty six physiotherapists

took part in a survey.
Results. The patients with the diseases of the pharynx and larynx

requiring physiotherapy constituted only 1.1% of all patients

treated in the centers. That rate varied between 0.6-3.8% (cor-

responding to an absolute number of 14-38 procedures per year

per center). The most common indications for the procedures

were: vocal fold paralysis, chronic laryngitis, chronic pharyngitis

and dysphonia. The most popular procedures were iontophore-

sis, galvanization, inhalation and electrostimulation. The choice

of medicines applied in the procedures was very limited and in-

cluded calcium chloride and potassium iodate for iontophoresis

and ambroxol or hydrocortisone for inhalation.
Conclusions. Despite appropriate equipment and experienced

staff, the utilization of physiotherapeutic procedures indicated

for treatment of the diseases of pharynx and larynx is very

low.

Key words: iontophoresis, physiotherapy, inhalations,

electrostimulation, pharynx

Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr med. Joanna Zimmer-Nowicka

Klinika Chirurgii Nowotworów Głowy i Szyi UM

ul. Paderewskiego 4, 93-513 Łódź

tel: [phone], e-mail: [e-mail]

© Otorynolaryngologia 2010, 9(3): 127-133
www.mediton.pl/orl

Prace oryginalne

128

Otorynolaryngologia 2010, 9(3): 127-133

Dokonano retrospektywnej analizy doku-

mentacji medycznej w tychże gabinetach, jak

iskierowań lekarskich na te zabiegi w czasie 12

kolejnych miesięcy (od stycznia do grudnia 2008

roku).Pacjencikierowanibylinazabiegifizjotera-

peutycznegardłaikrtaniwyłącznieprzezlekarzy

specjalistówwdziedzinieotolaryngologiiifoniatrii.

Drugimetapemkwalifikacjidotegoleczeniabyła

wrzadszychprzypadkachkonsultacjalekarzareha-

bilitacjimedycznej.Dokonanoanalizywszystkich

skierowańlekarskichnazabiegifizjoterapeutyczne

gardłaikrtaniz2008roku.Zebranorównieżdane

odkierownikówpracownifizjoterapeutycznychna

tematposiadanejiwykorzystywanejaparaturydo

zabiegówfizykalnychgardłaikrtani.

W ostatnim etapie badania przeprowadzono

równieżanonimoweidobrowolnebadaniaankie-

towewśródfizjoterapeutówwykonującychzabiegi

naregionkrtaniigardławtychośrodkach.Łącznie

wbadaniuankietowymwzięłoudział36fizjotera-

peutów. Pytania kwestionariusza przedstawiono

wtabeliI.

WSTĘP

Wostatnichlatachobserwowanyjestistotnypo-

stępwdziedzinierehabilitacjichoróbgardłaikrtani

[1-3].Wpodręcznikachmedycznychznaleźćmożna

wiele wskazań do zabiegów fizjoterapeutycznych

wchorobachgardłaikrtani[4-8]alenieznajdujeto

potwierdzeniawliczbiepublikacjiwbazachdanych

(np.PubMed).Najczęściejfizjoterapiazalecanajest

wleczeniuprzewlekłychstanówzapalnychgardła,

przewlekłychzapaleńmigdałkówpodniebiennych,

ostrych i przewlekłych zapaleń krtani, porażeń

nerwu krtaniowego wstecznego oraz zaburzeniu

czynnościowymkrtani,czylidysfonii[7].Pomimo

tejszerokiejlistywskazańrzeczywistaczęstośćwy-

konywania zabiegów fizjoterapeutycznych gardła

ikrtaniwnaszymkrajuniejestznana.

Przewlekłestanyzapalnegardłaikrtaniorazbę-

dąceichnastępstwemzaburzeniagłosunależądoczę-

stychchoróbwpopulacjipolskiej.Sąoneprzeszkodą

wpracynauczycieliiartystów.Przyobecnymsystemie

zatrudnieniacorazwięcejpracownikówzwracauwagę

nawalorygłosoweikojarzywydolnośćzawodowąze

stanemzdrowiawzakresiegardłaikrtani.Choroby

gardłaikrtanisąteżpodstawądoorzekaniaochorobie

zawodowejosóbnarażonychnaszkodliwesubstancje,

oddziaływującenabłonęśluzowąkrtanilubnaduży-

wającychgłosu.WPolscenajczęściejrozpoznawaną

chorobązawodowąjestprzewlekłachorobanarządu

głosuunauczycieli[9,10].

W przypadku wymienionych powyżej proble-

mów zdrowotnych fizjoterapia może odegrać po-

tencjalnie kluczową rolę w okresie postępowania

profilaktycznegoileczniczego.

Celempracybyłaanalizaczęstościwykonywania

poszczególnychrodzajówzabiegówfizjoterapeutycz-

nychkrtaniigardławwybranychgabinetachfizjote-

rapeutycznychorazocenawskazańdoichwykony-

waniawposzczególnychchorobachtychnarządów.

Pozatymanalizowanoinformacjeuzyskaneodfi-

zjoterapeutówdotycząceichdoświadczeńwzakresie

fizjoterapiiobszarukrtaniigardłaorazporównano

rzeczywiste metody przez nich stosowane ztymi

opisywanymiwpiśmiennictwiemedycznym.

MATERIAŁ I METODY

Analizęprzeprowadzonowtrzechnajwiększych

ośrodkachprowadzącychfizjoterapięwdużejaglo-

meracjimiejskiej,cozweryfikowanonapodstawie

danych o kontraktacji tego rodzaju świadczeń

wlokalnymoddzialeWojewódzkiegoNarodowego

FunduszuZdrowia.Dlazachowaniaanonimowości

iobiektywnościocenośrodkiteoznaczonowpracy

jako1,2i3.

Tabela I. Ankieta wypełniana przez fizjoterapeutów wykonujących

zabiegi obszaru gardła i krtani (opracowanie własne)

1. Proszę podać nazwę miejsca pracy
2. Jakie Pani/Pan posiada wykształcenie?
3. Jak długo pracuje Pani/Pan w zawodzie fizjoterapeuty?
4. W jakim wymiarze godzin Pani/Pan pracuje?
5. Jak długo Pani/Pan pracuje w danym gabinecie fizjoterapeu-

tycznym?
6. Jak Pani/Pan ocenia warunki pracy?
7. Jakie zabiegi fizjoterapeutyczne wykonuje Pani/Pan najczęściej?
• naświetlania promieniami podczerwonymi
• naświetlania promieniami nadfioletowymi
• jonoforeza
• diatermia krótkofalowa
• prądy diadynamiczne
• galwanizacja
• elektrostymulacja
• pulsujące pole magnetyczne niskiej częstotliwości
• inhalacje
• ćwiczenia kinezyterapeutyczne
• inne(jeśli tak to proszę podać jakie)
8. Ile czasu (około) może Pan/Pani przeznaczyć dla jednego pacjenta?
9. Jak długo trwa zabieg?
10. Ilu pacjentów w ciągu jednego dnia zgłasza sie na zabiegi fizjo-

terapeutyczne na obszar krtani i gardła?
11. Jak ocenia Pani/Pan stan techniczny sprzętu, na którym wyko-

nywane są zabiegi?
12. Czy spotkał/a się Pani/Pan podczas zabiegów fizjoterapeutycz-

nych na gardło i krtań z powikłaniami? Proszę opisać.
13. Czy pacjenci są zadowoleni z zabiegów/czy zgłaszają poprawę

lub ustępowanie dolegliwości?
14. Który z zabiegów cieszy się największym uznaniem wśród

pacjentów?

129

Zimmer-Nowicka J i wsp. Analiza wskazań oraz ocena częstości wykonywania zabiegów fizjoterapeutycznych ...

Danewprowadzonodoarkuszakalkulacyjnego

w programie MS Excel v. 2007. Uzyskane dane

analizowano przy użyciu standardowych metod

statystykiopisowej.Daneprzedstawionowpostaci

odsetkowej.

WYNIKI

Liczbę pacjentów kierowanych na zabiegi fi-

zjoterapeutycznezpowoduchoróbgardłaikrtani

oraz odsetek tych zabiegów do ogółu pacjentów

leczonychw2008rokuwposzczególnychośrodkach

przedstawionowtabeliII.

Wskazaniadozabiegów,jakirodzajzabiegów

fizjoterapeutycznychprzedstawionowtabeliIII.

Napodstawiebadaniaankietowego36fizjotera-

peutówdokonanoogólnejcharakterystykiposzcze-

gólnychośrodków(doświadczeniezawodowekadry

iwarunkipracy),awynikiprzedstawionowtabeli

IV.

Wszystkieośrodkiwykonujązabiegiodponie-

działkudopiątkuwgodzinachod8do18idysponu-

jągabinetamifizykoterapii,salamigimnastycznymi,

gabinetamimasażu.
Ośrodek nr 1

Doośrodkanumer1skierowanonazabiegifi-

zjoterapeutyczne38pacjentówzchorobamigardła

ikrtaniw2008roku(tab.II).Stanowiłototylko

3,8%wśródogółuleczonychtuchorych.Wgrupie

badanejbyło29kobieti9mężczyzn.

Rodzajezabiegówwykonywanewposzczegól-

nychchorobachwymienionesąwtabeliIII.Jono-

forezabyławykonywanazużyciemdwóchleków:

2% roztworu chlorku wapnia lub 1% roztworu

jodkupotasu.Inhalacjewykonywanoprzyużyciu

ambroksolu, hydrokortyzonu lub fizjologicznego

roztworuchlorkusodu.

Wporadnitejznajdujesięgabinetfizykoterapii,

dwiesalegimnastyczne,saladohydroterapiioraz

saladozabiegówdiatermiiipolamagnetycznego.Na

Tabela II. Liczba pacjentów kierowana na zabiegi fizjoterapeutyczne

w 2008 roku w poszczególnych ośrodkach w porównaniu do liczby

kierowanych na zabiegu obszaru gardła i krtani

Nr

ośrodka

Liczba wszystkich

pacjentów kiero-

wanych na zabiegi

fizjoterapeutyczne

Liczba pacjentów kie-

rowanych na zabiegi

fizjoterapeutyczne na

obszar krtani i gardła

%

1

ok. 1 000

38

ok. 3,8

2

ok. 2 500

14

ok. 0,6

3

ok. 3 000

17

ok. 0,6

Razem

ok. 6 500

69

ok. 1,06

Tabela III. Wskazania do zabiegów fizjoterapii i rodzaj przeprowa-

dzanych zabiegów w poszczególnych ośrodkach

Jednostka chorobowa

Liczba

chorych

Rodzaj zabiegów

Ośrodek 1

Przewlekłe zapalenie błony śluzo-

wej gardła

1

Inhalacje 1

Przewlekłe zapalenie krtani

13

Inhalacje 9

Galwanizacja 2

Jontoforeza 2

Przewlekłe zapalenie krtani

8

Inhalacje 8

Dysfonie

4

Inhalacje 3

Jontoforeza 1

Guzki strun głosowych

2

Jontoforeza 2

Ośrodek 2

Porażenie strun głosowych

13

Jontoforeza 13

Elektrostymulacja 4

Galwanizacja 2

Choroba strun głosowych

1

Jontoforeza 1

Ośrodek 3

Porażenia strun głosowych

9

Elektrostymulacja 8

Magnetoterapia 8

Jontoforeza 3

Biostymulacja 3

Dysfonie

6

Elektrostymulacje 3

Jontoforeza 3

Zapalenia strun głosowych

1

Inhalacje

Zapalenie krtani

1

Magnetoterapia 1

Jontoforeza 1

Razem

69

Tabela IV. Charakterystyka analizowanych ośrodków (kadra,

doświadczenie zawodowe, warunki pracy)

Ośrodek 1

Ośrodek 2

Ośrodek 3

Liczba ankietowa-

nych fizjoterapeu-

tów (% wszystkich

zatrudnionych

w ośrodku)

11 (61%)

11 (65%)

14 (87,5%)

Kadra

1 mgr

2 mgr

11 mgr

10 techników 9 techników 3 techników

Lata pracy
do 10 lat

1

3

6

do 20 lat

3

0

5

powyżej 20 lat

7

8

3

Ocena warunków

pracy
Złe

0

1

0

Dostateczne

0

4

7

Dobre

9

4

6

Bardzo dobre

2

2

1

130

Otorynolaryngologia 2010, 9(3): 127-133

jednejzsalgimnastycznychznajdująsięstanowiska

dozabiegównaświetlania,ultradźwiękóworazkrio-

terapii.Wgabineciefizykoterapeutycznymznajduje

sięsiedemstanowisk.Sprzętwykorzystywanydo

zabiegów elektroterapii to: DIATRONIC-DT-10B,

dwaaparatySTYMATS-210,STYMATS-300,STY-

MATS-110.Wgabinecietymznajdujesięrównież

aparatdolaseroterapii.Wsali,gdzieprzeprowadza

się zabiegi przy użyciu pola magnetycznego oraz

diatermiiznajdujesięaparatdozabiegówzużyciem

impulsowegopolamagnetycznego,TERAPULSGS

220idwaaparatydodiatermii.

Jedenastufizjoterapeutów(61%)wzięłoudział

wbadaniu.Stantechnicznysprzętuużywanegodo

zabiegówocenionybyłprzezfizjoterapeutówjako

dobrylubbardzodobry.

Fizjoterapeucipodczaszabiegównaregionkrtani

igardłaniespotkalisięzżadnymipowikłaniami.

Natomiastwszyscybyliprzekonanioskuteczności

tejterapiinapodstawierozmówzchorymi.
Ośrodek nr 2

Doośrodkanumer2w2008rokuzostałoskie-

rowanych14pacjentówzchorobamigardłaikrtani.

Ogółemwszystkichleczonychwtymrokubyłook.

2500osóbzczegowynika,żepacjencizchorobami

gardłaikrtanistanowilitylko0,6%.Wśródtych14

pacjentówbyło9kobieti5mężczyzn.Przyczyny

kierowanianazabiegifizjoterapeutyczneirodzaje

wykonywanychzabiegówpodanowtabeliIII.

Wszyscy pacjenci z rozpoznaniem porażenia

strun głosowych lub „choroby strun głosowych”

bylikierowaninazabiegjonoforezyzzastosowa-

niem2%roztworuchlorkuwapnia.Opróczzabiegu

jonoforezyczterechpacjentówdodatkowoskiero-

wano na zabieg elektrostymulacji oraz dwóch na

galwanizacjękatodową.

W poradni rehabilitacyjnej wydzielony jest

gabinetfizykoterapeutyczny,dwiesalekinezytera-

peutyczne,gabinetmasażuorazsaladozabiegów

wykorzystujących impulsowe pole magnetyczne.

W gabinecie fizykoterapeutycznym znajdują się

cztery stanowiska. Sprzęt wykorzystywany do

elektroterapiitoSTYMATS-300,STYMATS-200,

PULSOTRONIC ST-5D, PULSOTRONIC ST-4M,

INTERDYNID99,dwaaparatySTYMATS-210.

Wbadaniuwzięłoudział11fizjoterapeutów,co

stanowi65%kadrytamzatrudnionej.Negatywną

opinięostanietechnicznymsprzętuużywanegodo

zabiegówwydałopięciufizjoterapeutów,trzyosoby

oceniły go jako średni, natomiast pozostałe pięć

uznałogojakobardzodobry.Zabiegamiwskazany-

mizanajczęściejwykonywanymibyły:jonoforeza,

galwanizacja,biostymulacjalaserowa,naświetlania,

impulsowepolemagnetyczne,elektrostymulacja.In-

halacjiwtymośrodkuniewykonywanozewzględu

nabrakodpowiedniegosprzętu.Fizjoterapeucina

przeprowadzenie wywiadu z pacjentem oraz wy-

konaniezabiegumogliprzeznaczyćokoło15min.

Trzechfizjoterapeutówpodczaszabiegównaregion

krtaniigardłaodnotowałopowikłaniatakiejaknp.

poparzeniaprądemczyreakcjeuczulenioweskóry

na zastosowany lek. Większość fizjoterapeutów

często otrzymywała informacje od pacjentów na

tematpoprawylubustąpieniadolegliwości.
Ośrodek nr 3

Wośrodkunumer3byłoleczonychokoło3000

chorych.Wtejgrupietylko17pacjentów(10kobiet

i7mężczyzn)byłoleczonychzpowoduchoróbgar-

dłaikrtani(0,6%).Przyczynykierowaniachorych

iwykonywane zabiegi w poszczególnych jednost-

kachchorobowychprzedstawionowtabeliII.

W przychodni rehabilitacyjnej świadczone są

pełnoprofilowe usługi w trybie ambulatoryjnym

dlapacjentówdorosłych.Znajdująsiętudwiesale

gimnastyczneorazgabinetfizjoterapeutyczny,gdzie

jest6stanowiskoraz2pomieszczeniadozabiegów

przyużyciupolamagnetycznego.Aparatystosowane

dozabiegówwtejczęścioddziałuto:ISODYNAMIC

DD8,STYMATS-300,dwaaparatySTYMATS-200,

dwaaparatySTYMATS-110,lampydonaświetlań:

SolluxorazEMITAVT-410,INTERDYNID75M.

Fizjoterapeucinajczęściejwykonywalizabiegi:

jonoforezy,galwanizacji,prądówdiadynamicznych,

elektrostymulacji, naświetlania oraz zabiegi przy

użyciuimpulsowegopolamagnetycznego.Zabiegów

inhalacjiniewykonywanowtymośrodkuzpowodu

brakuodpowiednichurządzeń.Fizjoterapeucipyta-

nioilośćczasu,wktórymmogązająćsiępacjentem

(tzn.przeprowadzićwywiad,wykonaćzabiegitp.)

odpowiadalibardzoróżnie,przeciętniewynosiłon

około 30 min. Aż pięciu fizjoterapeutów w tym

gabinecie spotkało się z powikłaniami podczas

wykonywaniazabiegównaobszarkrtaniigardła

(m.in. oparzenia prądem oraz uczulenia na lek).

Opinia pacjentów przekazywana fizjoterapeutom

oskutecznościzabiegówbyładobra,bowiemczęsto

zgłaszalionipoprawęlubustąpieniedolegliwości.

DYSKUSJA

Podsumowaniewynikówuzyskanychwewszyst-

kichośrodkachprzedstawionowtabeliII.Wynika

znich,żewbadanychośrodkachw2008rokupa-

cjentówzeskierowaniaminazabiegifizjoterapeu-

tycznekrtaniigardłaogółembyło69,costanowiło

1,06%wszystkichpacjentówkierowanychnatego

typuzabiegi.

131

Zimmer-Nowicka J i wsp. Analiza wskazań oraz ocena częstości wykonywania zabiegów fizjoterapeutycznych ...

Przeprowadzonaanalizawykazała,żepacjenci

z chorobami krtani i gardła skierowani na zabie-

gi fizjoterapeutyczne stanowili znikomy odsetek

(1,06%)ogółuchorychleczonychwspecjalistycz-

nychośrodkachrehabilitacyjnych,wykorzystujących

zabiegi fizjoterapeutyczne. Obserwacja ta zmusza

dozastanowieniasiędlaczegotakmałopacjentów

zproblemamiwobrębietychnarządówkierowanych

jest na zabiegi fizjoterapeutyczne. We wszystkich

tychośrodkachzatrudnienisąwporadniachspecja-

listycznychlekarzeotolaryngolodzy.Przyjmowanisą

wnichpacjencizcałegoregionu.Dolegliwościze

stronygardłaikrtanisąniezwykleczęste,dlategow

leczeniuich,azwłaszczawleczeniuprzewlekłych

stanówzapalnychdużeznaczeniemogąmiećzabiegi

fizjoterapeutyczneikinezyterapeutyczne[4,11-13].

Być może w innych ośrodkach specjalistycznych

chorzy na przewlekłe schorzenia gardła i krtani

częściejkorzystająztejformyterapii.

Wyniki badań obrazują, że gabinety rehabi-

litacyjne mają odpowiednie warunki i właściwy

sprzętzdobrzewykwalifikowanąkadrą.Wszystkie

gabinetypracująwgodzinach,zarównoporannych

jak i popołudniowych we wszystkie dni robocze

wtygodniu,czylisądostępnedlaosóbaktywnych

zawodowo. Wszystkie zabiegi wykonywane są

zgodniezzasadamiiwszelkimiwymogamiformal-

nymi[14].Pomimotegowprzypadkupacjentów

zechorobamigardłaikrtaniaparaturataniebyła

kompleksowo wykorzystana. Chorzy zazwyczaj

korzystali z jednego zabiegu, chociaż zaleca się

stosowanie kilku zabiegów fizjoterapeutycznych

wleczeniuprzewlekłychchoróbgardłaikrtani[7].

Pracafizjoterapeutówbyładobrzezorganizowana,

chociażdużaliczbapacjentówprzyjmowanychco-

dziennienazabiegiuniemożliwiałafizjoterapeutom

komfortowy kontakt z pacjentami. Tempo pracy

byłobardzoduże.

Analiza przyczyn skierowań na zabiegi fizjo-

terapeutyczne w badanej grupie wykazała, że

najczęstszymi chorobami obszaru krtani i gardła

byłyporażeniastrungłosowychkrtani,przewlekłe

zapalenie krtani, przewlekłe zapalenie błony ślu-

zowejgardła,przewlekłezapaleniegardłaikrtani,

dysfonie,guzkistrungłosowychizapaleniestrun

głosowych.Zpowodubrakuodpowiednichdanych

wnaszejpopulacjiniejesteśmywstanieokreślić

nailerozkładwskazańdozabiegówfizjoterapeu-

tycznychpokrywałsięzczęstościąwystępowania

poszczególnychproblemówzdrowotnychwpopu-

lacji.

Zabiegami, które były wykonywane w przy-

padku analizowanych rozpoznań były jedynie

jonoforeza, galwanizacja, inhalacje i elektrosty-

mulacja.Lekamiużytymidozabiegówjonoforezy

byłychlorekwapniaijodekpotasu,natomiastdo

inhalacji–ambroksolihydrokortyzon.Małaróżno-

rodnośćwykorzystanychlekówpozostajewdużej

rozbieżnościzmożliwościami,którewymienianesą

wpodręcznikachfizjoterapii[4,14].

Nasząuwagęzwróciłozastosowaniewyłącznie

czterech rodzajów zabiegów, pomimo większych

możliwościprzedstawianychośrodków.Przykładem

możebyćdysfonia,wktórejpostępowaniefizjotera-

peutycznepozwalanastosowanieciepłychinhalacji,

diatermii, jonoforezy, galwanizacji oraz ćwiczeń

oddechowychirehabilitacjigłosuzezwalnianiem

napięcia mięśni krtani poprzez mechanoterapię

iucisk [7,15], a w poddanych obserwacji ośrod-

kachwykonywanebyłyjedyniezabiegijonoforezy

iinhalacje.Natomiastinhalacjemiałymiejscetylko

w jednym z ośrodków z uwagi na wyposażenie.

Podobnieprzedstawiałasięrehabilitacjachorych

zporażeniamistrungłosowych.Wramachrehabi-

litacjipowinnybyćwykonywanećwiczeniaodde-

chowezwykorzystaniempodparciaoddechowego

[16,17],awramachfizykoterapiidiatermie,galwa-

nizacjeijonoforeza.Wprzebadanychośrodkachw

przypadkuporażeniastrungłosowychjakkolwiek

wykonywanozabiegijonoforezy,galwanizacjika-

todowej,elektrostymulacji,laseroterapiiimagne-

toterapiitojednakrzadkoutegosamegochorego.

Istotnąobserwacjąjestto,żewżadnymośrodkunie

przeprowadzonoćwiczeńoddechowych.Przyczyną

tegomożebyćfakt,żetenrodzajćwiczeńzazwyczaj

wykonywanyjestpodnadzoremlogopedówściśle

współpracujących z foniatrami. Mała różnorod-

nośćzabiegówutegosamegopacjentamogłabyć

wynikiem niewystarczającej współpracy lekarzy

otolaryngologówzfizjoterapeutamilubograniczeń

wynikającychzodpłatnościzatezabiegi.

Ponadtotenstanrzeczymożebyćuwarunko-

wany powszechnym stosowaniem farmakoterapii

promowanejprzezlekarzyifirmyfarmaceutyczne.

Wynikaćtotakżemożezwiarywiększościchorych

wjejskuteczność.Natomiastfizjoterapiabywapo-

strzeganajakoczasochłonnaiwymagającaaktywne-

gouczestnictwapacjenta.Dodatkowymczynnikiem

zniechęcającym może być okres oczekiwania na

zabiegi.

Badanie ankietowe przeprowadzone wśród

fizjoterapeutów wykazało, że maja oni duże do-

świadczeniezawodoweidobrewarunkipracy.Na

36fizjoterapeutóważ22oceniłosprzętużywany

dozabiegówjakobardzodobrylubdobrya14jako

nieodpowiedni.Taocenaniejestzgodnaznaszymi

obserwacjami,bowiemsprzętbyłsprawny,miałod-

powiedniecertyfikaty,byłwykorzystywanyzgodnie

132

Otorynolaryngologia 2010, 9(3): 127-133

zobowiązującymizasadami.Pomiędzyposzczegól-

nymiośrodkaminiezaobserwowaliśmyistotnych

różnicwprzygotowaniustanowiskpracy.

Powikłania po zabiegach fizjoterapeutycznych

nakrtańigardłobyłyrzadkie.Chociażośmiufizjo-

terapeutów(22%)spotkałosięztakimisytuacjami

to nie były one groźne. Zaobserwowano uszko-

dzeniatermiczneskórywwynikudziałaniaprądu

elektrycznego,wynikającezbłędówtechnicznych

(nieodpowiednie parametry), stany zapalne skó-

ry jako reakcja alergiczna na stosowane leki lub

złątolerancjęzabieguprzezchoregopodpostacią

złegosamopoczucia.Wtychprzypadkachistniała

koniecznośćprzerwaniaterapii,ponieważokolice

krtaniigardłanależądomiejscszczególniewraż-

liwych. Na podstawie przeprowadzonej analizy

stwierdzono,żefizjoterapeucibyliczęstoinformo-

waniprzezpacjentówopoprawielubustępowaniu

dolegliwości,cosugerujeskutecznośćzastosowanej

terapii.

Wyniki badania skłaniają do zastanowienia

się nad możliwością większego upowszechnienia

metod fizjoterapii w otolaryngologii. Wymaga to

znacznie lepszej współpracy pomiędzy lekarzami

tej specjalności i lekarzami medycyny rodzin-

nej afizjoterapeutami. Warto też zauważyć, że

wanalizowanymmateriależadnezeskierowańna

zabieginiezostałowydaneprzezlekarzamedycyny

rodzinnej,cojestniezgodnezwytycznymidlatych

specjalistów[18].

Kunaszemudużemuzaskoczeniupiśmiennictwo

dostępnewbazieMEDLINEniezawierałożadnej

oryginalnej,pełnotekstowejpozycjinatematwyko-

rzystaniezabiegówfizjoterapeutycznychwleczeniu

przewlekłychstanówzapalnychgardłaikrtani.Zna-

lezionojedynietytułyartykułówopublikowanych

2-3dekadytemulubnawetwcześniejitogłównie

wjęzykachinnychniżangielski(źródło:http://www.

ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez).

Rehabilitacja jest dziedziną, która towarzyszy

prawie każdej dziedzinie medycyny klinicznej

idlategopowinnazapewniaćszerokizakreslecze-

nia chorób gardła i krtani [19-21]. Nasza analiza

wykazała, że wykorzystywanie metod fizjoterapii

w leczeniu chorób laryngologicznych jest małe

iniepełne dlatego należy poszukiwać czynników,

które wpłynęły na takie wyniki. Wykorzystanie

metod, jakie daje rehabilitacja wymaga zmian

wsystemiekształceniastudentówwydziałówme-

dycznych,jakiwszkoleniupodyplomowymlekarzy

różnychspecjalności.Należyrównieżnawiązywać

szersząwspółpracęlaryngologówirehabilitantów

copozwolinalepszewykorzystaniemetodfizjote-

rapeutycznychwchorobachgardłaikrtani.Wska-

zanejestrównieżprzeprowadzenieanalizykosztów

iefektywnościfizjoterapiiwleczeniuchoróbgardła

ikrtaniorazporównaniedoinnychmetodleczenia.

Rozwiązaniatychproblemównależyrównieższukać

worganizacjisystemuochronyzdrowia,któremogą

byćodpowiedzialnezatakmałąliczbępacjentów

zeschorzeniamigardłaikrtanileczonychprzyza-

stosowaniumetodfizjoterapeutycznych.

WNIOSKI

1. Liczba chorych skierowanych na zabiegi fizy-

koterapeutyczne z chorobami gardła i krtani

przezlekarzyspecjalistówirodzinnychjestmała

(średnio1,06%wszystkichzabiegów).

2. W leczeniu chorób gardła i krtani wykorzy-

stywano zbyt wąską gamę zabiegów fizjote-

rapeutycznych w porównaniu do możliwości

ośrodków.

1. Zimmer-NowickaJ,Morawiec-BajdaA.Noweperspektywy

rehabilitacjigłosowejchorychpolaryngektomiicałkowitej

z powodu raka krtani. Acta Clin Morphol 2005; 8:

24-29.

2. Olszański W, Gieroba W, Warchoł W, Morshed W,

GołąbekW. Analiza akustyczna mowy przełykowej

wporównaniu z mową przełykową po całkowitym

usunięciukrtani.OtolaryngolPol2004;58:473-7.

3. OkłaS.Chirurgicznarehabilitacjagłosu.PZWL,Warszawa,

2007.

4. Mika T, Kasprzak W. Fizykoterapia. PZWL, Warszawa

2006.

5. OlszewskiJ.Fizjoterapiawotolaryngologiidlastudentów

fizjoterapii.Alfa-MedicaPress,Bielsko-Biała,2005.

6. Kwolek A. Rehabilitacja medyczna. Wydawnictwo

MedyczneUrban&Partner,Wrocław2003.

Piśmiennictwo

7. Pruszewicz A. Foniatria kliniczna. PZWL, Warszawa

1992.

8. Zakrzewski A. Otolaryngologia kliniczna. PZWL,

Warszawa1981.

9. IndulskiJ,StarzyńskiZ.OccupationaldiseasesinPolandin

theYeats1994-1996.TheNoferInstituteofOccupational

Medicine,Łódź,1997.

10. http://www.rynekzdrowia.pl/Prawo/Ranking-chorob-

zawodowych-w-Polsce,7899,2.h

11. Kahn J. Elektroterapia - zasady i zastosowanie. PZWL,

Warszawa1996.

12. KochańskiW.Balneologiaihydroterapia.Wydawnictwo

AWF,Wrocław2002.

13. KochańskiW.Vademecumfizykoterapii.Wydawnictwo

AWF,Wrocław2003.

133

Zimmer-Nowicka J i wsp. Analiza wskazań oraz ocena częstości wykonywania zabiegów fizjoterapeutycznych ...

14. JaśkiewiczJ,BromboszczJ,WłochT,PiekarzA,BlachuraL.

Jonoforezaifonoforeza.RehabilitacjaMedyczna2000;4

(numerspecjalny):6-47.

15. Zalesska-Kręcicka M, Kręcicki T. Zarys otolaryngologii.

PZWL,Warszawa1998.

16. Maniecka-Aleksandrowicz B, Kukwa A, Żarnecki P.

Rehabilitacjagłosupooperacjachrozszerzającychgłośnię.

OtolaryngolPol1983;37:329-31.

17. Kosztyła-Hojna B, Kasperuk J, Rogowska M, Ryćko P.

Rehabilitacjafoniatryczno-logopedycznagłosuwdysfonii

porażennej - opis przypadku. Pol Merk Lek 2008; 25:

250-60.

18. JohnWSaultz.PodręcznikMedycynyRodzinnej.Czelej,

Lublin2005.

19. Straburzyńska-Lupa A, Straburzyński G. Fizjoterapia.

PZWL,Warszawa2003.

20. Zakrzewski A. Otolaryngologia kliniczna. PZWL,

Warszawa1981.

21. Kochański W. Vademecum fizykoterapii. Wydawnictwo

AWF,Wrocław2003.