Marek Hłasko - 'List'

Marek Hłasko

List

Oczekiwałem na list. Nikt nie pisał do mnie listów; nie miałem nikogo

bliskiego; ani tutaj, ani w kraju, ani na całym

wiecie; byłem ju

starym, samotnym

człowiekiem. “Ba! — my

lałem sobie nieraz. — Przecie

nie wszyscy mog

mie

bliskich: to naturalne; a ludzie samotni s

tak

e potrzebni, aby inni rozumieli, jak

straszn

rzecz

jest samotno

ść

, i starali si

przed ni

uchroni

”. Lecz mimo to

czekałem na list. Wiedziałem,

e nie nadejdzie on nigdy, lecz niemo

liwe

wydawało mi si

, aby nikt z

cych na

wiecie pewnego dnia nie zechciał

napisa

do mnie listu. Ludzie najbardziej nawet nieszcz

ęś

liwi nie wierz

nigdy w

c a ł k o w i t o

swego nieszcz

ęś

cia, potrzebna im jest male

ka szpareczka,

dzi

ki której mog

oddycha

; tak samo jak chyba z samotnymi; zawsze mamy

male

kie okienko, przez które kogo

wygl

damy. Ja czekałem na list.

Dom, w którym zamieszkiwałem

miesznie mały pokój, był jednym ze starych

domów na przedmie

ciach naszego miasta. Był to dom o poczerniałych

cianach,

wytartych schodach i zielonym od wilgoci podwórku. Na dachu tego domu kilku

wyrostków zało

yło hodowl

goł

bi; mniejsi chłopcy biegali po podwórku bawi

, odk

d pami

tam, w t

sam

zabaw

— złodzieja i policjantów; dziewczynki

skakały przez sznurek oraz grały w niebo i piekło; latem w sło

tłuste koty;

zawsze pachnie kapusta i mokra bielizna. Od czasu do czasu stró

upija si

i gra

na harmonii; wtedy dzieci zbiegaj

i otoczywszy go kołem, patrz

, jak zr

cznie

przebiera grubymi palcami po klawiszach, a pewien łysy tapicer wychyla z okna

swoj

głow

i prosi: “Zagraj «Klaryss

», Franciszku!”; wtedy stró

rzuca mu

spojrzenie pełne słodkiej zadumy i gra to smutne i dziwne tango. dzie

zaczyna si

tu wcze

nie; połowa mieszka

ców domu pracuje w pobliskiej fabryce odlewów i

od pi

tej rano tupie po schodach; o siódmej obydwaj krawcy puszczaj

w ruch

swoje maszyny; szewc straszliwym basem wymy

la swemu czeladnikowi, który

jest bardzo piegowaty, ma niepokoj

co podobne do nietoperza uszy i — jak

twierdzi szewc — jest “potomkiem kretyna i sowy”; u tapicera stukaj

młotki, do

warsztatu naprawy samochodów zje

pierwsze taksówki, a stró

ziewa i

podci

gaj

c spodnie, wychodzi z miotł

na podwórko.

ycie ma tutaj jedn

twarz.

Listonosz — pan Goł

biowski — zjawiał si

tu około godziny dwunastej; o tej

godzinie

piewały ju

wszystkie kucharki, wszystkie dywany ju

przetrzepano i

d obiadów dolatywał z ka

dego okna. Ju

z daleka widziałem, jak listonosz

nadje

a na swym rozklekotanym rowerze; jedn

trzyma za kierownic

drug

— wyci

ga list ze swej ogromnej torby. Wtedy wszyscy schodz

podwórko, gdy

listonosz — tak jak i ja — jest starym człowiekiem i ci

ęŜ

ko mu

wspina

po stromych schodach. Nakłada na nos okulary i odczytuje nazwiska:

— Siemi

tkowski!

— Jaszczyk!

— Malinowska!

Wszyscy odbieraj

swoje listy i odchodz

. Wtedy ja pytam:

— Czy nie ma nic dla mnie?

— Nie — odpowiada listonosz. — Nic dla pana dzisiaj nie było. Mo

e jutro

dzie.

— Niech pan zobaczy jeszcze raz — prosz

. — Wie pan, jak to jest; czasem

zapomina. Czasem si

zdaje,

e nie ma ju

nic, a potem dopiero spostrzega

przypadkowo,

e jednak jeszcze co

pozostało. Niech mi pan wierzy,

e tak

doprawdy bywa. Prosz

zobaczy

jeszcze raz.

Listonosz si

gał do torby, lecz twarz jego wyra

ała bezgraniczne

pow

tpiewanie.

Długo grzebał, potem mówił:

— Nie, dzisiaj nie było dla pana listu. Mo

e jutro b

dzie. Czeka pan?

— Tak — odpowiadałem. — Czekam. Oczywi

cie

e czekam. Ma do mnie

kto

napisa

, ale on mieszka bardzo daleko st

d. Wie pan, jak si

daleko

mieszka...

— Oczywi

cie — mówił listonosz. — Moi bliscy tak

e mieszkaj

bardzo

daleko st

d. O, nawet poj

cia pan nie ma, jak daleko. Trudno, musi pan poczeka

e jutro przyjdzie ju

ten list.

— B

czeka

— mówiłem. — ten list na pewno do mnie przyjdzie; niech

pan tylko dobrze uwa

a na poczcie. Ju

ja pana o to bardzo prosz

! B

czeka

— Tak trzeba — odpowiadał listonosz. — Przecie

zawsze czeka si

na jaki

list.

Salutował mi i odje

ał. Widywali

my si

co dzie

; widywali

my si

co dzie

przez wiele lat. Latem przyje

ał zgrzany, sapi

c jak lokomotywa; zim

kne

sy jego sztywniały od lodu; jesieni

był smutny i zgn

biony, ociekał deszczem,

a rower jego ochlapany był strasznie błotem i przybywało mu rdzawych plam;

wiosn

on chyba pierwszy w naszym mie

cie rozpinał koszul

i widziałem siwe i

ogromnie g

ste włosy na jego twardej piersi. Przeszło wiele wiosen; czeladnik od

szewca zało

ył ju

własny warsztat, o

enił si

i z dziesi

tego podwórka słyszałem,

jak takim samym basem wymy

la swemu pomocnikowi; chłopcy, którzy bawili si

tu niegdy

w złodzieja i policjantów, słu

yli teraz w wojsku i stamt

d pisali krótkie,

chaotyczne listy do dziewcz

t, które skakały niegdy

przez barwny sznureczek, a

teraz były ju

wysokie, chodziły w kwiecistych sukienkach i ozi

ble odpowiadały

swoim matkom,

e one przecie

nie pytały ich o zdanie w kwestii swego

zam

ąŜ

pój

cia. Stró

przygłuchł i mylił teraz tony dziwnego tanga, a tapicer coraz

ęś

ciej trafiał młotkiem we własn

. Pytałem:

— Czy jest jaki

list dla mnie?

— Nie — odpowiadał listonosz. — Dzi

, prosz

pana, nie było nic. Zapewne

dzie jutro.

— Czy sprawdził pan dobrze? — pytałem.

Listonosz robił ura

min

i odpowiadał:

— Ja zawsze sprawdzam dobrze, prosz

pana. Musi pan czeka

— Oczywi

cie — mówiłem. — B

czeka

— Tak trzeba. Przecie

zawsze czeka si

na jaki

list. One rozmaicie

przychodz

; przecie

ludzie pisz

z bardzo daleka. Czasem trzeba długo czeka

na list.

Miałem

al; miałem

al do wszystkich mieszka

ców tego domu, którzy

otrzymuj

listy; nienawidziłem ich twarzy w chwili, gdy z r

k listonosza odbierali

swoje listy.

Wydawało mi si

, i

słowa zawarte w tych listach odebrano mnie,

e nale

Ŝą

one do mnie, ja powinienem je czyta

— płaka

nad nimi lub

mia

— i

e tylko

przez jaki

niezrozumiały dla mnie przypadek listy te trafiaj

do obcych r

podczas gdy naprawd

dy z nich nale

y do mnie. Przypomniałem sobie

wszystkich ludzi, jakich znałem w

yciu; od

ywały we mnie dawne przyja

nie,

krótkie chwile spotka

z tymi, których twarzy nie mog

sobie dzi

przypomnie

Długo my

lałem o pewnej kobiecie, któr

darzyłem ogromn

miło

w wieku lat

dwudziestu. Przez wiele dni umysł mój zaprz

tał wizerunek pewnego człowieka, z

którym przyja

niłem si

kiedy

gor

co, i wydawało mi si

e człowiek ten napisze

do mnie. Osi

łem nawet swego rodzaju cudown

pewno

ść

, i

lada dzie

otrzymam list od tego człowieka; od

ywały we mnie wszystkie dobre i złe chwile,

jakie z nim prze

yłem: kłótnie, spacery, nocne rozmowy, dyskusje i wyznania;

wywoływałem z oddali jego gesty, słowa i u

miechy. I wiedziałem,

e to on, tylko

on napisze do mnie list. Tak było przez wiele dni; potem uprzytomniłem sobie,

człowiek ten umarł wiele lat temu, a ja sam rzuciłem pierwsz

gar

ść

ziemi na jego

grób.

O, tak! Te listy, które przynoszono tutaj, kradziono mnie; czułem to. Jestem

starym człowiekiem; ka

dego dnia ze zdziwieniem witam sło

ce na niebie; wiem

przecie

e blisko mi ju

mierci; wiem,

e gdybym dostał w ko

cu list — nie

umierałbym samotnie.

Nienawidziłem ludzi dostaj

cych listy: było to uczucie człowieka, który czuje

szcz

ęś

cie innych, a sam nie potrafi si

do nich przytuli

; jest to dr

ce uczucie

miło

ci i nienawi

ci.

“Có

oni robi

z tymi listami? — my

lałem. — I na có

im w ogóle listy? Oni

maj

domy, dzieci; wokół nich kr

ci si

wielu ludzi — ja czekam tylko na list”.

Wiedziałem ju

, kto i od kogo w kamienicy otrzymuje listy. Wiedziałem,

pewna ruda dziewczyna, która tak ch

tnie przesiaduje z ksi

ąŜ

na balkonie,

otrzymuje listy od narzeczonego. Przebywa on w du

ym, dalekim mie

cie; listy

jego przychodz

w bł

kitnych kopertach; na ka

dym arkuszu listu rysuje on kółko

tam, gdzie pocałował papier; dziewczyna podnosi te listy do ust i u

miecha si

Zadzierzysty starszy pan — jest z zawodu ksi

gowym, mieszka na pierwszym

trze i całe niedziele chodzi w kalesonach po mieszkaniu — otrzymuje listy od

swego brata, który jest równie

ksi

gowym; pisz

oni do siebie wył

cznie o

sprawach zawodowych.

Schludna jak myszka staruszka dostaje listy od syna z wojska; niedowidzi ona

i to ja jej odczytuj

te listy; staruszka chlipie i zawsze pokazuje mi fotografie

swego syna. Jest to du

y i ładny chłopiec; staruszce jest bardzo przykro,

obci

to mu w wojsku włosy, a ona ich nie ma; od dzieci

stwa przechowywała jego

włosy.

A do mnie nikt nie pisał listów. Pytałem:

— Czy przyszło dzi

dla mnie?

— Nie — odpowiadał listonosz. — Dzi

nie było nic, mo

e jutro b

dzie co

dla

pana. Musi pan czeka

W ko

cu zauwa

yłem,

e listonosz unika mnie; unika mnie, nie patrzy mi w

oczy, szybko si

egna i opryskliwie odpowiada na moje pytania. Nie wiedziałem

dlaczego; byłem przera

ony; listonosz był przecie

jedynym człowiekiem, który

mógłby pewnego dnia przynie

ść

mi nadziej

. Nie wiedziałem dlaczego i bałem si

spojrze

w twarz temu człowiekowi; zrozumiałem to dopiero wówczas, kiedy

przypadkowo usłyszałem rozmow

, jak

prowadził on z pewn

kobiet

. Listonosz

mówił:

— Ja nie mog

dzi

do tego człowieka. On tak czeka na ten list. Ja mu nie

przynosz

nadziei. Czy pani wie, co to jest nie przynie

ść

człowiekowi nadziei? To

gorzej, ni

go o

lepi

i zabi

. Ja wiem,

e on czeka na t

nadziej

, i to ode mnie.

Ja nie mog

z nim rozmawia

; ja czuj

e sam nie powinienem

. Có

jest

warte własne

ycie, je

li si

innym nie przynosi nadziei?

Za par

dni listonosz przywiózł mi list. Jechał tego dnia bardzo szybko po

krzywym bruku naszej ulicy; wołał mnie ju

z daleka; niecierpliwie odepchn

innych i wr

czył mi list.

Potem wyj

ł z torby butelk

wina, podał mi j

i rzekł:

— Trzymaj pan butelk

! To wino kupiłem i powiedziałem sobie,

e wypijemy

je z panem wtedy, kiedy dostanie pan ten swój list. Po robocie zajd

do pana i

wypijemy je. To b

dzie dobre wino; to jest stare wino. Ale czegó

pan płacze?

— Do diabła! — rzekłem. — Do diabła! Czy nie wie pan tego,

e zawsze

czeka si

na jaki

list?

Odpiecz

towałem go. Długo patrzyłem na rz

dki liter skacz

ce mi przed

oczami, nim to wszystko uło

yło si

w jaki

sens. “Nie przerywaj ła

cuszka