Monter_izolacji_bud_713[08]_Z1.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Znaczenie robót murarskich podczas wykonywania izolacji

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót

murarskich

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Materiały do wykonywania robót murarskich

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Podstawowe narzędzia i sprzęt do robót murarskich

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5 Zasady układania i wiązania elementów w murze

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Podstawowe roboty murarskie – wznoszenie murów jednorodnych

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Rozliczanie podstawowych robót murarskich

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Zdobywając kwalifikacje zawodowe w zawodzie montera izolacji budowlanych będziesz

przyswajać wiedzę i kształtować umiejętności zawodowe, korzystając z nowoczesnego
modułowego programu nauczania.

Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować przed
przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej,

−

cele kształcenia (wykaz umiejętności) jakie ukształtujesz podczas pracy z tym
poradnikiem, czyli czego nowego się nauczysz,

−

materiał nauczania, czyli co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwicznia,

−

pytania sprawdzające -

–

zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś

podane treści i możesz już rozpocząć realizację ćwiczeń,

−

ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych,

−

sprawdzian postępów – zestaw pytań, na podstawie którego sam możesz sprawdzić, czy
potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś wcześniej,

−

wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

W rozdziale Pytania sprawdzające zapoznasz się z wymaganiami wynikającymi z potrzeb

zawodu  montera  izolacji  budowlanych.    Odpowiadając  na  te  pytania,  po  przyswojeniu  treści
z Materiału  nauczania,  sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji Ćwiczeń, których celem
jest  uzupełnienie  i  utrwalenie  wiedzy  oraz  ukształtowanie  umiejętności  intelektualnych
i praktycznych.

Po  przeczytaniu  każdego  pytania  ze  Sprawdzianu  postępów  zaznacz  w odpowiednim miejscu
TAK  albo  NIE  –  właściwą,  Twoim  zdaniem, odpowiedź. Odpowiedzi  NIE   wskazują  na  luki
w Twojej  wiedzy  i  nie  w  pełni  opanowane  umiejętności.  W  takich  przypadkach    jeszcze  raz
powróć do elementów Materiału nauczania lub ponownie  wykonaj ćwiczenie (względnie jego
elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK.

Po opanowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich

umiejętności  i  wiadomości.  Otrzymasz  do  samodzielnego  rozwiązania  test  pisemny  oraz
zadanie  praktyczne.  Nauczyciel  oceni  oba  sprawdziany  i  na  podstawie  określonych  kryteriów
podejmie  decyzję  o  tym,  czy  zaliczyłeś  program  jednostki  modułowej.  W  każdej  chwili,
z wyjątkiem testów końcowych, możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela, który pomoże Ci
zrozumieć tematy ćwiczeń  i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać zasad ujętych

w regulaminach, instrukcjach przeciwpożarowych, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac.

Z zasadami i przepisami zapoznasz się w czasie nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

713[08].Z1

Technologia robót pomocniczych

713 [08].Z1.01

Wykonywanie podstawowych

robót ciesielskich

713 [08].Z1.02

Wykonywanie podstawowych

robót

zbrojarskich i betoniarskich

713 [08].Z1.03
Wykonywanie

podstawowych

robót murarskich

713 [08].Z1.04

Wykonywanie

podstawowych

robót tynkarskich

713 [08].Z1.05

Wykonywanie podstawowych

robót malarskich

713 [08].Z1.06

Wykonywanie podstawowych

robót ślusarskich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zorganizować,  użytkować  i  zlikwidować  stanowisko  pracy  do  wykonywania  robót
murarskich  zgodnie z wymaganiami technologicznymi, zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz  ochrony przeciwpożarowej,

–

odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót murarskich,

–

posłużyć się sprzętem pomiarowym,

–

określić szacunkowo ilość materiału niezbędnego do wykonania robót murarskich oraz
sporządzić zapotrzebowanie materiałowe,

–

przetransportować i dokonać składowania materiałów murarskich na stanowisku pracy,

–

dobrać i ocenić zastosowanie materiałów do wykonania zadania,

–

dobrać narzędzia i sprzęt do robót murarskich,

–

wykonać zaprawę murarską o określonych proporcjach składników, konsystencji i marce,

–

określić konsystencję zaprawy murarskiej,

–

podzielić cegłę w określonych proporcjach wymiarowych,

–

ułożyć cegły w murze według zasad wiązania pospolitego,

–

rozpoznać rodzaje spoin i określić ich grubość,

–

ułożyć zaprawę na murze w taki sposób, aby uzyskać spoinę zgodną w wymaganą
grubością,

–

wykonać murowanie na wycisk i na docisk z kielnią,

–

wykonać mur „na spoinę pełną” i „na spoinę pustą”,

–

wykonać mury proste o grubości zgodnej z projektem,

–

wykonać mur w narożniku prostokątnym,

–

wykonać prosty filar okienny,

–

wykonać zakończenia murów,

–

wykonać strzępia zazębione i uciekające,

–

zmontować, eksploatować i zdemontować rusztowanie do robót murarskich,

–

przeprowadzić bieżącą kontrolę poprawności wykonanej pracy,

–

ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki,

–

sporządzić rozliczenie materiałowe,

–

obliczyć wynagrodzenie za pracę,

–

wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Znaczenie robót murarskich podczas wykonywania izolacji

4.1.1. Materiał nauczania

Na pewno zadajesz sobie pytanie, dlaczego, będąc monterem izolacji budowlanych, musisz

ukształtować pewne umiejętności związane z zawodem murarza. W dalszej części tego
rozdziału dowiesz się, w jakich przypadkach będzie to konieczne i wymagane ze względu na
technologię robót.

Mur jest to konstrukcja wykonana z elementów drobnowymiarowych naturalnych

(kamieni naturalnych) lub sztucznych (cegieł, pustaków lub bloczków). Elementy takie mogą
być połączone zaprawą lub ułożone bez jej użycia. Pomiędzy elementami tworzącymi mur
powstają spoiny. Proces wznoszenia muru nazywa się murowaniem.

Do zadań murarza należy nie tylko wykonywanie z kamieni, cegieł, pustaków i bloczków

elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych budynków ale także murowanie kanałów
ściekowych, przepustów, tuneli i studni rewizyjnych oraz wykonywanie, naprawianie oraz
konserwowanie pieców grzewczych i przemysłowych, kotłów i kominów przemysłowych.

Niektóre z tych umiejętności okażą się przydatne do wykonania Twoich głównych zadań

zawodowych.

Najczęściej izolacje wykonuje się na podłożu stanowiącym konstrukcję nośną, która może

być  murem.  Przed  ułożeniem  izolacji    należy  sprawdzić  jego  stan  techniczny  i  usunąć
ewentualne usterki. Być może będziesz musiał wykuć zniszczone elementy drobnowymiarowe,
na  ich  miejsce  domurować  elementy  bez  uszkodzeń,  a  nawet  wznieść  nowy  fragment  muru.
Z  murowaniem  zetkniesz  się  również  w  trakcie  wykonywania  izolacji  termicznej  w  ścianie
trójwarstwowej.  W  przypadku  izolacji  narażonych  na  zniszczenie  pod  wpływem  czynników
zewnętrznych  będziesz  musiał  wykonać  warstwy  ochronne,  będące  w pewnych  przypadkach
murem. Podczas układania lub naprawy izolacji termicznej pieców, będziesz miał do czynienia
z procesem wykonania lub uzupełnienia obudowy kanałów paleniskowych i komór ogniowych
wymurowanych z cegły piecowej i szamotowej.

Niezależnie od prac związanych z wykonywaniem izolacji, posiadanie dodatkowych

umiejętności zawodowych podnosi Twoją wartość pracownika budowlanego i jest bardzo
cenione przez pracodawców.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaką konstrukcję nazywamy murem?
2.  Jakie prace wykonuje murarz na terenie budowy?
3.  Dlaczego warto posiadać wiele umiejętności zawodowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie niżej wymienionych czynności wykonywanych na stanowiskach roboczych

na  budowie  wybierz  te,  w  których  możesz  wziąć  udział  pracując  w  swoim  zawodzie.
W „Poradniku  majstra  budowlanego”  odszukaj  informacje  dotyczące  jednego  z  wybranych
procesów,  zapoznaj  się  z  nimi,  a  następnie  wykonaj  szkic  elementu,  o  którym  czytałeś.  Na
szkicu  zaznacz  izolację  i  ten  fragment  elementu,  który  będziesz  mógł  wykonać  posiadając
podstawowe umiejętności murarza.
Czynności wykonywane na terenie budowy:

–

zamontowanie stolarki okiennej,

–

wymurowanie ściany trójwarstwowej z warstwą izolacji cieplnej,

–

ułożenie posadzki z deszczułek parkietowych,

–

zamontowanie umywalki na ścianie pomieszczenia,

–

wykonanie z cegły warstwy ochronnej izolacji przeciwwilgociowej na ścianie piwnicy,

–

wykonanie wykopu pod fundament budynku,

–

zamurowanie zbędnego otworu okiennego w ścianie z izolacja cieplną,

–

wykonanie stropu w postaci płyty żelbetowej,

–

wykonanie tynku ozdobnego na ścianie budynku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3)  przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  wybrać  z  tematu ćwiczenia i zapisać te procesy, w których możesz wziąć udział pracując

w swoim zawodzie,

5) odszukać w Poradniku majstra budowlanego informacje na temat jednego wybranego

procesu i zapoznać się z nimi,

6) wykonać szkic elementu, który powstanie w wyniku wybranego procesu,
7) zaznaczyć i podpisać wyraźnie na szkicu izolację i efekt pracy powstały dzięki

umiejętnościom murowania,

8)  przekazać szkic nauczycielowi,
9)  uporządkować miejsce pracy,
10)  sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
11)  sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
12)  zaprezentować efekty swojej pracy,
13)  dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

przybory do rysowania,

−

Poradnik majstra budowlanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zasady

bezpieczeństwa

higieny

pracy

podczas

wykonywania robót murarskich

4.2.1. Materiał nauczania

W trakcie pracy na terenie budowy występują różnorodne zagrożenia dla zdrowia i życia

pracowników. Zagrożenia takie i sposoby przeciwdziałania im zostały omówione w programie
jednostki modułowej B1.02 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, wspólnej dla wszystkich zawodów budowlanych.
W tym rozdziale znajdziesz wiadomości uzupełniające, właściwe dla robót murarskich.

Do typowych zagrożeń występujących podczas robót murarskich zaliczamy uszkodzenia

rąk  stosowanymi  narzędziami,  uderzenia  lub  otarcia  materiałami  drobnowymiarowymi,
zaprószenie  oczu  pyłem  lub  zaprawą,  upadek  z  wysokości,  uderzenia  przedmiotami
spadającymi  z  wyższych  kondygnacji,  zasypanie  ziemią  podczas  wykonywania  prac
w wykopach.

Stosowanie odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej

Odzież robocza i środki ochrony indywidualnej polepszają warunki higieny osobistej

i bezpieczeństwo  pracy.  Odzież  ochronna  stosowana  w  robotach  murarskich  to  czapka
drelichowa  lub  beret,  ubranie  drelichowe,  trzewiki  skórzano  –  gumowe.  Środki  ochrony
indywidualnej  to  rękawice  drelichowe  lub  brezentowe,  okulary  ochronne,  maska
przeciwpyłowa,  fartuch  przedni  brezentowy,  hełm  przeciwuderzeniowy.  Nie  wolno
wykonywać  pracy  bez  środków  ochrony indywidualnej,  przewidzianej dla  danego  stanowiska
pracy.  Pracownicy  narażeni  na  rozprysk  materiałów  powinni  używać  okularów  ochronnych
i rękawic.  Podczas  pracy  z  materiałami  sypkimi  należy  używać    masek  przeciwpyłowych.
Rękawic ochronnych należy używać w czasie prac mogących spowodować uszkodzenie skóry
rąk,  przede  wszystkim  do  ochrony  przed  żrącym  działaniem  wapna  i  niektórych  domieszek
chemicznych, stosowanych do zapraw.

Praca poniżej poziomu terenu i w wykopach

Wykopy o ścianach pionowych bez zabezpieczeń mogą być wykonywane do głębokości

1 m  w gruntach  zwartych,  pod  warunkiem, że teren przy  wykopie nie  jest obciążony w  pasie
o szerokości równej głębokości wykopu. Dla wykopów ze skarpami o bezpiecznym nachyleniu
muszą  być  wykonane  spadki  terenu  w  pasie  o  szerokości  równej  trzykrotnej  głębokości
wykopu,  umożliwiające  odpływ  wód  opadowych  w  kierunku  od  wykopu.  Konieczne  jest
również sprawdzanie stanu skarpy po deszczu, mrozie lub dłuższej przerwie w pracy.

Wykopy powinny być zabezpieczone balustradami, posiadającymi poręcze na wysokości

1,1 m nad terenem. Balustrady ustawia się w odległości nie mniejszej niż 1 m od krawędzi
wykopu. W pobliżu wykonywanych prac należy umieścić tablice ostrzegawcze.

Składowanie urobku, materiałów i wyrobów nie może być wykonane w odległości

mniejszej niż 0,6 m od krawędzi wykopu, jeżeli ściany wykopu są obudowane lub w strefie
klina naturalnego odłamu gruntu, jeżeli ściany wykopu nie są obudowane.

Jeżeli stanowisko pracy znajduje się między skarpą wykopu lub jej zabezpieczeniem,

a wznoszoną  ścianą  fundamentową,  to  szerokość  stanowiska  powinna  wynosić  przynajmniej
70  cm.  Zabronione  jest  podkopywanie  ścian  wykopu  oraz  wrzucanie  do  niego  materiałów
i narzędzi  podczas  prowadzenia  prac.  Wchodzenie  i  schodzenie  do  wykopu  powinno  się
odbywać wyłącznie po schodach lub drabinach, odległych od siebie o co najwyżej 20 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prowadzenie robót powyżej poziomu terenu (na wysokości)

Pracą na wysokości jest pracą wykonywaną na powierzchni znajdującej się na wysokości

co  najmniej  1  m  nad  poziomem  podłogi  lub  ziemi.  Dopuszcza  się  zatrudnienie  młodocianych
w wieku  powyżej  17  lat  na  wysokości  do 10 m,  w wymiarze  do  dwóch godzin na  dobę,  pod
warunkiem  pełnego  zabezpieczenia  przed  upadkiem  i  wyłączenia  innych  zagrożeń.  Przy
wykonywaniu  prac  na  wysokości  należy  zapewnić  bezpośredni  nadzór  nad  tymi  pracami,
odpowiednie środki zabezpieczające oraz przeprowadzić instruktaż pracowników.

Na powierzchniach wzniesionych powyżej 1 m nad poziomem podłogi lub gruntu powinny

być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych, umieszczonych na
wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 15 cm. Pomiędzy
poręczą a krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub inne
wypełnienie, uniemożliwiające wypadnięcie osób.

Ścian nie wolno murować stojąc na nich ani wykorzystując drabinę. Zabronione jest

również  chodzenie  po  świeżo  wymurowanych  ścianach  i  stropach.  Nie  wolno  urządzać
stanowisk  roboczych  na  różnych  poziomach,  jedno  nad  drugim,  bez  dodatkowego
zabezpieczenia.  Zabronione  jest  opieranie  się  o bariery  zabezpieczające  oraz  wychylanie  się
poza  konstrukcje.  Otwory  w  ścianach  zewnętrznych,  których  dolna  krawędź  znajduje  się
poniżej  0,8  m  od  poziomu  stropu  lub  pomostu,  należy  zabezpieczyć  poręczami  ochronnymi,
umieszczonymi  na  wysokości  1,1  m  oraz  deskami  krawężnikowymi  o  wysokości  15  cm.
Zabezpieczyć należy także otwory w stropach.

Praca na rusztowaniach

Ma ona również charakter pracy na wysokości. Murarz ustawia najczęściej rusztowania na

stropie  kolejnej  kondygnacji,  w  związku  z  czym  rzadko  pracuje  na  wysokości  większej  niż
2,5 m, obowiązuje go jednak przestrzeganie wszystkich podanych wcześniej przepisów i zasad.
W  robotach  murarskich  stosuje  się  najczęściej  rusztowania  na  kozłach  (tradycyjnych
i inwentaryzowanych)  oraz  rusztowania  ramowe  typu  „Warszawa”.  Spotyka  się  również
rusztowania stolikowe i teleskopowe.

Montaż i demontaż rusztowań systemowych może być przeprowadzony tylko przez

pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje. Nie wolno prowadzić montażu
i demontażu w czasie intensywnej mgły, ulewy, gołoledzi, silnego wiatru i o zmroku. W takich
warunkach nie wolno również prowadzić prac na rusztowaniu.

Podłoże, na którym ustawia się rusztowanie powinno być równe, zapewniać stabilność

rusztowania, być odwodnione i zapewniać odpływ wód opadowych. Nie wolno ustawiać
rusztowań na niestabilnych podkładach, takich jak cegły, pustaki, belki.

Konstrukcja rusztowania powinna być dostosowana do przenoszenia występujących

obciążeń.  Powinny  być  wywieszone  tablice z  podanym dopuszczalnym obciążeniem pomostu.
Pomosty  powinny  posiadać  powierzchnię  roboczą  umożliwiającą  wykonanie  pracy  oraz
składowanie  na  jej  czas  równomiernie  rozłożonych  narzędzi,  sprzętu  i  niezbędnej  ilości
materiałów. Pomost rusztowania powinien znajdować się przynajmniej 0,3 m poniżej poziomu
wznoszonego  muru.  Pomosty  powinny  być  wykonane  zgodnie  z  zasadami  omówionymi
w punkcie 4.3 poradnika.

Do wykonania rusztowań drewnianych powinno się używać wyłącznie drewna zdrowego,

o  małej  liczbie  sęków  i  drobnych  słojach,  zaimpregnowanego  środkiem  grzybobójczym.
Gwoździe  do  rusztowań  powinny  być  2  -  3  razy  dłuższe  niż  grubość  przybijanego elementu,
przy  czym  ich  długość  nie  może  być  mniejsza  niż  75  mm.  Deski  pomostu  w  rusztowaniach
kozłowych  można  łączyć  wyłącznie  nad  kozłami,  na  zakład  nie  mniejszy  niż  20  cm  w  obie
strony, licząc od osi oparcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wchodzenie i schodzenie z rusztowania powinno się odbywać wyłącznie po drabinach

i schodniach przeznaczonych do tego celu. Nie wolno biegać po pomostach rusztowań ani
składować na nich materiałów i narzędzi po zakończeniu pracy.

Rusztowania powinny być konserwowane i utrzymywane w czystości.

Stosowanie narzędzi i sprzętu

Narzędzia i sprzęt powinny odpowiadać określonym wymaganiom, aby pozwalały na

bezpieczną pracę. Powinny być zdatne do użytku i używane zgodnie z przeznaczeniem oraz
codziennie czyszczone i konserwowane przez pracownika. Poziomnice i linie ważne powinny
być gładkie i nieuszkodzone. Młotki i łopaty powinny być trwale osadzone na trzonkach.

Narzędzia elektryczne i maszyny powinny posiadać instrukcje obsługi, zgodnie z którymi

należy je eksploatować. Przed każdym użyciem należy skontrolować stan obudowy,
wyłącznika i przewodu zasilającego – w razie stwierdzonych uszkodzeń - oddać urządzenia do
naprawy. Narzędzia należy chronić przed wodą i wilgocią. Włączać i wyłączać należy
wyłącznie ujmując za wtyczkę – nigdy za przewód. W przypadku wystąpienia zakłóceń należy
natychmiast wyłączyć zasilanie i zawiadomić przełożonego.

Zabronione jest zdejmowanie osłon zabezpieczających oraz naprawianie, czyszczenie,

smarowanie maszyn podczas pracy. Miejsce pracy betoniarki i mieszarki do zapraw powinno
być zabezpieczone przed czynnikami atmosferycznymi.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie zagrożenia występują na stanowisku pracy murarza?
2.  W jakim celu stosuje się sprzęt ochrony indywidualnej?
3.  Jakim warunkom bezpieczeństwa i higieny pracy powinny odpowiadać narzędzia używane

w robotach murarskich?

4. W jakich warunkach ma miejsce praca na wysokości?
5. Jakim warunkom bezpieczeństwa i higieny pracy powinny odpowiadać rusztowania

stosowane w robotach murarskich?

6. W jaki sposób eksploatuje się rusztowanie zgodnie z warunkami bezpieczeństwa i higieny

pracy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przypomnij sobie, jaki sprzęt ochrony indywidualnej stosowałeś do wykonania

poprzednich ćwiczeń. Wskaż zagrożenia, które były tego przyczyną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie jakiego sprzętu ochrony indywidualnej używałeś w poprzednich

ćwiczeniach,

2)  określić zagrożenia, które były tego przyczyną,
3)  zapisać spostrzeżenia i wnioski na arkuszu papieru,
4)  zaprezentować efekt wykonania nauczycielowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura.

Ćwiczenie 2

Sprawdź, czy narzędzia znajdujące się w pracowni odpowiadają przepisom

bezpieczeństwa  i  higieny  pracy.  Zapoznaj  się  z  instrukcją  obsługi  wiertarki  lub  mieszadła
mechanicznego  znajdującego  się  w  pracowni.  Ustal,  jakie  informacje  można  odczytać
z instrukcji obsługi wiertarki elektrycznej lub  mieszadła mechanicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sprawdzić, czy narzędzia znajdujące się w pracowni odpowiadają przepisom

bezpieczeństwa i higieny pracy,

2)  zapisać wyniki obserwacji,
3)  zapoznać się z instrukcją obsługi wiertarki lub mieszadła mechanicznego,
4)  zapisać, jakie najważniejsze informacje można odnaleźć w instrukcji,
5)  zaprezentować efekt wykonania nauczycielowi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw narzędzi murarskich znajdujących się w pracowni,

–

instrukcja obsługi wiertarki lub mieszadła mechanicznego,

–

literatura.

Ćwiczenie 3

Wykonaj montaż pojedynczej kondygnacji rusztowania kozłowego, wykorzystując

materiał nauczania z rozdziału 4.3 i 4.6. Sprawdź, czy wykonane przez Ciebie rusztowanie
odpowiada warunkom bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przypomnieć informacje potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  sprawdzić stan podłoża pod rusztowanie,
3)  ocenić zgodność kozłów rusztowania z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  ułożyć trzy kozły we właściwej odległości,
5)  ocenić zgodność elementów pomostu z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
6)  ułożyć pomost rusztowania,
7)  ocenić sposób montażu rusztowania,
8)  zapisać wnioski z obserwacji,
9)  zapisać warunki bezpiecznej eksploatacji rusztowania,
10)  zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
11)  zdemontować rusztowanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kozły rusztowania,

–

elementy pomostowe rusztowania,

–

gwoździe ciesielskie,

–

młotek,

–

łapka ciesielska,

–

cęgi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać zagrożenia występujące w robotach murarskich?

2) dobrać i zastosować sprzęt ochrony indywidualnej?

3) wskazać usterki narzędzi i sprzętu wykorzystywanego

w robotach murarskich i określić możliwość ich zastosowania?

4) posłużyć się instrukcją obsługi narzędzi?

5) ocenić zgodność elementów wykorzystanych do wykonania

rusztowań murarskich z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy?

6) zmontować i zdemontować rusztowanie kozłowe zgodnie

z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy?

7) zastosować zasady bezpiecznej eksploatacji rusztowań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Materiały do wykonywania robót murarskich

4.3.1. Materiał nauczania

Do podstawowych materiałów wykorzystywanych w robotach murarskich należą:

a) drobnowymiarowe elementy ścienne i stropowe – cegły, pustaki i bloczki,
b) zaprawy budowlane.

Drobnowymiarowe elementy ścienne

Wygląd oraz zastosowanie drobnowymiarowych elementów murarskich zależy od rodzaju

materiału, z jakiego zostały wykonane, wymiarów, typów, grup i klas.

Do produkcji takich elementów wykorzystuje się gliny wypalane w wysokich

temperaturach (ceramikę), zaprawę wapienno – piaskową (silikaty), betony zwykłe i lekkie
oraz zaczyny i zaprawy gipsowe.

Wytrzymałość na ściskanie, podaną w MPa określa klasa elementu – cegły najczęściej

posiadają klasę 3,5, 5, 7,5, 10, 15 i 25.

Cegły ceramiczne mają kształt prostopadłościenny o podstawowych wymiarach: długość –

l,    szerokość  –  b  i  wysokość  –  h.  Wymiary  mogą  być  tradycyjne,  gdzie  długość  cegły
pojedynczej wynosi 250 mm, szerokość 120 mm i wysokość 65 mm (zwiększana 2 lub 3 razy
+10 mm na spoiny) a także modularne, w których wymiary wynoszą 88 mm, 188 mm lub 288
mm  (wraz  ze  spoiną  odpowiadają  wymiarowi  100  mm  lub  jego  wielokrotności).  Z  cegieł
o wymiarach  tradycyjnych  wykonuje  się  ściany  samodzielne,  cegły  modularne  nadają  się  do
współpracy  z pustakami modularnymi.

Cegły ceramiczne w zależności od temperatury ich wypalania mogą mieć strukturę

porowatą  lub  spieczoną.  W  drugim  przypadku charakteryzują  się  one  wyższą  wytrzymałością
na  ściskanie,  niższą  nasiąkliwością  oraz  większą  odpornością  na  działanie  czynników
atmosferycznych,  w  związku  z  tym  stosuje  się  je  w  miejscach,  gdzie  wymagana  jest  duża
nośność  muru,  duża  trwałość  i odporność  na  zawilgocenie  oraz  kwasy  i  zasady  (cegły
klinkierowe).

Cegły w zależności od dokładności ich wykonania produkowane są jako:

–

zwykłe (Z) – przeznaczone do wykonania murów wymagających tynkowania,

–

licowe

(L)

–

wykonane

dokładniej,

zazwyczaj

większej

wytrzymałości

i mrozoodporności nie wymagające tynkowania; stosowane są do licowania ścian
i obmurowywania różnych obiektów i urządzeń.

W zależności od wielkości otworów i drążeń cegły mogą należeć do jednego z czterech

typów:

–

bez otworów (B) – do wykonywania fundamentów i innych podziemnych części budynku
oraz murów narażonych na zawilgocenie i działanie mrozu,

–

pełne (P) – dopuszcza się w nich do 10% drążeń powierzchni podstawy; stosowane są do
wykonywania ścian zewnętrznych i wewnętrznych, w tym również fundamentowych,

–

drążone (D) – powierzchnia drążeń wynosi od 10% do 40% powierzchni podstawy, ściana
wykonana z takich elementów jest lżejsza, nie powinno się jednak stosować ich
w miejscach narażonych na wilgoć gruntową, a więc poniżej 50 cm ponad poziom gruntu,

–

szczelinowe  (S)  –  powierzchnia  drążeń  w  tych  wyrobach  przekracza  40%  powierzchni
podstawy.  Drążenia  rozmieszczone  są  w  równoległych  rzędach,  prostopadle  do
powierzchni  podstawy.  Wyjątkiem  od  tej  reguły  są  cegły  dziurawki,  w  których  drążenia
przebiegają  równolegle  do  powierzchni  podstawy.  Cegły  szczelinowe  stosuje  się  w  celu
zmniejszenia  masy  ściany  oraz  zwiększenia  jej  izolacyjności  cieplnej.  Ograniczenia
stosowania są takie same jak dla cegieł typu D.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pustaki ceramiczne ścienne mają w stosunku do cegieł większe wymiary, mniejszą gęstość

objętościową oraz lepszą izolacyjność cieplną. Ponadto ścianę z takich pustaków można
murować szybciej. Powierzchnia drążeń stanowi od 20% do 40% powierzchni podstawy.
Drążenia są zazwyczaj pionowe, wyjątkiem są pustaki do ścian działowych.

Produkuje się je w czterech grupach:

–

murowane zwykłe (Z),

–

murowane na suchy styk, z zalaniem zaprawą otworu na styku (S),

–

murowane na wpust - wypust (W),

–

murowane na spoiny pocienione (P).

Klasa wytrzymałości na ściskanie wynosi 5, 7,5, 10, 15 i 20.

W zależności od wysokości wyróżnia się odmiany 13,8 cm, 18,8 cm i 22 cm.

Stosowane są do wznoszenia konstrukcyjnych i osłonowych ścian budynków, należy

jednak pamiętać, że pustaki klasy 5 nie są mrozoodporne. Pustaki ceramiczne nie nadają się do
wykonywania ścian poniżej 50 cm nad poziomem terenu.

W ofercie handlowej spotyka się również pustaki z wypełnieniem materiałem izolacji

cieplnej oraz pustaki z ceramiki poryzowanej, z których, pod pewnymi warunkami, można
wykonać ściany zewnętrzne nie wymagające dodatkowej izolacji cieplnej.

Rys. 3. Pustaki ceramiczne ścienne [folder firmowy]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bloczki i pustaki z betonu zwykłego charakteryzują się dużą masą i niską izolacyjnością

cieplną. Bloczki betonowe stosuje się do wykonywania ścian fundamentowych i ścian piwnic.
Mogą być również wykorzystane do podmurowywania i wzmacniania fundamentów. Pustaki
powinny być stosowane powyżej 50 cm ponad poziom gruntu.

Bloczki z betonu komórkowego (gazobetonu) posiadają dobrą izolacyjność cieplną

i niewielką  masę.  Ściany  z  bloczków gazobetonowych wykonuje się bardzo szybko. Ich wadą
jest  znaczna  nasiąkliwość  i  kruchość.  Można  je  łączyć  zaprawą  ciepłochronną  lub  zaprawą
klejową.  Spoiny  pionowe  mogą  być  wypełnione  zaprawą  lub tworzyć  układ  wpust  –  wypust.
Produkowane  są  w  czterech  odmianach:  400,  500,  600,  700  –  odpowiadających  gęstości
pozornej i w siedmiu markach – 1,5, 2,0, 3,0, 4,0, 5,0, 6,0 – odpowiadających wytrzymałości
na ściskanie. Do wykonania  ścian konstrukcyjnych można stosować bloczki odmiany 700 oraz
marki 4,0 i 5,0 odmiany 600.

Bloczki i pustaki z keramzytobetonu, styrobetonu, wiórobetonu i trocinobetonu mają

dobrą izolacyjność termiczną, i wysoką paroprzepuszczalność. Układa się je na zaprawie
ciepłochronnej.

Bloczków z betonu komórkowego i lekkich betonów kruszywowych nie wolno stosować

poniżej 50 cm nad powierzchnię gruntu.

Rys. 4 Pustaki z betonu zwykłego Rys. 5. Bloczki i płytki z betonu komórkowego

a) Kontra, b) Alfa, c) XX [4,s. 34] a) 590/240-600-6-M, b) 490/240-600-5-M
c) 590/120-600-6-M, d) 490/120-600-5-M [4, s. 38]

Cegły i bloczki z zaprawy wapienno – piaskowej posiadają słabe właściwości

ciepłochronne  oraz  nie  są  odporne  na  oddziaływania  agresywnych  wód  gruntowych.  Można
z nich  wykonywać  ściany  konstrukcyjne  i  osłonowe  nie  wymagające  tynkowania.  Nie  można
ich  stosować  do  wykonywania  fundamentów,  murów  piwnicznych,  w  miejscach  oddziaływań
zawartych  w  środowisku  naturalnym  kwasów  organicznych  oraz  do  budowy  przewodów
kominowych  i  pieców.  Do  tej  grupy  wyrobów  należą  cegły  pełne  (1NF),  bloczki  drążone
(2NFD, 3NFD i 6NFD) oraz kształtki KSD i KSP.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Bloczki wapienno – piaskowe Rys. 7. Kształtki wapienno - piaskowe
a) 2 NFD, b) 3 NFD, c) 6 NFD [6, s. 117] a) drążona KSD, b) pełna KSP [6, s. 118]

Tabela 1 Cechy użytkowe wybranych wyrobów ceramicznych ściennych [op. własne)

Rodzaj

wyrobu

Klasy

l x b

(mm)

Masa

(kg)

Rodzaj

wyrobu

Klasy

l x b

(mm)

Masa

(kg)

Cegła
budowlana
pełna

3,5, 5,
7,5, 10,
15, 20,
25

250x120

140
220

3,5
7,6

11,9

Pustak
Max

3,5, 5,
7,5,
10, 15,
20,

288x188 138

188
220

8,2

11,2
13,1

Cegła
budowlana
szczelinowa

3,5, 5,
7,5, 10,
15, 20,
25

250x120

140
220

2,4
5,2
8,2

Pustak SZ 3,5, 5,

7,5,
10, 15,
20,

288x188 138

188
220

9,3

12,7
14,9

Cegła
budowlana
licowa pełna

10, 15,
20, 25

250x120

140
220

3,5
7,6

11,9

Pustak Uni 3,5, 5,

7,5,
10, 15,

288x188 220

7,0

Cegła
klinkierowa
pełna

30, 35,
45, 60

250x120

140
220

4,1
8,9

13,9

Pustak
M44 –
15/30

3,5, 5,
7,5,
10, 15,
20,

288x138 138

188
220

6,0
8,2
9,6

Cegła
modularna
drążona

3,5, 5,
7,5, 10,
15, 20,
25

288x88

104
220

3,4
7,0

Pustak KO
65 – 2W

3,5, 5,
7,5,
10, 15,
20,

288x188 138

188
220

8,2

11,2
13,1

Cegła
modularna
szczelinowa

3,5, 5,
7,5, 10,
15, 20,
25

288x88

288x120

104
220
188
220

3,4
7,0
8,4
9,8

Pustak U

3,5, 5,
7,5,
10, 15,
20,

250x188 138

188
220

7,8

10,6
12,4

Cegła
modularna
licowa

10, 15,
20, 25

288x88

104
220

3,7
7,0

Pustak do
ścian
działowych

1,5

250x65

140
220
250
290

3,0
4,7
5,3
6,1

Cegła
kratówka

3,5, 5,
7,5, 10,
15, 20

250x120

140
220

2,4
5,2
8,2

Pustak do
ścian
działowych

1,5

250x120 140

220
250
290

5,5
8,6
9,8

11,3

Cegła
dziurawka
(typ W)

3,5, 5,
7,5,

250x120

2,5

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Specjalną grupą wyrobów drobnowymiarowych są kształtki ogniotrwałe stosowane na

okładziny pieców i palenisk. Do grupy tej należą kształtki termalitowe, szamotowe,
krzemionkowe i wysokoglinowe, produkowane ze specjalnych gatunków gliny lub z ziemi
okrzemkowej.

Jako wyroby o zwiększonej odporności na działanie czynników chemicznych stosowane są

klinkierowe cegły kanalizacyjne oraz kamionkowe, kwasoodporne płytki, rury i kształtki.
Produkowane są one z gliny zmieszanej z szamotem i piaskiem kwarcowym.

W czasie transportu i składowania drobnowymiarowe materiały murarskie powinny być

chronione  przed  uszkodzeniami  mechanicznymi  oraz  przed  zawilgoceniem.  Najczęściej
producent  ustawia  porcję  wyrobów  na  drewnianej  palecie  i  całość  zabezpiecza  folią
z tworzywa sztucznego. Folię usuwa się bezpośrednio przed wykorzystaniem elementów.

W miejscu zabezpieczonym przed opadami atmosferycznymi, wolnym od wód

powierzchniowych i śniegu, wyrównanym oraz oczyszczonym z gruzu można składować
elementy w stosach lub słupach, których wysokość nie powinna przekraczać 2,20 m. Zaleca się
składować w pojedynczym stosie lub słupie 200 lub 250 cegieł w celu szybszego określenia ich
liczby na terenie budowy.

Rys. 8. Składowanie elementów drobnowymiarowych w stosach

a) cegła dziurawka b) cegła pełna[6, s. 109]]

Na terenie budowy należy zwrócić uwagę, czy dostarczono właściwy rodzaj wyrobu,

zgodny z grupą, klasą, typem i odmianą oraz dokumentacją techniczną i zamówieniem.

Prawidłowo wykonane wyroby powinny mieć kształt prostopadłościanu, proste naroża

oraz powierzchnie płaskie i równe, tworzące płaszczyzny wzajemnie do siebie równoległe.
Liczba  szczerb,  odprysków  i  pęknięć  powinna  być  jak  najmniejsza.  Nie  mogą  występować
naloty i wykwity solne. Cegła klasy wyższej niż 10, zrzucona z wysokości 1,5 m na inne cegły
nie  powinna  pękać.  Przełam  cegły  powinien  być  jednorodny,  nie  mogą  w  nim  występować
białe  ziarenka  margla.  Cegły  wyższych  klas,  w  tym  również  klinkierowe,  można  rozpoznać
uderzając w nie lekko stalowym młotkiem – dźwięk powinien być metaliczny.

Wymiary wyrobów mogą się różnić o kilka mm od wymiarów normowych:

a)  ± 6 mm na długości, ±5 mm na szerokości, ±3 mm na wysokości dla cegieł grupy Z,
b)  ± 4 mm na długości, ±3 mm na szerokości, ±2 mm na wysokości dla cegieł grupy L,
c)  ± 6 mm na wymiarze 288 mm, ±5 mm na wymiarze 220 mm , 188 mm i 138 mm  ±4 mm

na wymiarze 88 mm dla pustaków grupy Z i S,

d) ± 3 mm na wymiarze 288 mm, 220 mm , 188 mm i 138 mm; ±2 mm na wymiarze 88 mm

dla pustaków grupy W,

e) ± 2 mm na wymiarze 288 mm, 220 mm , 188 mm i 138 mm; ±1 mm na wymiarze 88 mm

dla pustaków grupy P.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Różnice między wymiarami normowymi a rzeczywistymi utrudniają murowanie –

w szczególności różnice w wysokości wyrobów utrudniają uzyskanie poziomu warstw
i otrzymanie spoin o właściwej, równomiernej grubości. Różnice takie mogą występować,
jeżeli na terenie budowy używa się wyrobów z różnych wytwórni.

Cegły elewacyjne powinny posiadać jednolitość barwy.

Zbyt duża liczba cegieł połówkowych i popękanych, o wykruszonych krawędziach,

zauważona w partii dostarczonego materiału, świadczy o błędach w produkcji i niezgodności
z normami i atestami.

Przy zakupie wyrobów należy sprawdzić, czy są one oznakowane zgodnie z wymaganiami

norm  przedmiotowych  oraz  czy  mają  znak  budowlany,  informujący  o ich  dopuszczeniu  do
powszechnego  stosowania  w  budownictwie.  Znak  bezpieczeństwa  „B”  powinny  posiadać
cegła  kratówka,  cegła  kominowa  oraz  pustaki  ceramiczne  ścienne,  kominowe  i  wentylacyjne.
Znaki te powinny być umieszczone w sposób trwały na wyrobie lub w przypadku gdy nie jest
to  możliwe  –  na  etykiecie  dołączonej  do  partii  wyrobów.  Wymagany  jest  również  znak
obowiązujący na rynku europejskim – CE.

Zaprawy budowlane

Zaprawy budowlane powstają przez wymieszanie spoiwa, drobnego kruszywa i wody.

Jako  spoiwa  stosuje  się  cement,  wapno,  gips,  można  też  wykorzystać  lepiszcze  w  postaci
gliny.  Kruszywami  są  najczęściej  piaski  naturalne  lub  łamane,  o  wielkości  ziarna  0,25  mm  –
4,0  mm,  nie  zawierające  zanieczyszczeń  w  postaci  glin,  iłów  i  cząstek  roślinnych.  Do
zainicjowania  procesu  wiązania  i  twardnienia dodaje się  czystą  wodę. Aby  poprawić wybrane
cechy  zaprawy  można  zastosować  dodatki  i  domieszki  uszlachetniające,  powodujące
przyspieszenie  lub  opóźnienie  wiązania,  poprawiające  plastyczność,  zwiększające  szczelność,
izolacyjność cieplną i mrozoodporność.

Zaprawy murarskie łączą ze sobą elementy muru, uszczelniają go oraz zwiększają

powierzchnię styku pomiędzy elementami, co pozwala na równomierne rozłożenie obciążeń
i zmniejszenie naprężeń.

Od zapraw wymaga się dobrych właściwości wiążących, dobrej przyczepności do

elementów muru, odpowiedniej wytrzymałości na ściskanie, ciepłochronności, dobrej
urabialności oraz niskiej nasiąkliwości.

Zaprawy można wykonywać mieszając ze sobą wszystkie składniki na terenie budowy lub

mieszając z wodą suche składniki przygotowane fabrycznie.

Podstawowe cechy opisujące właściwości zapraw to:

a) rodzaj zaprawy – zależy od użytego w zaprawie spoiwa. Wyróżniamy zaprawy wapienne,

cementowe, cementowo – wapienne, gipsowe, gipsowo – wapienne i cementowo – gliniane.
Prócz tego producenci oferują:

–

zaprawy ciepłochronne, stosowane w murach o wymaganej ciepłochronności, powyżej 50
cm nad poziom gruntu,

–

zaprawy do spoin cienkich, przeznaczone do wykonywania murów, w których grubość
spoin wynosi od 1 do 3 mm,

–

zaprawy natryskowe, wtłaczane pod ciśnieniem do konstrukcji murowych i betonowych,
przy ich renowacji,

–

zaprawy kwasoodporne, stosowane do wykonywania murów narażonych na działanie
kwasów lub kwasowych wód gruntowych (fundamenty, mury piwnic),

–

zaprawy  ogniotrwałe  –  szamotowe,  stosowane  do  budowy  palenisk  i  konstrukcji
poddawanych działaniu temperatur do 1450°C,  termalitowe, stosowane do łączenia cegieł
termalitowych  i  izolacji  przewodów  grzewczych  w  temperaturze  do  900°C  oraz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

krzemionkowe, stosowane do łączenia kształtek krzemionkowych w temperaturze do
1200°C.

b) marka zaprawy – określa wytrzymałość stwardniałej zaprawy na ściskanie, wyrażona jest

w MPa. W robotach murarskich wykorzystuje się zaprawy marek M0,3, M0,6, M1, M2,
M4, M7, M12, M15, M20. W normach i literaturze fachowej można również spotkać
pojęcie „klasa zaprawy”.

c) konsystencja zaprawy – zależy od gęstości, określa zachowanie się zaprawy podczas

układania  w  określony  sposób  i  w  określonym  miejscu.  Konsystencję  zaprawy  bada  się,
opierając  na  jej  powierzchni  wierzchołek  stożka  pomiarowego  o  normowych  wymiarach
i masie  300g,  tak  aby  zanurzył  się  on  w  zaprawie  pod  wpływem  własnego  ciężaru.  Miarą
konsystencji  zaprawy  jest  głębokość  zanurzenia  stożka  w  zaprawie,  wyrażona  w  cm
i odczytywana na jego pobocznicy. Dla zapraw murarskich konsystencja waha się  od 1 cm
do 12 cm i najczęściej wynosi od 6 cm do 9 cm.

Rys. 9. Określanie konsystencji zaprawy w naczyniu normowym [ 14, s. 11]

d) objętościowy stosunek składników zaprawy – suche składniki zaprawy można dozować

w sposób  objętościowy,  odmierzając  je  w  stanie  luźnym,  takim  samym  naczyniem.  Ilość
suchych  składników  podaje  się  w  formie  proporcji,  w  której  ostatnia  liczba  dotyczy
kruszywa natomiast pierwsza liczba (lub pierwsza i druga) dotyczy spoiwa. Zapis: zaprawa
cementowo  wapienna  1  :  2  :  4  oznacza,  że  do  jej  wykonania  należy  wykorzystać  jedną
porcję  cementu,  dwie  takie  same  porcje  wapna  i  cztery  takie  same  porcje  kruszywa.  Ilość
wody dobiera się w zależności od wymaganej konsystencji.

Rys. 10. Dozowanie objętościowe składników zaprawy [14, s.16]

Dokładniejszym sposobem dozowania jest wagowe odmierzanie potrzebnej ilości

składników. W praktyce spoiwa często odmierza się wagowo (z wyjątkiem ciasta wapiennego
i zawiesiny glinianej), natomiast kruszywo i wodę objętościowo.

Mieszanie składników zaprawy może odbywać się sposobem ręcznym w skrzyni lub

mechanicznie, w mieszarce do zapraw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2 Cechy użytkowe zapraw murarskich [opr. własne]

Rodzaj

zaprawy

Marki

zaprawy

Właściwości

Czas

zużycia

(h)

Zastosowanie

Wapienna
(w)

M0,3 M0,6,
M1

Dobra ciepłochronność
dobra urabialność,
niska wytrzymałość,
duża nasiąkliwość,
długi okres twardnienia.

(4)

Wykonywanie ścian
w budynkach
jednokondygnacyjnych
i murów nadziemnych
o niedużych
obciążeniach.

Cementowa
(c)

M2, M4,
M7, M12,
M15, M20

Duża wytrzymałość,
dobra przyczepność,
słaba urabialność,
zła ciepłochronność.

(0,5)

Wykonywanie silnie
obciążonych elementów
budynku, cienkich ścian
działowych, elementów
narażonych na wilgoć,
fundamentów, ścian,
filarów, łuków, sklepień,
kominów ponad dachem,
fundamentów pod
maszyny.

Cementowo
– wapienna
(c-w)

M0,6, M1,
M2, M4,
M7

Posiada zalety zaprawy
wapiennej, nie posiada
wad zaprawy cementowej

(1)

Murowanie
fundamentów, ścian,
łuków i sklepień.

Gipsowa (g) M2, M4

Duża przyczepność,
szybkie wiązanie,
powoduje korozję stali,
nie jest odporna na
działanie wilgoci.

5 – 15

minut

Murowanie ścian
z elementów gipsowych
w pomieszczeniach nie
narażonych na wilgoć.

Gipsowo –
wapienna
(g-w)

M1, M2,
M4

Duża przyczepność,
szybkie wiązanie,
powoduje korozję stali,
nie jest odporna na
działanie wilgoci.

0,5

Murowanie ścian
z elementów gipsowych
w pomieszczeniach nie
narażonych na wilgoć.

Cementowo
– gliniana
(c-gl)

M0,3, M0,6
M1, M2,
M4, M7

Wodoszczelność,
dobra urabialność
i przyczepność.

(1)

Wykonywanie zapraw
wodoszczelnych do
izolacji pionowych ścian
piwnic, murowanie
fundamentów lekkich
budynków w gruntach
podmokłych.

Liczby w nawiasach określają czas zużycia zaprawy (od momentu wymieszania z wodą),
w temperaturze przekraczającej 25°C.

Aby uzyskać zaprawę o pożądanych właściwościach należy:

–

prawidłowo dobrać składniki,

–

starannie odmierzyć potrzebną ilość składników,

–

dobrze wymieszać,

–

wykorzystać zaprawę, nie przekraczając czasu zużycia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3 Kolejność dozowania składników wybranych zapraw [opr. własne]

Kolejność dozowania składników

Rodzaj

zaprawy

Mieszanie ręczne

Mieszanie mechaniczne

cementowa

- cement z piaskiem miesza się na

sucho, aż do uzyskania jednolitego
zabarwienia,

- dodaje się odpowiednią ilość wody,

ciągle mieszając.

- cement z piaskiem miesza się

na sucho, aż do uzyskania
jednolitego zabarwienia,

- dodaje się odpowiednią ilość

wody, ciągle mieszając.

cementowo -
wapienna

- cement z piaskiem miesza się na

sucho, aż do uzyskania jednolitego
zabarwienia,

- ciasto wapienne miesza się z wodą,
- rozrzedzone ciasto wapienne miesza

się z suchymi składnikami,

- w przypadku zastosowania wapna

hydratyzowanego miesza się ze sobą
wszystkie składniki suche, a następnie
dodaje wodę.

- ciasto wapienne miesza się

z 1/3 potrzebnej porcji wody,

- dodaje się składniki suche,
- dodaje się resztę wody,
- w przypadku zastosowania

wapna hydratyzowanego
miesza się ze sobą wszystkie
składniki suche, a następnie
dodaje wodę.

gipsowo –
wapienna

- ciasto wapienne miesza się z wodą,
- gips z piaskiem miesza się na sucho do

uzyskania jednolitego zabarwienia,

- mieszaninę gipsu z piaskiem wsypuje

się do rozrzedzonego wapna i miesza,

- w przypadku zastosowania wapna

hydratyzowanego miesza się ze sobą
wszystkie składniki suche, a następnie
wsypuje się mieszaninę do wody.

- wlewa się do mieszarki wodę,
- dodaje piasek i wapno,

mieszając z wodą,

- dodaje się gips, mieszając do

uzyskania jednolitej masy.

cementowo -
gliniana

- przygotowuje się zawiesinę glinianą,

rozdrabniając, mieszając
i rozprowadzając glinę w wodzie
(uzyskując jednorodny roztwór
o konsystencji gęstej śmietany),

- do zawiesiny dodaje się cement, ciągle

mieszając,

- jako ostatni dodaje się piasek,

mieszając aż do uzyskania
jednorodnej struktury.

- przygotowuje się zawiesinę

gliny w wodzie o konsystencji
15 cm stożka pomiarowego,

- miesza się cement z zawiesiną

glinianą przez około 2 minuty,

- dodaje się piasek i miesza

2 – 4 minut, dolewając wodę.

Zaprawy
szlachetne

Suche składniki wsypuje się do naczynia z potrzebną, odmierzoną ilością

wody a następnie miesza wiertarką wolnoobrotową z mieszalnikiem lub
stosuje mieszadło mechaniczne. Należy pamiętać o konieczności
ścisłego przestrzegania zaleceń producenta, podanych na opakowaniu
zaprawy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4 Proporcje i ilości składników na 1 m

zaprawy cementowej [8, s. 378]

cement : piasek

(objętościowo)

Marka zaprawy

Zawartość

cementu (kg)

Zawartość

piasku (m

)

Zawartość

wody(dm

)

1 : 1,5

635

0,790

305

1 : 2

538

0,900

277

1 : 3

411

1,030

236

1 : 4

326

1,080

230

1 : 5

267

1,120

224

1 : 6

229

1,150

230

Tabela 5 Proporcje składników na 1 m

zaprawy cementowo–wapiennej z wapna hydratyzowanego [8,s. 379]

cement :

wapno : piasek

(objętościowo)

Marka

zaprawy

Zawartość

cementu

(kg)

Zawartość

wapna

(kg)

Zawartość

piasku

)

Zawartość

wody

(dm

)

1 : 0,5 : 4,5

265

0,990

280

1 : 1 : 6

190

106

0,950

310

Tabela 6 Proporcje składników na 1 m

zaprawy gipsowo – wapiennej z wapna hydratyzowanego [8,s. 382]

gips : wapno :

piasek

(objętościowo)

Marka

zaprawy

Zawartość

gipsu

(kg)

Zawartość

wapna

(kg)

Zawartość

piasku

)

Zawartość

wody

(dm

)

1 : 0,5 : 2

364

114

0,760

350

1 : 2 : 4

179

224

0,750

370

Tabela 7 Proporcje i ilości składników na 1 m

zaprawy cementowo – glinianej [8,s. 380]

cement :

zawiesina
gliniana :

piasek

(objętościowo)

Marka

zaprawy

Zawartość

cementu

(kg)

Zawartość

zawiesiny

glinianej

)

Zawartość

piasku

)

Zawartość

wody

(dm

)

1 : 1,5 : 4

286

0,120

0,955

215

1 : 1 : 6

206

0,172

1,030

150

1 : 1,5 : 8

150

0,187

1,000

165

1 : 2 :10

118

0,196

0,980

180

1 : 3 :12

0,6

0,246

0,980

130

1 : 4 :16

0,3

0,248

0,990

130

Zaprawę, przy mieszaniu ręcznym, wykonuje się na podeście z desek lub w skrzyni.

Odmierza się odpowiednią ilość kruszywa (w razie potrzeby przesiewając go przez sito),
umieszcza je w skrzyni, narzuca się odpowiednią, odmierzoną ilość spoiwa i całość miesza

łopatą na sucho do uzyskania jednolitej barwy. Następnie, do wymieszanych składników
dolewa się wodę i nadal miesza do uzyskania jednorodnej masy o wymaganej konsystencji.

W podanych tabelach określona jest zawartość składników na 1 m

zaprawy. Aby obliczyć

ilość składników potrzebnych do wykonania dowolnej porcji zaprawy należy pomnożyć
odpowiednie liczby z tabeli przez objętość potrzebnej porcji.

Jeżeli będziesz musiał obliczyć potrzebne ilości składników do wykonania 1,7 m

zaprawy

cementowej M12, sięgniesz po tabelę nr 4, odszukasz w niej wymaganą markę zaprawy
i odpowiadające tej marce ilości składników pomnożysz przez 1,7 m

Proponowana w tabelach ilość wody umożliwia wykonanie zaprawy o konsystencji 6 cm –

9 cm stożka pomiarowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym różnią się drobnowymiarowe wyroby ścienne tradycyjne od modularnych?
2. Czym różnią się wyroby ceramiczne o strukturze porowatej od wyrobów o strukturze

spieczonej?

3. czym informuje nas klasa wyrobu?
4. Jaka wysokość nad poziom gruntu jest określona jako najmniejsza dla większości

drobnowymiarowych wyrobów ściennych?

5. Od czego zależą dopuszczalne odchyłki wymiarowe drobnowymiarowych wyrobów

ściennych?

6.   Do jakiej wysokości można składować elementy drobnowymiarowe w stosach?
7.   Jakie cechy określają właściwości zaprawy murarskiej?
8.   Czym i w jaki sposób określa się konsystencję zaprawy murarskiej?
9.   Co oznacza zapis zaprawa cementowo – wapienna 1 : 2 : 6?
10. W jakiej kolejności miesza się ręcznie składniki zaprawy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z grupy poznanych elementów drobnowymiarowych i zapraw do wykonywania ścian ustal

takie, które można stosować do wznoszenia elementów budowlanych usytuowanych poniżej
poziomu gruntu – scharakteryzuj je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3)  przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  odszukać w przeczytanym tekście informacje o określonych w poleceniu wyrobach,
5)  wypisać nazwy odszukanych wyrobów na arkuszu papieru,
6)  dla  każdego  wybranego  elementu  zapisać  jego  krótką  charakterystykę,  na  podstawie

informacji z tabeli 1 i 2 oraz rysunków 1 i 2,

7)  uporządkować miejsce pracy,
8)  sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9)  sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

charakterystyki techniczne materiałów i wyrobów murarskich,

–

literatura.

Ćwiczenie 2

Dokonaj oceny jakościowej cegły budowlanej pełnej, dostarczonej na stanowisko pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

ściennych,

5)  dokonać oględzin cegły ceramicznej budowlanej znajdującej się na stanowisku pracy,
6)  ocenić jakość wyrobu i zapisać wyniki obserwacji na arkuszu papieru,
7)  podjąć i zapisać decyzję, czy badany wyrób nadaje się do zastosowania,
8)  zapisany arkusz przekazać nauczycielowi do konsultacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

poradnik dla ucznia,

–

cegła budowlana pełna,

–

przymiar zwijany,

–

literatura.

Ćwiczenie 3

Dokonaj składowania drobnowymiarowych elementów ściennych w stosie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3)  przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  złożyć w stos drobnowymiarowe elementy ścienne znajdujące się na stanowisku pracy,
5)  zachować porządek i czystość na stanowisku pracy,
6)  uporządkować miejsce pracy,
7)  sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8)  sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9)  zaprezentować efekty swojej pracy,
10)  dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

drobnowymiarowe elementy ścienne,

–

rękawice ochronne.

Ćwiczenie 4

Zmierz konsystencję zaprawy murarskiej przygotowanej przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3)  przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  zorganizować stanowisko pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5)  zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
6)  przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
7)  przypomnieć sposób określania konsystencji zaprawy,
8)  wybrać przyrząd do pomiaru konsystencji,
9)  trzykrotnie dokonać pomiaru konsystencji,
10)  zapisać wyniki pomiarów w zeszycie i obliczyć ich średnią arytmetyczną,
11)  określić konsystencję zaprawy,
12)  uporządkować miejsce pracy,
13)  sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
14)  zaprezentować efekty swojej pracy,
15)  dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przygotowana przez nauczyciela porcja zaprawy murarskiej,

–

stożek pomiarowy,

–

literatura.

Ćwiczenie 5

Przygotuj sposobem ręcznym porcję zaprawy cementowej M7 posiadającą konsystencję 7

cm – 9 cm stożka pomiarowego, zakładając, że do jej wykonania użyjesz dwa wiadra cementu.
Oblicz ilość składników potrzebnych do wykonania 2,5 m

takiej zaprawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zaplanować wykonanie ćwiczenia,
2)  odszukać w poradniku właściwą tabelę,
3)  określić rodzaj i ilość składników na 1 m

wskazanej w poleceniu zaprawy,

4) obliczyć ilość składników na 2,5 m

zaprawy,

5)  omówić z nauczycielem sposób wykonania ćwiczenia,
6)  odmierzyć dwa wiadra cementu,
7)  odmierzyć odpowiednią ilość kruszywa,
8)  dokonać prawidłowego wymieszania wszystkich składników, w odpowiedniej kolejności,
9)  zmierzyć konsystencję zaprawy,
10)  ocenić efekty wykonanej pracy,
11)  omówić z nauczycielem sposób i efekty wykonanej pracy,
12)  zachować porządek i czystość na stanowisku pracy,
13)  przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

podest z desek lub skrzynia murarska,

–

łopata,

–

pojemniki miarowe (wiadra),

–

pojemnik na wodę,

–

stożek pomiarowy,

–

materiały do wykonania zaprawy: cement i piasek,

–

rękawice ochronne,

–

maska ochronna,

–

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić materiały murarskie?

2) dobrać materiały murarskie do wykonania zadania?

3) określić jakość materiałów murarskich?

4) dokonać składowania materiałów murarskich na stanowisku pracy?

5) zmierzyć konsystencję zaprawy murarskiej?

6) określić cechy zaprawy murarskiej?

7) obliczyć ilość składników potrzebnych do otrzymania

określonej porcji zaprawy?

8) wykonać porcję zaprawy o określonej proporcji składników,

marce i konsystencji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Podstawowe narzędzia i sprzęt do robót murarskich

4.4.1. Materiał nauczania

Do wykonywania robót murarskich należy dobrać właściwe i odpowiadające przepisom

bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  narzędzia  i  sprzęt  kontrolno  –  pomiarowy,  wykorzystywać  je
zgodnie  z  przeznaczeniem,  a  po  zakończeniu  pracy  oczyścić  i  zakonserwować.  Prawidłowy
dobór narzędzi i sprzętu wpływa na wydajność i bezpieczeństwo pracy.

Narzędzia bezpośredniego użytku to kielnia murarska, czerpak i młotek murarski.

Kielnia murarska służy do nabierania, rozprowadzania i wyrównywania zaprawy na murze

oraz  zbierania  jej  nadmiaru  w  trakcie  murowania.  Masa  kielni  wynosi  około  300  g.
Zabrudzenia  metalowego  pierścienia  przy  rękojeści  kielni  należy  natychmiast  usuwać,  gdyż
pozostawienie  ich  grozi  bolesnym  obtarciem  nasady  kciuka.  Do  nakładania  zapraw
cienkowarstwowych  służą  specjalne  kielnie  ząbkowane,  o  zróżnicowanej  szerokości,
dostosowanej do grubości wykonywanego muru.

Czerpaki służą do nanoszenia większych porcji zaprawy.

Młotek murarski służy do przecinania cegły w celu otrzymania cegieł ułamkowych, do

korygowania położenia elementów w murze oraz do wbijania gwoździ i haków. Linię cięcia cegły
należy zarysować przed uderzeniem ostrym końcem młotka. Część metalowa młotka powinna być
osadzona na trzonku, w sposób wykluczający rozdzielenie obu części w czasie pracy.

Rys. 11. Kielnie murarskie a) tradycyjna b) do zapraw cienkowarstwowych [4, s. 49]

Rys. 12. Młotek murarski a) rzut b) sposób przecinania cegły [4, s. 51]

Rys. 13. Czerpaki murarskie a) szufelkowy b) wiaderkowy [4, s. 54]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprzęt bezpośredniego użytku to pion murarski, poziomnica, poziomnica wężowa, linia

ważna, kątownik, sznur murarski, klamry murarskie, przymiary i taśmy miernicze.

Poziomnica służy do kontrolowania poziomu i pionu wykonywanych elementów. Odczyt

dokonywany jest przez obserwację pęcherzyka powietrza w zakrzywionej rurce szklanej
(libelli). Warunkiem zachowania poziomu lub pionu elementu jest zatrzymanie się pęcherzyka
powietrza między wytrawionymi na odpowiedniej libelli kreskami.

Poziomnica wężowa służy do wyznaczania i przenoszenia poziomu na odległość do

kilkunastu metrów. Poziom wyznacza położenie zwierciadła wody w otwartych rurkach
szklanych, zamocowanych na obu końcach gumowego węża.

Linia ważna także służy do przenoszenia i wyznaczania poziomu na odległość 4 do 5 m.

W czasie pomiaru należy używać również poziomnicy.

Pion murarski to stalowy stożek przywiązany do sznurka. Wykorzystując pion można

potwierdzić pionowość wznoszonego muru lub wyznaczyć miejsca układania cegieł.
Warunkiem pionowości muru jest zachowanie jednakowej odległości od muru rozwiniętego
sznura pionu, na całej jego długości.

Kątownik służy do wyznaczania lub sprawdzania kąta prostego w narożnikach murów.

Sznur murarski lub żyłka używane są do wyznaczania zewnętrznych krawędzi układanych

warstw muru i wyznaczania lica muru czyli zewnętrznej jego płaszczyzny. Końce sznura
mocuje się do gwoździ lub klamer murarskich wbijanych w spoiny muru.

Przymiary służą do wykonywania pomiarów długości nie przekraczających 2 m. Dłuższe

odcinki mierzymy taśmą mierniczą.

Rys. 14. Poziomnica murarska Rys. 15. Poziomnica wężowa Rys 16. Pion murarski

a) widok ogólny b) libella prostokątna

[4, s. 48]

a) widok

ogólny

do pomiaru poziomu c) libella okrągła b) sposób pomiaru [4, s. 44]

do pomiaru pionu [4, s.45]

Rys. 17. Kątownik murarski [4, s .47] Rys. 18. Klamra murarska [4, s. 54] Rys. 19. Sznur murarski [4, s. 47]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do narzędzi i sprzętu pomocniczego zaliczamy skrzynie murarskie, wiadra, sita, łopaty,

przecinaki i przebijaki, pucki, pędzle oraz sprzęt do transportu materiałów – taczki, japonki.

Skrzynia murarska, wykonana z drewna, metalu lub tworzywa sztucznego służy do

przechowywania zaprawy na stanowisku pracy.

Wodę przechowuje się w wiadrze i dodaje do zaprawy kubkiem z metalu lub z tworzywa

sztucznego, z naniesioną podziałką objętościową.

Sita służą do rozdzielenia kruszyw różniących się wielkością ziaren oraz do oddzielenia

zanieczyszczeń i grudek przygotowanej zaprawy.

Przecinaki i przebijaki wykorzystywane są do wykonywania gniazd, bruzd i otworów

w przegrodach. Uderzamy w nie specjalnym młotkiem o masie około 5 kg – zwanym pucką.

Pędzle stosowane są do zwilżania podłoży, szczególnie o dużej chłonności.

Taczki i japonki stosowane są do transportu materiałów murarskich na stanowisko pracy.

Rys. 20. Sprzęt transportowy Rys. 21. Skrzynie na zaprawę
a) taczka stalowa b) japonka [6, s. 190] a ) drewniana b) stalowa [6, s. 187]

Urządzenia mechaniczne do produkcji zaprawy murarskiej to betoniarki lub mieszarki.

Przygotowane fabrycznie suche mieszanki zapraw można zmieszać z wodą, wykorzystując
wolnoobrotowe wiertarki z mieszadłami lub mieszadła mechaniczne.

Rys. 22. Betoniarka wolnospadowa [14, s. 37]

Do robót murarskich prowadzonych powyżej 1,20 m ponad poziom podłoża używa się

urządzeń pomocniczych zwanych rusztowaniami. Najczęściej spotyka się tradycyjne
rusztowania na kozłach, rusztowania stolikowe lub ramowe rusztowania składane typu
„Warszawa”.

Rusztowania na kozłach składają się z podpór zwanych kozłami i opartych na nich

pomostów.  Kozły  wykonane  są  z  krawędziaków  i  desek  o  przekrojach  nie  mniejszych  niż
podane  na  rysunku.  Ustawia  się  je  w  odległościach  nie  przekraczających  1,5  m.  Pomosty
wykonywane  są  z  podwójnej  warstwy  desek  o  grubości  32  mm  i  szerokości  18  cm.
Rusztowania takie można układać w dwóch kondygnacjach, o zróżnicowanej szerokości.

Rusztowania ramowe wykonane są z gotowych ram z rur stalowych, które nakłada się na

siebie parami, kolejną warstwę prostopadle do poprzedniej, opierając całość na podstawkach.

Rusztowania powinny być ustawiane na wyrównanym, poziomym i stabilnym podłożu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 23 Rusztowanie na kozłach Rys. 24 Rusztowanie ramowe

a) kozły b) rusztowanie zestawione typu „ Warszawa”
w dwóch poziomach [6, s. 213] a) widok b) ramka [6, s. 207]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie narzędzia murarskie zastosujesz do nakładania zaprawy?
2.  Jakie narzędzie murarskie zastosujesz do przecinania cegły?
3.  Za pomocą jakiego sprzętu można w trakcie murowania wyznaczyć lico muru?
4.  Jaki sprzęt wykorzystasz do transportu materiałów na stanowisko pracy?
5.  Jakie sprzęt zastosujesz do sprawdzenia pionu i poziomu elementów?
6.  Co wskaże libella poziomnicy, jeżeli wyznaczy ona poziom elementu?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z zestawu narzędzi dostarczonych przez nauczyciela wybierz te, które pozwolą Ci:

–

nałożyć zaprawę na mur,

–

potwierdzić pion muru lub poziom jego warstwy,

–

wyznaczyć lico muru.

Scharakteryzuj sposób użytkowania poszczególnych narzędzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3)  przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) przyjrzeć się zgromadzonym narzędziom,
5) dokonać właściwego wyboru narzędzi zgodnie z ich przeznaczeniem, przyporządkowując

je do odpowiedniej grupy,

6)  scharakteryzować sposób użytkowania narzędzi,
7)  uporządkować miejsce pracy,
8)  sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9)  sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10)  zaprezentować efekty swojej pracy,
11)  dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw narzędzi murarskich,

–

literatura.

Ćwiczenie 2

Wykorzystując pion murarski i poziomnicę sprawdź pionowość ściany i poziom podłoża

w pracowni murarskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3)  przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  przygotować pion murarski i poziomicę,
5)  sprawdzić za pomocą poziomnicy, czy podłoże pracowni murarskiej jest poziome,
6)  sprawdzić za pomocą poziomnicy i pionu, czy ściana pracowni jest pionowa,
7)  uporządkować miejsce pracy,
8)  sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9)  sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10)  zaprezentować efekty swojej pracy,
11)  dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

oziomnica i pion murarski,

–

literatura.

Ćwiczenie 3

Wykorzystując młotek murarski przetnij cegłę na dwie równe części, a następnie przetnij

inną cegłę tak, aby odcięty kawałek stanowił ¼ długości całej cegły.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3)  przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  sprawdzić stan techniczny młotka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5)  odmierzyć i zaznaczyć na cegłach linie cięcia,
6)  przeciąć cegły,
7)  uporządkować miejsce pracy,
8)  sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9)  sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10)  zaprezentować efekty swojej pracy,
11)  dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

młotek murarski i przymiar składany,

–

cegły budowlane pełne,

–

środki ochrony indywidualnej: rękawice, okulary ochronne.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać narzędzia i sprzęt do robót murarskich?

2) dobrać narzędzia do robót murarskich?

3) dobrać sprzęt kontrolno – pomiarowy do robót murarskich?

4) wykorzystać sprzęt kontrolno - pomiarowy?

5) podzielić cegłę w określonych proporcjach za pomocą młotka

murarskiego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Zasady układania i wiązania elementów w murze

4.5.1. Materiał nauczania

Ściana murowana wykonana jest z elementów drobnowymiarowych. Na ogół podlega ona

ściskaniu  siłami  pionowymi,  w  związku  z  tym  elementy  w  murze  powinny  być  układane
największą powierzchnią  prostopadle  do  kierunku  działania tych sił (na podstawie). Niekiedy,
najczęściej ze względów dekoracyjnych, układa się elementy na główkach lub wozówkach (na
rąb).

Miejsca styku elementów nazywają się spoinami. Spoiny wypełniane są zaprawą lub

w pewnych  przypadkach  pozostawia  nie  wypełnione.  Spoiny  prostopadłe  do  kierunku
działających  na  mur  sił  nazywamy  wspornymi  (poziomymi).Występują  również  spoiny
pionowe:  podłużne  -  równoległe  do  kierunku  przebiegu  muru  oraz poprzeczne  –  prostopadłe
do kierunku przebiegu muru.

Rys. 25. Rodzaje spoin w murze [5, s. 61]

Grubości spoin zależą od rodzaju stosowanych w murze elementów. Dla cegieł

budowlanych grubość spoin wspornych waha się od 5 mm do 17 mm i wynosi średnio 12 mm.
Spoiny  pionowe  mogą  mieć  grubość  od  5  mm do 15 mm, średnio 10 mm. Spoiny pocienione
maja grubość od 1 mm do 3 mm. Zbyt grube spoiny obniżają nośność i ciepłochronność muru,
zbyt  cienkie  nie  zapewniają  właściwej  współpracy  pomiędzy  elementami.  Jeżeli  zaprawa
w spoinie  dochodzi  do  lica  muru,  spoinę  taką  nazywamy  pełną,  jeżeli  zaprawa  jest  cofnięta
10 mm – 15 mm, spoinę taką nazywamy pustą.

Grubości spoin uwzględniamy przy obliczaniu wymiarów muru. Przyjmujemy, że na jeden

metr wysokości muru przypada 13 warstw tradycyjnych cegieł o wymiarach
250 mm x 120 mm x 65 mm, natomiast na jeden metr długości muru przypada 7,7 szerokości
cegły lub 3,9 długości cegły.

Mury z cegieł mogą mieć grubość 6,5 cm (1/4 cegły), 12 cm (1/2 cegły), 25 cm (1 cegła),

38  cm  (1,5  cegły)  lub  51  cm  (2  cegły),  grubsze  wykonuje  się  bardzo  rzadko.  Obliczając
grubość  muru  należy  uwzględnić  grubość  pionowej  spoiny  podłużnej  (10  mm).  Jeżeli  cegły
układane są w murze w ten sposób, że od strony zewnętrznej muru obserwujemy w warstwie
ich najmniejsze powierzchnie (główki) to warstwę taką nazywamy główkową, jeżeli natomiast
obserwujemy ich dłuższe boki (wozówki) to warstwę taką nazywamy wozówkową.

Cegły tworzące mur mogą być całkowite lub przecinane (ułamkowe). Cegły ułamkowe

konieczne są do uzyskania prawidłowego wiązania elementów w murze, czyli właściwego
sposobu ułożenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W narożnikach muru oraz w murach w kształcie litery T obowiązują dodatkowe zasady:

–

Na tym samym poziomie dwóch stykających się ze sobą części muru, w jednej części
powinna być wykonana warstwa wozówkowa, a w drugiej główkowa. W kolejnej
warstwie następuje zmiana.

–

Warstwa wozówkowa, traktowana zawsze jako główna, przechodzi przez narożnik
(węzeł) i zakończona jest dziewiątkami, warstwa główkowa dochodzi do narożnika
(węzła) i zakończona jest cegłami całkowitymi.

–

Spoiny poprzeczne warstwy wozówkowej powinny znajdować się w odległości równej ¼
cegły od wewnętrznego narożnika.

Pomiędzy otworami w ścianach można wykonać filary. Ze względu na to, że przenoszą one

zazwyczaj  duże  obciążenia,  należy prace prowadzić ze szczególną starannością, bezwzględnie
przestrzegając  zasad  wiązania.  Jeżeli  długość  filara  jest  wielokrotnością  szerokości  cegły
(liczby  główek),  wówczas  jego  zakończenia  są  lustrzanymi  odbiciami  (zakończenia
wozówkowe i główkowe na przemian). Jeżeli długość filara nie jest wielokrotnością szerokości
cegły (liczby główek) – jedno zakończenie jest takie jak dla warstwy główkowej, drugie – jak
dla warstwy wozówkowej.

Rys. 28. Wiązanie pospolite murów w narożniku Rys. 29. Filary

a) mury o grubości 1 ½ cegły b) mury o grubości 2 cegieł a) o długości 7 główek b) o długości 5 ½ główki
[6, s. 225] [6, s. 224]

W celu łączenia ze sobą dwóch części muru wznoszonych w różnym czasie,

domurowywania  ścian  działowych  do  ścian  nośnych,  konieczności  pozostawienia  otworów
likwidowanych  w  późniejszym  czasie,  stosuje  się  tymczasowe  zakończenia  muru  zwane
strzępiami.  Wykonuje  się  strzępia  uciekające  (schodkowe)  lub  zazębione.  Wzdłuż  muru
wykonuje się strzępia czołowe, przy dostawianiu części muru prostopadłej do części istniejącej
– strzępia boczne.

Rys. 29. Strzępia Rys. 30. Strzępia zazębione boczne

a) zazębione końcowe b) zazębione boczne w murze o grubości 1 ½ cegły
c) uciekające [7, s. 74] a) lico muru b) wiązanie cegieł [7, s. 75]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co nazywamy spoiną w murze?
2.  Jakie znasz rodzaje spoin?
3.  Jaką rolę pełnią w murze strzępia?
4.  Jakie znasz rodzaje strzępi?
5.  W jakim celu stosuje się w murze cegły ułamkowe?
6.  Jakie znasz rodzaje cegieł ułamkowych?
7.  Co nazywamy wiązaniem cegieł w murze?
8.  Jakie zasady obowiązują w wiązaniu pospolitym?
9.  W jaki sposób wykonuje się narożniki muru?
10.  W jaki sposób wykonuje się filary z cegły?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ułóż fragment muru z zakończeniem i strzępiami uciekającymi, z cegły pełnej, posiadający

grubość 1½ cegły, wysokość sześciu warstw i długość 6 ¾ cegły w najniższej warstwie,
stosując zasady wiązania pospolitego, bez użycia zaprawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3)  przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  zapoznać się z instrukcją producenta masy plastycznej,
5)  zapoznać się z charakterystyką muru,
6)  zgromadzić  na  stanowisku  pracy  wskazaną  przez  nauczyciela  liczbę  cegieł  i  potrzebne

narzędzia,

7) przeciąć właściwą liczbę cegieł na odpowiednią długość, stosując sprzęt ochrony

indywidualnej,

8)  ułożyć fragment muru, zgodnie z poleceniem,
9)  ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wiązania pospolitego,
10)  uporządkować miejsce pracy,
11)  sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
12)  sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
13)  zaprezentować efekty swojej pracy,
14)  dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

cegły pełne,

–

młotek murarski,

–

taczki metalowe,

–

sprzęt ochrony indywidualnej: rękawice ochronne, okulary ochronne,

–

sprzęt do uprzątnięcia stanowiska pracy,

–

literatura.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Ułóż fragment muru z cegły pełnej, w miejscu wykonania strzępi zazębionych bocznych

o głębokości ¼ cegły i długości 1 cegły w warstwie wozówkowej, zgodnie z rysunkiem nr 30.
Mur posiada grubość 1 ½ cegły, wysokość pięciu warstw i długość 11 główek w najniższej
warstwie. Zastosuj zasady wiązania pospolitego. Nie używaj zaprawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z charakterystyką muru i strzępi,
2)  odszukać wskazany w zadaniu rysunek i dokonać jego analizy,
3)  zgromadzić  na  stanowisku  pracy  wskazaną  przez  nauczyciela  liczbę  cegieł  i  potrzebne

narzędzia,

4) przeciąć właściwą liczbę cegieł na odpowiednią długość, stosując sprzęt ochrony

indywidualnej,

5)  ułożyć fragment muru, zgodnie z poleceniem, kształtując strzępia zazębione boczne,
6)  ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zasad wykonania strzępi,
7)  uporządkować stanowisko pracy,
8)  zaprezentować nauczycielowi efekt wykonania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

cegły ceramiczne pełne,

–

młotek murarski,

–

taczki metalowe,

–

rękawice ochronne,

–

okulary ochronne,

–

sprzęt do uprzątnięcia stanowiska pracy.

Ćwiczenie 3

W wykonanym fragmencie muru wskaż i nazwij spoiny, a następnie określ ich właściwą

szerokość.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  wskazać i prawidłowo nazwać rodzaje spoin w wykonanym fragmencie muru,
2)  określić grubość wskazanych spoin,
3)  ćwiczenie wykonać w obecności nauczyciela.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykonany w poprzednim ćwiczeniu fragment muru,

−

przymiar zwijany.

Ćwiczenie 4

Ułóż narożnik budynku z drewnianych kształtek o proporcjach cegły pełnej, w którym

łączy się:

a) mur o grubości 1 cegły z murem o grubości 1 cegły,
b) mur o grubości 1 cegły z murem o grubości 1 ½ cegły.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przypomnieć sobie zasady układania cegieł w wiązaniu pospolitym w narożniku,
2)  wykonać z kształtek drewnianych po pięć warstw obu narożników,
3)  ocenić  uzyskany  efekt  w  odniesieniu  do  zachowania  zasad  wiązania  pospolitego

w narożniku muru,

4) zaprezentować nauczycielowi efekt wykonania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kształtki drewniane imitujące cegły całkowite i ułamkowe.

Ćwiczenie 5

Z drewnianych kształtek o proporcjach cegły pełnej ułóż filar międzyokienny o wymiarach:

a) 3 ½ cegły x 2 cegły (7 główek),
b) 2 ¾ cegły x 1 ½ cegły (5,5 główek).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przypomnieć sobie zasady układania cegieł w filarze,
2)  wykonać z kształtek drewnianych po cztery warstwy obu filarów,
3)  ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wiązania pospolitego w filarze,
4)  zaprezentować nauczycielowi efekt wykonania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kształtki drewniane imitujące cegły całkowite i ułamkowe.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać i nazwać rodzaje spoin w murze?

2) określić wymaganą grubość spoin?

3) wykonać strzępia uciekające (schodkowe)?

4) wykonać strzępia zazębione?

5) ułożyć cegły w murze, zgodnie z zasadami wiązania pospolitego?

6) ułożyć cegły w zakończeniu muru, zgodnie z zasadami wiązania

pospolitego?

7) ułożyć cegły w narożniku muru, zgodnie z zasadami wiązania

pospolitego?

8) ułożyć cegły w filarze okiennym, zgodnie z zasadami wiązania

pospolitego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Podstawowe roboty murarskie – wznoszenie murów

jednorodnych

4.6.1. Materiał nauczania

Wznoszenie murów jest procesem wymagającym właściwego zaplanowania, organizacji

oraz wykonania, z bieżącą i końcową kontrolą jakości wykonanej pracy. Organizację
wykonywania robót określa dokumentacja techniczna budowy, a w szczególności
harmonogramy.

Podstawowe procesy związane z wykonywaniem robót murarskich to:
–

przygotowanie stanowiska roboczego polegające na określeniu jego wielkości,
zgromadzeniu potrzebnych materiałów i ewentualnym ustawieniu rusztowań (a po
zakończeniu pracy jego zlikwidowaniu lub przeniesieniu),

–

wznoszenie muru – wyznaczanie jego lica i położenia poszczególnych warstw,
podawanie i rozkładanie cegieł, podawanie i rozkładanie zaprawy, układanie cegieł na
rozścielonej zaprawie, kontrolowanie prawidłowości wykonywanych robót.

Prace murarskie można wykonywać systemem indywidualnym lub zespołowym.

W systemie

indywidualnym

murarz

wykonuje

wszystkie

czynności

związane

z murowaniem,  pomocnicy  dostarczają  mu  materiały  i  przestawiają  rusztowania  robocze.
Długość  odcinka  pracy  wykonanej  w  ciągu  jednej  zmiany  roboczej  powinna  wynosić  około
3 m.  Ten  system  murowania  zalecany  jest  do  wykonywania  murów  o  skomplikowanych
kształtach.

W systemie dwójkowym murarz układa cegły, przestrzegając zasad wiązania, wyznacza

pion i poziom, kontroluje jakość prac. Pomocnik odbiera materiały, przygotowuje zaprawę,
nakłada ją na mur, przenosi na mur cegły. Długość stanowiska pracy wynosi w tym przypadku
około 7,5 m. Taki system zalecany jest do wykonywania murów cieńszych niż dwie cegły,
filarów i słupów.

System trójkowy stosowany jest do wykonywania murów o grubości dwóch cegieł

i grubszych. W zespole takim murarz kieruje pracą całego zespołu, wyznacza i kontroluje pion
i poziom, układa cegły, stosując zasady wiązania, kontroluje jakość prac. Pierwszy pomocnik
miesza zaprawę, przenosi ją na mur i tam rozściela. Drugi pomocnik odbiera cegłę, przenosi ją
na mur i przecina zgodnie z zaleceniami murarza. Długość stanowiska pracy wynosi 12 – 15 m.

Stanowisko pracy powinno być zorganizowane w taki sposób, aby zapewniać bezpieczne

i higieniczne  warunki pracy oraz mieć powierzchnię umożliwiającą bezkolizyjne wykonywanie
czynności.  Powinno  być  umieszczone  na  takim  poziomie,  aby  ograniczyć  konieczność
schylania  się  pracowników  i  podnoszenia  przez  nich  rąk.  W  związku  z  tym,  przy murowaniu
kondygnacji  budynku  o  tradycyjnej  wysokości  (2,6  m  –  3,2  m)  mur  dzieli  się  na  trzy    pasy
robocze  o  wysokości  0,9  –  1,2  m.  Pierwsze  pasmo  muruje  się  z  poziomu  podłoża  (stropu),
kolejne  z  rusztowania.  Narzędzia,  urządzenia  oraz  materiały  powinny  być  rozmieszczone  na
stanowisku  w  ten  sposób,  aby  znajdowały  się  w  zasięgu  działania  murarza  i nie  wymagały
czasochłonnego szukania. W związku z tym, dzieli się szerokość stanowiska roboczego na trzy
pasma równoległe do muru:
–

robocze - szerokość 60 cm – 70 cm, służące do swobodnego poruszania się murarza
i pomocników w czasie pracy.

–

materiałowe  –  szerokość  65  cm  –  100  cm,  przeznaczone  do  składowania  elementów
drobnowymiarowych,  skrzyń  z  zaprawą  i  naczyń  z  wodą;  zapas  cegły  zgromadzonej
w tym  paśmie  powinien  wystarczyć  na  dwie  godziny  pracy  zespołu,  skrzynie  z zaprawą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rozmieszcza się w odstępach nie większych niż 2,5 m; wykonując mury bez otworów
cegłę rozmieszcza się na przemian ze skrzyniami z zaprawą, wykonując mury z otworami -
cegłę ustawia się naprzeciw filarów, skrzynie naprzeciw otworów.

–

transportowe – pasmo zewnętrzne, przeznaczone do transportu materiałów na
stanowisko, jego szerokość wynosi około 115 cm.

Rys. 31. Organizacja stanowiska murarskiego

a) dla murarza indywidualnego, b) dla zespołu trójkowego [7, s. 62]

Murowanie każdej warstwy powinno być rozpoczęte od założenia, naciągnięcia

i zamocowania  sznura  murarskiego.  W  zależności  od  tego,  do  czego  jest  zamocowany  sznur
murarski,  należy    przekładać  go  co  każdą  warstwę  (mocowanie  do  gwoździ  wbijanych
w spoinę,  co  kilka  warstw  (mocowanie  do  klamry  murarskiej)  lub  co  kilkanaście  warstw
(mocowanie  do  warstwopionu).  Sznur  powinien  być  zamocowany  po  zewnętrznej  stronie
muru,  jeżeli  grubość  muru  nie  przekracza  jednej  cegły  lub  po  obu  stronach  w  murach
grubszych.  Założony  sznur  wyznacza  nam  położenie  lica  muru  oraz  prawidłowe  położenie
murowanej  warstwy,  w związku  z  tym  należy  zapewnić  jego  niezmienne  położenie  w  trakcie
murowania  poszczególnych  warstw,  a  także  podeprzeć,  jeżeli  przy  zbyt  dużej  długości
obserwujemy jego obwisanie.

Sposób rozłożenia zaprawy na murze zależy od wymaganej grubości spoiny, rodzaju

układanej  warstwy  cegieł  oraz  od  sposobu  wypełnienia  spoiny  zaprawą.  Zaprawę  układa  się
najczęściej  pasami  o  długości  około  1  m  i  grubości  2,5  cm  –  3  cm.  Pod  cegły  tradycyjne
układane  główkowo  szerokość  pasa  zaprawy  powinna  wynosić  20  cm  -  22  cm,  pod  cegły
układane  wozówkowo  7  cm  –  9  cm.  Odległość  pasa  zaprawy  od  krawędzi  muru  powinna
wynosić około 3 cm przy murowaniu na spoinę pustą i około 1 cm przy murowaniu na spoinę
pełną.  W przypadku  stosowania  zapraw  o  większej  gęstości  można  zalać  spoiny  pionowe
ułożonej warstwy zaprawą rzadszą. Należy zwracać baczną uwagę  na konieczność uzyskania
właściwej szerokości spoiny i jej rodzaju.

Rys. 32. Sposób układania zaprawy a) pod warstwę wozówkową, b) pod warstwę główkową [6, s. 282]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cegły na murze przed wmurowaniem należy składować tak, aby ich położenie

odpowiadało  położeniu  po  wmurowaniu  –  równolegle  do  osi  muru  do  wykorzystania
w warstwie  wozówkowej  i  prostopadle,  do  wykorzystania  w  warstwie  główkowej.
W wyższych  temperaturach  zaleca  się  skropić  cegły  wodą  przed  wmurowaniem.  Murarz
rozpoczyna  układanie  cegieł  od  części  warstwy  przy  zewnętrznej  krawędzi  muru.
W przypadku  murów  grubszych,  układa  początkowo  część  warstwy  przy  krawędzi
zewnętrznej,  następnie  część  przy  krawędzi  wewnętrznej,  na  końcu  wypełnia  wnętrze
pomiędzy wcześniej ułożonymi elementami. Tę część pracy może również wykonać pomocnik.
Wykorzystywana  cegła  powinna  być  wolna  od  zanieczyszczeń  i kurzu,  a  także  odpowiadać
wymaganiom normowym.

Wyróżniamy trzy podstawowe sposoby murowania:

–

Murowanie  na  wycisk  –  ustawioną  lekko  pod  kątem  wmurowywaną  cegłą  zagarnia  się
porcję  zaprawy  z  ułożonej  warstwy  w  spoinę  pionową  przy  cegle  ułożonej  wcześniej,
a następnie  dociska  do  uzyskania  poziomu  warstwy.  Ten  sposób  murowania  stosowany
jest dla zapraw o konsystencji 8 cm – 10 cm stożka pomiarowego.

–

Murowanie  na  docisk  z  kielnią  –  murarz  trzymaną  w  jednej  ręce  kielnią  zagarnia  porcję
zaprawy z ułożonej warstwy w spoinę pionową przy cegle ułożonej wcześniej, a następnie
dostawia  trzymaną  w  drugiej  ręce  cegłę.  Sposób  ten  stosowany  jest  dla  zapraw
gęściejszych  (6  cm  –  9  cm  stożka  pomiarowego),  zapraw  cementowych  oraz  zapraw,
które  zawierają  większe  ziarna  kruszywa.  W  porównaniu  ze  sposobem  na  wycisk,
uzyskuje się mur o większej nośności, lecz tempo wznoszenia jest mniejsze.

–

Murowanie z nakładaniem zaprawy na boczną powierzchnię cegły – sposób stosowany
dla zapraw o konsystencji 5 cm – 7 cm stożka pomiarowego.

Nadmiar zaprawy wychodzącej ze spoin można zebrać kielnią. Niezależnie od wybranego

sposobu  murowania  należy  dbać  o  prawidłowe  wypełnienie  spoin  zaprawą  (spoiny  pełne  lub
puste)  oraz  o  pozostawienie  lica  muru  czystego,  nie  zabrudzonego  zaprawą.  Jest  to
szczególnie  ważne  przy  wykonywaniu  murów  z  elementów  licowych,  nie przeznaczonych  do
tynkowania.

Rys. 33 Sposoby murowania a) na wycisk, b) z nakładaniem zaprawy na boczną powierzchnię cegły,

c) na docisk z kielnią [7, s. 63]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W trakcie murowania obowiązuje murarza bieżące kontrolowanie pionu wznoszonego

muru,  poziomu  warstw,  grubości  spoin,  uzyskiwanych  wymiarów  muru,  kątów  prostych,
współliniowości  krawędzi  i  współpłaszczyznowości  powierzchni,  a  także  zachowanie  zasad
wiązania. Lokalne stwierdzone nieprawidłowości należy natychmiast usuwać.

Należy również pamiętać, aby wznosić mury możliwie równomiernie na całej ich długości,

rozpoczynając od narożników i filarów. Wnęki i bruzdy instalacyjne powinny być wykonywane
równocześnie  ze  wznoszonym  murem.  Mury  jednej  kondygnacji  powinny  być  wykonywane
z elementów  o  jednakowej  klasie  wytrzymałości  oraz  na  zaprawie  jednakowej  marki.  Liczba
cegieł  połówkowych  w  murach  nośnych  nie  może  przekraczać  15  % liczby  wszystkich  cegieł
(z wyjątkiem ostatniej kondygnacji, gdzie ich liczba nie powinna przekroczyć 50 %).

Dopuszczalne odchyłki wymiarowe murów z cegły zawarte są w tabeli nr 8.

Tabela 8 Dopuszczalne odchyłki wykonania murów z cegły [5, s. 104]

Dopuszczalne odchyłki wymiarowe

dla murów z cegły (mm)

Rodzaj usterek

licowej

zwykłej

Odchylenia od wymiarów pomieszczeń

± 20

Odchylenia od wymiarów całego budynku

± 50

Odchylenia krawędzi od linii prostej

± 2

± 4

Odchylenia powierzchni i krawędzi od pionu:

na wysokości 1 m ściany

na wysokości całej kondygnacji

na całej wysokości budynku

± 3
± 6

± 15

± 6

± 10
± 15

Odchylenia górnej powierzchni poszczególnych warstw
muru od poziomu:

dla każdej warstwy na długości 2 m

dla każdej warstwy na całej długości budynku

dla ostatniej warstwy na długości 1 m

dla ostatniej warstwy na całej długości budynku

± 2

± 12

± 1

± 10

± 2

± 20

± 2

± 20

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na jakie pasma dzieli się stanowisko robocze dla murarza?
2.  Jak należy rozmieszczać materiały na stanowisku roboczym murarza?
3.  Jak wygląda podział obowiązków w dwuosobowym zespole murarskim?
4.  W jakim celu stosuje się w procesie murowania sznur murarski?
5.  W jaki sposób rozkłada się zaprawę na murze, aby uzyskać właściwą grubość spoiny?
6.  W jaki sposób rozkłada się zaprawę na murze, aby uzyskać spoinę pełną i pustą?
7.  Na czym polega murowanie na wycisk?
8.  Na czym polega murowanie na docisk z kielnią?
9.  Na czym polega bieżąca kontrola poprawności wykonywania muru?
10.  Co sprawdza się określając, czy mur został wykonany prawidłowo?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zorganizuj stanowisko robocze do wykonania najniższego pasma muru bez otworów,

Pracę będzie wykonywał pojedynczy murarz.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się ze sposobem organizacji stanowiska określonego w poleceniu,
2)  wyznaczyć kredą na podłożu  położenie krawędzi zewnętrznej wznoszonego muru,
3)  wyznaczyć poszczególne pasma stanowiska roboczego,
4)  zgromadzić  na  właściwym  paśmie  potrzebne  materiały,  wykorzystując  pasmo

transportowe,

5)  zaprezentować efekt wykonania nauczycielowi i omówić z nim prawidłowość wykonania,
6)  zlikwidować zorganizowane stanowisko,
7)  przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

cegły pełne,

–

skrzynie na zaprawę, wiadra na wodę,

–

taczki metalowe,

–

kreda,

–

przymiar składany,

–

rękawice ochronne.

Ćwiczenie 2

Pracując w zespole dwuosobowym, wykonaj fragment narożnika muru, zgodnie

z dostarczoną  przez  nauczyciela  dokumentacją  określającą  jego  położenie,  wymiary,  sposób
zakończenia  muru.  Do  murowania  przygotuj  zaprawę  z  gotowej  suchej  mieszanki.  Mur
wykonaj  na  spoiny  pełne,  stosując  sposób  murowania  na  docisk  z  kielnią.  Ilość  potrzebnych
materiałów do wykonania pracy określi nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z dokumentacją dotyczącą wykonywanego fragmentu narożnika muru,
2)  wysłuchać instruktażu nauczyciela,
3)  dokonać podziału obowiązków w zespole (z zamianą w połowie zadania),
4)  zgromadzić na stanowisku pracy potrzebne narzędzia i sprzęt,
5)  wyznaczyć  kredą  na  podłożu    położenie  zewnętrznych  krawędzi  narożnika,  stosując

właściwy sprzęt kontrolno – pomiarowy,

6)  przygotować zaprawę,
7)  dostarczyć i złożyć na stanowisku pracy zaprawę i cegły,
8)  wymurować fragment narożnika,
9)  prowadzić na bieżąco kontrolę poprawności wykonywanej pracy i usuwać usterki,
10)  utrzymywać ład i porządek na stanowisku pracy,
11)  zlikwidować stanowisko po wykonaniu pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12)  ocenić jakość wykonanej pracy, zdiagnozować przyczyny usterek, zapisać wnioski,
13)  zaprezentować efekt pracy nauczycielowi i pozostałym zespołom,
14)  określić największe trudności przy wykonaniu pracy i sposoby rozwiązania problemów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały: cegły pełne, sucha zaprawa murarska, woda,

–

narzędzia: kielnia, młotek murarski, wiertarka wolnoobrotowa z mieszalnikiem,

–

sprzęt kontrolno pomiarowy: sznur murarski, klamry murarskie, poziomnica, linia ważna,
kątownik, przymiar składany, przymiar zwijany, naczynie miarowe,

–

taczki, skrzynia na zaprawę, wiadro na wodę,

–

kreda,

–

sprzęt ochrony indywidualnej: rękawice ochronne, okulary ochronne, maska ochronna,

–

sprzęt do uprzątnięcia stanowiska po wykonanej pracy.

Ćwiczenie 3

Pracując indywidualnie, wykonaj fragment filara międzyokiennego, zgodnie z dostarczoną

przez nauczyciela dokumentacją określającą jego położenie i wymiary. Do murowania
przygotuj zaprawę z gotowej suchej mieszanki. Mur wykonaj na spoiny puste, stosując sposób
murowania na wycisk. Ilość potrzebnych materiałów do wykonania pracy określi nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3)  przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  zapoznać się z dokumentacją dotyczącą wykonywanego fragmentu narożnika muru,
5)  zgromadzić na stanowisku pracy potrzebne narzędzia i sprzęt,
6)  wyznaczyć  kredą  na  podłożu  położenie  filara,  stosując  właściwy  sprzęt  kontrolno  –

pomiarowy,

7)  przygotować zaprawę,
8)  wymurować fragment filara,
9)  prowadzić na bieżąco kontrolę poprawności wykonywanej pracy i usuwać usterki,
10)  ocenić  jakość  wykonanej  pracy,  zdiagnozować  przyczyny  usterek,  największe  trudności

przy wykonaniu pracy i sposoby rozwiązania problemów,

11)  uporządkować miejsce pracy,
12)  sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
13)  sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
14)  zaprezentować efekty swojej pracy,
15)  dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały: cegły pełne, sucha zaprawa murarska, woda,

–

narzędzia: kielnia, młotek murarski, wiertarka wolnoobrotowa z mieszalnikiem,

–

sprzęt kontrolno pomiarowy: sznur murarski, klamry murarskie, poziomnica, przymiar
składany, przymiar zwijany, naczynie miarowe,

–

taczki, skrzynia na zaprawę, wiadro na wodę,

–

kreda,

–

sprzęt ochrony indywidualnej: rękawice ochronne, okulary ochronne, maska ochronna,

–

sprzęt do uprzątnięcia stanowiska po wykonanej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz

Tak Nie

1) podać zasady dotyczące organizacji stanowiska pracy murarza?

2) zorganizować stanowisko pracy murarza?

3) odczytać dokumentację konieczną do wykonania robót murarskich?

4) posłużyć się sprzętem pomiarowym przy wykonywaniu robót

murarskich?

5) wykonać mur o grubości zgodnej z projektem?

6) ułożyć zaprawę w murze, w sposób umożliwiający uzyskanie

wymaganej grubości spoiny?

7) wykonać mur ze spoinami pełnymi?

8) wykonać mur ze spoinami pustymi?

9) wykonać murowanie na wycisk zaprawy?

10) wykonać murowanie na docisk zaprawy z kielnią?

11) wykonać zakończenia murów?

12) wykonać mur w narożniku prostokątnym?

13) wykonać prosty filar okienny?

14) przeprowadzić bieżącą kontrolę poprawności wykonanej pracy?

15) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Rozliczanie podstawowych robót murarskich

4.7.1. Materiał nauczania

Ilość robót można ustalić przed ich rozpoczęciem, na podstawie dokumentacji – jest to

przedmiar  robót.  Na  podstawie  przedmiaru  określa  się  ilość  potrzebnych  materiałów,  tworzy
zapotrzebowanie  materiałowe,  ustala  czas  wykonania  poszczególnych  prac  i  skład  zespołów
roboczych.  Po  zakończeniu  robót  ustala  się  ich  rzeczywistą  ilość  na  podstawie  obmiaru,
dokonując  pomiarów  w  naturze.  Zasady  wykonywania  przedmiarów  i  obmiarów  zawarte  są
w Katalogach nakładów rzeczowych (KNR).

Ilość murów oblicza się nie uwzględniając tynków. Mury oblicza się w metrach

kwadratowych  ich  powierzchni.  Jako  wysokość  muru dla wybranej kondygnacji przyjmuje się
odległość  pomiędzy  wierzchami  stropów  ograniczających  tę  kondygnację.  W  przypadku
piwnic, wysokość muru przyjmuje się od pierwszej izolacji poziomej muru do wierzchu stropu
nad  piwnicą.  Wysokość  ścianek  działowych  przyjmuje  się  od  wierzchu  stropu,  na  jakim  są
ustawione do spodu następnego stropu.

Od tak obliczonej powierzchni murów należy odjąć:

–

powierzchnie otworów większych od 0,5 m

–

powierzchnie konstrukcji betonowych i żelbetowych (z wyjątkiem prefabrykowanych
nadproży żelbetowych), jeżeli wypełniają one więcej niż połowę grubości ściany,

–

powierzchnie ścian utworzonych z pustaków dymowych lub wentylacyjnych.

Powierzchnie otworów oblicza się według wymiarów w świetle muru, bez uwzględnienia

węgarków. Od powierzchni ścianek działowych odejmuje się powierzchnie otworów, liczone
w świetle ościeżnic, a w przypadku ich braku, w świetle muru.

Słupki i filary międzyokienne o szerokości do 2 ½ cegły oblicza się w metrach ich

wysokości, odpowiednio do przekroju poprzecznego.

W Katalogu nakładów rzeczowych nr 2 – 02, w tomie I podane są potrzebne ilości

materiałów do wykonania określonych robót murarskich. Dla ścian określa się ilość materiałów
potrzebnych do wykonania 1 m

ściany. Wystarczy teraz pomnożyć odczytaną z katalogu

wielkość  przez  obliczoną  powierzchnię  wznoszonych  ścian  aby  otrzymać  ilość  materiałów
potrzebnych  do  wykonania  całego  zadania.  Na  przykład,  w  przypadku  ścian  budynków
wielokondygnacyjnych  z  cegieł  budowlanych  pełnych  ilości  te,  w  odniesieniu  do  1 m

ściany,

wynoszą:

Tabela 9 Ilość materiałów do wzniesienia 1 m

ściany z cegieł budowlanych pełnych

Ściany na zaprawie

cementowo – wapiennej

lub wapiennej

cementowej

Grubość ściany

Rodzaj materiałów

Jednostka

miary

1 cegła

1½

cegły

2 cegły 1 cegła

1½

cegły

2 cegły

Cegły budowlane pełne

sztuk

92,70

139,90 186,10 100,10 150,30 200,60

Zaprawa

0,084

0,130

0,176

0,066

0,106

0,143

Wiedząc, ile materiałów potrzeba do wykonania pracy i znając ich ceny w okolicznych

sklepach lub hurtowniach, możemy określić ile należy wydać na zakup materiałów (koszt
materiałów M).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W Katalogach nakładów rzeczowych znajdują się również informacje, ile czasu należy

poświęcić na wykonanie określonej pracy i kto ją ma wykonać. Czas ten podany jest
w roboczogodzinach (r-g). Omawianą wyżej ścianę wykonują murarze i robotnicy
(pomocnicy). Współpracują z nimi cieśle, którzy ustawiają, rozbierają i przenoszą rusztowania.

Tabela 10 Czas przeznaczony na wykonanie 1 m

ściany z cegieł budowlanych pełnych w budynku

wielokondygnacyjnym (liczby w nawiasach dotyczą budynku jednokondygnacyjnego)

Ściany na zaprawie

cementowo – wapiennej

lub wapiennej

cementowej

Grubość ściany

Rodzaj zawodów

Jednostka

miary

1 cegła

1½

cegły

2 cegły 1 cegła

1½

cegły

2 cegły

Murarze

r-g

1,01

(1,03)

1,13

(1,11)

1,30

(1,23)

1,14

(1,15)

1,31

(1,22)

1,50

(1,42)

Cieśle

r-g

0,11

(0,11)

0,11

(0,11)

0,11

(0,11)

0,11

(0,11)

0,11

(0,11)

0,11

(0,11)

Robotnicy

r-g

1,31

(1,18)

1,88

(1,80)

2,64

(2,42)

1,27

(1,17)

2,09

(1,78)

2,80

(2,38)

Wiedząc ile m

ściany ma wykonać zespół, składający się z przedstawicieli zawodów

określonych w tabeli 10 oraz znając czas, jaki przeznaczą wymienieni w tabeli pracownicy na
wykonania 1 m

ściany, możemy obliczyć jaki czas przeznaczy każdy z nich na wykonania całej

ściany  (bądź  związane  z  tym  roboty  pomocnicze).  Jeżeli  zamiast  jednego  pracownika
reprezentującego  wymieniony  w  tabeli  zawód,  zostanie  zatrudnionych  dwóch,  wówczas  czas
przeznaczony  na  wykonanie  ich  pracy  skróci  się  o  połowę.  Należy  tylko  pamiętać,  aby  zbyt
duża liczba osób na stanowisku nie utrudniała pracy.

Wiedząc ile godzin na wykonanie zadania poświęca przedstawiciel każdego

z wymienionych wyżej zawodów oraz znając stawkę za godzinę pracy w okolicy, w której
znajduje się budowa możemy obliczyć ile zarobi każdy z nich. Określamy w ten sposób
bezpośrednie koszty robocizny R.

Informacje dotyczące rozliczania pozostałych robót murarskich znajdziesz również

w Katalogach nakładów rzeczowych.

Jeżeli założysz firmę budowlaną i zatrudnisz w niej pracowników, będziesz mógł wtedy

zwiększyć koszty robocizny o tak zwane koszty pośrednie związane z utrzymaniem budowy
i firmy. Będziesz mógł również doliczyć zysk dla siebie, jako właściciela. Uwzględnisz również
podatek od towarów i usług (VAT).

Pamiętaj również, że zarówno wykonawca jak i klient mają prawo do negocjowania cen,

do chwili gdy ich wysokość usatysfakcjonuje obie strony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób oblicza się ilość muru do wykonania?
2. W jaki sposób uwzględnia się powierzchnie otworów w ścianach przy obliczaniu ilości

muru?

3. Na jaką wielkość ściany podaje się w tabelach ilości potrzebnych materiałów ?
4. Od czego zależy ilość materiałów potrzebnych do wykonania 1 m

muru?

5. W jaki sposób obliczyć ilość materiału potrzebnego do wykonania całej ściany?
6. Od czego zależy czas przeznaczony na wykonanie 1 m

ściany murowanej?

7. W jaki sposób oblicza się czas przeznaczony na wykonanie całej ściany?
8. W jaki sposób oblicza się wynagrodzenia za pracę dla członków zespołu?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź zapotrzebowanie materiałowe na wykonanie ścian garażu z cegły budowlanej

pełnej  na  zaprawie  cementowo – wapiennej. Ściany mają grubość 1 cegły i wysokość 2,20 m.
Garaż  posiada  wymiary  zewnętrzne  6,50  m  x  4,00  m.  W  ścianie  wykonany  jest  otwór
drzwiowy  o wysokości  2,00  m  i  szerokości  3,00  oraz  otwór  okienny  o  długości  2,00  m
i wysokości 1,00 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z dokumentacją dostarczoną przez nauczyciela,
2)  obliczyć powierzchnię ścian garażu,
3)  wybrać z tabeli numer 9 prawidłowe dane,
4)  obliczyć prawidłową ilość materiałów, potrzebnych do wykonania ścian garażu,
5)  zaprezentować otrzymane wyniki  nauczycielowi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

fragment dokumentacji garażu (rzut, przekrój i krótki opis techniczny),

–

kalkulator, arkusz papieru i przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Oblicz ile zarobią członkowie dwuosobowego zespołu murarskiego, składającego się

z murarza i pomocnika (robotnika), za wykonanie ścian garażu z poprzedniego ćwiczenia,
zakładając, że murarz zarabia 15 złotych na godzinę a pomocnik 5 złotych na godzinę.
Pomocnik będzie ustawiał, rozbierał i przenosił rusztowanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapisać obliczoną w poprzednim ćwiczeniu powierzchnię ścian garażu,
2)  przyjąć  prawidłowe dane z tabeli numer 10,
3)  obliczyć  prawidłową  liczbę  godzin,  potrzebną  do  wykonania  zadania  dla  murarza

i pomocnika,

4) obliczyć wynagrodzenie za pracę dla obu członków zespołu,
5) zaprezentować otrzymane wyniki nauczycielowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

fragment dokumentacji garażu (rzut, przekrój i krótki opis techniczny),

–

kalkulator, arkusz papieru i przybory do pisania.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz

Tak

Nie

1) obliczyć ilość muru do wykonania?

2) określić ilość materiałów i czas pracy przeznaczone na wykonanie

1 m

ściany murowanej?

3) oszacować ilość materiału niezbędnego do wykonania podstawowych

robót murarskich i sporządzić zapotrzebowanie materiałowe?

4) określić czas przeznaczony na wykonanie podstawowych robót

murarskich?

5) obliczyć wynagrodzenie za pracę?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Ilości składników zaprawy cementowo-wapiennej określono proporcją 1 : 1 : 6. Oznacza

to, że do przygotowania tej zaprawy należy użyć
a)  sześć razy więcej wody niż wapna.
b)  jednakowej ilości cementu i wapna.
c)  sześć razy mniej cementu niż wapna.
d)  jednakowej ilości cementu i kruszywa.

2. Do murowania zewnętrznych ścian piwnicy budynku mieszkalnego należy zastosować

cegłę
a)  kratówkę.
b)  dziurawkę.
c)  wapienno-piaskową.
d)  ceramiczną bez otworów.

3. Stawka godzinowa tynkarza wynosi 12 zł, a jego pomocnika 8 zł. Oblicz wynagrodzenie

obu  pracowników za 20 godzin pracy. Wynagrodzenie to wynosi
a)  120 zł.
b)  180 zł.
c)  400 zł.
d)  580 zł.

4. Pionowość ściany sprawdzić można przy pomocy pionu i

a)  kątownika.
b)  sznura murarskiego.
c)  poziomnicy wężowej.
d)  poziomnicy murarskiej.

5. Na rysunku obok pokazano warstwę wozówkową

zakończenia muru w wiązaniu pospolitym.
W zakończeniu warstwy główkowej należy zastosować
a)  cztery dziewiątki.
b)  dwie cegły całkowite.
c)  dwie dziewiątki i jedną połówkę cegły.
d)  cztery dziewiątki i jedną cegłę całkowitą.

6. Podczas przecinania cegły młotkiem murarskim murarz musi posiadać ubranie robocze,

rękawice ochronne oraz
a)  buty gumowe.
b)  okulary ochronne.
c)  ochronniki słuchu.
d)  maskę przeciwpyłową.

7. Na rysunku obok przedstawiono cegłę

a)  pełną.
b)  kratówkę.
c)  dziurawkę.

d) modularną szczelinową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Stanowisko pracy murarza w wykopie musi mieć szerokość, licząc od lica murowanej

ściany do ściany wykopu lub jego zabezpieczenia, nie mniejszą niż
a)  50 cm.
b)  70 cm.
c)  100 cm.
d)  120 cm.

9. Grubość ściany pokazanej na rysunku obok wynosi

a)  37 cm.
b)  38 cm.
c)  49 cm.
d)  51 cm.

10. Aby zachować zasady wiązania pospolitego, spoiny pionowe poprzeczne w kolejnej

warstwie  należy  przesunąć  w  stosunku  do  spoin  pionowych  poprzecznych  warstwy
wcześniej ułożonej przynajmniej o
a)  1 cegłę.
b)  ¼ cegły.
c)  ½ cegły.
d)  ¾ cegły.

11. W dwójkowym zespole murarskim, murarz

a)  przygotowuje zaprawę, nakłada ją na mur, układa cegły w murze.
b)  kontroluje jakość prac, nakłada zaprawę na mur, układa cegły w murze.
c)  układa cegły w murze, przestrzega zasad wiązania, kontroluje jakość prac.
d)  układa cegły w murze, przestrzega zasad wiązania, przygotowuje zaprawę.

12. Stosując sposób murowania na docisk murarz zagarnia zaprawę

a)  cegłą w spoinę podłużną.
b)  kielnią w spoinę podłużną.
c)  cegłą w spoinę poprzeczną.
d)  kielnią w spoinę poprzeczną.

13. Z wzniesionego rusztowania spadł na pracownika pozostawiony, a następnie popchnięty

nogą młotek. Bezpośrednią przyczyną wypadku był brak

a)  krawężnika.
b)  poręczy ochronnej.
c)  poprzeczki wypełniającej.
d)  ostrożności pracownika uderzonego młotkiem.

14. Proporcje objętościowe składników zaprawy cementowo-wapiennej wynoszą 1:2:10. Do

sporządzenia tej zaprawy zastosowano 20 dm

cementu, 40 dm

wapna hydratyzowanego

oraz
a) 20 dm

piasku.

b) 40 dm

piasku.

c) 200 dm

piasku.

d) 400 dm

piasku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli oblicz liczbę cegieł potrzebnych do

wykonania 5 m

muru grubości ½ cegły. Liczba ta wynosi

a)  422 sztuki.
b)  292  sztuki.
c)  243 sztuki.
d)  145 sztuki.

16. Wskaż prawidłowy sposób ręcznego mieszania składników zaprawy cementowo-

wapiennej, do wykonania której użyto ciasta wapiennego.
a)  Cement wymieszać z piaskiem i wodą, a następnie dodać ciasto wapienne.
b)  Ciasto wapienne wymieszać z cementem i wodą, a następnie dodać piasek.
c)  Cement wymieszać z ciastem wapiennym i piaskiem, a następnie dodać wodę.
d)  Ciasto  wapienne  wymieszać  z  wodą, piasek wymieszać  z   cementem  i  połączyć obie

mieszaniny.

17. Zastosowanie do murowania ściany cegły klasy 7,5 zamiast przewidzianej w projekcie

klasy 10 spowoduje
a)  zwiększenie nasiąkliwości wykonanej ściany.
b)  zwiększenie wytrzymałości wykonanej ściany.
c)  zmniejszenie wytrzymałości wykonanej ściany.
d)  zmniejszenie izolacyjności cieplnej wykonanej ściany.

18. Nakład robocizny na wykonanie 1 m

ścianki działowej grubości 12 cm wykonanej z cegły

pełnej wynosi 1,41 roboczogodziny, natomiast koszt 1 roboczogodziny wynosi 15,00 zł.
Koszt robocizny wykonania 10 m

takiej ściany wynosi

a)    14,1 zł.
b)    15,0 zł.
c)  150,0 zł.
d)  211,5 zł.

19. Do wykonywania okładzin pieców i palenisk mogą być stosowane wyroby

a)  klinkierowe, szamotowe i kamionkowe.
b)  termalitowe, szamotowe i krzemionkowe.
c)  termalitowe, krzemionkowe i klinkierowe.
d)  termalitowe, szamotowe i wapienno-piaskowe.

20. Warstwę wodoszczelną na ścianie piwnicy można wykonać z zaprawy

a)  wapiennej.
b)  gipsowo-wapiennej.
c)  cementowo-glinianej.
d)  cementowo-wapiennej.

21. Dopuszczalne odchylenie od poziomu ostatniej warstwy muru z cegły zwykłej, dla ściany

o długości 12 m wynosi
a)  ± 2 mm.
b)  ± 12 mm.
c)  ± 20 mm.
d)  ± 24 mm.

22. Wyroby silikatowe wykonane są z

a)  gliny.
b)  gipsu i wody.
c)  wapna, piasku i wody.
d)  cementu, piasku i wody.

Zapotrzebowanie na cegły do wykonania 1 m

muru

Grubość muru

[cm]

Wymiar cegły

[cm]

Liczba cegieł

na 1 m

muru

[szt.]

48,6

98,2

25x12x6,5

145,8

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Wykonywanie podstawowych robót murarskich

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie. Oficyna

Wydawnicza Rem Script Sp. z o.o, Warszawa 1998

2. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. WSiP,

Warszawa 1996

3. Jadczak J., Jarmontowicz R.: Buduję dom z ceramiki. Centralny Ośrodek Informacji

Budownictwa, Warszawa 2000

4. Karkoszka T.: Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich – poradnik

i materiały dla ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002

5. Karkoszka T.: Wykonywanie murów nośnych o różnej grubości z różnych materiałów –

poradnik i materiały dla ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej,
Warszawa 2002

6.   Martinek W., Szymański E: Murarstwo i tynkarstwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1999
7.   Mirski J., Łącki K.: Budownictwo z technologią część 2. WSiP, Warszawa 1998
8.   Poradnik majstra budowlanego. Praca zbiorowa. Arkady, Warszawa 2005
9.   Pierzchlewicz  J.,  Jarmontowicz  R.:  Budynki  murowane,  materiały  i konstrukcje.  Arkady,

Warszawa 1994

10. Szymański E: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 2003
11. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych. Praca

zbiorowa. T. 1-4, Arkady, Warszawa 1999

12. Wojewoda K.: Organizacja stanowiska pracy murarza – poradnik i materiały dla ucznia.

Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002

13. Wojewoda K.: Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót murarskich –

poradnik i materiały dla ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej,
Warszawa 2002

14. Wojewoda K.: Wykonywanie zapraw budowlanych i betonów – poradnik i materiały dla

ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002

Normy i katalogi:
1. Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02. „Orgbud” Spółka z o.o. Warszawa 1998
2. Katalog Polskich Norm 2000. Wybór norm budowlanych cz. 1-3. Polski Komitet

Normalizacyjny, Warszawa 2000

Czasopisma specjalistyczne:
1.   Murator – numer specjalny. Z czego budować dom – ściany, stropy, izolacje. Nr 1/2000
2.   Murator Nr 4/2001

Akty prawne:
1.   Ustawa  z  7  lipca  1994  r.  Prawo  budowlane  (Dz.  U.  z  2003  r.  Nr  207,  poz.  2016

z późniejszymi zmianami).

2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 41).

3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót
ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz. U. Nr 118, poz. 1263).