EKSPERYMENTY „PUDEŁKO POMYSŁÓW” WODA

PAROWANIE

Parowanie to przemiana cieczy w parę. Gwałtowne parowanie następuje podczas wrzenia
cieczy, lecz oczywiście taka temperatura nie jest potrzebna. Po podgrzaniu cieczy jej

cząsteczki zaczynają drgać coraz szybciej. Niektóre z nich, znajdujące się blisko powierzchni,
mogą uzyskać energię wystarczającą do oderwania się. Może to nastąpić w każdej

temperaturze, choć im jest wyższa, tym szybsze tempo parowania. Dzieci powinny zrozumieć,
że to, iż ilość wody się zmniejsza, nie oznacza jej zniknięcia. Po prostu zmienia ona stan

skupienia. Dzieje się tak, ponieważ bardziej rozgrzane cząsteczki unoszą się w górę, a
zimniejsze pozostają. Ważnym czynnikiem w procesie parowania jest wiatr.
Osuszanie kałuży
Co jest potrzebne. kałuża na placu zabaw, kawałek kredy, słoneczny dzień

1.Obrysuj kredą brzegi kałuży na chodniku, bądź innej twardej nawierzchni na placu zabaw.
Obok linii zapisz dokładną godzinę.
Suszenie na wietrze

Co jest potrzebne. kilka kawałków płótna, klamerki do bielizny
1.Zamocz wszystkie szmatki w wodzie. Nie wyżymaj.

2.Przypnij szmatki klamerkami do ogrodzenie, albo drzewa w różnych miejscach na placu
zabaw (w cieniu, na słońcu, w cieniu – gdzie wieje wiatr, w słońcu – gdzie wieje wiatr).

Niektóre możesz powiesić w domu. Która szmatka schła najdłużej? Która najkrócej?
Doświadczenia z wodą.

Co jest potrzebne. woda, szkło, kubek, igła, papierowe serwetki, słomka do picia napojów,
zużyte zapałki, płyn do mycia naczyń, kawałek cienkiego drutu.

1.Szklaną miseczkę napełnij wodą. Połóż igłę na bibułkowej serwetce, a serwetkę delikatnie
na wodzie. Po pewnym czasie serwetka utonie, igła natomiast zostanie na powierzchni. Jeżeli

przyjrzysz się powierzchni wody przez lupę, zauważysz, że ugięła się ona wokół igły. Woda
wygląda tak, jakby miała „skórę”, na której spoczywa igła.
Czarodziejskie właściwości wody

1.Wessij wodę do słomki i zatkaj palcem jej górny otwór. Woda zostanie w słomce. Podnieś

palec do góry i pozwól paru kroplom spaść na czystą, plastikową powierzchnię.
2.Obserwuj kształty kropli wody. Teraz umocz koniec zapałki w płynie do naczyń i dotknij
nim wszystkie krople wody.
Napięcie powierzchniowe wody sprawia, że krople są wypukłe. Kiedy zmieszasz wodę z

płynem do naczyń, uelastycznia on powierzchnię wody i krople rozszerzają się.
Dmuchanie baniek

Dmuchając bańki można dojść do wniosku, że woda naprawdę ma skórę iże jest ona
elastyczna.

1.Zmieszaj w kubku z wodą płyn do mycia naczyń. Płyn zwiększy powierzchnię wody i bańki
będą lepsze.
2.Z kawałka cienkiego drutu wykonaj pętelkę i zanurz ją w roztworze do robienia baniek.

Zobaczysz, że pętelkę pokrywa cienka powłoczka płynu. Możesz dmuchać bańki.
3.Dmuchaj spokojnie, potem coraz silniej, aż powłoczka płynu się wydmie. Wielkość baniek

zależy od zawartości płynu do mycia naczyń w wodzie. Im go więcej tym większe bańki.
Słone morze

Jest to kolejne doświadczenie dotyczące parowania. Tym razem nacisk położony został na
odkrycie jakie ciała stałe pozostają po wyparowaniu wody. Przydatne byłoby tu dla dzieci

wcześniejsze doświadczenia z rozpuszczeniem

ciał stałych w wodzie. Dzieci będą wówczas wiedziały, że niektóre ciała stałe rozpuszczają się
całkowicie, także nie widać żadnej ich cząstki i nie łatwo je odzyskać w pierwotnym kształcie.
Inne substancje jednak nie rozpuszczają sie w całości, lecz ich drobiny pozostają zawieszone
w wodzie. Te drobiny łatwo odzyskać dzięki filtrowaniu. Sól jest związkiem chemicznym,

który ulega rozpuszczeniu w wodzie. Filtrowanie nie ma żadnego wpływu na roztwór. Gdy
jednak woda wyparuje, sól pozostanie w postaci drobnych kryształków o kształcie sześcianu.
Uzyskiwanie soli ze słonej wody

Co jest potrzebne. sól i pojemnik z wodą, kilka talerzyków, czysty woreczek foliowy

1.Wsyp sól do pojemnika z wodą i mieszaj tak długo, aż sól zupełnie zniknie.
2.Wylej ostrożnie słoną wodę na talerzyki i ustaw je w dobrze nasłonecznionym miejscu na
parapecie.
3.Kiedy będą suche, przyjrzyj się temu, co na nich zostało.

Są to kryształki soli.
Powtórz to doświadczenie używając różnych ilości soli. Spróbuj użyć innych surowców, np.:
cukru lub soli kąpielowej

Powtórz doświadczenie, lecz tym razem dokładnie osłoń talerzyk przezroczystym woreczkiem
foliowym. Co dostrzegasz wewnątrz woreczka, kiedy woda na talerzyku wysycha? Przy tym

doświadczeniu możesz dzieciom wyjaśnić jak wygląda obieg wody w przyrodzie.
UNOSZENIE SIĘ NA WODZIE

Dzieci mogą eksperymentować z rozmaitymi przedmiotami, sprawdzając, czy będą one
pływały, czy zatoną; lecz w swoich wnioskach poprzestaną najprawdopodobniej na

rozróżnianiu dwóch rodzajów przedmiotów – unoszących
się na powierzchni i spadających na dno. Znacznie trudniej jest zrozumieć, jak to się dzieje, że

rzeczy unoszą się na wodzie i nie należy oczekiwać, by młodsze dzieci zrozumiały, na czym
to polega. Kiedy umieszczamy na wodzie jakiś przedmiot, siła grawitacji ściągnie go na dół.

Istnieje jednak przeciwstawne jej wypychanie, czyli siła wyporu, która może sprawić, że
przedmiot uniesie się na wodzie. Dzieci mogą wyczuć tę siłę, gdy spróbują wepchnąć pod

wodę kawałek drewna lub plastiku. Bryłka plasteliny wrzucona do wody zatonie. Gdy jednak
zostanie uformowana w „łódkę” o

kształcie spodka, będzie pływała. W słonej wodzie, która jest gęściejsza od słodkiej, wypór
hydrostatyczny będzie silniejszy. Słomki do napojów mogą służyć jako gęstościomierz. W

sodzie słonej wypłyną wyżej, a w bardzo słonej – jeszcze wyżej.
Unoszenie na wodzie

Co jest potrzebne słomka, plastelina, dwa plastikowe zbiorniki: jeden ze słodką, jeden ze słoną
wodą
1.Przymocuj małą kulkę plasteliny do jednego końca słomki.
2.Włóż słomkę do pojemnika ze słodką wodą tak aby pływała pionowo.

3.Zaznacz punkcikiem na słomce poziom wody.
4.Zrób to samo w zbiorniku ze słoną wodą.
Jak daleko od siebie są punkciki na słomce? Jaka część słomki znalazła się pod powierzchnią

wody słodkiej, a
jaka słonej?

Napełnij zbiornik jeszcze bardziej słoną wodą i powtórz doświadczenie.
Czy jest jakaś różnica, gdy dodasz więcej soli?
ROŚLINY W LECIE

Każda roślina potrzebuje wody, by żyć. Czasami, gdy lato jest suche musimy podlewać ogród

wodą. Korzenie roślin czerpią wodę z ziemi, a następnie płynie ona ku górze przez łodygę.
Rośliny w wodzie

Co jest potrzebne kilka białych kwiatów, np. goździków, stokrotek, frezji, słoik z wodą
zabarwioną atramentem lub barwnikiem spożywczym

1.Wstaw kwiaty do słoika z zabarwioną wodą. Kwiaty się zabarwią.
Zbieranie wody z roślin” roślina w doniczce, woreczek foliowy, taśma klejąca

1.Przykryj roślinę woreczkiem foliowym.
2.Owiń łodygę ciasno woreczkiem i dokładnie zalep taśmą klejącą. Uważaj żeby nie

uszkodzić rośliny.
3.Wewnątrz woreczka zbiera się woda.

Ogród w słoju
duży słój z szeroką szyjką, torebka czystej ziemi ogrodowej, węgiel drzewny i drobne kamyki,

kilka małych roślin np. bluszcz, paprotka, mech, około 250 ml wody
1.Wsyp kamyki na dno słoja. Ułóż na nich warstwę węgla drzewnego.

2.Przysyp węgiel około dziesięciocentymetrową warstwą ziemi.
3.Zasadź ostrożnie rośliny.
4.Podlej ziemię tak, by nie była zbyt wilgotna.

5.Przykryj wieczkiem słój i postaw go w ciepłym, jasnym miejscu.
Rośliny nie będą potrzebowały dalszej opieki.
CHMURY I DESZCZ

Chmury tworzą rozmaite kształty, często w zależności od wysokości, na jakiej powstają.

Cirrus, jedna z najwyżej unoszących się chmur, złożona jest z kryształków lodu. O rodzaju
chmur decydują także: tempo z jakim wznosi się powietrze i stan jego wilgotności. Gdy ciepłe
powietrze unosi się w górę, zabiera z sobą parę wodną. Na większych wysokościach, gdzie
jest coraz chłodniej, para skrapla się i spada deszcz. Proces ten rzadko przebiega w sposób tak

nieskomplikowany, gdyż zazwyczaj na rozgrzane powietrze oddziałują jeszcze inne czynniki.
Najważniejszy z nich to

temperatura. Kiedy kropelki deszczu zamarzają, spada grad, a gdy zamarza para wodna,pada
śnieg.
Chmura w butelce
duża plastikowa butelka z zakrętką, ostry nóż, ciepła woda, kostki lodu, lampa stołowa albo

nasłonecznione miejsc
1.Ostrożnie obetnij górą część butelki (1/3 wysokości).

2.Wlej do dolnej części butelki ciepłą wodę, a do górnej z zakrętką wrzuć kostki lodu.
3.Włóż górną część butelki do dolnej, kapslem w dół.

4.Postaw butelkę na nasłonecznionym parapecie albo pod lampą. Obserwuj przez chwilę, a
zobaczysz jak na dole utworzy się niby – chmura.
ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA
Wykonując to doświadczenie możesz w prosty sposób udowodnić, że w powietrzu znajdują

się cząstki ciał stałych (kurzy, pyłów).
1.Ponumeruj plastikowe nakrętki od 1 – 6.
2.Połóż nakrętki na oddzielnych kartonikach (kartki z bloku technicznego lub rysunkowego –

białe) i pozostaw je tak do następnego dnia.
3.Drugiego dnia unieś nakrętkę oznaczoną nr 1. Zobaczysz, że powierzchnia kartonu, która

była przykryta różni się od powierzchni odsłoniętej.
4.Przez następne dni podnoś kolejno pozostałe nakrętki. Porównaj ze sobą kawałki kartonu.

Zobaczysz, że w miarę upływu dni ich nieosłonięta powierzchnia stopniowo się
przyciemniała. Jest to dowodem obecności w powietrzu stałych cząstek pyłu (kurzu).

Tlen jest składnikiem powietrza

Tlen jest jednym z gazowych składników powietrza, w obecności którego płomień nie gaśnie.
Przeprowadzając doświadczenie możesz sprawdzić, jak zachowa się płomień bez dostępu

powietrza. Przygotuj materiały: talerz, kawałek plasteliny, szklane pojemniki, świeca
1.Zrób podstawkę z plasteliny i umocuj na niej świecę. Postaw świecę na talerzu.

2.Zapal świecę i nalej na talerz trochę wody tak, by dno było pokryte wodą.
3.Przykryj ostrożnie płonącą świecę (stojącą na talerzu z wodą) szklanym pojemnikiem.

4.Po kilku sekundach świeca zgaśnie. Będzie to oznaczać, że został wykorzystany tlen
znajdujący się w powietrzu wypełniającym pojemnik. Do szklanego pojemnika przedostanie

się woda, zajmując miejsce tlenu.

Literatura: John Williams – „Modele, projekty, eksperymenty” Nasza Księgarnia, W– wa
1996

„Ilustrowana encyklopedia szkolna”
Zebrała i opracowała Bożena Pawełkiewicz