bliżej przedszkola  2.125 luty 2012

58

Bliżej przedszkola

Danuta Chwastniewska

zanim dziecko zacznie c

z

y

t

ać

kształcenie rozumienia funkcji słowa drukowanego

i rozumienie orientacji przestrzennej

My, dorośli, często postrzegamy czytanie jako prostą czynność. Przecież to umiemy. Nad czym się zastanawiać?
bierzemy książkę do ręki, czytamy naszym dzieciom i myślimy, że one później zrobią to samo.
ale za tą prostą czynnością kryje się dużo więcej niezbędnych kompetencji. dzieci, aby to zrozumieć,
muszą się nauczyć wielu czynności, które my także musieliśmy opanować w swoim czasie – tak jak one teraz.

D

o kształcenia umiejętności rozumienia funkcji sło-

wa drukowanego i orientacji przestrzennej mogą

służyć wszystkie książki (najlepiej takie, w których

ilustracja na okładce od razu wskazuje kierunek

trzymania książki i uniemożliwia ułożenie jej do „góry no-

gami”). Warunki te spełniają wszystkie książki z naszej serii,

gdzie układ okładek i stron wyraźnie wskazuje kierunek

trzymania, a zróżnicowana czcionka pozwala na dostrzega-

nie i wyróżnianie wyrazów, liczenie liter lub porównywa-

nie długości wyrazów „na oko”, czyli umożliwia uczenie

wszystkiego, o czym będzie mowa dalej. Ale ważne jest, aby

dziecko obcowało z jak największą liczbą książek, dzięki

którym pozna bogactwo treści, ilustracji, wykształci poczu-

cie estetyki. Warto więc korzystać z księgozbioru dobrane-

go niezwykle starannie, unikając „disneyowskiej” maniery,

zarówno jeśli chodzi o treść, jak i o formę. Ponieważ jednak

w kolejnych artykułach przybliżamy metodę 101 kroków,

posłużę się, dla zilustrowania poniższych przykładów, kil-

koma stronami z pierwszej części elementarza „Poczytam ci,

mamo!”.

Inne aspekty, ważne dla późniejszej nauki czytania, to ro-

zumienie orientacji przestrzennej oraz rozumienie następ-

stwa czasu (początek, środek, koniec) i zależności między

częścią a całością.

Rozumienie orientacji przestrzennej

Bardzo ważnym elementem przygotowującym do nauki

czytania i pisania jest wykształcenie orientacji przestrzen-

nej. Oto kilka przykładów ćwiczeń:

Kiedy podpisujesz rysunki dzieci ich imionami, zawsze za-

czynaj pisanie od lewej górnej strony kartki. Głośno zwróć

dziecku uwagę, że pisać zaczynamy „od lewej strony i od

góry”. Im częściej to powtórzysz, tym szybciej wyrobisz

w dzieciach odpowiedni odruch. Kiedy same zaczną próby

pisania swojego imienia, stawiając nierówne, niezgrabne li-

tery, łatwiej zmieszczą je na kartce.
Kiedy czytasz małej grupie dzieci, przesuwaj palec pod

czytanym tekstem. Kiedy grupa jest większa, użyj ołów-

ka lub patyczka do wskazywania kierunku czytania. Po-

wtórz dzieciom, że czyta się, tak jak pisze, od strony lewej

do prawej i z góry na dół.
Przygotuj krótkie historyjki obrazkowe z tekstem. Niech

dzieci wymyślą własne dialogi na podstawie samych ilu-

o

o

o

Podstawowe rozumienie dotyczące obcowania

z książkami przejawia się następującymi

umiejętnościami – dziecko:

rozumie, że książka służy do czytania;
rozumie umiejscowienie okładki – pierwszej i czwartej, górnej i dolnej części
książki, czyli wie, jak ułożyć książkę w przestrzeni;
wie, w jakim kierunku przewracać strony;
wie, w którym miejscu zaczyna się czytać;
rozumie znaczenie słów i ilustracji;
rozumie zależności między słowami a ilustracjami;
rozumie, że istnieje związek między tytułem książki a jej treścią;
wie, że ktoś (autor) napisał tę książkę i ktoś (ilustrator) ją ozdobił.











bliżej przedszkola  2.125 luty 2012

59

stracji. Wskaż im właściwą kolejność „czytania” kolejnych

stron historyjki. Możesz wskazywać kierunek palcem lub

patyczkiem. Możesz, przy następnej historyjce, poprosić

o to samo chętne dziecko.
Daj każdemu dziecku arkusz bristolu złożony na pół. Za-

chęć dzieci, aby zamoczyły prawą dłoń w farbie i wyko-

nały odcisk tej dłoni na prawej stronie arkusza, podobnie

niech postąpią z lewą dłonią, odciskając ją na lewej stro-

nie kartki. Połóż rozłożony arkusz nad otwartą książką.

Pokaż dzieciom, w którym kierunku należy się przemie-

szać czytając tekst – od małego palca lewej dłoni do ma-

łego palca prawej dłoni.
Pokaż dzieciom, jak złożyć kartkę papieru na trzy równe

części. Poproś, aby narysowały na tej kartce obrazek, wy-

korzystując kolejno jej górną, środkową i dolną część oraz

skomentowały, co znalazło się w każdej części i dlaczego.

Następnie poproś, aby na tak złożonej kartce papieru na-

rysowały trzy obrazki powiązane ze sobą, każdy w innej

części kartki (góra, środek, dół). Porozmawiaj z dziećmi

o umiejscowieniu rysunków i o tym, czy wpływa to na

sposób opowiedzenia historii, czyli na to, co wydarzyło

się najpierw, co potem, a co na końcu: Co się stanie, jeśli

zaczniemy opowiadać historię od ostatniego lub środkowego

obrazka? Czy będzie również zrozumiała?.

o

o

Podstawowe rozumienie dotyczące tekstów przejawia

się w następujących umiejętnościach – dziecko:

wie, że słowa czyta się od lewej do prawej strony;
dostrzega, że jest różnica między literami a słowami (inaczej: że słowa składają
się z liter);
widzi, że między słowami są wyraźne odstępy;
rozumie znaczenie wielkich liter i znaków interpunkcyjnych;
wie, że słowo mówione można zapisać, a później odczytać.








R

E

K

L

A

M

A

Pomóż zawiązać dzieciom na lewym nadgarstku czerwo-

ną kokardkę. Następnie pobawcie się w podawanie sobie

nawzajem (sąsiad do sąsiada) woreczka wypełnionego

piaskiem lub innego, lekkiego przedmiotu. Ustaw dzieci

w szeregu (nie w kręgu) i poproś, aby to, które przekazuje

przedmiot, mówiło „czytam z lewej do prawej”, a ty mo-

żesz akompaniować tym słowom na bębenku lub innym

instrumencie. Można urozmaicić tę zabawę proponując,

aby każde dziecko mówiło ten zwrot w innym tempie

– słuchając rytmu, który podajesz. Kiedy woreczek dotrze

do końca, ostatnie dziecko biegnie na początek szeregu

i zabawa zaczyna się od nowa.
Podziel kartkę z bloku technicznego (najlepiej formatu

A3) na dwadzieścia prostokątów o mniej więcej równych

wymiarach. Linie podziału wyraźnie zaznacz. Następnie

wysyp dużo różnokolorowych klocków i poproś, aby

dziecko ułożyło z nich jakiś wzór, zaczynając w lewym

górnym rogu (w każdym rzędzie). Możesz również uło-

żyć jakiś wzór w pierwszym rzędzie – dziecko go odtwa-

rza w drugim. Potem układa ono swój wzór w trzecim

rzędzie, a ty lub inne dziecko go odtwarza. Im więcej ta-

kich ćwiczeń, tym szybciej dziecko nauczy się kierunków

(szczególnie z lewej do prawej).

o

o

bliżej przedszkola  2.125 luty 2012

60

Bliżej przedszkola

Korzystając z siatki prostokątów z poprzedniego ćwiczenia,

ułóż w pierwszym rzędzie jakiś wzór, poproś, aby dziecko

mu się przyjrzało, zapamiętało, a następnie zasłoń. Poproś

dziecko o dokładne powtórzenie tego wzoru w drugim

rzędzie. Następnie odkryj go i sprawdźcie wspólnie, czy

wszystko się zgadza. Potem następuje zmiana: dziecko

układa jakiś wzór, zasłania, a ty lub inne dziecko (po przyj-

rzeniu się temu układowi) go odtwarza.

Za każdym razem pilnujemy, aby zarówno dziecko, które

wymyśla wzór, jak i to, które go odtwarza, układało klocki

z lewej do prawej strony.

Rozumienie następstwa czasu
i zależności między częścią a całością

W celu wykształcenia rozumienia następstwa czasu (począ-

tek, środek, koniec) i zależności pomiędzy częścią a całością,

możemy zastosować następujące ćwiczenia:

Po przeczytaniu dzieciom bajki (np. o królu Jerzym) po-

rozmawiaj z nimi o początku, środku i końcu historii: Kto

pamięta, od czego ta historia się zaczęła?, Co było w środku

bajki?, Jak się ona skończyła? Można również wykonać ćwi-

czenie, w którym nauczyciel czyta pary zdań, a dziecko

ma zdecydować, czy są one czytane zgodnie z kolejnoś-

cią wydarzeń w bajce: Kiedy starszy brat nie wracał, Józio

sam wyruszył w drogę. Kiedy król Jerzy zachorował, królowa

wezwała starszego syna, Kazika.

o

o

Przygotuj obrazki przedstawiające kolejne wydarzenia z baj-

ki i poproś, aby dzieci ułożyły je we właściwej kolejności.
Jeśli dzieci dobrze sobie radzą z powyższym ćwicze-

niem, można im zaproponować wersję trudniejszą. Ułóż

te same obrazki w innej kolejności i poproś, by dzieci

dostosowały do niej treść bajki. Czy jest to możliwe?, Czy

bajka się zmieni, czy treść zostanie taka sama?
Poproś dzieci, by narysowały główne elementy fabuły

ulubionej baśni. Dzięki temu lepiej zrozumieją, że całość

tworzy się z mniejszych, powiązanych ze sobą, części.
W trakcie czytania co jakiś czas przerywaj i zadawaj pyta-

nia o to, co zdaniem dzieci wydarzy się dalej. Nie rób tego

zbyt często, gdyż możesz zniechęcić dzieci do uważnego

śledzenia fabuły, a nawet spowodować zdenerwowanie

i niechęć do słuchania.
Kiedy skończysz czytać bajkę, zadaj dzieciom kilka py-

tań, które pomogą im oddzielić jej różne części od całości.

Pytania mogą brzmieć: Które wydarzenia mogły mieć miej-

sce w waszym świecie?, Które są niemożliwe?, Dlaczego?
Wykonaj wspólnie z dziećmi coś prostego do jedzenia we-

dług przepisu (np. kisiel, galaretkę). Przed przystąpieniem

do pracy, po przeczytaniu dzieciom przepisu, powtórz

z maluchami, jakie czynności należy wykonać na początku,

jakie w środku, a jakie na końcu. W trakcie pracy cały czas

zadawaj dzieciom pytania, jaka będzie następna czynność.

* * *

Tego typu zadania można wymyślać na podstawie różnych

ilustracji, historyjek obrazkowych, komiksów czy bajek.

Warto pamiętać też o tym, o czym pisałam kilkakrotnie, że

ważne jest, aby dziecko miało możliwość zadawania pytań

nam lub swoim kolegom.



o

o

o

o

o

o

Bibliografia:

Chwastniewska D., Metoda 101 kroków w nauce czytania, [w:] Krasowicz-

Kupis G., Pietras I. (red.), Zrozumieć, żeby pomóc, Gdynia 2008.
Chwastniewska D., Poczytam ci, mamo, cz. 1, Gdynia 2010.
Chwastniewska D., Poczytam ci, mamo, cz. 2, Gdynia 2011.
Fisher R., Uczymy, jak się uczyć, Warszawa 1999.
Formella M., Chwastniewska D., Przewodnik dla nauczycieli i rodziców,

Gdynia 2011.
Schiller P., Wczesne czytanie, Warszawa 2005.
Silberg J., Nauka czytania przez zabawę, Warszawa 2005.
Silberman M., Uczymy się uczyć, Sopot 2005.

Danuta Chwastniewska – magister pedagogiki specjalnej (Uni-

wersytet Wrocławski), w latach 1979-1983 prowadziła szkołę

wiejską w górach, a następnie pracowała w szkole jako nauczyciel,

terapeuta i wicedyrektor.
Współautorka programu Ortograffiiti i podręczników do nauki

o języku. Opracowała innowacyjną metodę „101 kroków w nauce

czytania i pisania” zawartą w elementarzach „Poczytam ci, mamo!”

i książkach do kaligrafii „Napiszę ci, mamo!”

książki do METODY 101 KROKÓW

kupisz w sklepie

www.BlizejEdukacji.pl

Poczytam ci, mamo! (podręcznik część I i II) – 35,90 zł

Napiszę ci, mamo! (ćwiczenia część I i II) – 26,90 zł

R E K L A M A