Krajowy O

ś

rodek Wspierania Edukacji Zawodowej 

i Ustawicznej 

 

 

 

 

                                    

 

 

 

 

 

 

 
 
 
 
 

PROGRAM NAUCZANIA 

 
 

OPERATOR MASZYN I URZ

Ą

DZE

Ń

  

DO PRZETWÓRSTWA TWORZYW SZTUCZNYCH 

823[01] 

 

 
 
 
 
 
 
 
 

                  

 
 
 
 
 

 

Warszawa 2010 

823[01]/ZSZ/KOWEZiU/2010

 

1 

 

Autorzy: 
dr hab. in

Ŝ

. Wojciech Fabianowski 

dr in

Ŝ

. Zbigniew Fr

ą

szczak 

mgr in

Ŝ

. Jolanta Pietrzyk 

mgr in

Ŝ

. Szymon Zi

ę

ba 

 
 
Recenzenci: 
dr Maciej Heneczkowski 
dr hab. in

Ŝ

. Joachim Zimniak 

                   
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr Anna Wojciechowska 
 
 
Opracowanie techniczne: 
mgr Rafał Auch-Szkoda 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 

2 

 

 

Spis tre

ś

ci 

 

 

I. 

Plan nauczania 

3 

II. 

Programy nauczania przedmiotów zawodowych 

4 

 

1.  Podstawy techniki  

4 

 

2.  Materiałoznawstwo 

13 

 

3.  Maszyny i urz

ą

dzenia 

21 

 

4.  Technologia przetwórstwa tworzyw sztucznych 

32 

 

5.  Zaj

ę

cia praktyczne 

43 

 

 

 

 

 

  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3 

 

I. PLAN NAUCZANIA 

 
Zasadnicza szkoła zawodowa 
Zawód:  Operator  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  do  przetwórstwa  tworzyw 

sztucznych 823[01] 
Podbudowa programowa: gimnazjum 

 

Lp. 

Przedmioty nauczania 

Dla młodzie

Ŝ

y 

Dla dorosłych 

Liczba godzin 

tygodniowo  

w dwuletnim 

okresie 

nauczania 

Liczba godzin 

tygodniowo  

w dwuletnim 

okresie 

nauczania 

Liczba godzin  

w dwuletnim 

okresie 

nauczania 

Klasy I – II 

Klasy I – II 

Forma 

stacjonarna 

Forma 

zaoczna 

1.    Podstawy techniki 

  2 

  2 

  28 

2.    Materiałoznawstwo 

  2 

  1 

  27 

3.    Maszyny i urz

ą

dzenia 

  5 

  4 

  69 

4.   

Technologia przetwórstwa 
tworzyw sztucznych 

  5 

  4 

  69 

5.    Zaj

ę

cia praktyczne 

20 

15 

275 

Razem 

34 

26 

468 

 

 

 

4 

 

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW 

ZAWODOWYCH 

 

PODSTAWY TECHNIKI 

 

Szczegółowe cele kształcenia 

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

:

 

 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 znaczenie techniki w przetwórstwie tworzyw sztucznych, 

−

  wyja

ś

ni

ć

 znaczenie rysunku w technice,  

−−−−

  rozró

Ŝ

ni

ć

 rodzaje rysunków technicznych, 

−−−−

  posłu

Ŝ

y

ć

 si

ę

 normami dotycz

ą

cymi rysunku technicznego, 

−

  odczyta

ć

  uproszczenia  i  symbole  rysunkowe  na  schematach  

i rysunkach technicznych,  

−−−−

  odczyta

ć

  schematy  blokowe  prostych  poł

ą

cze

ń

  elektrycznych  

i kinematycznych, 

−−−−

  sporz

ą

dza

ć

 szkice cz

ęś

ci maszyn, 

−

  posłu

Ŝ

y

ć

  si

ę

  normami  dotycz

ą

cymi  materiałów  konstrukcyjnych, 

maszyn  i  urz

ą

dze

ń

,  aparatury  kontrolno-pomiarowej  oraz  instalacji 

technicznych, 

−

  sklasyfikowa

ć

  cz

ęś

ci  maszyn  oraz  scharakteryzowa

ć

  ich  cechy 

u

Ŝ

ytkowe, 

−

  scharakteryzowa

ć

 poł

ą

czenia cz

ęś

ci maszyn,  

−

  zidentyfikowa

ć

 podzespoły maszyn i urz

ą

dze

ń

,  

−

  rozró

Ŝ

ni

ć

  mechanizmy  zmiany  ruchu  w  maszynach  do  przetwórstwa 

tworzyw sztucznych,  

−

  rozró

Ŝ

ni

ć

 rodzaje zaworów oraz okre

ś

li

ć

 ich przeznaczenie,  

−

  scharakteryzowa

ć

 parametry pr

ą

du stałego i przemiennego,  

−

  wyja

ś

ni

ć

 

budow

ę

 

i 

zastosowanie 

układów 

elektrycznych 

i elektronicznych, 

−

  okre

ś

li

ć

 rezystywno

ść

 materiałów stosowanych w elektrotechnice, 

−

  okre

ś

li

ć

 rodzaje obwodów elektrycznych, 

−

  rozpozna

ć

 

maszyny 

i 

urz

ą

dzenia 

elektryczne 

stosowane 

w przetwórstwie tworzyw sztucznych, 

−

  scharakteryzowa

ć

  budow

ę

  oraz  zasad

ę

  działania  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

 

elektrycznych,  

−

  zmierzy

ć

 wielko

ś

ci elektryczne za pomoc

ą

 przyrz

ą

dów pomiarowych,  

−−−−

  rozró

Ŝ

ni

ć

  sposoby  zabezpiecze

ń

  stosowanych  w  maszynach  

i urz

ą

dzeniach elektrycznych, 

−

  scharakteryzowa

ć

 

czynniki 

energetyczne 

wykorzystywane  

w procesach technologicznych, 

5 

 

−

  scharakteryzowa

ć

 

instalacje 

elektryczne, 

wodoci

ą

gowe, 

kanalizacyjne,  gazowe,  wentylacyjne  i  klimatyzacyjne  stosowane  
w przedsi

ę

biorstwach przetwórstwa tworzyw sztucznych, 

−

  rozpozna

ć

 instalacje techniczne na podstawie ich znakowania, 

−

  okre

ś

li

ć

  rodzaje  urz

ą

dze

ń

  energetycznych  stosowanych  podczas 

produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych, 

−

  okre

ś

li

ć

 rodzaje i zastosowanie urz

ą

dze

ń

 pomocniczych, 

−

  scharakteryzowa

ć

  rodzaje  oraz  zasady  działania  przyrz

ą

dów  

i 

urz

ą

dze

ń

 

kontrolno-pomiarowych 

wykorzystywanych  

w przetwórstwie tworzyw sztucznych, 

−

  wykona

ć

 

pomiary 

parametrów 

okre

ś

lonych 

procesów 

technologicznych,  

−

  odczyta

ć

 wyniki pomiarów na podstawie zapisów rejestratorów,  

−

  wyja

ś

ni

ć

  zasad

ę

  działania  układów:  mechanicznych,  hydraulicznych, 

pneumatycznych i elektrycznych steruj

ą

cych prac

ą

 maszyn, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 rodzaje i zastosowanie układów sterowania i regulacji, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 

zasady 

automatycznego 

sterowania 

maszynami  

i urz

ą

dzeniami, z wykorzystaniem technik komputerowych, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

  zasady  obsługi  układów  steruj

ą

cych  prac

ą

  maszyn  

i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  zastosowa

ć

 przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy. 

 

Materiał nauczania

 

 

1.  Znaczenie techniki w przetwórstwie tworzyw sztucznych 

 

Rozwój  techniki  w  Polsce  i  na 

ś

wiecie.  Wpływ  techniki  na 

Ŝ

ycie 

człowieka.  Działy  techniki  według  Mi

ę

dzynarodowej  Klasyfikacji 

Patentowej.  Znaczenie  techniki  w  rozwoju  i  produkcji  tworzyw 
sztucznych. Podstawowe poj

ę

cia techniczne. Rodzaje norm.  

 

Ć

wiczenia:  

•

  Rozpoznawanie  symboli  stosowanych  do  oznaczania  działów 

techniki. 

•

  Analizowanie  tre

ś

ci  wybranych  norm  dotycz

ą

cych  produkcji  tworzyw 

sztucznych. 
 

2.  Elementy rysunku technicznego 
Znaczenie  rysunku  w  technice.  Formaty  arkuszy  rysunkowych.  Linie 
rysunkowe.  Pismo  techniczne.  Podziałki  rysunków.  Szkice  rysunkowe. 
Widoki, przekroje. Rzutowanie. Materiały i przybory rysunkowe. Rodzaje 
rysunków  technicznych.  Szkice  cz

ęś

ci  maszyn.  Zasady  wymiarowania  

6 

 

i  opisywania  rysunków  technicznych. Uproszczenia  rysunkowe.  Rysunki 
schematyczne.  
 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie linii i symboli graficznych na rysunkach technicznych. 

•

  Wykonywanie  rzutów  prostok

ą

tnych  figur  płaskich,  prostych  brył 

geometrycznych oraz cz

ęś

ci maszyn.  

•

  Odczytywanie  rysunków  technicznych  wykonawczych,  zło

Ŝ

eniowych, 

zespołowych i monta

Ŝ

owych.  

•

  Wykonywanie szkiców roboczych cz

ęś

ci maszyn. 

•

  Sporz

ą

dzanie schematów instalacji technicznych.  

 
3.  Cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

 

Klasyfikacja  i  normalizacja  cz

ęś

ci  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

.  Poł

ą

czenia 

rozł

ą

czne  i  nierozł

ą

czne.  Osie  i  wały.  Rodzaje  ło

Ŝ

yskowania.  Rodzaje  

i  zastosowanie  nap

ę

dów:  przekładnie,  sprz

ę

gła  oraz  hamulce. 

Poł

ą

czenia rurowe. Zawory. 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie cz

ęś

ci maszyn na podstawie eksponatów. 

•

  Dobieranie cz

ęś

ci maszyn na podstawie katalogów. 

•

  Rozpoznawanie  poł

ą

cze

ń

  rozł

ą

cznych  i  nierozł

ą

cznych  na  podstawie 

eksponatów lub katalogów. 

•

  Rozpoznawanie  przekładni,  sprz

ę

gieł  i  ło

Ŝ

ysk  na  podstawie 

eksponatów lub katalogów. 

•

  Rozpoznawanie 

mechanizmów 

korbowych, 

krzywkowych, 

zapadkowych na podstawie eksponatów lub katalogów. 

•

  Rozpoznawanie  zaworów:  odcinaj

ą

cych,  dławi

ą

cych,  zwrotnych  

oraz bezpiecze

ń

stwa, na podstawie eksponatów lub katalogów.  

 
4.  Maszyny i urz

ą

dzenia elektryczne 

Parametry  pr

ą

du  stałego  i  przemiennego.  Budowa  i  zastosowanie 

rezystorów,  kondensatorów  i  cewek  w  elektrotechnice.  Rodzaje 
urz

ą

dze

ń

 

elektrycznych: 

transformatory, 

elektromagnesy  

oraz  urz

ą

dzenia  grzewcze.  Budowa  i  zasady  działania  maszyn 

elektrycznych: 

pr

ą

dnic 

i 

silników. 

Zabezpieczenia 

stosowane  

w  maszynach  i  urz

ą

dzeniach  elektrycznych.  Przyrz

ą

dy  pomiarowe 

wielko

ś

ci elektrycznych: próbniki, amperomierze, woltomierze. Elementy 

układów  elektronicznych:  diody,  tranzystory,  tyrystory,  fotoelementy. 
Zastosowanie 

elementów 

elektronicznych 

w 

maszynach  

i urz

ą

dzeniach mechanicznych.  

 

7 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Analizowanie  schematów  obwodów  elektrycznych  pr

ą

du  stałego  

i przemiennego. 

•

  Rozró

Ŝ

nianie  materiałów  przewodz

ą

cych,  oporowych  i  izolacyjnych 

stosowanych w elektrotechnice. 

•

  Rozpoznawanie rodzajów silników elektrycznych na schematach. 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  zabezpiecze

ń

  stosowanych  w  maszynach  

i  urz

ą

dzeniach  elektrycznych  na  podstawie  schematów  lub 

eksponatów.  

•

  Rozpoznawanie rodzajów mierników poboru pr

ą

du. 

•

  Mierzenie  napi

ę

cia  w  obwodzie  elektrycznym  przy  pomocy 

przyrz

ą

dów pomiarowych. 

•

  Rozpoznawanie  elementów  elektronicznych  na  podstawie  oznacze

ń

 

graficznych.  

 
5.  Instalacje techniczne  
Rodzaje  czynników  energetycznych  wykorzystywanych  w  procesach 
technologicznych  przetwórstwa  tworzyw  sztucznych.  Rodzaje  instalacji 
technicznych:  elektryczne,  gazowe,  wodoci

ą

gowe,  kanalizacyjne, 

wentylacyjne,  klimatyzacyjne.  Instalacje

 

pneumatyczne.  Znakowanie 

instalacji  technicznych.  Urz

ą

dzenia  energetyczne.  Urz

ą

dzenia  do 

termostatowania  form.  Urz

ą

dzenia  do  oczyszczania 

ś

cieków  oraz 

oczyszczania  powietrza.  Obsługa  instalacji  technicznych.

 

Przepisy 

dotycz

ą

ce bezpiecznej eksploatacji instalacji technicznych. 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie instalacji technicznych na schematach. 

•

  Rozpoznawanie 

instalacji 

technicznych 

na 

podstawie 

ich 

oznakowania. 

•

  Rozpoznawanie  elementów  instalacji  elektrycznych  na  podstawie 

modeli lub instalacji znajduj

ą

cej si

ę

 w pracowni technicznej. 

•

  Okre

ś

lanie 

przyczyn 

powstawania 

po

Ŝ

arów 

w 

instalacjach 

technicznych. 
 

6.  Aparatura kontrolno-pomiarowa 
Rodzaje  pomiarów  wykonywanych  w  procesach  przetwórstwa  tworzyw 
sztucznych. 

Przyrz

ą

dy 

pomiarowe: 

manometry, 

wakuometry, 

termometry, 

poziomowskazy, 

wagi, 

suwmiarki, 

mikrometry, 

sekundomierze.  Urz

ą

dzenia  do  pomiaru  masy,  obj

ę

to

ś

ci  oraz 

temperatury.  Metody  rejestracji  pomiaru  parametrów.  Automatyczne 
sterowanie przyrz

ą

dami i urz

ą

dzeniami pomiarowymi.  

 

8 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Wykonywanie pomiarów temperatury cieczy i powietrza. 

•

  Wykonywanie pomiaru ci

ś

nienia gazu w zbiorniku spr

ęŜ

onego gazu. 

•

  Wykonywanie  pomiaru  poziomu  cieczy  w  zbiorniku  medium 

termostatuj

ą

cego form

ę

. 

•

  Wykonywanie  pomiarów  obj

ę

to

ś

ci  i  masy  substancji  płynnych  

i stałych. 

•

  Odczytywanie wyników pomiarów na urz

ą

dzeniach analogowych oraz 

cyfrowych.  

•

  Dobieranie  urz

ą

dze

ń

  kontrolno  –  pomiarowych  w  zale

Ŝ

no

ś

ci  

od  rodzaju  mierzonej  wielko

ś

ci  fizycznej,  wymaganej  dokładno

ś

ci 

pomiaru oraz warunków wykonania. 

 
7.  Układy sterowania i regulacji  
Poj

ę

cie 

procesu 

regulacji. 

Układy 

r

ę

cznej 

regulacji 

procesów 

technologicznych. 

Układy 

automatycznej 

regulacji 

procesów 

technologicznych. 

Dynamika 

obiektu 

regulacji. 

Sterowanie 

pneumatyczne, 

hydrauliczne 

oraz 

mikroprocesorowe. 

Kontrola  

i 

sterowanie 

procesem 

poprzez 

ekrany 

dotykowe 

terminali 

komputerowych. 
 

Ć

wiczenia: 

•

  Analizowanie schematu blokowego układu regulacji. 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  układów  sterowania  na  podstawie 

eksponatów.  

•

  Okre

ś

lanie  zagro

Ŝ

e

ń

  wynikaj

ą

cych  z  niewła

ś

ciwej  obsługi  układów 

regulacji r

ę

cznej i automatycznej. 

•

  Rozpoznawanie  elementów  składowych  struktury  układu  sterowania 

hydraulicznego na podstawie schematu. 

•

  Odczytywanie 

pr

ę

dko

ś

ci 

obrotowej 

ś

limaka 

na 

terminalu 

komputerowym wytłaczarki. 

•

  Wprowadzanie  do  terminala  komputerowego  wtryskarki  okre

ś

lonych 

parametrów temperatury stref grzejnych cylindra wtryskarki. 

 

Ś

rodki dydaktyczne  

Maszyny i urz

ą

dzenia elektryczne. 

Elementy elektryczne i elektroniczne stosowane w maszynach. 
Elementy automatyki. 
Osprz

ę

t instalacyjny, próbki przewodów. 

Modele urz

ą

dze

ń

 energoelektrycznych. 

Modele  i  eksponaty:  poł

ą

cze

ń

  rozł

ą

cznych  i  nierozł

ą

cznych,  spr

ęŜ

yn  

i  elementów  spr

ęŜ

ystych,  wałów  i  osi,  ło

Ŝ

ysk 

ś

lizgowych  i  tocznych, 

9 

 

przekładni z

ę

batych, ci

ę

gnowych, ciernych, mechanizmów krzywkowych 

i  d

ź

wigniowych,  zaworów,  silników  elektrycznych,  cz

ęś

ci  maszyn  

o ró

Ŝ

nym stopniu zu

Ŝ

ycia. 

Przyrz

ą

dy pomiarowe. 

Materiały i przybory kre

ś

larskie. 

Modele do rysowania i szkicowania. 
Instrukcje obsługi maszyn. 
Plansze  obrazuj

ą

ce  budow

ę

  i  zasad

ę

  działania  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

 

elektrycznych oraz przyrz

ą

dów kontrolno-pomiarowych. 

Schematy  instalacji  elektrycznych,  elektronicznych,  hydraulicznych.  
Schematy instalacji pneumatycznych. 
Materiały  dydaktyczne  ilustruj

ą

ce:  budow

ę

  maszyn  elektrycznych, 

przyrz

ą

dy  pomiarowe,  diod

ę

,  tranzystor  i  tyrystor,  schematy  układów 

regulacji  temperatury,  ci

ś

nienia,  poziomu  płynów,  elementy  automatyki, 

procesy sterowania i regulacji. 
Wydruki zapisów rejestratorów monitoruj

ą

cych prac

ę

 maszyn. 

Mi

ę

dzynarodowa Klasyfikacja Patentowa. 

Normy  dotycz

ą

ce  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  do  przetwórstwa  tworzyw 

sztucznych. 
Poradniki,  prospekty,  katalogi  producentów  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

 

zawieraj

ą

ce przyrz

ą

dy i urz

ą

dzenia kontrolno-pomiarowe. 

Katalogi  silników,  ł

ą

czników,  przewodów  oraz  elementów  elektrycznych  

i elektronicznych. 
Plansze terminali komputerowych.  
Programy  komputerowe  stosowane  do  sterowania  przyrz

ą

dami 

kontrolno-pomiarowymi. 
 

Uwagi o realizacji 

Celem  realizacji  programu  przedmiotu  Podstawy  techniki  jest 

kształtowanie 

umiej

ę

tno

ś

ci 

sporz

ą

dzania 

szkiców, 

odczytywania 

rysunków technicznych, rozpoznawania cz

ęś

ci maszyn i  urz

ą

dze

ń

, oraz 

posługiwania  si

ę

  normami  technicznymi,  a  tak

Ŝ

e  podstawow

ą

 

terminologi

ą

 z zakresu elektrotechniki, elektroniki i automatyki. 

Podczas  realizacji  tre

ś

ci  programowych  dotycz

ą

cych  budowy  

oraz  zasad  działania  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  nale

Ŝ

y  wykorzystywa

ć

  wiedz

ę

 

uczniów  z  zakresu  pr

ą

du  elektrycznego  oraz  elektromechaniki  zdobyt

ą

 

na  lekcjach  fizyki,  pozwoli  to  na  lepsze  zrozumienie  zasad  eksploatacji 
maszyn i urz

ą

dze

ń

 stosowanych w przetwórstwie tworzyw sztucznych. 

W  procesie  dydaktycznym  wskazane  jest  stosowanie  nast

ę

puj

ą

cych 

metod  nauczania:  wykładu  informacyjnego,  pokazu  z  obja

ś

nieniem, 

pokazu z instrukta

Ŝ

em, metody przypadków oraz 

ć

wicze

ń

 praktycznych.  

10 

 

Zamieszczone  w  programie 

ć

wiczenia  stanowi

ą

  propozycje,  które 

nauczyciel  mo

Ŝ

e  wykorzysta

ć

  w  czasie  zaj

ęć

  lub  opracowa

ć

  inne 

ć

wiczenia wspomagaj

ą

ce realizacj

ę

 programu przedmiotu. 

Przed  przyst

ą

pieniem  do  wykonywania 

ć

wicze

ń

,  nale

Ŝ

y  zapozna

ć

 

uczniów  z  przepisami  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy  oraz  instrukcjami 

obsługi maszyn i urz

ą

dze

ń

 na stanowisku pracy.  

Ć

wiczenia powinny odbywa

ć

 si

ę

 w pracowni technicznej, w grupie do 

15 osób, z podziałem na 2-4 osobowe zespoły. 

Zaleca  si

ę

  równie

Ŝ

  organizowanie  wycieczek  dydaktycznych  na  targi  

oraz wystawy maszyn i urz

ą

dze

ń

 stosowanych w przetwórstwie tworzyw 

sztucznych.  Podczas  realizacji  programu  nauczania  wskazane  jest 
korzystanie  z  eksponatów  oraz  modeli  maszyn,  filmów  dydaktycznych  
i prezentacji multimedialnych.  

W  trakcie  zaj

ęć

  dydaktycznych  nale

Ŝ

y  zapewni

ć

  uczniom  dost

ę

p  do 

Internetu  oraz  mo

Ŝ

liwo

ść

  korzystania  z  norm,  literatury  i  czasopism 

zawodowych. 

Na  realizacj

ę

  poszczególnych  działów  tematycznych  proponuje  si

ę

 

nast

ę

puj

ą

cy podział godzin: 

 

Lp. 

Działy tematyczne  

Orientacyjna 

liczba godzin 

1.  Znaczenie techniki w przetwórstwie tworzyw sztucznych 

  2 

2.  Elementy rysunku technicznego 

10 

3.  Cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

 

12 

4.  Maszyny i urz

ą

dzenia elektryczne 

12 

5.  Instalacje techniczne 

12 

6.  Aparatura kontrolno-pomiarowa 

12 

7.  Układy sterowania i regulacji  

12 

Razem 

72 

 

Podana  w  tabeli  liczba  godzin  na  realizacj

ę

  poszczególnych  działów 

ma  charakter  orientacyjny.  Nauczyciel  mo

Ŝ

e  wprowadza

ć

  zmiany  

w zale

Ŝ

no

ś

ci od potrzeb edukacyjnych. 

 

Propozycje 

metod 

sprawdzania 

i 

oceny 

osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia 

Sprawdzanie  osi

ą

gni

ęć

  edukacyjnych  uczniów  powinno  odbywa

ć

  si

ę

 

przez  cały  czas  realizacji  programu  przedmiotu,  na  podstawie 
okre

ś

lonych  kryteriów.  Systematyczne  sprawdzanie  i  ocenianie 

dostarcza  nauczycielowi  informacji  o  efektach  jego  pracy,  o  post

ę

pach 

ucznia w nauce oraz ułatwia zaplanowanie procesu kształcenia.  

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów nale

Ŝ

y ocenia

ć

 na podstawie: 

−−−−

  sprawdzianów ustnych i pisemnych, 

−−−−

  testów osi

ą

gni

ęć

 szkolnych, 

−−−−

  obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania 

ć

wicze

ń

. 

11 

 

Sprawdzenie 

osi

ą

gni

ęć

 

powinno 

dostarczy

ć

 

nauczycielowi  

i  uczniom  informacji  o  zakresie  i  poziomie  opanowania  umiej

ę

tno

ś

ci 

okre

ś

lonych w szczegółowych celach kształcenia.  

Podczas  oceniania  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  szczególn

ą

  uwag

ę

  nale

Ŝ

y 

zwraca

ć

 na: 

−−−−

  wykonywanie szkiców roboczych oraz rysunków schematycznych, 

−−−−

  rysunków technicznych, 

−−−−

  rozró

Ŝ

nianie maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  identyfikowanie cz

ęś

ci maszyn, 

−−−−

  rozró

Ŝ

nianie 

instalacji 

technicznych 

w 

przedsi

ę

biorstwach 

przetwórstwa tworzyw sztucznych, 

−−−−

  wyja

ś

nianie działania instalacji technicznych, 

−−−−

  posługiwanie si

ę

 instrukcjami i schematami maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  okre

ś

lanie zastosowania maszyn i urz

ą

dze

ń

 elektrycznych, 

−−−−

  okre

ś

lanie  zastosowania  aparatury  kontrolno-pomiarowej  i  układów 

automatycznej regulacji w procesach technologicznych. 
Dokonuj

ą

c  kontroli  i  oceny  w  formie  ustnej  nale

Ŝ

y  zwraca

ć

  uwag

ę

  

na  merytoryczn

ą

  jako

ść

  wypowiedzi,  posługiwanie  si

ę

  terminologi

ą

 

zawodow

ą

,  poprawno

ść

  wnioskowania,  umiej

ę

tno

ść

  rozwi

ą

zywania 

problemów.  

W  celu  zbadania  poziomu  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  po  realizacji  ka

Ŝ

dego 

działu,  proponuje  si

ę

  przeprowadzenie  testu  osi

ą

gni

ęć

  szkolnych  

z zadaniami wielokrotnego wyboru.  

W  ocenie  ko

ń

cowej  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  po  zrealizowaniu  programu 

nauczania nale

Ŝ

y uwzgl

ę

dni

ć

 wyniki sprawdzianów ustnych i pisemnych, 

testów osi

ą

gni

ęć

 szkolnych oraz poziom wykonania 

ć

wicze

ń

. 

 

Literatura

 

Augustyniak  K.,  Augustyniak  W.:  Elektryczno

ść

  wokół  nas.  WKiŁ, 

Warszawa 1994 
Ditrich 

M.: 

Podstawy 

konstrukcji 

maszyn. 

Tom 

I-III. 

WNT,  

Warszawa 1995 
Hansen A.: Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 2000 

Jabło

ń

ski  W.,  Płoszajski  G.:  Elektrotechnika  z  automatyk

ą

.  WSIP, 

Warszawa 1999 
Kacperski T.: Podstawy konstrukcji maszyn. WNT, Warszawa 1994 
Kacprzak K.: Wagi handlowe i przemysłowe. Alfa, Warszawa 1987 
Kaczorowska  A.:  Pr

ą

d  elektryczny  i  pole  magnetyczne. 

ś

ak,  

Warszawa 1994 
Kaczorowska A.: Termodynamika. 

ś

ak, Warszawa 1994 

Kordowicz-Sot A.: Automatyka i robotyka. Elementy aparatury kontrolno-
pomiarowej. WSiP, Warszawa 1999 

12 

 

Kordowicz-Sot 

A.: 

Automatyka 

i 

robotyka. 

Układy 

regulacji 

automatycznej. WSiP, Warszawa 1999 
Lipski J.: Nap

ę

dy i sterowania hydrauliczne. WKŁ, Warszawa 1981 

Mac  S.,  Leowski  J.:  Bezpiecze

ń

stwo  i  higiena  pracy.  WSiP,  

Warszawa 2000 
Michalski L., Eckersdorf K.: Pomiary temperatury. WNT, Warszawa 1986 
Muszy

ń

ski W.: Elementy maszyn. Tom I-III. PWN, Warszawa 1995 

Paprocki K.: Zasady zapisu konstrukcji. PWN, Warszawa 1992 
Pochopie

ń

  B.:  Automatyzacja  procesów  przemysłowych.  WSiP, 

Warszawa 1993 
Popek  M.,  Wapi

ń

ska  B.:  O  instalacjach  sanitarnych  najkrócej.  WSiP, 

Warszawa 2001 
Rutkowski A.: Cz

ęś

ci maszyn. WSIP, Warszawa 2000 

Szejnach W.: Nap

ę

d i sterowane pneumatyczne. WNT, Warszawa 1997 

Praca zbiorowa: Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 2005 
Czasopisma specjalistyczne: Mechanik, Przegl

ą

d techniczny.  

 
Wykaz  literatury  nale

Ŝ

y  aktualizowa

ć

  w  miar

ę

  ukazywania  si

ę

  nowych 

pozycji wydawniczych. 

13 

 

MATERIAŁOZNAWSTWO 

 

Szczegółowe cele kształcenia

 

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

:

 

 

−−−−

  dokona

ć

  klasyfikacji  materiałów  według  stanu  skupienia,  składu 

chemicznego, zastosowania, pochodzenia, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 budow

ę

 chemiczn

ą

 i krystalograficzn

ą

 materiałów, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

  budow

ę

  substancji  czystych,  mieszanin,  roztworów  

oraz stopów, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

  sposoby  oznakowania,  przechowywania  i  obchodzenia  si

ę

  

z materiałami niebezpiecznymi, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 rodzaje, wła

ś

ciwo

ś

ci oraz zastosowanie metali i ich stopów, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 zjawisko korozji, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

  rodzaje  i  wła

ś

ciwo

ś

ci  materiałów  niemetalowych  oraz  ich 

zastosowanie, 

−−−−

  posłu

Ŝ

y

ć

 

si

ę

 

podstawow

ą

 

terminologi

ą

 

dotycz

ą

c

ą

 

tworzyw 

sztucznych, 

−−−−

  dokona

ć

 klasyfikacji tworzyw sztucznych, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 metody otrzymywania polimerów, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 budow

ę

 polimerów, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

  rodzaje  i  wła

ś

ciwo

ś

ci  składników  dodatkowych  stosowanych 

do produkcji tworzyw sztucznych, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 stany fizyczne tworzyw sztucznych, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 podstawowe wła

ś

ciwo

ś

ci u

Ŝ

ytkowe tworzyw sztucznych, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 podstawowe wła

ś

ciwo

ś

ci technologiczne tworzyw sztucznych, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 metody identyfikacji tworzyw sztucznych,  

−−−−

  scharakteryzowa

ć

  metody  otrzymywania,  wła

ś

ciwo

ś

ci  i  zastosowanie 

tworzyw termoplastycznych, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 skład i metody wytwarzania mieszanin i kompozytów, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

  metody  otrzymywania,  wła

ś

ciwo

ś

ci  i  zastosowanie 

tworzyw utwardzalnych, 

−−−−

  rozpozna

ć

 podstawowe rodzaje tworzyw sztucznych. 

 

Materiał nauczania 

 

1.  Podstawowe poj

ę

cia z zakresu materiałoznawstwa 

Klasyfikacja  materiałów  według  stanu  skupienia,  składu  chemicznego, 
pochodzenia  i  zastosowania.  Budowa  chemiczna  i  krystalograficzna 
materiałów – atomy, cz

ą

steczki, komórki elementarne, kryształy. Budowa 

substancji  czystych,  mieszanin,  roztworów  oraz  stopów.  Zasady 
oznakowania,  przechowywania  i  obchodzenia  si

ę

  z  materiałami 

niebezpiecznymi.  

14 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozró

Ŝ

nianie metali i niemetali na podstawie próbek. 

•

  Dobieranie  sposobów  rozdzielania  ró

Ŝ

nego  typu  mieszanin:  wody  

z piaskiem, wody z sol

ą

, soli z piaskiem. 

•

  Analizowanie  budowy  wewn

ę

trznej  kryształów  na  podstawie 

schematów. 

•

  Odczytywanie 

i 

interpretacja 

piktogramów 

ostrzegawczych 

umieszczonych na opakowaniach materiałów niebezpiecznych. 
 

2.  Metale i ich stopy 
Klasyfikacja  metali  i  stopów.  Wła

ś

ciwo

ś

ci  fizyczne,  chemiczne, 

mechaniczne  i  technologiczne  metali  i  stopów.  Stopy 

Ŝ

elaza  z  w

ę

glem. 

Klasyfikacja stali ze wzgl

ę

du na skład i zastosowanie. Wpływ domieszek 

na  wła

ś

ciwo

ś

ci  stali.  Znakowanie  stali.  Najwa

Ŝ

niejsze  stopy  metali 

nie

Ŝ

elaznych:  miedzi,  glinu,  niklu,  cynku  i  ich  zastosowanie.  Wyroby 

spiekane. Korozja metali.  
 

Ć

wiczenia: 

•

  Okre

ś

lanie rodzaju stali na podstawie oznaczenia. 

•

  Okre

ś

lanie składu chemicznego stali na podstawie tablic i norm. 

•

  Porównywanie  wła

ś

ciwo

ś

ci  wybranych  metali  i  stopów  na  podstawie 

tablic. 

 
3.  Materiały niemetalowe 
Wła

ś

ciwo

ś

ci  i  zastosowanie  drewna,  szkła,  materiałów  ceramicznych. 

Budowa  drewna.  Szkło  –  struktura  amorficzna,  stan  szklisty.  Materiały 
ceramiczne,  jako  elementy  konstrukcyjne,  uszczelniaj

ą

ce  i  izolacyjne. 

Kauczuk, guma, ebonit. Farby, lakiery, emalie. Kleje. 
 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie materiałów niemetalowych na podstawie próbek. 

•

  Analizowanie struktury drewna na podstawie jego przekroju. 

•

  Analizowanie  składu  surowcowego  materiałów  ceramicznych  i  szkła 

na podstawie odpowiednich receptur. 
 

4.  Tworzywa sztuczne 
Podstawowe  poj

ę

cia:  monomer,  polimer,  mer,  homopolimer,  kopolimer, 

tworzywo  sztuczne. 

ś

ywice,  tłoczywa,  półfabrykaty.  Zalety  i  wady 

tworzyw  sztucznych,  jako  surowców  do  produkcji  wyrobów.  Klasyfikacja 
chemiczna i technologiczna tworzyw sztucznych. 
 

15 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie tworzyw sztucznych na podstawie ró

Ŝ

nych próbek. 

•

  Okre

ś

lanie rodzaju tworzywa na podstawie oznakowania wyrobów.  

•

  Porównywanie  wła

ś

ciwo

ś

ci  u

Ŝ

ytkowych  wyrobów  wykonanych  

z drewna oraz z tworzywa sztucznego.  

 
5.  Otrzymywanie tworzyw sztucznych 
Surowce do otrzymywania polimerów.  Metody otrzymywania polimerów. 
Polimeryzacja.  Metody  polimeryzacji.  Polikondensacja.  Poliaddycja. 
Rodzaje  składników  dodatkowych.  Wpływ  składników  dodatkowych  na 
wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw. 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Analizowanie  procesu  wytwarzania  wyrobów  z  tworzyw  sztucznych  

na podstawie schematu. 

•

  Porównywanie procesów polimeryzacji i polikondensacji na podstawie 

zapisów równa

ń

 reakcji. 

•

  Dobieranie  składników  dodatkowych  w  celu  modyfikacji  okre

ś

lonych 

wła

ś

ciwo

ś

ci tworzywa sztucznego. 

 
6.  Budowa i wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw sztucznych 

Struktura makrocz

ą

steczek. Struktura fazowa polimerów. Stany fizyczne 

polimerów.  Wła

ś

ciwo

ś

ci  fizyczne,  chemiczne,  mechaniczne,  cieplne, 

elektryczne,  optyczne,  odporno

ść

  na  starzenie.  Metody  i  urz

ą

dzenia  

do 

badania 

wła

ś

ciwo

ś

ci 

tworzyw 

sztucznych. 

Wła

ś

ciwo

ś

ci 

technologiczne  tworzyw  sztucznych:  wska

ź

nik  szybko

ś

ci  płyni

ę

cia, 

skurcz, czas utwardzania. Metody identyfikacji tworzyw sztucznych.  
 

Ć

wiczenia: 

•

  Okre

ś

lanie  struktury  makrocz

ą

steczek  polimerów  na  podstawie 

schematów ich budowy. 

•

  Obliczanie  chłonno

ś

ci  wody  i  g

ę

sto

ś

ci  wybranych  tworzyw  na 

podstawie wzorów. 

•

  Analizowanie  warto

ś

ci  wska

ź

nika tlenowego  i  klasy  palno

ś

ci  tworzyw 

sztucznych na podstawie tablic. 

•

  Porównywanie  wła

ś

ciwo

ś

ci  mechanicznych  polietylenu,  polistyrenu  

i poliamidu na podstawie kart materiałowych.  

•

  Porównywanie  g

ę

sto

ś

ci,  temperatury  topnienia,  zachowania  si

ę

  

w  płomieniu  oraz  w  rozpuszczalnikach:  polietylenu,  polistyrenu  
i poliamidu, na podstawie tabel do identyfikacji tworzyw sztucznych.  
 

16 

 

7.  Tworzywa termoplastyczne 
Otrzymywanie,  wła

ś

ciwo

ś

ci  i  zastosowanie  najwa

Ŝ

niejszych  tworzyw 

termoplastycznych:  polietylenu,  polipropylenu,  poli(chlorku  winylu), 
polistyrenu, poli(metakrylanu metylu), politetrafluoroetylenu, poliw

ę

glanu, 

poliamidu,  poliestrów,  tworzyw  celulozowych,  poliuretanów.  Mieszaniny  
i kompozyty. Metody rozpoznawania tworzyw termoplastycznych. 
 

Ć

wiczenia: 

•

  Analizowanie  zmian  zachodz

ą

cych  w  polietylenie,  polistyrenie, 

poliamidzie,  poli(chlorku  winylu)  pod  wpływem  podgrzewania  
w płomieniu, na podstawie tabel. 

•

  Analizowanie  zmian  w  próbkach  polietylenu,  polistyrenu,  poliamidu, 

zachodz

ą

cych  pod  wpływem  podgrzewania  w  płomieniu,  na 

podstawie obserwacji. 

•

  Porównywanie 

odporno

ś

ci 

polietylenu, 

polistyrenu, 

poliamidu, 

poli(chlorku  winylu)  na  działanie  rozpuszczalników,  na  podstawie 
tabel. 

 
8.  Tworzywa utwardzalne 
Otrzymywanie,  wła

ś

ciwo

ś

ci  i  zastosowanie  najwa

Ŝ

niejszych  tworzyw 

utwardzalnych:  fenoplastów,  aminoplastów,  poliestrów  nienasyconych, 
tworzyw epoksydowych. Metody rozpoznawania tworzyw utwardzalnych.  
 

Ć

wiczenia: 

•

  Porównywanie  g

ę

sto

ś

ci 

Ŝ

ywicy  fenolowo-formaldehydowej  i 

Ŝ

ywicy 

epoksydowej na podstawie tabel. 

•

  Porównywanie g

ę

sto

ś

ci utwardzonej nienasyconej 

Ŝ

ywicy poliestrowej 

i polietylenu na podstawie próby wodnej. 

•

  Porównywanie  zachowania  si

ę

  w  płomieniu 

Ŝ

ywicy  fenolowo- 

-formaldehydowej i polietylenu, na podstawie tabel. 

 

Ś

rodki dydaktyczne 

Układ okresowy pierwiastków. 
Schemat podstawowych typów komórek elementarnych kryształów. 
Przykładowe opakowania wyrobów z piktogramami ostrzegawczymi. 
Zestawy próbek materiałów niemetalowych, metali i stopów. 
Zestawy próbek ró

Ŝ

nego rodzaju tworzyw sztucznych. 

Wyroby i półwyroby z tworzyw sztucznych. 
Zlewki z wod

ą

. 

Ś

wiece. 

Szczypce metalowe. 
Tablice przedstawiaj

ą

ce piktogramy ostrzegawcze. 

17 

 

Tablice przedstawiaj

ą

ce skład chemiczny i wła

ś

ciwo

ś

ci stali. 

Foliogramy,  plansze  i  schematy  przedstawiaj

ą

ce:  podział  materiałów, 

klasyfikacj

ę

 tworzyw sztucznych, metody wytwarzania polimerów. 

Tabele do identyfikacji tworzyw sztucznych. 
Tabele porównawcze wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw sztucznych. 

Polskie Normy. 
Katalogi producentów materiałów. 
Komputerowa baza danych o materiałach. 
Teksty przewodnie do 

ć

wicze

ń

. 

 

Uwagi o realizacji 

Celem  realizacji  programu  przedmiotu  Materiałoznawstwo  jest 

wyposa

Ŝ

enie  ucznia  w  wiedz

ę

  na  temat  rodzajów,  budowy, 

otrzymywania,  wła

ś

ciwo

ś

ci  i  zastosowania  tworzyw  sztucznych  oraz 

zapoznanie  uczniów  z  asortymentem  najcz

ęś

ciej  stosowanych  metali, 

stopów i tworzyw niemetalicznych.  

Podczas  realizacji  programu  nale

Ŝ

y  zwróci

ć

  uwag

ę

  na  wymagania, 

jakie  powinny  spełnia

ć

  okre

ś

lone  materiały  stosowane  w  maszynach  

i  urz

ą

dzeniach  do  przetwórstwa  tworzyw  sztucznych.  Wiedza  z  tego 

zakresu  stanowi  podbudow

ę

  do  realizacji  programów  nauczania 

przedmiotów:  Maszyny  i  urz

ą

dzenia  oraz  Technologia  przetwórstwa 

tworzyw sztucznych.  

W  procesie  nauczania-uczenia  si

ę

  nale

Ŝ

y  zwróci

ć

 szczególn

ą

  uwag

ę

 

na  wła

ś

ciwo

ś

ci  najwa

Ŝ

niejszych  rodzajów  tworzyw  sztucznych,  co 

pozwoli na ich prawidłow

ą

 identyfikacj

ę

.  

Kształtowanie  umiej

ę

tno

ś

ci  wynikaj

ą

cych  ze  szczegółowych  celów 

kształcenia,  wymaga  stosowania  ró

Ŝ

nych  metod  i  form  nauczania  oraz 

wła

ś

ciwego doboru 

ś

rodków dydaktycznych. 

Proponowane  metody  nauczania:  wykład  informacyjny,  dyskusja 

dydaktyczna, pokaz z obja

ś

nieniem oraz 

ć

wiczenia. Ró

Ŝ

norodno

ść

 form 

pracy b

ę

dzie sprzyja

ć

 kształtowaniu umiej

ę

tno

ś

ci zawodowych. 

Zamieszczone  w  programie 

ć

wiczenia  stanowi

ą

  propozycj

ę

,  któr

ą

 

nauczyciel  mo

Ŝ

e  wykorzysta

ć

  w  czasie  zaj

ęć

  lub  opracowa

ć

  inne 

ć

wiczenia wspomagaj

ą

ce realizacj

ę

 programu przedmiotu. Wykonywanie 

ć

wicze

ń

  pozwala  na  efektywne  kształtowanie  umiej

ę

tno

ś

ci  zawartych  

w  szczegółowych  celach  kształcenia.  Nauczyciel  powinien  przygotowa

ć

 

materiały  potrzebne  do  wykonania  pokazów  i 

ć

wicze

ń

  oraz  zgromadzi

ć

  

w pracowni niezb

ę

dne 

ś

rodki dydaktyczne.  

Podczas  realizacji  tre

ś

ci  kształcenia  zaleca  si

ę

  wykorzystywanie 

filmów  dydaktycznych  oraz  organizowanie  wycieczek  dydaktycznych  do 
przedsi

ę

biorstw  produkuj

ą

cych  polimery,  w  celu  zapoznania  uczniów  

z nowoczesnymi metodami ich wytwarzania. 

18 

 

Zalecane  jest  korzystanie  z  Internetu  w  celu  pozyskiwania  informacji 

na  temat  tworzyw  sztucznych,  zamieszczanych  przez  producentów  lub 
przedsi

ę

biorstwa zajmuj

ą

ce si

ę

 ich dystrybucj

ą

. 

Ka

Ŝ

dy  ucze

ń

  powinien  mie

ć

  mo

Ŝ

liwo

ść

  bezpo

ś

redniej  identyfikacji 

materiałów.  Nale

Ŝ

y  równie

Ŝ

  kształtowa

ć

  umiej

ę

tno

ś

ci  trafnego  doboru 

materiałów  z  uwzgl

ę

dnieniem  ich  trwało

ś

ci,  jako

ś

ci,  mo

Ŝ

liwo

ś

ci 

zastosowania oraz wpływu na 

ś

rodowisko. 

Ć

wiczenia  powinny  odbywa

ć

  si

ę

  w  pracowni  technologicznej,  

w grupie, osób indywidualnie lub z podziałem na zespoły 2-3 osobowe. 

Uczniowie  powinni  mie

ć

  mo

Ŝ

liwo

ść

  korzystania  z  ró

Ŝ

nych 

ź

ródeł 

informacji,  takich  jak:  normy,  poradniki,  katalogi,  materiały  informacyjne 
producentów oraz zasoby Internetu.  

Proponuje  si

ę

  nast

ę

puj

ą

cy  podział  godzin  na  realizacj

ę

  działów 

tematycznych:  

 

Lp. 

Działy tematyczne

 

Orientacyjna 

liczba godzin 

1.  Podstawowe poj

ę

cia z zakresu materiałoznawstwa 

  6 

2.  Metale i ich stopy 

10 

3.  Materiały niemetalowe 

  6 

4.  Tworzywa sztuczne 

  8 

5.  Otrzymywanie tworzyw sztucznych 

  8 

6.  Budowa i wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw sztucznych 

12 

7.  Tworzywa termoplastyczne 

14 

8.  Tworzywa utwardzalne 

  8 

Razem 

72 

 

Podane  w  tabeli  liczby  godzin  przeznaczone  na  realizacj

ę

 

poszczególnych  działów  tematycznych  maj

ą

  charakter  orientacyjny. 

Nauczyciel  mo

Ŝ

e  wprowadzi

ć

  zmiany,  maj

ą

ce  na  celu  dostosowanie 

programu do potrzeb edukacyjnych. 

 
Propozycje 

metod 

sprawdzania 

i 

oceny 

osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia 

  Sprawdzanie  i  ocenianie  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  powinno  by

ć

 

prowadzone systematycznie w trakcie procesu kształcenia, na podstawie 
okre

ś

lonych  kryteriów.  Kryteria  oceniania  powinny  dotyczy

ć

  poziomu 

oraz  zakresu  opanowania  przez  uczniów  wiadomo

ś

ci  i  umiej

ę

tno

ś

ci 

okre

ś

lonych  

w szczegółowych celach kształcenia. 

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów mo

Ŝ

na ocenia

ć

 na podstawie: 

−−−−

  sprawdzianów ustnych i pisemnych, 

−−−−

  testów osi

ą

gni

ęć

 szkolnych, 

−−−−

  obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania 

ć

wicze

ń

. 

19 

 

Dokonuj

ą

c  kontroli  w  formie  ustnej  nale

Ŝ

y  zwraca

ć

  uwag

ę

  

na  poprawne  posługiwanie  si

ę

  terminologi

ą

  zawodow

ą

,  jako

ść

 

wypowiedzi,  wła

ś

ciwe  stosowanie  poj

ęć

  technicznych  oraz  poprawno

ść

 

wnioskowania. 

Umiej

ę

tno

ś

ci  praktyczne  proponuje  si

ę

  sprawdza

ć

  na  podstawie 

obserwacji  czynno

ś

ci  ucznia  w  trakcie  wykonywania 

ć

wicze

ń

. 

Szczególn

ą

 uwag

ę

 nale

Ŝ

y zwróci

ć

 na:  

−−−−

  klasyfikowanie tworzyw sztucznych, 

−−−−

  okre

ś

lanie wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw sztucznych, 

−−−−

  rozpoznawanie rodzajów tworzyw sztucznych, 

−−−−

  korzystanie z norm, poradników i katalogów. 

Po  zako

ń

czeniu  realizacji  programu,  w  celu  zbadania  poziomu 

osi

ą

gni

ęć

  uczniów,  proponuje  si

ę

  zastosowanie  testu  osi

ą

gni

ęć

 

szkolnych z zadaniami wielokrotnego wyboru z zakresu poszczególnych 
działów tematycznych. 

W  ocenie  ko

ń

cowej  osi

ą

gni

ęć

  ucznia  nale

Ŝ

y  uwzgl

ę

dni

ć

  wyniki 

wszystkich  stosowanych  przez  nauczyciela  metod  sprawdzania 
osi

ą

gni

ęć

 ucznia. 

 

Literatura 

Broniewski T., Iwasiewicz A., Kopka J.: Metody bada

ń

 i ocena własno

ś

ci 

tworzyw sztucznych. WNT, Warszawa 2000 
Bukowski A.: Technologia tworzyw sztucznych. WSiP, Warszawa 1980 
Czaja K.: Poliolefiny. WNT, Warszawa 2005 
Dobrosz  K.,  Matysiak  A.:  Tworzywa  sztuczne,  materiałoznawstwo  
i przetwórstwo. WSiP, Warszawa 1994 
Górecki  A.:  Technologia  ogólna,  podstawy  technologii  mechanicznych. 
WSiP, Warszawa 2000 
Hyla  I.:  Tworzywa  sztuczne,  wła

ś

ciwo

ś

ci,  przetwórstwo,  zastosowanie, 

Wydawnictwo Politechniki 

Ś

l

ą

skiej, Gliwice 2000 

Kucharczyk  W., 

ś

urowski  W.:  Przetwórstwo  tworzyw  sztucznych  

dla mechaników. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2005 
Marciniak  J.,  Szwegd  G.:  Materiały  konstrukcyjne  i  korozja  metali. 
Wydawnictwo AR Lublin, Lublin 1997 
Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995 
Pielichowski  J.,  Puszy

ń

ski  A.:  Technologia  tworzyw  sztucznych.  WNT, 

Warszawa 2003 
Saechtling H., 

ś

ebrowski W.: Tworzywa sztuczne. WNT, Warszawa 2002  

Saechtling H.: Tworzywa sztuczne. Poradnik. WNT, Warszawa 2007 
Sikora 

R.: 

Przetwórstwo 

tworzyw 

polimerowych. 

Wydawnictwo 

Politechniki Lubelskiej. Lublin 2006 
Szlezyngier W.: Tworzywa sztuczne. OWPRz, Rzeszów 1998 

20 

 

Wilczy

ń

ski  K.:  Reologia  w  przetwórstwie  tworzyw  sztucznych.  WNT. 

Warszawa 2001 
Wilczy

ń

ski  K.  i  inni.:  Przetwórstwo  tworzyw  sztucznych.  Wydawnictwo 

Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2000 
Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001 
Ziencik  H.:  Tworzywa  sztuczne  i  ich  przetwórstwo.  Wydawnictwo 
Politechniki Białostockiej, Białystok 1992 
Czasopisma specjalistyczne: Polimery, Przetwórstwo tworzyw, Przemysł 
chemiczny, Chemik. 

 

Wykaz  literatury  nale

Ŝ

y  aktualizowa

ć

  w  miar

ę

  ukazywania  si

ę

  nowych 

pozycji wydawniczych. 

21 

 

MASZYNY I URZ

Ą

DZENIA 

 

Szczegółowe cele kształcenia

 

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

: 

−−−−

  okre

ś

li

ć

  rodzaje  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  oraz  narz

ę

dzi  stosowanych  

w przetwórstwie tworzyw sztucznych, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 dane techniczne maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  odczyta

ć

 dokumentacj

ę

 techniczn

ą

 i eksploatacyjn

ą

, 

−−−−

  posłu

Ŝ

y

ć

  si

ę

  instrukcjami  obsługi  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

,  normami  

i katalogami, 

−−−−

  rozró

Ŝ

ni

ć

  narz

ę

dzia  warsztatowe  oraz  specjalistyczne  narz

ę

dzia 

stosowane w przetwórstwie tworzyw sztucznych, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 podstawowe zasady eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

  wpływ  tarcia  oraz  smarowania  na  stopie

ń

  zu

Ŝ

ycia  cz

ęś

ci 

maszyn, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 

materiały 

eksploatacyjne 

oraz 

urz

ą

dzenia 

smarownicze, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 

czynno

ś

ci 

zwi

ą

zane 

z 

przygotowaniem 

do 

pracy  

i uruchamianiem maszyn i urz

ą

dze

ń

,  

−−−−

  okre

ś

li

ć

  czynno

ś

ci  zwi

ą

zane  z  obsług

ą

  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

 

stosowanych w przetwórstwie,  

−−−−

  okre

ś

li

ć

 metody diagnozowania usterek wyst

ę

puj

ą

cych podczas pracy 

maszyn i urz

ą

dze

ń

 oraz dokona

ć

 drobnych napraw, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

  przyczyny  nieprawidłowego  działania  maszyn,  urz

ą

dze

ń

  

i narz

ę

dzi oraz zasady zapobiegania uszkodzeniom, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 procedury usuwania zakłóce

ń

 pracy maszyn, 

−−−−

  dobra

ć

 

metody 

przeciwdziałania 

powstawaniu 

awarii  

i  przyspieszonemu  zu

Ŝ

yciu  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  stosowanych  

w przetwórstwie tworzyw sztucznych, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

  rodzaje  oraz  zasady  działania  zabezpiecze

ń

 

stosowanych w maszynach i urz

ą

dzeniach, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 budow

ę

 i działanie wtryskarek, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 budow

ę

 i sposoby mocowania form wtryskowych, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 zasady obsługi wtryskarek i form wtryskowych, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 budow

ę

 i działanie wytłaczarek, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 budow

ę

 głowic, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

  budow

ę

  urz

ą

dze

ń

  peryferyjnych  stosowanych  w  procesie 

wytłaczania, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 konfiguracj

ę

 linii technologicznych do wytłaczania wyrobów, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

  zasady  obsługi  wytłaczarek,  głowic  oraz  urz

ą

dze

ń

 

peryferyjnych, 

22 

 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 działanie i zasady obsługi pras, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 budow

ę

 form do prasowania, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 zasady obsługi pras i form do prasowania, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 budow

ę

 i działanie urz

ą

dze

ń

 do termoformowania, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 budow

ę

 form do termoformowania, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 zasady obsługi maszyn i form do termoformowania, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 budow

ę

 i działanie zgrzewarek, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 zasady obsługi zgrzewarek, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 budow

ę

 i działanie urz

ą

dzenia do kalandrowania, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 zasady obsługi urz

ą

dzenia do kalandrowania, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

  budow

ę

,  działanie  i  zasady  obsługi  urz

ą

dze

ń

  do  obróbki 

powierzchniowej wyrobów z tworzyw sztucznych, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 budow

ę

, działanie i zasady obsługi urz

ą

dze

ń

 pomocniczych, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 zasady czyszczenia i konserwacji maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 zasady obsługi urz

ą

dze

ń

 komputerowych wykorzystywanych 

w procesach wytwarzania, sterowania i kontroli, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 wymagania dotycz

ą

ce bezpiecze

ń

stwa na stanowisku pracy, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

  zagro

Ŝ

enia  wynikaj

ą

ce  ze  stosowania  spr

ęŜ

onych 

gazów,  substancji  palnych,  toksycznych,  szkodliwych  dla  zdrowia  
i 

ś

rodowiska, 

−−−−

  dobra

ć

  metody  zapobiegania  zagro

Ŝ

eniom  wyst

ę

puj

ą

cym  podczas 

stosowania substancji szkodliwych i niebezpiecznych, 

−−−−

  zastosowa

ć

  przepisy  i  zasady  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy, 

ochrony przeciwpo

Ŝ

arowej, 

−−−−

  dobra

ć

 sprz

ę

t ga

ś

niczy w zale

Ŝ

no

ś

ci od rodzaju po

Ŝ

aru, 

−−−−

  zastosowa

ć

  procedury  udzielania  pierwszej  pomocy  w  przypadku 

urazów mechanicznych, zatru

ć

 i pora

Ŝ

enia pr

ą

dem elektrycznym. 

 

Materiał nauczania

 

 

1.  Wiadomo

ś

ci wst

ę

pne

 

Klasyfikacja  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

.  Charakterystyka  techniczna  maszyn  

i urz

ą

dze

ń

. Dokumentacja techniczna. Rodzaje i przeznaczenie narz

ę

dzi 

warsztatowych 

oraz 

specjalistycznych 

narz

ę

dzi 

stosowanych  

w przetwórstwie tworzyw sztucznych.  
 

Ć

wiczenia: 

•

  Okre

ś

lanie 

danych 

technicznych 

maszyny 

na 

podstawie  

jej charakterystyki. 

•

  Rozpoznawanie urz

ą

dze

ń

 na podstawie dokumentacji technicznej. 

•

  Rozpoznawanie 

narz

ę

dzi 

warsztatowych 

oraz 

okre

ś

lanie  

ich przeznaczenia. 

23 

 

•

  Rozpoznawanie 

specjalistycznych 

narz

ę

dzi 

stosowanych  

w 

przetwórstwie 

tworzyw 

sztucznych 

oraz 

okre

ś

lanie 

ich 

przeznaczenia, na podstawie katalogów. 

 
2.  Podstawy eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

 

Podstawowe  poj

ę

cia  dotycz

ą

ce  eksploatacji  obiektów  technicznych: 

obiekt  techniczny,  u

Ŝ

ytkowanie,  niezawodno

ść

,  trwało

ść

,  obsługiwanie, 

system eksploatacji, proces eksploatacji. Tarcie i smarowanie. Materiały 
eksploatacyjne  i  techniki  smarowania.  Urz

ą

dzenia  smarownicze 

stosowane 

do 

konserwacji 

maszyn 

i 

urz

ą

dze

ń

: 

smarownice 

automatyczne,  półautomatyczne  i  r

ę

czne.  Zu

Ŝ

ywanie  si

ę

  maszyn  

i  urz

ą

dze

ń

,  metody  zapobiegania  nadmiernemu  ich  zu

Ŝ

yciu.  Instrukcje 

obsługi  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

.  Czynno

ś

ci  zwi

ą

zane  z  przygotowaniem  do 

pracy  i  uruchamianiem  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

.  Przyczyny  nieprawidłowego 

działania  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

.  Procedury  diagnozowania  i  usuwania 

zakłóce

ń

  pracy  maszyn.  Wpływ  stanu  technicznego  maszyn,  urz

ą

dze

ń

  

i  instalacji  na  wydajno

ść

  procesu  produkcyjnego  oraz  ochron

ę

 

ś

rodowiska. 

Dokumentacja 

eksploatacyjna 

maszyn 

i 

urz

ą

dze

ń

. 

Zabezpieczenia  stosowane  w  maszynach  i  urz

ą

dzeniach.  Zasady 

bezpiecze

ń

stwa obowi

ą

zuj

ą

ce podczas eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  olejów  i  smarów  na  podstawie  katalogów  

i próbek. 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  i  przyczyn  zu

Ŝ

ycia  elementów  maszyn  na 

podstawie eksponatów.  

•

  Ocenianie  stopnia  zu

Ŝ

ycia  ło

Ŝ

ysk  i  kół  z

ę

batych  na  podstawie 

eksponatów. 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  urz

ą

dze

ń

  smarowniczych  na  podstawie 

katalogów. 

•

  Analizowanie instrukcji obsługi maszyn.  

 
3.  Wtryskarki i formy wtryskowe 
Rodzaje  wtryskarek.  Budowa  i  działanie  wtryskarek.  Układ  sterowania  
i  regulacji.  Rodzaje  form  wtryskowych.  Budowa  i  sposoby  mocowania 
form  wtryskowych.  Wymiana  form  wtryskowych.  Obsługa  wtryskarek  
i  form  wtryskowych.  Czyszczenie  i  konserwacja  wtryskarek  i  form 
wtryskowych.  
 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie rodzajów wtryskarek na podstawie katalogów. 

•

  Analizowanie  cyklu  pracy  wtryskarki  na  podstawie  schematu  cyklu 

formowania wtryskowego wypraski. 

24 

 

•

  Rozpoznawanie rodzajów form wtryskowych na podstawie katalogów. 

•

  Ustawianie form wtryskowych na podstawie instrukcji obsługi. 

•

  Analizowanie  wskaza

ń

  układu  sterowania  i  regulacji  panelu 

sterowniczego na podstawie prezentacji komputerowej. 

•

  Lokalizowanie  punktów  smarowniczych  wtryskarki  na  podstawie 

instrukcji obsługi. 

 
4.  Wytłaczarki, głowice wytłaczarskie i urz

ą

dzenia peryferyjne 

Rodzaje wytłaczarek. Budowa i działanie wytłaczarek. Układ sterowania  
i regulacji. Rodzaje głowic wytłaczarskich. Budowa i sposoby mocowania 
głowic  wytłaczarskich.  Regulacja  głowic  wytłaczarskich.  Budowa  
i 

działanie 

urz

ą

dze

ń

 

peryferyjnych: 

kalibruj

ą

cych, 

chłodz

ą

cych, 

odci

ą

gaj

ą

cych,  odbieraj

ą

cych  i  nawijaj

ą

cych.  Linie  technologiczne  

do  wytłaczania  wyrobów.  Obsługa  wytłaczarek  i  głowic  wytłaczarskich. 
Obsługa 

urz

ą

dze

ń

 

peryferyjnych. 

Czyszczenie 

i 

konserwacja 

wytłaczarek, głowic wytłaczarskich i urz

ą

dze

ń

 peryferyjnych. 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie rodzajów wytłaczarek na podstawie katalogów. 

•

  Planowanie  kolejno

ś

ci  czynno

ś

ci  zwi

ą

zanych  z  wymian

ą

 

ś

limaka 

wytłaczarki. 

•

  Planowanie  kolejno

ś

ci  czynno

ś

ci  zwi

ą

zanych  z  wymian

ą

  głowicy 

wytłaczarskiej. 

•

  Sporz

ą

dzanie  schematu  linii  technologicznej  produkcji  rur  z  tworzyw 

sztucznych. 

•

  Sporz

ą

dzanie schematu linii technologicznej do produkcji folii metod

ą

 

rozdmuchiwania. 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  głowic  wytłaczarskich  na  podstawie 

katalogów. 

•

  Regulowanie  głowicy  płasko  szczelinowej,  zgodnie  z  instrukcj

ą

 

obsługi. 

•

  Rozpoznawanie rodzajów kalibratorów na podstawie katalogów. 

•

  Analizowanie  wskaza

ń

  układu  sterowania  i  regulacji  panelu 

sterowniczego na podstawie prezentacji komputerowej. 

 

5.  Prasy i formy do prasowania 
Rodzaje  pras.  Budowa  i  działanie  pras.  Układ  sterowania  i  regulacji. 
Rodzaje  form  prasowniczych.  Budowa  i  sposoby  mocowania  form 
prasowniczych.  Obsługa  pras  i  form  prasowniczych.  Czyszczenie  
oraz konserwacja pras i form prasowniczych.  
 
 

25 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie rodzajów pras na podstawie katalogów. 

•

  Analizowanie  cyklu  pracy  prasy  na  podstawie  schematu  cyklu 

prasowania. 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  form  prasowniczych  na  podstawie 

katalogów. 

•

  Lokalizowanie  punktów  smarowniczych  prasy  na  podstawie  instrukcji 

obsługi. 

 
6.  Urz

ą

dzenia i formy do termoformowania 

Rodzaje  urz

ą

dze

ń

  do  termoformowania.  Budowa  i  działanie  urz

ą

dze

ń

  

do  termoformowania.  Układ  sterowania  i  regulacji.  Rodzaje  form  
do 

termoformowania. 

Budowa 

i 

sposoby 

mocowania 

form  

do  termoformowania.  Obsługa  urz

ą

dze

ń

  i  form  do  termoformowania. 

Czyszczenie oraz konserwacja urz

ą

dze

ń

 i form do termoformowania.  

 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie 

rodzajów 

urz

ą

dze

ń

 

do 

termoformowania  

na podstawie katalogów. 

•

  Analizowanie 

cyklu 

pracy 

urz

ą

dze

ń

 

do 

termoformowania  

na podstawie schematu cyklu termoformowania. 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  form  do  termoformowania  na  podstawie 

katalogów. 

•

  Analizowanie parametrów układu sterowania i regulacji, na podstawie 

wskaza

ń

  panelu  sterowniczego  urz

ą

dzenia  do  termoformowania, 

podczas prezentacji komputerowej cyklu produkcyjnego. 

 
7.  Zgrzewarki 
Rodzaje  zgrzewarek.  Budowa  i  działanie  zgrzewarek.  Układ  sterowania  
i regulacji. Obsługa zgrzewarek. Czyszczenie i konserwacja zgrzewarek.  
 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie rodzajów zgrzewarek na podstawie katalogów. 

•

  Analizowanie  budowy  i  zasady  działania  zgrzewarek  na  podstawie 

dokumentacji technicznej i instrukcji obsługi. 

•

  Dobieranie  metody  zgrzewania  do  rodzaju  tworzywa  sztucznego,  

na podstawie tabel. 

 
8.  Urz

ą

dzenia kalandruj

ą

ce 

Rodzaje  urz

ą

dze

ń

  kalandruj

ą

cych.  Budowa  i  działanie  urz

ą

dze

ń

 

kalandruj

ą

cych. Układy kalandrów. Układ sterowania i regulacji. Obsługa 

urz

ą

dze

ń

  kalandruj

ą

cych.  Zasady  bezpiecznej  pracy  podczas  obsługi 

26 

 

urz

ą

dze

ń

  kalandruj

ą

cych.  Czyszczenie  i  konserwacja  urz

ą

dze

ń

 

kalandruj

ą

cych. 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie układów kalandrów na podstawie schematów. 

•

  Analizowanie  budowy  i  zasad  działania  urz

ą

dze

ń

  kalandruj

ą

cych  

na podstawie instrukcji obsługi. 

•

  Okre

ś

lanie  zagro

Ŝ

e

ń

  wyst

ę

puj

ą

cych  podczas  obsługi  kalandrów  oraz 

sposobów zapobiegania potencjalnym zagro

Ŝ

eniom. 

•

  Lokalizowanie  punktów  smarowniczych  urz

ą

dze

ń

  kalandruj

ą

cych,  

na podstawie instrukcji obsługi. 

 
9.  Urz

ą

dzenia  do  obróbki  powierzchniowej  wyrobów  z  tworzyw 

sztucznych 

Rodzaje  urz

ą

dze

ń

  do  obróbki  powierzchniowej.  Budowa  i  działanie 

urz

ą

dze

ń

  do  obróbki  powierzchniowej:  urz

ą

dzenia  do  lakierowania, 

metalizowania,  zadrukowywania,  dekorowania  i  flokowania.  Obsługa 
urz

ą

dze

ń

  do  obróbki  powierzchniowej.  Czyszczenie  i  konserwacja 

urz

ą

dze

ń

 do obróbki powierzchniowej.  

 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  urz

ą

dze

ń

  do  obróbki  powierzchniowej 

wyrobów z tworzyw sztucznych, na podstawie schematów. 

•

  Okre

ś

lanie przyczepno

ś

ci farby do folii przy pomocy testerów.  

•

  Dobieranie narz

ę

dzi i przyborów do lakierowania powierzchni wyrobu 

z tworzyw sztucznych. 

 
10. Urz

ą

dzenia pomocnicze 

Rodzaje,  budowa  oraz  działanie  urz

ą

dze

ń

  pomocniczych:  suszarek, 

podajników, 

dozowników, 

termostatów, 

granulatorów, 

młynów, 

aglomeratorów  oraz  przemysłowych  robotów  odbieraj

ą

cych.  Obsługa 

urz

ą

dze

ń

 

pomocniczych. 

Czyszczenie 

i 

konserwacja 

urz

ą

dze

ń

 

pomocniczych. 
 

Ć

wiczenia: 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  urz

ą

dze

ń

  pomocniczych  na  podstawie 

schematów. 

•

  Dobieranie rodzaju suszarki do suszenia poliamidu i poliw

ę

glanu. 

•

  Dobieranie parametrów temperatury do procesu wtryskiwania. 

 

27 

 

11. Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy, ochrona przeciwpo

Ŝ

arowa 

Wymagania  dotycz

ą

ce  stanowisk  pracy  i  procesów  pracy.  Przepisy 

bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy  dotycz

ą

ce  obsługi  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

 

stosowanych  w  przetwórstwie  tworzyw  sztucznych.  Zagro

Ŝ

enia 

wyst

ę

puj

ą

ce podczas stosowania spr

ęŜ

onych gazów, substancji palnych, 

toksycznych, 

szkodliwych 

dla 

zdrowia 

i 

ś

rodowiska. 

Zasady 

zapobiegania 

zagro

Ŝ

eniom 

wyst

ę

puj

ą

cym 

podczas 

stosowania 

substancji 

szkodliwych 

i 

niebezpiecznych. 

Przepisy 

ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej. 

Rodzaje 

ś

rodków 

ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej  

i  ochrony  indywidualnej.  Pierwsza  pomoc  w  przypadku  urazu 
mechanicznego,  zatrucia  substancjami  chemicznymi  oraz  pora

Ŝ

enia 

pr

ą

dem elektrycznym.  

 

Ć

wiczenia: 

•

  Opracowywanie  procedury  bezpiecznej  obsługi  młyna  do  tworzyw 

sztucznych, na podstawie instrukcji obsługi. 

•

  Planowanie  sposobów  eliminowania  lub  ograniczania  zagro

Ŝ

e

ń

 

zwi

ą

zanych z obsług

ą

 wtryskarki. 

•

  Planowanie  sposobów  zapobiegania zatruciom substancjami  palnymi 

i  toksycznymi  podczas  wykonywania  nadruku  oraz  lakierowania 
wyrobów. 

•

  Stosowanie  podr

ę

cznego  sprz

ę

tu  i 

ś

rodków  ga

ś

niczych  do  gaszenia 

po

Ŝ

aru – symulacja. 

•

  Udzielanie  pierwszej  pomocy  w  przypadku  urazów  mechanicznych  

– symulacja. 

•

  Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku poparzenia – symulacja. 

•

  Udzielanie  pierwszej  pomocy  w  przypadku  zatrzymania  kr

ąŜ

enia  

i oddychania – symulacja. 

•

  Udzielanie  pierwszej  pomocy  w  przypadku  pora

Ŝ

enia  pr

ą

dem 

elektrycznym – symulacja. 

 

Ś

rodki dydaktyczne 

Modele  i  eksponaty  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  do  przetwórstwa  tworzyw 

sztucznych. 
Modele, eksponaty narz

ę

dzi do przetwórstwa tworzyw sztucznych.  

Zestaw narz

ę

dzi warsztatowych. 

Cz

ęś

ci maszyn: ło

Ŝ

yska, koła z

ę

bate, wały, 

ś

ruby, nakr

ę

tki, wpusty, kliny 

o ró

Ŝ

nym stopniu zu

Ŝ

ycia. 

Próbki materiałów eksploatacyjnych: smarów olejów. 

Ś

rodki i przybory do czyszczenia i konserwacji. 

Przyrz

ą

dy pomiarowe: suwmiarka, grubo

ś

ciomierz. 

Karty charakterystyk maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

28 

 

Katalogi maszyn i urz

ą

dze

ń

 do przetwórstwa tworzyw sztucznych. 

Schematy:  linii  do  przetwórstwa  tworzyw  sztucznych,  cykli  wtryskiwania 
oraz prasowania. 
Plansze, tablice z panelami steruj

ą

cymi. 

Instrukcje obsługi maszyn. 
Dokumentacja eksploatacyjna. 
Filmy  instrukta

Ŝ

owe  i  programy  komputerowe  dotycz

ą

ce  eksploatacji 

maszyn, urz

ą

dze

ń

, instalacji oraz aparatury kontrolno-pomiarowej.  

Polskie Normy dotycz

ą

ce przetwórstwa tworzyw sztucznych. 

Przepisy 

bezpiecze

ń

stwa 

i 

higieny 

pracy 

oraz 

ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej. 

Sprz

ę

t ga

ś

niczy. 

Zestawy  do 

ć

wicze

ń

  udzielania  pierwszej  pomocy  w  przypadku  urazów 

mechanicznych,  oparze

ń

,  pora

Ŝ

enia  pr

ą

dem  elektrycznym  oraz  zatrucia 

substancjami chemicznymi. 
Fantom do resuscytacji.  

 

 

Uwagi o realizacji 

Celem  realizacji  programu  przedmiotu  Maszyny  i  urz

ą

dzenia  jest 

zdobywanie  przez  uczniów  wiedzy  na  temat  budowy,  zasad  działania  
i 

eksploatacji 

maszyn, 

urz

ą

dze

ń

 

oraz 

narz

ę

dzi 

stosowanych  

w przetwórstwie tworzyw sztucznych, a tak

Ŝ

e kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci 

posługiwania  si

ę

  dokumentacj

ą

  techniczn

ą

,  instrukcjami  obsługi, 

przestrzegania  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej  i  ochrony 

ś

rodowiska  oraz  udzielania  pierwszej 

pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy. 

W  procesie  nauczania-uczenia  si

ę

  nale

Ŝ

y  wykorzysta

ć

  wiedz

ę

 

uczniów  z  zakresu  fizyki  oraz  umiej

ę

tno

ś

ci  nabyte  podczas  realizacji 

przedmiotu Podstawy techniki. 

W  procesie  dydaktycznym  wskazane  jest  stosowanie  nast

ę

puj

ą

cych 

metod  nauczania:  wykładu  informacyjnego,  dyskusji  problemowej, 
pokazu  z  obja

ś

nieniem,  pokazu  z  instrukta

Ŝ

em,  tekstu  przewodniego 

oraz 

ć

wicze

ń

 praktycznych. 

Podczas  realizacji  programu  nale

Ŝ

y  umo

Ŝ

liwi

ć

  uczniom  korzystanie  

z katalogów, norm, literatury zawodowej oraz dokumentacji technicznej.  

Zaj

ę

cia nale

Ŝ

y prowadzi

ć

 w pracowni technicznej lub technologicznej 

wyposa

Ŝ

onej  w  modele  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

,  instrukcje  obsługi  maszyn, 

katalogi i czasopisma specjalistyczne, dokumentacje techniczn

ą

 maszyn 

i  urz

ą

dze

ń

,  a  tak

Ŝ

e 

ś

rodki  dydaktyczne  umo

Ŝ

liwiaj

ą

ce  prezentacje 

multimedialne  oraz  symulacje  komputerowe. 

Ć

wiczenia  powinny 

odbywa

ć

 si

ę

 w grupie do 15 osób, z podziałem na 2-4 osobowe zespoły. 

Ze  wzgl

ę

du  na  post

ę

p  techniczno-technologiczny  w  przetwórstwie 

tworzyw sztucznych wskazane jest prezentowanie filmów dydaktycznych 

29 

 

oraz organizowanie wycieczek do przedsi

ę

biorstw przetwórstwa tworzyw 

sztucznych,  podczas  których  nale

Ŝ

y  zwróci

ć

  uwag

ę

  na:  gospodark

ę

 

surowcami  i  produktami,  stosowane  rozwi

ą

zania  technologiczne, 

specyfik

ę

  produkcji,  przestrzeganie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny 

pracy,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej,  a  tak

Ŝ

e  na  zagro

Ŝ

enia  wynikaj

ą

ce  

z 

niewła

ś

ciwej 

eksploatacji 

maszyn, 

urz

ą

dze

ń

 

oraz 

instalacji 

technicznych.  Nale

Ŝ

y  równie

Ŝ

  zwróci

ć

  uwag

ę

  na  wykonywanie 

okresowych przegl

ą

dów, konserwacji oraz napraw maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

Zaproponowane  w  programie 

ć

wiczenia  nale

Ŝ

y  traktowa

ć

,  jako 

propozycje.  Nauczyciel  mo

Ŝ

e  zaplanowa

ć

  szereg  innych 

ć

wicze

ń

  

o  zró

Ŝ

nicowanym  stopniu  trudno

ś

ci,  dostosowanych  do  mo

Ŝ

liwo

ś

ci 

ucznia i szkoły.  

Na  realizacj

ę

  poszczególnych  działów  tematycznych  proponuje  si

ę

 

nast

ę

puj

ą

cy podział godzin: 

 

Lp. 

Działy tematyczne

 

Orientacyjna 

liczba godzin 

1.   Wiadomo

ś

ci wst

ę

pne 

    4 

2.   Podstawy eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

 

  16 

3.   Wtryskarki i formy wtryskowe 

  34 

4.   Wytłaczarki, głowice wytłaczarskie i urz

ą

dzenia peryferyjne 

  44 

5.   Prasy i formy do prasowania 

  12 

6.   Urz

ą

dzenia i formy do termoformowania 

  12 

7.   Zgrzewarki 

  10 

8.   Urz

ą

dzenia kalandruj

ą

ce 

    8 

9.  

Urz

ą

dzenia do obróbki powierzchniowej wyrobów  

z tworzyw sztucznych 

  12 

10.  Urz

ą

dzenia pomocnicze 

  16 

11.  Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy, ochrona przeciwpo

Ŝ

arowa 

  12 

                                      Razem 

180 

 

Podana  w  tabeli  liczba  godzin  na  realizacj

ę

  poszczególnych  działów 

ma  charakter  orientacyjny.  Nauczyciel  mo

Ŝ

e  wprowadza

ć

  zmiany  

w zale

Ŝ

no

ś

ci od potrzeb edukacyjnych. 

 

Propozycje 

metod 

sprawdzania 

i 

oceny 

osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia 

Sprawdzanie  i  ocenianie  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  nale

Ŝ

y  prowadzi

ć

 

systematycznie  podczas  realizacji  programu  nauczania  przedmiotu,  
na podstawie okre

ś

lonych kryteriów. 

W  wyniku  procesu  sprawdzania  i  oceniania  osi

ą

gni

ęć

  uczniów 

uzyskuje  si

ę

  informacje  dotycz

ą

ce  poziomu  i  zakresu  opanowania 

umiej

ę

tno

ś

ci okre

ś

lonych w szczegółowych celach kształcenia. 

Ocenianie  powinno  u

ś

wiadomi

ć

  uczniom  poziom  ich  osi

ą

gni

ęć

  

w  odniesieniu  do  wymaga

ń

  edukacyjnych  oraz  motywowa

ć

  do 

samodzielnej pracy.  

30 

 

Kontrola  i  ocena  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  mo

Ŝ

e  by

ć

  dokonywana  przy 

pomocy: 

−−−−

  sprawdzianów ustnych i pisemnych, 

−−−−

  testów osi

ą

gni

ęć

 szkolnych, 

−−−−

  obserwacji czynno

ś

ci ucznia podczas wykonywania 

ć

wicze

ń

. 

Podczas oceniania osi

ą

gni

ęć

 uczniów nale

Ŝ

y zwraca

ć

 uwag

ę

 na:  

−−−−

  prawidłowe stosowanie terminologii technicznej, 

−−−−

  posługiwanie si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

, 

−−−−

  posługiwanie si

ę

 normami i instrukcjami obsługi, 

−−−−

  okre

ś

lanie zasad eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  przestrzeganie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej oraz ochrony 

ś

rodowiska, 

−−−−

  udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, 

−−−−

  poprawno

ść

 i staranno

ść

 wykonania 

ć

wicze

ń

, 

−−−−

  aktywno

ść

 ucznia na zaj

ę

ciach. 

Po  zako

ń

czeniu  realizacji  programu  nauczania  proponuje  si

ę

 

zastosowanie testu osi

ą

gni

ęć

 szkolnych.  

W  ko

ń

cowej  ocenie  osi

ą

gni

ęć

  ucznia,  po  zako

ń

czeniu  realizacji 

programu  nauczania,  nale

Ŝ

y  uwzgl

ę

dni

ć

  wyniki  wszystkich  metod 

sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela. 

 

Literatura 

Figurski  J.:  Podstawy  eksploatacji  obiektów  technicznych.  MCNEMT, 
Radom 1990 
Hansen A.: Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 

Johannaber  F.:  Wtryskarki,  poradnik  u

Ŝ

ytkownika.  Plastech  WPiKT, 

Warszawa 2000 
Lawrowski  Z.:  Tribologia.  Tarcie,  zu

Ŝ

ywanie  i  smarowanie.  PWN, 

Warszawa 1993 
Marciniak  J.,  Szwegd  G.:  Materiały  konstrukcyjne  i  korozja  metali. 
Wydawnictwo AR Lublin, Lublin 1997 
Seachtling: Tworzywa sztuczne. Poradnik. WNT, Warszawa 2000  
Sikora  R.:  Przetwórstwo  tworzyw  polimerowych.  Podstawy  logiczne, 
formalne i terminologiczne. WPL, Lublin 2006 
Sikora.  R.:  Przetwórstwo  tworzyw  wielkocz

ą

steczkowych.  WE 

ś

ak, 

Warszawa 1993 
Stasiek  J.:  Wytłaczanie  tworzyw  polimerowych.  Zagadnienia  wybrane. 
WU UT-P, Bydgoszcz 2007 
Urbaniak  A.:  Zgrzewanie  tworzyw  sztucznych.  Zgrzewarki  i  generatory 
w.cz. WNT, Warszawa 1997 
Wilczy

ń

ski  K.  i  inni:  Przetwórstwo  tworzyw  sztucznych.  OWPW, 

Warszawa 2000 

31 

 

Wojciechowska  E.:  Pierwsza  pomoc  w  nagłych  wypadkach.  O

ś

rodek 

Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gda

ń

sk 1998 

Woropay  M.:  Podstawy  racjonalnej  eksploatacji  maszyn.  ITE,  
Radom. 1996 
Zawistowski  H.,  Zi

ę

ba  Sz.:  Ustawianie  procesu  wtrysku.  Wydawnictwo 

Poradników i Ksi

ąŜ

ek Technicznych Plastech, Warszawa 1999 

Zawistowski  H.,  Frenkler  D.:  Konstrukcje  form  wtryskowych  do  tworzyw 
termoplastycznych. WNT, Warszawa 1984 
Praca zbiorowa: Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 2005 
Polski  Komitet  Normalizacyjny:  Maszyny  do  przetwórstwa  tworzyw 
sztucznych  i  mieszanek  gumowych  -  Wtryskarki  -  Wymagania 
bezpiecze

ń

stwa PN-EN 201: 1999/A2. PKN, 2006 

Polski  Komitet  Normalizacyjny:  Maszyny  do  przetwórstwa  tworzyw 
sztucznych  i  mieszanek  gumowych  -  Kalandry  -  Wymagania 
bezpiecze

ń

stwa PN-EN 12301+A1. PKN, 2008 

Czasopisma specjalistyczne: Polimery, Przetwórstwo tworzyw, Przemysł 
chemiczny,  Mechanik,  Opakowania,  In

Ŝ

ynieria  i  aparatura  chemiczna, 

Chemik, Kunststoffe, Bezpiecze

ń

stwo pracy – Nauka i Praktyka CIOP 

 
Wykaz  literatury  nale

Ŝ

y  aktualizowa

ć

  w  miar

ę

  ukazywania  si

ę

  nowych 

pozycji wydawniczych 

32 

 

TECHNOLOGIA PRZETWÓRSTA TWORZYW 

SZTUCZNYCH  

 

Szczegółowe cele kształcenia 

 

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

:

 

 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 struktur

ę

 procesu produkcji, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

  procesy  technologiczne  produkcji  jednostkowej, 

seryjnej i masowej, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 tworzywa sztuczne w postaci stałej i płynnej, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 metody sporz

ą

dzania granulatów, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 metody barwienia tworzyw, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 metody suszenia tworzyw, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

  metody  przygotowywania  tworzyw  utwardzalnych  do 

przetwórstwa, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

  metody  przygotowywania  roztworów,  emulsji  lub  zawiesin  

z tworzyw, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 sposoby przygotowywania 

ś

rodków pomocniczych, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

  przebieg  procesów  technologicznych  wytwarzania  wyrobów 

metodami wtryskiwania, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

 zasady wytwarzania rur, profili i kabli metodami wytłaczania, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

  proces  wytwarzania  folii  metodami  wytłaczania  

z rozdmuchiwaniem, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

  proces  wytwarzania  folii  i  płyt  metodami 

kalandrowania, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

  przebieg  procesów  technologicznych  wytwarzania  wyrobów 

wewn

ą

trz pustych metodami wytłaczania lub wtryskiwania, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 

metody 

termoformowania 

stosowane 

do 

wytwarzania wyrobów z tworzyw sztucznych, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 

procesy 

wytwarzania 

wyrobów 

metodami 

prasowania, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

  przebieg  procesów  wytwarzania  wyrobów  metodami 

spieniania, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

  przebieg  procesów  technologicznych  podczas  wytwarzania 

wyrobów z tworzyw chemoutwardzalnych, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 metody ł

ą

czenia elementów z tworzyw sztucznych, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

  metody  ł

ą

czenia  tworzyw  sztucznych  z  innymi 

materiałami, 

−−−−

  wyja

ś

ni

ć

  zasady  wykonywania  nadruków  oraz  zdobienia  wyrobów  

z tworzyw sztucznych, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 

metody 

obróbki 

powierzchniowej 

wyrobów  

z tworzyw sztucznych, 

33 

 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 technologie laminowania, 

−−−−

  dobra

ć

  maszyny  i  urz

ą

dzenia  do  produkcji  wyrobów  z  tworzyw 

sztucznych, 

−−−−

  obliczy

ć

 zapotrzebowanie na surowce, dodatki i opakowania, 

−−−−

  zorganizowa

ć

 stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, 

−−−−

  dobra

ć

 

ś

rodki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy, 

−−−−

  posłu

Ŝ

y

ć

 si

ę

 instrukcjami obsługi maszyn, 

−−−−

  posłu

Ŝ

y

ć

  si

ę

  normami  i  dokumentacj

ą

  technologiczn

ą

  wytwarzania 

wyrobów z tworzyw sztucznych, 

−−−−

  zastosowa

ć

 zasady racjonalnego wykorzystania surowców, dodatków 

i materiałów pomocniczych do produkcji wyrobów, 

−−−−

  posłu

Ŝ

y

ć

 

si

ę

 

specjalistycznymi 

programami 

komputerowymi 

wykorzystywanymi w procesie produkcji wyrobów, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

  wpływ  parametrów  technologicznych,  na  jako

ść

  gotowego 

wyrobu, 

−−−−

  skontrolowa

ć

 przebieg procesu technologicznego, 

−−−−

  zastosowa

ć

 metody oceny jako

ś

ci gotowych wyrobów, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 metody obróbki wyko

ń

czeniowej wyrobów, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 sposoby pakowania i znakowania wyrobów, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 

sposoby 

segregowania 

odpadów 

produkcyjnych  

i technologicznych, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

 metody recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 metody odzyskiwania energii z odpadów, 

−−−−

  scharakteryzowa

ć

  sposoby  składowania  i  transportu  wewn

ę

trznego 

wyrobów, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

  zagro

Ŝ

enia 

ś

rodowiska  zwi

ą

zane  z  działalno

ś

ci

ą

  zakładów 

przetwórstwa  tworzyw  sztucznych  oraz  zaplanowa

ć

  sposoby 

zapobiegania, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 obieg dokumentów technologicznych, 

−−−−

  zastosowa

ć

  przepisy  bezpiecze

ń

stwa,  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej i ochrony 

ś

rodowiska dotycz

ą

ce produkcji wyrobów 

z tworzyw, 

−−−−

  skorzysta

ć

  z  ró

Ŝ

nych 

ź

ródeł  informacji  dotycz

ą

cych  przetwórstwa 

tworzyw sztucznych. 

 

Materiał nauczania

  

 

1.  Wprowadzenie

 

 

Struktura 

procesu 

produkcyjnego. 

Podział 

procesów. 

Proces 

technologiczny  produkcji  jednostkowej,  seryjnej  i  masowej.  Zasady 
bezpiecznej  pracy.  Przepisy  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

34 

 

przeciwpo

Ŝ

arowej  i  ochrony 

ś

rodowiska  dotycz

ą

ce  produkcji  wyrobów  

z tworzyw sztucznych.

 

 
Ć

wiczenia: 

•

  Analizowanie  przebiegu  procesu  produkcji  wybranego  wyrobu  

z 

tworzywa 

sztucznego, 

na 

podstawie 

karty 

procesu 

technologicznego. 

•

  Analizowanie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy  dotycz

ą

cych 

przetwórstwa tworzyw sztucznych. 

•

  Dobieranie 

ś

rodków  ochrony  indywidualnej  do  prac  zwi

ą

zanych  

z przygotowaniem surowców do przetwórstwa. 

 

2.  Przygotowanie surowców do produkcji wyrobów 
Tworzywa  termoplastyczne  w  postaci  płynnej  i  stałej.  Metody 
sporz

ą

dzania granulatów. Barwienie tworzyw. Metody suszenia. Metody 

przygotowania  tworzyw  utwardzalnych  do  przetwórstwa.  Tabletkowanie, 
suszenie  i  podgrzewanie  wst

ę

pne.  Przygotowanie  tworzyw  w  postaci 

roztworów, emulsji lub zawiesin (dyspersji). 
 

Ć

wiczenia:  

•

  Rozpoznawanie 

tworzyw 

termoplastycznych 

i 

tworzyw 

termoutwardzalnych na podstawie próbek. 

•

  Rozpoznawanie  rodzajów  barwników  stosowanych  do  tworzyw 

sztucznych na podstawie katalogów i próbek.  

•

  Ocenianie 

przydatno

ś

ci 

tworzyw 

o 

ró

Ŝ

nych 

postaciach 

do 

wytwarzania  okre

ś

lonych  wyrobów,  na  podstawie  kart  procesów 

technologicznych. 

 
3.  Proces wtryskiwania  
Metody 

wtryskiwania. 

Wtryskiwanie 

tworzyw 

termoplastycznych  

i  termoutwardzalnych.  Przebieg  i  parametry  procesu.  Parametry 
wtryskiwania  w  maszynach  sterowanych  mikroprocesorowo.  Kontrola 
jako

ś

ciowa 

procesu. 

Wtryskiwanie 

jednokomponentowe  

i  wielokomponentowe.  Wtryskiwanie  ze  zdobieniem.  Ocena  jako

ś

ci 

wyrobów wytwarzanych metodami wtryskiwania.  
 

Ć

wiczenia: 

•

  Analizowanie 

parametrów 

ci

ś

nienia 

wtryskiwania 

i 

ci

ś

nienia 

hydraulicznego wtryskarki, na podstawie dokumentacji technicznej. 

•

  Analizowanie 

cyklu 

pracy 

wtryskarki 

podczas 

formowania 

wtryskowego  okre

ś

lonych  wyrobów  na  podstawie  dokumentacji 

technicznej. 

35 

 

•

  Analizowanie  parametrów  wtrysku  polistyrenu  oraz  poliamidu,  na 

podstawie kart materiałowych producentów tworzyw. 

•

  Porównywanie  parametrów  technicznych  wybranych  wtryskarek,  

na  podstawie  danych  technicznych  maszyn  podanych  przez 
producentów. 

•

  Rozpoznawanie wad wyprasek na podstawie wzorców. 

 
4.  Proces wytłaczania 
Metody wytłaczania. Przebieg i parametry procesu wytłaczania. Kontrola 
procesu technologicznego. Wytłaczanie rur, profili, płyt. Wytłaczanie folii 
r

ę

kawowej  i  płaskiej.  Wytłaczanie  wyrobów  spienionych.  Powlekanie 

drutów i kabli. Ocena i kontrola stanowiskowa wyrobów. 
 

Ć

wiczenia: 

•

  Analizowanie  cyklu  procesu  wytłaczania  na  podstawie  karty  procesu 

technologicznego. 

•

  Analizowanie 

systemów 

mocowania 

głowic 

wytłaczarek,  

na podstawie dokumentacji technicznej. 

•

  Analizowanie  układu  linii  technologicznej  do  wytłaczania  rur  oraz  linii 

do  wytłaczania  folii  r

ę

kawowej  na  podstawie  dokumentacji 

technicznej. 

•

  Porównywanie  wydajno

ś

ci  wytłaczarki  przy  zastosowaniu  ró

Ŝ

nych 

pr

ę

dko

ś

ci 

obrotowych 

ś

limaka, 

na 

podstawie 

dokumentacji 

technicznej. 

•

  Porównywanie  parametrów  technicznych  wybranych  wytłaczarek,  

na podstawie danych technicznych producentów maszyn. 

•

  Porównywanie  parametrów  wytłaczania  rur  z  twardego  poli(chlorku 

winylu) i polietylenu, na podstawie zalece

ń

 producentów tworzyw. 

•

  Wykonywanie  pomiarów  grubo

ś

ci 

ś

cianek  rur  przy  pomocy 

grubo

ś

ciomierza oraz analizowanie wyników wykonanych pomiarów.  

•

  Rozpoznawanie wad wyrobów wytłaczanych na podstawie wzorców. 

 
5.  Proces prasowania  
Metody  prasowania.  Cykl  i  parametry  procesu  prasowania.  Obróbka 
wyko

ń

czeniowa  wyprasek.  Narz

ę

dzia  stosowane  do  obróbki.  Kontrola 

procesu technologicznego. Ocena jako

ś

ci wyprasek. 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Okre

ś

lanie  czasu  prasowania  tłoczywa  w  zale

Ŝ

no

ś

ci  od  jego  rodzaju  

i grubo

ś

ci 

ś

cianek wyrobu, na podstawie kart materiałowych. 

•

  Analizowanie  przebiegu  cyklu  prasowania  tłocznego  i  prasowania 

przetłoczonego, na podstawie dokumentacji technologicznej. 

36 

 

•

  Porównywanie  wymiarów  wyprasek  z  wymiarami  na  rysunku 

technicznym. 

•

  Dobieranie narz

ę

dzi do obróbki wyko

ń

czeniowej wyprasek. 

•

  Dobieranie 

ś

rodków 

ochrony 

indywidualnej 

do 

obróbki 

wyko

ń

czeniowej wyprasek. 

•

  Rozpoznawanie wad wyprasek na podstawie wzorców. 

 
6.  Procesy kształtowania wtórnego  
Półwyroby.  Metoda  kształtowania  wtórnego  –  wykonywanie  butelek  
z  preform.  Metody  termoformowania.  Metody  ł

ą

czenia:  spawanie, 

zgrzewanie,  klejenie,  laminowanie.  Metody  wytwarzania  styropianu. 
Ocena jako

ś

ci wyrobów.

  

 

Ć

wiczenia: 

•

  Analizowanie  procesu  termoformowania  na  podstawie  karty  procesu 

technologicznego. 

•

  Porównywanie  metod  wytwarzania  butelek  przez  formowanie  

z rozdmuchiwaniem oraz produkcji z preform. 

•

  Porównywanie  parametrów  procesu  zgrzewania  dwóch  ró

Ŝ

nych 

polimerów termoplastycznych. 

•

  Porównywanie  grubo

ś

ci  wyrobów  termoformowanych  z  wymiarami  

na rysunku technicznym. 

•

  Wykonywanie  pomiarów  grubo

ś

ci  wytworzonych  laminatów  oraz 

porównywanie wyników z wymiarami na rysunku technicznym. 

•

  Ocenianie jako

ś

ci wyrobów z tworzyw spienionych. 

•

  Rozpoznawanie wad wyrobów na podstawie wzorców. 

  
7.  Obróbka wyko

ń

czeniowa, konfekcjonowanie wyrobów 

Metody 

uszlachetniania 

powierzchni: 

wykonywanie 

nadruków, 

lakierowanie,  natryskiwanie,  metalizowanie,  zamszowanie.  Ocena 
jako

ś

ci  wyrobów.  Metody  pakowania  i  magazynowania  wyrobów. 

Transport  wewn

ę

trzny.  Rodzaje  opakowa

ń

.  Zapotrzebowanie  na 

materiały opakowaniowe. 

 

 

Ć

wiczenia: 

•

  Analizowanie procesu wykonywania nadruku na powierzchni wyrobu,  

na podstawie karty procesu technologicznego. 

•

  Ocenianie  wpływu  parametrów  procesu  metalizowania  pró

Ŝ

niowego 

na jako

ść

 otrzymywanej powłoki metalicznej.  

•

  Ocenianie jako

ś

ci wyrobów zamszowanych na podstawie wzorców. 

•

  Sporz

ą

dzanie  zapotrzebowania  na  opakowania  wyrobów  z  tworzyw 

sztucznych. 

37 

 

8.  Dokumentacja technologiczna 
Skład 

dokumentacji 

technologicznej. 

Obieg 

dokumentów 

technologicznych. Karta technologiczna, instrukcja procesowa, instrukcja 
operacyjna,  karta  kalkulacyjna,  instrukcja  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny 

pracy,  instrukcja  kontroli  jako

ś

ci,  instrukcja  odbioru  i  pakowania 

wyrobów.  
 

Ć

wiczenia:  

•

  Analizowanie dokumentacji okre

ś

lonego procesu technologicznego. 

•

  Wypełnianie karty kontroli jako

ś

ci. 

•

  Wypełnianie dokumentacji magazynowej gotowych wyrobów. 

 

9.  Zagro

Ŝ

enia 

ś

rodowiska  wyst

ę

puj

ą

ce  podczas  przetwórstwa 

tworzyw sztucznych 

Zanieczyszczenie 

ś

rodowiska  wyst

ę

puj

ą

ce  podczas  przetwórstwa 

tworzyw  sztucznych.  Recykling  materiałowy.  Odzyskiwanie  energii. 
Racjonalna  gospodarka  odpadami.

 

Przepisy  ochrony 

ś

rodowiska 

obowi

ą

zuj

ą

ce  w  przedsi

ę

biorstwach  przetwórstwa  tworzyw  sztucznych.

 

Zagro

Ŝ

enia ekologiczne wynikaj

ą

ce ze stosowania tworzyw sztucznych.  

 

Ć

wiczenia:

 

 

•

  Analizowanie 

przepisów 

ochrony 

ś

rodowiska, 

obowi

ą

zuj

ą

cych  

w przedsi

ę

biorstwach przetwórstwa tworzyw sztucznych. 

•

  Analizowanie 

wpływu 

wybranego 

procesu 

technologicznego 

przetwórstwa tworzyw sztucznych na 

ś

rodowisko. 

•

  Okre

ś

lanie  przyczyn  wytwarzania  nadmiernej  ilo

ś

ci  odpadów 

powstaj

ą

cych  podczas  produkcji  okre

ś

lonych  wyrobów  z  tworzyw 

sztucznych.  

•

  Okre

ś

lanie  potencjalnych  zagro

Ŝ

e

ń

 

ś

rodowiska, które  mog

ą

  wyst

ą

pi

ć

 

podczas sporz

ą

dzania roztworów z rozpuszczalników organicznych. 

•

  Analizowanie 

instrukcji 

dotycz

ą

cych 

sporz

ą

dzania 

roztworów  

do mycia odpadów z tworzyw sztucznych. 

•

  Okre

ś

lanie  skutków  nadmiernego  stosowania  wyrobów  z  tworzyw 

sztucznych w 

Ŝ

yciu codziennym. 

 

Ś

rodki dydaktyczne 

Eksponaty  i  modele  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  stosowanych  w  przetwórstwie 

tworzyw sztucznych. 
Modele,  eksponaty  wyrobów  z  tworzyw  sztucznych  otrzymywanych 
metodami wtrysku, wytłaczania, prasowania, termoformowania. 
Wyroby z tworzyw sztucznych: prawidłowe i z ró

Ŝ

nymi wadami. 

Płytki wzorcowe barwionych tworzyw sztucznych. 

38 

 

Przyrz

ą

dy pomiarowe: suwmiarka, grubo

ś

ciomierz. 

Schematy  linii  technologicznych  procesów  przetwórstwa  tworzyw. 
Schemat cyklu procesu wtryskowego. 
Katalogi maszyn i urz

ą

dze

ń

 do przetwórstwa tworzyw sztucznych. 

Plansze,  foliogramy,  prospekty  przedstawiaj

ą

ce  maszyny,  urz

ą

dzenia 

oraz podstawowe procesy i operacje technologiczne. 
Dokumentacja techniczna, normy techniczne. 
Karty procesów technologicznych. 
Instrukcje  obsługi  maszyn  stosowanych  w  przetwórstwie  tworzyw 
sztucznych. 
Filmy  dydaktyczne,  prezentacje  multimedialne  dotycz

ą

ce  produkcji 

wyrobów  z  tworzyw  oraz  obsługi  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  stosowanych  

w przetwórstwie tworzyw sztucznych. 

Ś

rodki ochrony indywidualnej. 

Przepisy  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej 

oraz 

ochrony 

ś

rodowiska 

obowi

ą

zuj

ą

ce 

w 

przedsi

ę

biorstwach 

przetwórstwa tworzyw sztucznych. 
 

Uwagi o realizacji

 

Celem  realizacji  programu  przedmiotu  Technologia  przetwórstwa 

tworzyw  sztucznych  jest  opanowanie  przez  uczniów  wiedzy  dotycz

ą

cej 

przygotowywania  surowców  do  produkcji  wyrobów  z  tworzyw, 
wytwarzania  wyrobów  ró

Ŝ

nymi  metodami  oraz  obsługi  maszyn  

i urz

ą

dze

ń

 stosowanych w procesach przetwórstwa tworzyw sztucznych. 

Wiedza  z  tego  zakresu  stanowi  podbudow

ę

  do  kształtowania 

umiej

ę

tno

ś

ci  praktycznych,  jakie  ucze

ń

  b

ę

dzie  mógł  zdobywa

ć

  podczas 

zaj

ęć

 praktycznych w  warsztatach szkolnych oraz w przedsi

ę

biorstwach 

przetwórstwa tworzyw sztucznych. 

W  trakcie  realizacji  programu  nauczania  szczególn

ą

  uwag

ę

  nale

Ŝ

y 

zwraca

ć

  na  przebieg  operacji  produkcyjnych  w  procesie  przetwórstwa 

tworzyw  sztucznych,  parametry  danego  procesu  produkcyjnego, 
kontrolowanie  procesu  produkcji  oraz  konieczno

ść

  przestrzegania  norm  

i  wymaga

ń

  technologicznych.  W  procesie  dydaktycznym  nale

Ŝ

y 

kształtowa

ć

 u uczniów poczucie odpowiedzialno

ś

ci za jako

ść

 wyrobów. 

W  procesie  dydaktycznym  zaleca  si

ę

  stosowanie  nast

ę

puj

ą

cych 

metod  nauczania:  dyskusji  dydaktycznej,  pogadanki  dydaktycznej, 
pokazu z obja

ś

nianiem, pokazu z instrukta

Ŝ

em oraz 

ć

wicze

ń

. 

 Zamieszczone  w  programie 

ć

wiczenia  nale

Ŝ

y  traktowa

ć

,  jako 

propozycje,  nauczyciel  mo

Ŝ

e  opracowa

ć

  inne 

ć

wiczenia  mo

Ŝ

liwe  do 

wykonania w warunkach szkoły. 

39 

 

Podczas  realizacji  programu  przedmiotu,  szczególn

ą

  uwag

ę

  nale

Ŝ

y 

zwraca

ć

 na: 

−−−−

  zasady  obsługi  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  wchodz

ą

cych  w  skład  linii 

produkcyjnej, 

−−−−

  operacje  i  czynno

ś

ci  wła

ś

ciwe  dla  danej  metody  przetwórstwa 

tworzyw sztucznych, 

−−−−

  wpływ warunków produkcji na jako

ść

 otrzymywanego wyrobu, 

−−−−

  posługiwanie si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

 i technologiczn

ą

, 

−−−−

  zasady  kontroli  pracy  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  stosowanych  w  procesie 

produkcyjnym, 

−−−−

  zasady gospodarki odpadami powstaj

ą

cymi w procesie produkcyjnym, 

−−−−

  przepisy  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej 

oraz  ochrony 

ś

rodowiska  dotycz

ą

ce  produkcji  wyrobów  z  tworzyw 

sztucznych. 
Organizowanie wycieczek dydaktycznych do ró

Ŝ

nych przedsi

ę

biorstw 

produkcyjnych  zajmuj

ą

cych  si

ę

  przetwórstwem  tworzyw  sztucznych 

pozwoli  na  poznanie  wyposa

Ŝ

enia  technicznego  przedsi

ę

biorstwa, 

procesu  produkcyjnego  oraz  zastosowania  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  

i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo

Ŝ

arowej.  

Zaj

ę

cia  dydaktyczne  nale

Ŝ

y  prowadzi

ć

  w  pracowni  technologicznej. 

Podczas 

ć

wicze

ń

  uczniowie  powinni  pracowa

ć

  w  grupie  do  15  osób,  

z podziałem na 2-4 osobowe zespoły. 

Proponuje  si

ę

  nast

ę

puj

ą

cy  podział  godzin  na  realizacj

ę

  działów 

tematycznych: 

 

Lp. 

Działy tematyczne

 

Orientacyjna 

liczba godzin 

1.  Wprowadzenie 

    4 

2.  Przygotowanie surowców do produkcji wyrobów 

  16 

3.  Proces wtryskiwania 

  50 

4.  Proces wytłaczania 

  48 

5.  Proces prasowania 

  12 

6.  Procesy kształtowania wtórnego 

  20 

7.  Obróbka wyko

ń

czeniowa, konfekcjonowanie wyrobów 

  16 

8.  Dokumentacja technologiczna 

    4 

9. 

Zagro

Ŝ

enia 

ś

rodowiska wyst

ę

puj

ą

ce podczas przetwórstwa 

tworzyw sztucznych 

  10 

                                      Razem 

180 

 

Podana  w  tabeli  liczba  godzin  na  realizacj

ę

  poszczególnych  działów 

ma  charakter  orientacyjny.  Nauczyciel  mo

Ŝ

e  wprowadza

ć

  zmiany  

w zale

Ŝ

no

ś

ci od potrzeb edukacyjnych.  

 

40 

 

Propozycje 

metod 

sprawdzania 

i 

oceny 

osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia

 

Sprawdzanie  i  ocenianie  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  nale

Ŝ

y  prowadzi

ć

 

systematycznie  podczas  realizacji  programu  nauczania  przedmiotu,  
na  podstawie  okre

ś

lonych  kryteriów.  Opracowuj

ą

c  kryteria  oceniania 

nale

Ŝ

y 

uwzgl

ę

dni

ć

 

poziom 

i 

zakres 

opanowania 

wiadomo

ś

ci  

i  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów  wynikaj

ą

cych  ze  szczegółowych  celów 

kształcenia.  Ocena  powinna  stymulowa

ć

  aktywno

ść

  ucznia  i  zapewni

ć

 

mu poczucie satysfakcji na ka

Ŝ

dym etapie kształcenia.  

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów proponuje si

ę

 ocenia

ć

 na podstawie: 

−−−−

  sprawdzianów ustnych i pisemnych, 

−−−−

  testów osi

ą

gni

ęć

 szkolnych, 

−−−−

  obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zada

ń

. 

Przed  przyst

ą

pieniem  do  wykonywania 

ć

wicze

ń

  nale

Ŝ

y  sprawdzi

ć

 

poziom  wiedzy  i  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów,  niezb

ę

dnych  do  realizacji 

okre

ś

lonych  zada

ń

.  Umiej

ę

tno

ś

ci  praktyczne  proponuje  si

ę

  sprawdza

ć

 

poprzez  obserwacj

ę

  czynno

ś

ci  wykonywanych  przez  ucznia  podczas 

ć

wicze

ń

. 

Kontrol

ę

 

poprawno

ś

ci 

wykonywania 

ć

wiczenia 

nale

Ŝ

y 

przeprowadzi

ć

  w  trakcie  i  po  jego  wykonaniu,  oceniaj

ą

c  poprawno

ść

, 

dokładno

ść

 i staranno

ść

 wykonania zadania. 

Podczas  oceniania  wiadomo

ś

ci  i  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów  szczególn

ą

 

uwag

ę

 nale

Ŝ

y zwraca

ć

 na: 

−−−−

  posługiwanie si

ę

 terminologi

ą

 zawodow

ą

, 

−−−−

  posługiwanie si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

 i technologiczn

ą

, 

−−−−

  dobieranie 

maszyn 

i 

urz

ą

dze

ń

 

do 

okre

ś

lonych 

procesów 

technologicznych, 

−−−−

  odczytywanie schematów technologicznych, 

−−−−

  posługiwanie si

ę

 instrukcjami obsługi maszyn, 

−−−−

  kontrolowanie procesów przetwórstwa tworzyw sztucznych, 

−−−−

  gospodark

ę

  surowcami,  gotowymi  wyrobami  oraz  odpadami 

powstałymi w procesie przetwórczym, 

−−−−

  dobieranie 

ś

rodków ochrony indywidualnej, 

−−−−

  przestrzeganie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej  oraz  ochrony 

ś

rodowiska  w  procesie  produkcji 

wyrobów z tworzyw. 
Po  zako

ń

czeniu  realizacji  programu  w  celu  zbadania  poziomu 

osi

ą

gni

ęć

 uczniów proponuje si

ę

 zastosowanie testu osi

ą

gni

ęć

 szkolnych 

z zakresu poszczególnych działów tematycznych. 

W ocenie ko

ń

cowej nale

Ŝ

y uwzgl

ę

dni

ć

 wyniki wszystkich stosowanych 

przez nauczyciela metod sprawdzania osi

ą

gni

ęć

 ucznia. 

 

41 

 

Literatura  

Czaja K.: Poliolefiny. WNT, Warszawa 2005 
Dobrosz  K.,  Matysiak  A.:  Tworzywa  sztuczne.  Materiałoznawstwo  
i przetwórstwo. WSiP, Warszawa 1994 
Haponiuk  J.T.red.:  Tworzywa  Sztuczne  w  Praktyce:  wytwarzanie, 
zastosowanie,  przetwórstwo,  recykling.  Wydawnictwo  Verlag  Dashofer, 
Warszawa 2007 
Heneczkowski  M.,  Oleksy  M.,  Wojturska  J.:  Technologia  przetwórstwa 
tworzyw  sztucznych,  z  przykładami 

ć

wicze

ń

  laboratoryjnych.  Oficyna 

Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1999 
Hyla  I.:  Tworzywa  sztuczne,  wła

ś

ciwo

ś

ci,  przetwórstwo,  zastosowanie, 

Wydawnictwo Politechniki 

Ś

l

ą

skiej, Gliwice 2000 

Jasiulek  P.:  Ł

ą

czenie  tworzyw  sztucznych  metodami  spawania, 

zgrzewania, klejenia i laminowania. KaBe, Krosno 2006 
Kapko J., Czekaj T., Huczkowski P., Polczak J.: Podstawy przetwórstwa 
tworzyw sztucznych. Politechnika Krakowska, Kraków 1994 
Kozłowski  M.:  Podstawy  recyklingu  tworzyw  sztucznych.  Wydawnictwo 
Politechniki Pozna

ń

skiej, Pozna

ń

 1998 

Kucharczyk  W., 

ś

urowski  W.:  Przetwórstwo  tworzyw  sztucznych  dla 

mechaników. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2005 
Pielichowski  J.,  Puszy

ń

ski  A.:  Technologia  tworzyw  sztucznych.  WNT, 

Warszawa 2003 
Saechtling H.: Tworzywa sztuczne. Poradnik. WNT, Warszawa 2007 
Schrader  W.:  Tworzywa  sztuczne.  Przeróbka  i  spawanie.  WNT, 
Warszawa 1973 
Sikora 

R.: 

Przetwórstwo 

tworzyw 

polimerowych. 

Wydawnictwo 

Politechniki Lubelskiej, Lublin 2006

 

Smorawi

ń

ski A.: Technologia wtrysku. WNT, Warszawa 1984 

Wilczy

ń

ski  K.:  Reologia  w  przetwórstwie  tworzyw  sztucznych.  WNT, 

Warszawa 2001 

ś

uchowska D.: Polimery konstrukcyjne. WNT, Warszawa 1995 

Praca 

zbiorowa: 

Rozwi

ą

zywanie 

technicznych 

problemów  

w  przetwórstwie  tworzyw  sztucznych.  Cz

ęść

  pierwsza.  Wydawnictwo 

Business Image, Warszawa 2007 

 

Wykaz  literatury  nale

Ŝ

y  aktualizowa

ć

  w  miar

ę

  ukazywania  si

ę

  nowych 

pozycji wydawniczych. 

42 

 

ZAJ

Ę

CIA PRAKTYCZNE 

 

Szczegółowe cele kształcenia 

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 powinien umie

ć

:

 

 

−−−−

  zastosowa

ć

  obowi

ą

zuj

ą

ce  regulaminy  oraz  przepisy  bezpiecze

ń

stwa  

i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej  oraz  ochrony 

ś

rodowiska 

dotycz

ą

ce produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych, 

−−−−

  posłu

Ŝ

y

ć

 si

ę

 sprz

ę

tem przeciwpo

Ŝ

arowym, 

−−−−

  okre

ś

li

ć

 wyposa

Ŝ

enie magazynów, 

−−−−

  zastosowa

ć

  sposoby  przechowywania  materiałów  podstawowych, 

dodatków i materiałów pomocniczych, 

−−−−

  posłu

Ŝ

y

ć

 si

ę

 

ś

rodkami transportu wewn

ę

trznego, 

−−−−

  sporz

ą

dzi

ć

 dokumentacj

ę

 magazynow

ą

, 

−−−−

  oceni

ć

  jako

ść

  dodatków,  surowców  i  materiałów  pomocniczych 

stosowanych do produkcji wyrobów z tworzyw,  

−−−−

  dobra

ć

  surowce  podstawowe  do  produkcji  okre

ś

lonych  wyrobów  

z tworzyw sztucznych, 

−−−−

  dobra

ć

  surowce  pomocnicze  i  dodatki  do  okre

ś

lonych  procesów 

technologicznych, 

−−−−

  dobra

ć

 opakowania do okre

ś

lonego asortymentu wyrobów, 

−−−−

  dobra

ć

  maszyny  i  urz

ą

dzenia  do  produkcji  wyrobów  z  tworzyw 

sztucznych,  

−−−−

  dobra

ć

 

ś

rodki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy, 

−−−−

  posłu

Ŝ

y

ć

 si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

 i technologiczn

ą

, 

−−−−

  odczyta

ć

 schematy technologiczne produkcji okre

ś

lonych wyrobów, 

−−−−

  zorganizowa

ć

 stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, 

−−−−

  oceni

ć

 stan techniczny maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  wykona

ć

  obróbk

ę

  wst

ę

pn

ą

  surowców:  suszenie,  nawa

Ŝ

anie, 

mieszanie, 

−−−−

  odczyta

ć

  oraz  zinterpretowa

ć

  wskazania  urz

ą

dze

ń

  steruj

ą

cych  

i kontrolno-pomiarowych podczas rozruchu maszyn, 

−−−−

  obsłu

Ŝ

y

ć

 maszyny i urz

ą

dzenia zgodnie z instrukcjami obsługi, 

−−−−

  obsłu

Ŝ

y

ć

  układy  steruj

ą

ce  prac

ą

  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  stosowanych  

w przetwórstwie tworzyw,  

−−−−

  obsłu

Ŝ

y

ć

  urz

ą

dzenia  termostatuj

ą

ce  stosowane  w  procesach 

technologicznych, 

−−−−

  wykona

ć

 poszczególne operacje procesu produkcyjnego, 

−−−−

  skontrolowa

ć

 przebieg operacji i procesów technologicznych podczas 

produkcji wyrobów z tworzyw, 

−−−−

  zidentyfikowa

ć

  wady  wyrobów,  okre

ś

li

ć

  przyczyny  ich  powstawania 

oraz sposoby zapobiegania,  

43 

 

−−−−

  wypełni

ć

 dokumentacj

ę

 kontroli jako

ś

ci stanowiskowej, 

−−−−

  wypełni

ć

 dokumentacj

ę

 kontroli nastaw parametrów technologicznych, 

−−−−

  ustali

ć

 

przyczyny 

zakłóce

ń

 

pracy 

maszyn 

i 

urz

ą

dze

ń

  

oraz zastosowa

ć

 sposoby zapobiegania,  

−−−−

  dokona

ć

 bie

Ŝą

cej konserwacji elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  podj

ąć

 

działania 

zapobiegaj

ą

ce 

przedwczesnemu 

zu

Ŝ

ywaniu 

elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  oceni

ć

 jako

ść

 gotowych wyrobów, 

−−−−

  dokona

ć

  segregacji  wyrobów  wadliwych  oraz  odpadów  powstaj

ą

cych 

w procesie produkcyjnym, 

−−−−

  zastosowa

ć

  programy  komputerowe  do  prowadzenia  procesów 

produkcyjnych, 

rozliczania 

produkcji 

i 

zarz

ą

dzania 

obiegiem 

dokumentów,  

−−−−

  sporz

ą

dzi

ć

 dokumenty zwi

ą

zane z rozliczaniem surowców, 

−−−−

  sporz

ą

dzi

ć

 raport zmianowy produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych, 

−−−−

  zidentyfikowa

ć

 przyczyny powstawania zakłóce

ń

 w organizacji pracy, 

przebiegu operacji i procesów produkcji wyrobów, 

−−−−

  skorzysta

ć

 z ró

Ŝ

nych 

ź

ródeł informacji zawodowej. 

 

Materiał nauczania

 

 

1.  Wprowadzenie

 

Poznawanie organizacji produkcji. Poznawanie regulaminów i przepisów 
dotycz

ą

cych bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

Ŝ

arowej, 

ochrony 

ś

rodowiska.  Posługiwanie  si

ę

  sprz

ę

tem  przeciwpo

Ŝ

arowym. 

Analizowanie zada

ń

 na okre

ś

lonych stanowiskach pracy. Dobór 

ś

rodków 

ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy. 
 
2.  Magazynowanie materiałów i wyrobów 
Analizowanie  wyposa

Ŝ

enia  magazynów  w  zale

Ŝ

no

ś

ci  od  rodzaju 

przechowywanych  materiałów  podstawowych,  dodatków  i  materiałów 
pomocniczych.  Składowanie  i  przemieszczanie  materiałów  z  u

Ŝ

yciem 

palet  i 

ś

rodków  transportu.  Sporz

ą

dzanie  dokumentacji  magazynowej. 

Stosowanie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej 

oraz 

ochrony 

ś

rodowiska 

obowi

ą

zuj

ą

cych  

w magazynach.  
 
3.  Przygotowanie produkcji 
Planowanie  czynno

ś

ci  zwi

ą

zanych  z  produkcj

ą

  wyrobów.  Sporz

ą

dzanie 

zapotrzebowania  na  surowce  i  materiały  pomocnicze.  Dobór  surowców, 
dodatków  i  materiałów  pomocniczych  stosowanych  do  produkcji 
wyrobów  z  tworzyw.  Dobieranie  opakowa

ń

.

  Posługiwanie  si

ę

 

44 

 

instrukcjami, normami, dokumentacj

ą

 technologiczn

ą

 oraz dokumentacj

ą

 

techniczn

ą

  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

.  Dobieranie  narz

ę

dzi  warsztatowych. 

Organizowanie  stanowiska  pracy  zgodnie  z  wymaganiami  ergonomii. 
Stosowanie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej i ochrony 

ś

rodowiska na stanowisku pracy.  

 
4.  Wytwarzanie wyrobów z tworzyw sztucznych 
Wykonywanie  czynno

ś

ci  zwi

ą

zanych  z  obróbk

ą

  wst

ę

pn

ą

  surowców. 

Obsługiwanie  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  do  przetwórstwa  tworzyw  sztucznych. 

Obsługiwanie  maszyn  do  pakowania  i  transportu  gotowych  wyrobów 
zgodnie  z  przepisami  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej  oraz  ochrony 

ś

rodowiska.  Wytwarzanie  wyrobów  

z  tworzyw  sztucznych  z  zastosowaniem  procesów  wtryskiwania, 
wytłaczania  i  prasowania  oraz  kształtowania  wtórnego.  Monitorowanie 
procesów  produkcji.  Wykonywanie  czynno

ś

ci  zwi

ą

zanych  z  obróbk

ą

 

wyko

ń

czeniow

ą

  wyrobów  z  tworzyw  sztucznych.  Kontrolowanie  pracy 

maszyn i urz

ą

dze

ń

. Odczytywanie i interpretowanie wskaza

ń

 przyrz

ą

dów 

kontrolno-pomiarowych.  Ocenianie  jako

ś

ci  gotowych  wyrobów  według 

obowi

ą

zuj

ą

cych  norm.

 

Konserwacja  maszyn,  urz

ą

dze

ń

  i  narz

ę

dzi. 

Okre

ś

lanie  przyczyn  zakłóce

ń

  pracy  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

.  Stosowanie 

przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej  

i ochrony 

ś

rodowiska na stanowisku pracy. 

 
5.  Rozliczanie produkcji 
Sporz

ą

dzanie  raportów  zmianowych  i  dziennych  produkcji  wyrobów. 

Obliczanie  zu

Ŝ

ycia  surowców,  dodatków,  materiałów  pomocniczych. 

Planowanie  zagospodarowania  odpadów  produkcyjnych  oraz  ich 
segregowanie. 

Wykorzystywanie 

programów 

komputerowych 

do

 

prowadzenia procesów produkcyjnych oraz rozliczania produkcji.  
 

Ś

rodki dydaktyczne 

Maszyny i urz

ą

dzenia do przetwórstwa tworzyw sztucznych. 

Aparatura i przyrz

ą

dy kontrolno-pomiarowe. 

Narz

ę

dzia i sprz

ę

t pomocniczy w stosowany podczas produkcji wyrobów 

z tworzyw sztucznych. 
Materiały  podstawowe  i  pomocnicze  do  produkcji  wyrobów  z  tworzyw 
sztucznych. 
Normy,  instrukcje  technologiczne,  receptury  dotycz

ą

ce  produkcji 

wyrobów z tworzyw sztucznych.

 

Instrukcje obsługi maszyn. 
Instrukcje dotycz

ą

ce bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy.  

Przykładowa dokumentacja techniczna. 

45 

 

Specjalistyczne  programy  komputerowe  do  prowadzenia  procesów 
produkcyjnych, rozliczania produkcji. 
Katalogi  handlowe  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  stosowanych  w  przemy

ś

le 

przetwórstwa tworzyw sztucznych. 
Katalogi surowców podstawowych, dodatków i materiałów pomocniczych 
stosowanych w produkcji tworzyw sztucznych. 

Ś

rodki ochrony indywidualnej. 

Przepisy  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej 

oraz ochrony 

ś

rodowiska. 

 

Uwagi o realizacji 

Celem  realizacji  programu  Zaj

ęć

  praktycznych  jest  kształtowanie 

umiej

ę

tno

ś

ci 

praktycznych 

niezb

ę

dnych 

do 

wykonania 

zada

ń

 

zawodowych. 

Przed  rozpocz

ę

ciem  zaj

ęć

  praktycznych  nale

Ŝ

y  zapozna

ć

  uczniów  

z  przepisami  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  a  tak

Ŝ

e  u

ś

wiadomi

ć

 

uczniom  mo

Ŝ

liwo

ść

  wyst

ą

pienia  zagro

Ŝ

e

ń

  podczas  wykonywania 

ró

Ŝ

nych prac zwi

ą

zanych z produkcj

ą

 wyrobów z tworzyw. 

Wykonywanie  czynno

ś

ci  praktycznych  przez  uczniów  powinno  by

ć

 

poprzedzone  instrukta

Ŝ

em  na  stanowisku  pracy.  Pokaz  czynno

ś

ci 

zwi

ą

zanych  z  obsług

ą

  i  konserwacj

ą

  maszyn,  prowadzeniem  operacji  

i procesów technologicznych powinien by

ć

  wykonany przez nauczyciela 

lub pracownika przedsi

ę

biorstwa.  

Zaj

ę

cia  praktyczne  powinny  odbywa

ć

  si

ę

  w  warsztatach  szkolnych 

wyposa

Ŝ

onych  w  odpowiednie  urz

ą

dzenia  oraz  w  przedsi

ę

biorstwach 

produkuj

ą

cych  wyroby  z  tworzyw  sztucznych.  W  czasie  zaj

ęć

 

praktycznych uczniowie powinni pracowa

ć

 na okre

ś

lonych stanowiskach 

pracy,  pod  kierunkiem  nauczyciela  lub  instruktora  praktycznej  nauki 
zawodu. Uczniowie mog

ą

 pracowa

ć

 w 1- 4 osobowych zespołach.  

Podczas 

zaj

ęć

 

praktycznych 

nale

Ŝ

y 

wdra

Ŝ

a

ć

 

uczniów  

do  wykonywania  wszystkich  zada

ń

  operatora  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  

do przetwórstwa tworzyw sztucznych. Ze wzgl

ę

du na specyfik

ę

 produkcji 

wyrobów  z  tworzyw  nale

Ŝ

y  zwraca

ć

  uwag

ę

  na  utrzymanie  porz

ą

dku  

i czysto

ś

ci na stanowisku pracy.  

Na zaj

ę

ciach praktycznych szczególn

ą

 uwag

ę

 nale

Ŝ

y zwraca

ć

 na: 

−−−−

  wykonywanie  operacji  i  procesów  jednostkowych  podczas  produkcji 

wyrobów z tworzyw, 

−−−−

  obsług

ę

 maszyn i urz

ą

dze

ń

 stosowanych w przetwórstwie tworzyw, 

−−−−

  kontrol

ę

 parametrów pracy maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−−−−

  kontrol

ę

 

procesów 

technologicznych 

produkcji 

wyrobów  

z tworzyw, 

−−−−

  ocenianie jako

ś

ci wyrobów, 

46 

 

−−−−

  korzystanie z norm, receptur oraz instrukcji technologicznych podczas 

produkcji ró

Ŝ

nych wyrobów z tworzyw sztucznych, 

−−−−

  rozliczanie z surowców stosowanych do wykonania wyrobów, 

−−−−

  przestrzeganie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy  oraz 

procedur zapewnienia jako

ś

ci wyrobów. 

Na  zako

ń

czenie  ka

Ŝ

dych  zaj

ęć

  praktycznych  nauczyciel  powinien 

dokona

ć

  analizy  wyników  pracy,  której  celem  b

ę

dzie  potwierdzenie 

poprawno

ś

ci  zada

ń

  wykonanych  przez  uczniów  oraz  dokonanie  korekty 

ewentualnych bł

ę

dów. 

Na  realizacj

ę

  poszczególnych  działów  tematycznych  proponuje  si

ę

 

nast

ę

puj

ą

cy podział godzin: 

 

Lp. 

Działy tematyczne  

Orientacyjna 

liczba godzin 

1.  Wprowadzenie 

  20 

2.  Magazynowanie materiałów i wyrobów 

  40 

3.  Przygotowanie produkcji  

  50 

4.  Wytwarzanie wyrobów z tworzyw sztucznych 

550 

5.  Rozliczanie produkcji 

  60 

Razem 

720 

 

Podana  w  tabeli  liczba  godzin  na  realizacj

ę

  poszczególnych  działów 

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

Ŝ

e wprowadza

ć

 pewne zmiany, 

maj

ą

ce na celu dostosowanie programu do potrzeb edukacyjnych. 

 

Propozycje 

metod 

sprawdzania 

i 

oceny 

osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia 

Sprawdzanie  i  ocenianie  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  nale

Ŝ

y  prowadzi

ć

 

systematycznie  na  podstawie  okre

ś

lonych  kryteriów  przedstawionych 

przed  rozpocz

ę

ciem  zaj

ęć

  praktycznych.  Sprawdzenie  osi

ą

gni

ęć

 

powinno  dostarczy

ć

  nauczycielowi  i  uczniowi  informacji  o  zakresie  

i poziomie opanowania umiej

ę

tno

ś

ci okre

ś

lonych w celach kształcenia. 

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów mo

Ŝ

na ocenia

ć

 na podstawie: 

−−−−

  sprawdzianów ustnych,  

−−−−

  obserwacji 

czynno

ś

ci 

ucznia 

podczas 

wykonywania 

zada

ń

  

na okre

ś

lonych stanowiskach pracy, 

−−−−

  sprawdzianów praktycznych. 

Ze  wzgl

ę

du  na  charakter  zaj

ęć

,  w  procesie  oceniania  dominowa

ć

 

b

ę

dzie  obserwacja  czynno

ś

ci  wykonywanych  przez  uczniów  w  trakcie 

ć

wicze

ń

 oraz ocena efektów ich pracy.  

47 

 

Podczas  sprawdzania  i  oceniania  post

ę

pów  uczniów  na  zaj

ę

ciach 

praktycznych nale

Ŝ

y zwraca

ć

 uwag

ę

 na: 

−−−−

  organizacj

ę

 stanowiska pracy do wykonywania okre

ś

lonych zada

ń

, 

−−−−

  przygotowanie  surowców,  dodatków  i  materiałów  pomocniczych  

do produkcji zgodnie z dokumentacj

ą

 technologiczn

ą

, 

−−−−

  dobór sprz

ę

tu, narz

ę

dzi i przyrz

ą

dów pomiarowych, 

−−−−

  dobór 

ś

rodków ochrony indywidualnej, 

−−−−

  posługiwanie si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

, 

−−−−

  sprawdzanie  sprawno

ś

ci  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  zgodnie  z  instrukcj

ą

 

obsługi, 

−−−−

  ustawianie parametrów maszyn i urz

ą

dze

ń

 według karty procesu, 

−−−−

  obsługiwanie  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  podczas  operacji  i  procesów 

jednostkowych, 

−−−−

  odczytywanie wskaza

ń

 aparatury kontrolno-pomiarowej, 

−−−−

  rejestracj

ę

 bie

Ŝą

c

ą

 zmian parametrów, 

−−−−

  gospodarowanie surowcami, dodatkami i surowcami pomocniczymi, 

−−−−

  przestrzeganie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej  oraz  ochrony 

ś

rodowiska  podczas  wykonywania 

zada

ń

 praktycznych. 

Na ocen

ę

 osi

ą

gni

ęć

 ucznia w czasie zaj

ęć

 praktycznych składaj

ą

 si

ę

: 

−−−−

  opanowanie  poziomu  umiej

ę

tno

ś

ci  praktycznych  umo

Ŝ

liwiaj

ą

cych 

wykonanie zada

ń

 na okre

ś

lonych stanowiskach pracy, 

−−−−

  przestrzeganie  dyscypliny  pracy,  poczucie  odpowiedzialno

ś

ci  za 

powierzone mienie, umiej

ę

tno

ść

 współpracy w zespole. 

Po  zako

ń

czeniu  realizacji  tre

ś

ci  programowych  w  celu  zbadania 

poziomu  osi

ą

gni

ęć

  uczniów,  proponuje  si

ę

  zastosowanie  sprawdzianu 

praktycznego z zadaniami próby pracy.  

Ocen

ę

  ko

ń

cow

ą

,  po  zako

ń

czeniu  realizacji  programu  wystawia 

nauczyciel  zaj

ęć

  praktycznych  uwzgl

ę

dniaj

ą

c  wyniki  wszystkich 

stosowanych 

metod 

sprawdzania 

osi

ą

gni

ęć

 

uczniów 

oraz 

zaanga

Ŝ

owanie ucznia w wykonywanie powierzonych zada

ń

.