4.Przes³anki utworzenia UGW [tryb zgodnoœci]

Przesłanki utworzenia

UGW. Integracja walutowa

do 1989 roku

19 kwietnia 2012

Przesłanki, które doprowadziły do

utworzenia UGW:

POLITYCZNE

HISTORYCZNE

EKONOMICZNE

Przesłanki polityczne:

rozwój ruchu
federalistycznego,

kwestia państwa
niemieckiego,

wydarzenia przełomu lat 80. i
90. XX wieku.

Zasada

subsydiarno

„Pierwszym krokiem do odtworzenia europejskiej rodziny musi

współpraca mi

dzy Francj

i Niemcami”.

Winston Churchil

otwartości gospodarek państw
aspirujących do UGW,

koszty związane z funkcjonowaniem
wielu walut w Europie Zachodniej,

słabe wyniki gospodarcze krajów
europejskich (lata 70. i 80. XX
wieku).

Przesłanki ekonomiczne:

złe doświadczenia Europejczyków
z płynnymi kursami walutowymi
w okresie międzywojennym.

Przesłanki historyczne:

MoŜna wyróŜnić dwa podstawowe okresy

europejskiej integracji walutowej

Do 1989 roku

Po 1990 roku

W 1943 roku powstały dwa konkurencyjne
względem siebie plany funkcjonowania
powojennego systemu walutowo-
finansowego:

Koncepcja amerykańska
(H.D. White),

Koncepcja brytyjska
(J.M. Keynes).

Kompromis został zawarty
na konferencji w
Bretton Woods w 1944 roku.

Integracja do 1990 roku

1 lipca 1950 r. utworzono

Europejską

Unię Płatniczą

(European Payments

Union).

Celem jej działalności było:

przywrócenie wymienialności walut państw
Europy Zachodniej,

zniesienie części ograniczeń dewizowych
we wzajemnych obrotach,

stworzenie skutecznego systemu rozliczeń
między krajami.

28 grudnia 1958 roku na miejsce EUP

powołano

Europejski Układ

Walutowy

(European Monetary

Agreement).

EUW był kontynuatorem działalności EUP.

Jego dwa podstawowe elementy to:

Fundusz Europejski

Wielostronny system rozliczeń

EUP funkcjonował do 31 grudnia 1972 roku.

1 stycznia 1958 r. – weszły w Ŝycie postanowienia

Traktatu Rzymskiego

na mocy którego

utworzono Europejską Wspólnotę Gospodarczą
(EWG). Skład EWG tworzyły:

Belgia,

Francja,

Holandia,

Luksemburg,

Republika Federalna Niemiec,

Włochy,

Wielka Brytania (od 1972 roku),

Dania (od 1972 roku),

Irlandia (od 1972 roku).

Cele EWG:

Zbudowanie wspólnego rynku,

Stopniowe zbliŜanie polityk gospodarczych

krajów członkowskich.

Traktat Rzymski zawierał m.in.

cztery

podstawowe swobody jakościowe

funkcjonowania wspólnego rynku:

Swobodny przepływ osób.

Swobodny przepływ usług.

Swobodny przepływ towarów.

Swobodny przepływ kapitału.

Art. 105, pkt 2 Traktatu Rzymskiego

przewidywał utworzenie

Komitetu

Walutowego

(1958 r.).

Miał on być instytucją doradczą. Jego celem

miała być natomiast:

koordynacja działań w sferze polityki
monetarnej,

obserwacja sytuacji pienięŜnej i
finansowej,

przegląd rozliczeń prowadzonych przez
kraje członkowskie.

Inne koncepcje budowy unii
walutowej

Koncepcje monetarystów

Koncepcje ekonomistów

Koncepcja zespołu „Talent”

Kolejna próba utworzenia strefy walutowej

to rok 1969 (konferencja w Hadze).

Raport Komisji Wernera nosił nazwę: „

etapowej realizacji unii
ekonomicznej i monetarnej we
Wspólnocie”.

NajwaŜniejsze kwestie zawarte w Planie Wernera:

liberalizacje przepływów kapitałowych,

centralizacja polityki monetarnej i kredytowej wraz z kreacją

pieniądza,

jurysdykcja zewnętrznej polityki monetarnej przez organy

Wspólnoty,

całkowita i nieodwracalna wzajemna wymienialność według

bezwzględnie sztywnych kursów walut narodowych krajów

członkowskich lub zastąpienie ich przez wspólną walutę,

utworzenie banku centralnego EWG i systemu banków

centralnych, na kształt Systemu Rezerwy Federalnej Stanów

Zjednoczonych, który prowadziłby zewnętrzną i wewnętrzną

politykę monetarną,

ujednolicenie polityki narodowej krajów członkowskich względem

rynku kapitałowego,

przeniesienie władztwa w sferze polityki budŜetowej na szczebel

Wspólnoty, a w szczególności kwestii dotyczących wielkości

budŜetów publicznych, rozmiarów sald budŜetowych oraz metod i

sposobów ich finansowania lub wydatkowania,

wyłączenie spod władzy państw członkowskich spraw dotyczących

kształtowania polityki regionalnej i strukturalnej, i przeniesienia

jej na rzecz instytucji Wspólnoty,

zapewnienie moŜliwości prowadzenia stałych i systematycznych

konsultacji pomiędzy członkami EWG.

Realizacja Planu Wernera została
definitywnie przekreślona przez tzw.

pierwszy kryzys naftowy

1973 roku oraz kryzys dolara
amerykańskiego jako waluty
międzynarodowej.

Ceny ropy naftowej

Od 1861 roku (w dolarach za baryłkę)

W latach 1973 – 79 nast

pił czterokrotny wzrost cen ropy naftowej,

dochodz

cy do 30 dolarów za baryłk

Zahamowanie wzrostu ekonomicznego wielu pa

stw bazuj

cych na ropie

naftowej.

Czynnikami, które przyczyniły się do wprowadzenia „węŜa walutowego”
były decyzje podjęte na forum międzynarodowym i wspólnotowym na
skutek apogeum kryzysu systemu z Bretton Woods z drugiej połowy 1971
roku. Były to:

porozumienia waszyngtońskie, zawarte
w grudniu 1971 roku czyli decyzja MFW

o rozszerzeniu przedziału wahań kursów walut

wobec dolara amerykańskiego do +/-2,25%

wokół kursu parytetowego (czyli w sumie 4,5%),

porozumienia bazylejskie, uchwalone w

kwietniu 1972 roku przez kraje członkowskie
EWG jako odzew na porozumienia

waszyngtońskie, które wprowadziły wymóg

wzajemnego utrzymywania kursów walut państw

naleŜących do Wspólnoty (wobec siebie)

w przedziale wahań wynoszącym +/- 1,125 %

wokół kursu parytetowego (czyli w sumie 2,25%)

(jedynie kraje Beneluksu ograniczyły pasmo

wahań swoich walut względem siebie do
przedziału +/-0,75% wokół kursu centralnego).

Powstanie tzw. „

węŜa w tunelu

” (1972 r.).

„WąŜ walutowy” EWG (2,25%) w „tunelu
walutowym” MFW (4,5%). Określenie
„węŜa” dotyczyło grupy walut EWG
powiązanych marŜą wahań wynoszącą
2,25%, natomiast „tunel” to róŜnica 4,5%
o jaką mogły odchylać się kursy walut
państw Wspólnoty w stosunku do dolara
amerykańskiego i innych walut krajów
członkowskich MFW.

WąŜ walutowy

ró

nica o jak

mogły odchyla

kursy walut pa

stw członkowskich

EWG wzgl

dem siebie

(np. DEM wzgl

dem FRR)

ró

nica o jak

mogły odchyla

kursy

walut pa

stw członkowskich EWG

wzgl

dem dolara ameryka

skiego

(np. DEM wzgl

dem USD)

Kolejnym etapem w budowie unii
monetarnej na terenie Europy Zachodniej
było utworzenie

Europejskiego

Systemu Walutowego
(13.03.1979)

Europejska jednostka pienięŜna ECU
(European Currency Unit).

Mechanizm kursowy (ERM – Exchange
Rate Mechanism).

Mechanizm interwencyjno – kredytowy
(Financial Support Mechanism).

Elementy tworzące Europejski
System Walutowy

ECU

funkcjonowała w trzech

obszarach zastosowań:

w sferze oficjalnej,

w sferze prywatnej,

w obrocie międzynarodowym.

Jednostka walutowa ECU

Opierał się na dwóch rodzajach kursów:

kursach centralnych poszczególnych walut narodowych

wobec ECU,

dwustronnych kursach pomiędzy poszczególnymi

walutami narodowymi.

Wahania kursu centralnego wokół parytetu w okresie od

13 marca 1979 roku do 2 sierpnia 1993 roku wynosiły

+/-2,25%.

Przejściowo, do pewnych walut, stosowano w drodze

wyjątku szerszy przedział

+/-6%.

Dnia 2 sierpnia 1993 rozszerzono pasmo wahań z +/-

2,25% do poziomu

+/-15%.

Decyzja ta była

podyktowana chęcią ukrócenia spekulacji i zwiększenia

stabilizacji walutowej.

Mechanizm kursowy ERM

System interwencyjno – kredytowy
był powiązany z mechanizmem kursowym.
Polegał on na interwencjach w celu
utrzymania kursu danej waluty
w określonym przedziale poprzez
udzielanie sobie wzajemnej pomocy
kredytowej.

System interwencyjno - kredytowy

Kwiecień 1989 r. -

publikacja Raportu

Delorsa.

Unia gospodarcza

obejmowała cztery główne

elementy:

jednolity rynek,

politykę konkurencji na szczeblu unijnym, mającą
na celu zapewnienie niezakłócone funkcjonowanie

rynku wewnętrznego,

prowadzenie wspólnej polityki strukturalnej
mającej na celu wyrównanie dysproporcji

pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi
państwami EWG,

koordynację polityki makroekonomicznej, a w
szczególności unikanie deficytu budŜetowego

prowadzącego do zjawisk inflacyjnych.

Natomiast

unia walutowa

została zdefiniowana

jako obszar, na którym będzie funkcjonować pełna
i nieodwracalna wymienialność walut, rynki

kapitałowe będą zliberalizowane a rynki finansowe
zintegrowane. Podkreślano takŜe eliminację

wahań kursowych oraz nieodwracalne
usztywnienie parytetów walutowych.