Krajowy O

ś

rodek Wspierania Edukacji Zawodowej

i Ustawicznej

PROGRAM NAUCZANIA

OPERATOR MASZYN I URZ

Ą

DZE

Ń

DO PRZETWÓRSTWA TWORZYW SZTUCZNYCH

823[01]

Warszawa 2010

823[01]/ZSZ/KOWEZiU/2010

1

Autorzy:
dr hab. in

ż

. Wojciech Fabianowski

dr in

ż

. Zbigniew Fr

ą

szczak

mgr in

ż

. Jolanta Pietrzyk

mgr in

ż

. Szymon Zi

ę

ba

Recenzenci:
dr Maciej Heneczkowski
dr hab. in

ż

. Joachim Zimniak

Opracowanie redakcyjne:
mgr Anna Wojciechowska


Opracowanie techniczne:
mgr Rafał Auch-Szkoda

2

Spis tre

ś

ci

I.

Plan nauczania

3

II.

Programy nauczania przedmiotów zawodowych

4

1. Podstawy techniki

4

2. Materiałoznawstwo

13

3. Maszyny i urz

ą

dzenia

21

4. Technologia przetwórstwa tworzyw sztucznych

32

5. Zaj

ę

cia praktyczne

43

3

I. PLAN NAUCZANIA

Zasadnicza szkoła zawodowa
Zawód: Operator maszyn i urz

ą

dze

ń

do przetwórstwa tworzyw

sztucznych 823[01]
Podbudowa programowa: gimnazjum

Lp.

Przedmioty nauczania

Dla młodzie

ż

y

Dla dorosłych

Liczba godzin

tygodniowo

w dwuletnim

okresie

nauczania

Liczba godzin

tygodniowo

w dwuletnim

okresie

nauczania

Liczba godzin

w dwuletnim

okresie

nauczania

Klasy I – II

Klasy I – II

Forma

stacjonarna

Forma

zaoczna

1. Podstawy techniki

2

2

28

2. Materiałoznawstwo

2

1

27

3. Maszyny i urz

ą

dzenia

5

4

69

4.

Technologia przetwórstwa
tworzyw sztucznych

5

4

69

5. Zaj

ę

cia praktyczne

20

15

275

Razem

34

26

468

4

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW

ZAWODOWYCH

PODSTAWY TECHNIKI

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

−−−−

okre

ś

li

ć

znaczenie techniki w przetwórstwie tworzyw sztucznych,

−

wyja

ś

ni

ć

znaczenie rysunku w technice,

−−−−

rozró

ż

ni

ć

rodzaje rysunków technicznych,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

normami dotycz

ą

cymi rysunku technicznego,

−

odczyta

ć

uproszczenia i symbole rysunkowe na schematach

i rysunkach technicznych,

−−−−

odczyta

ć

schematy blokowe prostych poł

ą

cze

ń

elektrycznych

i kinematycznych,

−−−−

sporz

ą

dza

ć

szkice cz

ęś

ci maszyn,

−

posłu

ż

y

ć

si

ę

normami dotycz

ą

cymi materiałów konstrukcyjnych,

maszyn i urz

ą

dze

ń

, aparatury kontrolno-pomiarowej oraz instalacji

technicznych,

−

sklasyfikowa

ć

cz

ęś

ci maszyn oraz scharakteryzowa

ć

ich cechy

u

ż

ytkowe,

−

scharakteryzowa

ć

poł

ą

czenia cz

ęś

ci maszyn,

−

zidentyfikowa

ć

podzespoły maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−

rozró

ż

ni

ć

mechanizmy zmiany ruchu w maszynach do przetwórstwa

tworzyw sztucznych,

−

rozró

ż

ni

ć

rodzaje zaworów oraz okre

ś

li

ć

ich przeznaczenie,

−

scharakteryzowa

ć

parametry pr

ą

du stałego i przemiennego,

−

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

i

zastosowanie

układów

elektrycznych

i elektronicznych,

−

okre

ś

li

ć

rezystywno

ść

materiałów stosowanych w elektrotechnice,

−

okre

ś

li

ć

rodzaje obwodów elektrycznych,

−

rozpozna

ć

maszyny

i

urz

ą

dzenia

elektryczne

stosowane

w przetwórstwie tworzyw sztucznych,

−

scharakteryzowa

ć

budow

ę

oraz zasad

ę

działania maszyn i urz

ą

dze

ń

elektrycznych,

−

zmierzy

ć

wielko

ś

ci elektryczne za pomoc

ą

przyrz

ą

dów pomiarowych,

−−−−

rozró

ż

ni

ć

sposoby zabezpiecze

ń

stosowanych w maszynach

i urz

ą

dzeniach elektrycznych,

−

scharakteryzowa

ć

czynniki

energetyczne

wykorzystywane

w procesach technologicznych,

5

−

scharakteryzowa

ć

instalacje

elektryczne,

wodoci

ą

gowe,

kanalizacyjne, gazowe, wentylacyjne i klimatyzacyjne stosowane
w przedsi

ę

biorstwach przetwórstwa tworzyw sztucznych,

−

rozpozna

ć

instalacje techniczne na podstawie ich znakowania,

−

okre

ś

li

ć

rodzaje urz

ą

dze

ń

energetycznych stosowanych podczas

produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych,

−

okre

ś

li

ć

rodzaje i zastosowanie urz

ą

dze

ń

pomocniczych,

−

scharakteryzowa

ć

rodzaje oraz zasady działania przyrz

ą

dów

i

urz

ą

dze

ń

kontrolno-pomiarowych

wykorzystywanych

w przetwórstwie tworzyw sztucznych,

−

wykona

ć

pomiary

parametrów

okre

ś

lonych

procesów

technologicznych,

−

odczyta

ć

wyniki pomiarów na podstawie zapisów rejestratorów,

−

wyja

ś

ni

ć

zasad

ę

działania układów: mechanicznych, hydraulicznych,

pneumatycznych i elektrycznych steruj

ą

cych prac

ą

maszyn,

−−−−

okre

ś

li

ć

rodzaje i zastosowanie układów sterowania i regulacji,

−−−−

okre

ś

li

ć

zasady

automatycznego

sterowania

maszynami

i urz

ą

dzeniami, z wykorzystaniem technik komputerowych,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

zasady obsługi układów steruj

ą

cych prac

ą

maszyn

i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy.

Materiał nauczania

1. Znaczenie techniki w przetwórstwie tworzyw sztucznych

Rozwój techniki w Polsce i na

ś

wiecie. Wpływ techniki na

ż

ycie

człowieka. Działy techniki według Mi

ę

dzynarodowej Klasyfikacji

Patentowej. Znaczenie techniki w rozwoju i produkcji tworzyw
sztucznych. Podstawowe poj

ę

cia techniczne. Rodzaje norm.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie symboli stosowanych do oznaczania działów

techniki.

•

Analizowanie tre

ś

ci wybranych norm dotycz

ą

cych produkcji tworzyw

sztucznych.

2. Elementy rysunku technicznego
Znaczenie rysunku w technice. Formaty arkuszy rysunkowych. Linie
rysunkowe. Pismo techniczne. Podziałki rysunków. Szkice rysunkowe.
Widoki, przekroje. Rzutowanie. Materiały i przybory rysunkowe. Rodzaje
rysunków technicznych. Szkice cz

ęś

ci maszyn. Zasady wymiarowania

6

i opisywania rysunków technicznych. Uproszczenia rysunkowe. Rysunki
schematyczne.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie linii i symboli graficznych na rysunkach technicznych.

•

Wykonywanie rzutów prostok

ą

tnych figur płaskich, prostych brył

geometrycznych oraz cz

ęś

ci maszyn.

•

Odczytywanie rysunków technicznych wykonawczych, zło

ż

eniowych,

zespołowych i monta

ż

owych.

•

Wykonywanie szkiców roboczych cz

ęś

ci maszyn.

•

Sporz

ą

dzanie schematów instalacji technicznych.

3. Cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

Klasyfikacja i normalizacja cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

. Poł

ą

czenia

rozł

ą

czne i nierozł

ą

czne. Osie i wały. Rodzaje ło

ż

yskowania. Rodzaje

i zastosowanie nap

ę

dów: przekładnie, sprz

ę

gła oraz hamulce.

Poł

ą

czenia rurowe. Zawory.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie cz

ęś

ci maszyn na podstawie eksponatów.

•

Dobieranie cz

ęś

ci maszyn na podstawie katalogów.

•

Rozpoznawanie poł

ą

cze

ń

rozł

ą

cznych i nierozł

ą

cznych na podstawie

eksponatów lub katalogów.

•

Rozpoznawanie przekładni, sprz

ę

gieł i ło

ż

ysk na podstawie

eksponatów lub katalogów.

•

Rozpoznawanie

mechanizmów

korbowych,

krzywkowych,

zapadkowych na podstawie eksponatów lub katalogów.

•

Rozpoznawanie zaworów: odcinaj

ą

cych, dławi

ą

cych, zwrotnych

oraz bezpiecze

ń

stwa, na podstawie eksponatów lub katalogów.

4. Maszyny i urz

ą

dzenia elektryczne

Parametry pr

ą

du stałego i przemiennego. Budowa i zastosowanie

rezystorów, kondensatorów i cewek w elektrotechnice. Rodzaje
urz

ą

dze

ń

elektrycznych:

transformatory,

elektromagnesy

oraz urz

ą

dzenia grzewcze. Budowa i zasady działania maszyn

elektrycznych:

pr

ą

dnic

i

silników.

Zabezpieczenia

stosowane

w maszynach i urz

ą

dzeniach elektrycznych. Przyrz

ą

dy pomiarowe

wielko

ś

ci elektrycznych: próbniki, amperomierze, woltomierze. Elementy

układów elektronicznych: diody, tranzystory, tyrystory, fotoelementy.
Zastosowanie

elementów

elektronicznych

w

maszynach

i urz

ą

dzeniach mechanicznych.

7

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie schematów obwodów elektrycznych pr

ą

du stałego

i przemiennego.

•

Rozró

ż

nianie materiałów przewodz

ą

cych, oporowych i izolacyjnych

stosowanych w elektrotechnice.

•

Rozpoznawanie rodzajów silników elektrycznych na schematach.

•

Rozpoznawanie rodzajów zabezpiecze

ń

stosowanych w maszynach

i urz

ą

dzeniach elektrycznych na podstawie schematów lub

eksponatów.

•

Rozpoznawanie rodzajów mierników poboru pr

ą

du.

•

Mierzenie napi

ę

cia w obwodzie elektrycznym przy pomocy

przyrz

ą

dów pomiarowych.

•

Rozpoznawanie elementów elektronicznych na podstawie oznacze

ń

graficznych.

5. Instalacje techniczne
Rodzaje czynników energetycznych wykorzystywanych w procesach
technologicznych przetwórstwa tworzyw sztucznych. Rodzaje instalacji
technicznych: elektryczne, gazowe, wodoci

ą

gowe, kanalizacyjne,

wentylacyjne, klimatyzacyjne. Instalacje

pneumatyczne. Znakowanie

instalacji technicznych. Urz

ą

dzenia energetyczne. Urz

ą

dzenia do

termostatowania form. Urz

ą

dzenia do oczyszczania

ś

cieków oraz

oczyszczania powietrza. Obsługa instalacji technicznych.

Przepisy

dotycz

ą

ce bezpiecznej eksploatacji instalacji technicznych.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie instalacji technicznych na schematach.

•

Rozpoznawanie

instalacji

technicznych

na

podstawie

ich

oznakowania.

•

Rozpoznawanie elementów instalacji elektrycznych na podstawie

modeli lub instalacji znajduj

ą

cej si

ę

w pracowni technicznej.

•

Okre

ś

lanie

przyczyn

powstawania

po

ż

arów

w

instalacjach

technicznych.

6. Aparatura kontrolno-pomiarowa
Rodzaje pomiarów wykonywanych w procesach przetwórstwa tworzyw
sztucznych.

Przyrz

ą

dy

pomiarowe:

manometry,

wakuometry,

termometry,

poziomowskazy,

wagi,

suwmiarki,

mikrometry,

sekundomierze. Urz

ą

dzenia do pomiaru masy, obj

ę

to

ś

ci oraz

temperatury. Metody rejestracji pomiaru parametrów. Automatyczne
sterowanie przyrz

ą

dami i urz

ą

dzeniami pomiarowymi.

8

Ć

wiczenia:

•

Wykonywanie pomiarów temperatury cieczy i powietrza.

•

Wykonywanie pomiaru ci

ś

nienia gazu w zbiorniku spr

ęż

onego gazu.

•

Wykonywanie pomiaru poziomu cieczy w zbiorniku medium

termostatuj

ą

cego form

ę

.

•

Wykonywanie pomiarów obj

ę

to

ś

ci i masy substancji płynnych

i stałych.

•

Odczytywanie wyników pomiarów na urz

ą

dzeniach analogowych oraz

cyfrowych.

•

Dobieranie urz

ą

dze

ń

kontrolno – pomiarowych w zale

ż

no

ś

ci

od rodzaju mierzonej wielko

ś

ci fizycznej, wymaganej dokładno

ś

ci

pomiaru oraz warunków wykonania.

7. Układy sterowania i regulacji
Poj

ę

cie

procesu

regulacji.

Układy

r

ę

cznej

regulacji

procesów

technologicznych.

Układy

automatycznej

regulacji

procesów

technologicznych.

Dynamika

obiektu

regulacji.

Sterowanie

pneumatyczne,

hydrauliczne

oraz

mikroprocesorowe.

Kontrola

i

sterowanie

procesem

poprzez

ekrany

dotykowe

terminali

komputerowych.

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie schematu blokowego układu regulacji.

•

Rozpoznawanie rodzajów układów sterowania na podstawie

eksponatów.

•

Okre

ś

lanie zagro

ż

e

ń

wynikaj

ą

cych z niewła

ś

ciwej obsługi układów

regulacji r

ę

cznej i automatycznej.

•

Rozpoznawanie elementów składowych struktury układu sterowania

hydraulicznego na podstawie schematu.

•

Odczytywanie

pr

ę

dko

ś

ci

obrotowej

ś

limaka

na

terminalu

komputerowym wytłaczarki.

•

Wprowadzanie do terminala komputerowego wtryskarki okre

ś

lonych

parametrów temperatury stref grzejnych cylindra wtryskarki.

Ś

rodki dydaktyczne

Maszyny i urz

ą

dzenia elektryczne.

Elementy elektryczne i elektroniczne stosowane w maszynach.
Elementy automatyki.
Osprz

ę

t instalacyjny, próbki przewodów.

Modele urz

ą

dze

ń

energoelektrycznych.

Modele i eksponaty: poł

ą

cze

ń

rozł

ą

cznych i nierozł

ą

cznych, spr

ęż

yn

i elementów spr

ęż

ystych, wałów i osi, ło

ż

ysk

ś

lizgowych i tocznych,

9

przekładni z

ę

batych, ci

ę

gnowych, ciernych, mechanizmów krzywkowych

i d

ź

wigniowych, zaworów, silników elektrycznych, cz

ęś

ci maszyn

o ró

ż

nym stopniu zu

ż

ycia.

Przyrz

ą

dy pomiarowe.

Materiały i przybory kre

ś

larskie.

Modele do rysowania i szkicowania.
Instrukcje obsługi maszyn.
Plansze obrazuj

ą

ce budow

ę

i zasad

ę

działania maszyn i urz

ą

dze

ń

elektrycznych oraz przyrz

ą

dów kontrolno-pomiarowych.

Schematy instalacji elektrycznych, elektronicznych, hydraulicznych.
Schematy instalacji pneumatycznych.
Materiały dydaktyczne ilustruj

ą

ce: budow

ę

maszyn elektrycznych,

przyrz

ą

dy pomiarowe, diod

ę

, tranzystor i tyrystor, schematy układów

regulacji temperatury, ci

ś

nienia, poziomu płynów, elementy automatyki,

procesy sterowania i regulacji.
Wydruki zapisów rejestratorów monitoruj

ą

cych prac

ę

maszyn.

Mi

ę

dzynarodowa Klasyfikacja Patentowa.

Normy dotycz

ą

ce maszyn i urz

ą

dze

ń

do przetwórstwa tworzyw

sztucznych.
Poradniki, prospekty, katalogi producentów maszyn i urz

ą

dze

ń

zawieraj

ą

ce przyrz

ą

dy i urz

ą

dzenia kontrolno-pomiarowe.

Katalogi silników, ł

ą

czników, przewodów oraz elementów elektrycznych

i elektronicznych.
Plansze terminali komputerowych.
Programy komputerowe stosowane do sterowania przyrz

ą

dami

kontrolno-pomiarowymi.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu przedmiotu Podstawy techniki jest

kształtowanie

umiej

ę

tno

ś

ci

sporz

ą

dzania

szkiców,

odczytywania

rysunków technicznych, rozpoznawania cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

, oraz

posługiwania si

ę

normami technicznymi, a tak

ż

e podstawow

ą

terminologi

ą

z zakresu elektrotechniki, elektroniki i automatyki.

Podczas realizacji tre

ś

ci programowych dotycz

ą

cych budowy

oraz zasad działania maszyn i urz

ą

dze

ń

nale

ż

y wykorzystywa

ć

wiedz

ę

uczniów z zakresu pr

ą

du elektrycznego oraz elektromechaniki zdobyt

ą

na lekcjach fizyki, pozwoli to na lepsze zrozumienie zasad eksploatacji
maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przetwórstwie tworzyw sztucznych.

W procesie dydaktycznym wskazane jest stosowanie nast

ę

puj

ą

cych

metod nauczania: wykładu informacyjnego, pokazu z obja

ś

nieniem,

pokazu z instrukta

ż

em, metody przypadków oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

10

Zamieszczone w programie

ć

wiczenia stanowi

ą

propozycje, które

nauczyciel mo

ż

e wykorzysta

ć

w czasie zaj

ęć

lub opracowa

ć

inne

ć

wiczenia wspomagaj

ą

ce realizacj

ę

programu przedmiotu.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonywania

ć

wicze

ń

, nale

ż

y zapozna

ć

uczniów z przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz instrukcjami

obsługi maszyn i urz

ą

dze

ń

na stanowisku pracy.

Ć

wiczenia powinny odbywa

ć

si

ę

w pracowni technicznej, w grupie do

15 osób, z podziałem na 2-4 osobowe zespoły.

Zaleca si

ę

równie

ż

organizowanie wycieczek dydaktycznych na targi

oraz wystawy maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przetwórstwie tworzyw

sztucznych. Podczas realizacji programu nauczania wskazane jest
korzystanie z eksponatów oraz modeli maszyn, filmów dydaktycznych
i prezentacji multimedialnych.

W trakcie zaj

ęć

dydaktycznych nale

ż

y zapewni

ć

uczniom dost

ę

p do

Internetu oraz mo

ż

liwo

ść

korzystania z norm, literatury i czasopism

zawodowych.

Na realizacj

ę

poszczególnych działów tematycznych proponuje si

ę

nast

ę

puj

ą

cy podział godzin:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Znaczenie techniki w przetwórstwie tworzyw sztucznych

2

2. Elementy rysunku technicznego

10

3. Cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

12

4. Maszyny i urz

ą

dzenia elektryczne

12

5. Instalacje techniczne

12

6. Aparatura kontrolno-pomiarowa

12

7. Układy sterowania i regulacji

12

Razem

72

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

ę

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

ż

e wprowadza

ć

zmiany

w zale

ż

no

ś

ci od potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych uczniów powinno odbywa

ć

si

ę

przez cały czas realizacji programu przedmiotu, na podstawie
okre

ś

lonych kryteriów. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie

dostarcza nauczycielowi informacji o efektach jego pracy, o post

ę

pach

ucznia w nauce oraz ułatwia zaplanowanie procesu kształcenia.

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów nale

ż

y ocenia

ć

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

11

Sprawdzenie

osi

ą

gni

ęć

powinno

dostarczy

ć

nauczycielowi

i uczniom informacji o zakresie i poziomie opanowania umiej

ę

tno

ś

ci

okre

ś

lonych w szczegółowych celach kształcenia.

Podczas oceniania osi

ą

gni

ęć

uczniów szczególn

ą

uwag

ę

nale

ż

y

zwraca

ć

na:

−−−−

wykonywanie szkiców roboczych oraz rysunków schematycznych,

−−−−

rysunków technicznych,

−−−−

rozró

ż

nianie maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

identyfikowanie cz

ęś

ci maszyn,

−−−−

rozró

ż

nianie

instalacji

technicznych

w

przedsi

ę

biorstwach

przetwórstwa tworzyw sztucznych,

−−−−

wyja

ś

nianie działania instalacji technicznych,

−−−−

posługiwanie si

ę

instrukcjami i schematami maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

okre

ś

lanie zastosowania maszyn i urz

ą

dze

ń

elektrycznych,

−−−−

okre

ś

lanie zastosowania aparatury kontrolno-pomiarowej i układów

automatycznej regulacji w procesach technologicznych.
Dokonuj

ą

c kontroli i oceny w formie ustnej nale

ż

y zwraca

ć

uwag

ę

na merytoryczn

ą

jako

ść

wypowiedzi, posługiwanie si

ę

terminologi

ą

zawodow

ą

, poprawno

ść

wnioskowania, umiej

ę

tno

ść

rozwi

ą

zywania

problemów.

W celu zbadania poziomu osi

ą

gni

ęć

uczniów po realizacji ka

ż

dego

działu, proponuje si

ę

przeprowadzenie testu osi

ą

gni

ęć

szkolnych

z zadaniami wielokrotnego wyboru.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

uczniów po zrealizowaniu programu

nauczania nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki sprawdzianów ustnych i pisemnych,

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych oraz poziom wykonania

ć

wicze

ń

.

Literatura

Augustyniak K., Augustyniak W.: Elektryczno

ść

wokół nas. WKiŁ,

Warszawa 1994
Ditrich

M.:

Podstawy

konstrukcji

maszyn.

Tom

I-III.

WNT,

Warszawa 1995
Hansen A.: Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 2000

Jabło

ń

ski W., Płoszajski G.: Elektrotechnika z automatyk

ą

. WSIP,

Warszawa 1999
Kacperski T.: Podstawy konstrukcji maszyn. WNT, Warszawa 1994
Kacprzak K.: Wagi handlowe i przemysłowe. Alfa, Warszawa 1987
Kaczorowska A.: Pr

ą

d elektryczny i pole magnetyczne.

ś

ak,

Warszawa 1994
Kaczorowska A.: Termodynamika.

ś

ak, Warszawa 1994

Kordowicz-Sot A.: Automatyka i robotyka. Elementy aparatury kontrolno-
pomiarowej. WSiP, Warszawa 1999

12

Kordowicz-Sot

A.:

Automatyka

i

robotyka.

Układy

regulacji

automatycznej. WSiP, Warszawa 1999
Lipski J.: Nap

ę

dy i sterowania hydrauliczne. WKŁ, Warszawa 1981

Mac S., Leowski J.: Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy. WSiP,

Warszawa 2000
Michalski L., Eckersdorf K.: Pomiary temperatury. WNT, Warszawa 1986
Muszy

ń

ski W.: Elementy maszyn. Tom I-III. PWN, Warszawa 1995

Paprocki K.: Zasady zapisu konstrukcji. PWN, Warszawa 1992
Pochopie

ń

B.: Automatyzacja procesów przemysłowych. WSiP,

Warszawa 1993
Popek M., Wapi

ń

ska B.: O instalacjach sanitarnych najkrócej. WSiP,

Warszawa 2001
Rutkowski A.: Cz

ęś

ci maszyn. WSIP, Warszawa 2000

Szejnach W.: Nap

ę

d i sterowane pneumatyczne. WNT, Warszawa 1997

Praca zbiorowa: Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 2005
Czasopisma specjalistyczne: Mechanik, Przegl

ą

d techniczny.

Wykaz literatury nale

ż

y aktualizowa

ć

w miar

ę

ukazywania si

ę

nowych

pozycji wydawniczych.

13

MATERIAŁOZNAWSTWO

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

−−−−

dokona

ć

klasyfikacji materiałów według stanu skupienia, składu

chemicznego, zastosowania, pochodzenia,

−−−−

okre

ś

li

ć

budow

ę

chemiczn

ą

i krystalograficzn

ą

materiałów,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

substancji czystych, mieszanin, roztworów

oraz stopów,

−−−−

okre

ś

li

ć

sposoby oznakowania, przechowywania i obchodzenia si

ę

z materiałami niebezpiecznymi,

−−−−

okre

ś

li

ć

rodzaje, wła

ś

ciwo

ś

ci oraz zastosowanie metali i ich stopów,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

zjawisko korozji,

−−−−

okre

ś

li

ć

rodzaje i wła

ś

ciwo

ś

ci materiałów niemetalowych oraz ich

zastosowanie,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

podstawow

ą

terminologi

ą

dotycz

ą

c

ą

tworzyw

sztucznych,

−−−−

dokona

ć

klasyfikacji tworzyw sztucznych,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody otrzymywania polimerów,

−−−−

scharakteryzowa

ć

budow

ę

polimerów,

−−−−

okre

ś

li

ć

rodzaje i wła

ś

ciwo

ś

ci składników dodatkowych stosowanych

do produkcji tworzyw sztucznych,

−−−−

okre

ś

li

ć

stany fizyczne tworzyw sztucznych,

−−−−

okre

ś

li

ć

podstawowe wła

ś

ciwo

ś

ci u

ż

ytkowe tworzyw sztucznych,

−−−−

okre

ś

li

ć

podstawowe wła

ś

ciwo

ś

ci technologiczne tworzyw sztucznych,

−−−−

okre

ś

li

ć

metody identyfikacji tworzyw sztucznych,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody otrzymywania, wła

ś

ciwo

ś

ci i zastosowanie

tworzyw termoplastycznych,

−−−−

okre

ś

li

ć

skład i metody wytwarzania mieszanin i kompozytów,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody otrzymywania, wła

ś

ciwo

ś

ci i zastosowanie

tworzyw utwardzalnych,

−−−−

rozpozna

ć

podstawowe rodzaje tworzyw sztucznych.

Materiał nauczania

1. Podstawowe poj

ę

cia z zakresu materiałoznawstwa

Klasyfikacja materiałów według stanu skupienia, składu chemicznego,
pochodzenia i zastosowania. Budowa chemiczna i krystalograficzna
materiałów – atomy, cz

ą

steczki, komórki elementarne, kryształy. Budowa

substancji czystych, mieszanin, roztworów oraz stopów. Zasady
oznakowania, przechowywania i obchodzenia si

ę

z materiałami

niebezpiecznymi.

14

Ć

wiczenia:

•

Rozró

ż

nianie metali i niemetali na podstawie próbek.

•

Dobieranie sposobów rozdzielania ró

ż

nego typu mieszanin: wody

z piaskiem, wody z sol

ą

, soli z piaskiem.

•

Analizowanie budowy wewn

ę

trznej kryształów na podstawie

schematów.

•

Odczytywanie

i

interpretacja

piktogramów

ostrzegawczych

umieszczonych na opakowaniach materiałów niebezpiecznych.

2. Metale i ich stopy
Klasyfikacja metali i stopów. Wła

ś

ciwo

ś

ci fizyczne, chemiczne,

mechaniczne i technologiczne metali i stopów. Stopy

ż

elaza z w

ę

glem.

Klasyfikacja stali ze wzgl

ę

du na skład i zastosowanie. Wpływ domieszek

na wła

ś

ciwo

ś

ci stali. Znakowanie stali. Najwa

ż

niejsze stopy metali

nie

ż

elaznych: miedzi, glinu, niklu, cynku i ich zastosowanie. Wyroby

spiekane. Korozja metali.

Ć

wiczenia:

•

Okre

ś

lanie rodzaju stali na podstawie oznaczenia.

•

Okre

ś

lanie składu chemicznego stali na podstawie tablic i norm.

•

Porównywanie wła

ś

ciwo

ś

ci wybranych metali i stopów na podstawie

tablic.

3. Materiały niemetalowe
Wła

ś

ciwo

ś

ci i zastosowanie drewna, szkła, materiałów ceramicznych.

Budowa drewna. Szkło – struktura amorficzna, stan szklisty. Materiały
ceramiczne, jako elementy konstrukcyjne, uszczelniaj

ą

ce i izolacyjne.

Kauczuk, guma, ebonit. Farby, lakiery, emalie. Kleje.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie materiałów niemetalowych na podstawie próbek.

•

Analizowanie struktury drewna na podstawie jego przekroju.

•

Analizowanie składu surowcowego materiałów ceramicznych i szkła

na podstawie odpowiednich receptur.

4. Tworzywa sztuczne
Podstawowe poj

ę

cia: monomer, polimer, mer, homopolimer, kopolimer,

tworzywo sztuczne.

ś

ywice, tłoczywa, półfabrykaty. Zalety i wady

tworzyw sztucznych, jako surowców do produkcji wyrobów. Klasyfikacja
chemiczna i technologiczna tworzyw sztucznych.

15

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie tworzyw sztucznych na podstawie ró

ż

nych próbek.

•

Okre

ś

lanie rodzaju tworzywa na podstawie oznakowania wyrobów.

•

Porównywanie wła

ś

ciwo

ś

ci u

ż

ytkowych wyrobów wykonanych

z drewna oraz z tworzywa sztucznego.

5. Otrzymywanie tworzyw sztucznych
Surowce do otrzymywania polimerów. Metody otrzymywania polimerów.
Polimeryzacja. Metody polimeryzacji. Polikondensacja. Poliaddycja.
Rodzaje składników dodatkowych. Wpływ składników dodatkowych na
wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw.

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie procesu wytwarzania wyrobów z tworzyw sztucznych

na podstawie schematu.

•

Porównywanie procesów polimeryzacji i polikondensacji na podstawie

zapisów równa

ń

reakcji.

•

Dobieranie składników dodatkowych w celu modyfikacji okre

ś

lonych

wła

ś

ciwo

ś

ci tworzywa sztucznego.

6. Budowa i wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw sztucznych

Struktura makrocz

ą

steczek. Struktura fazowa polimerów. Stany fizyczne

polimerów. Wła

ś

ciwo

ś

ci fizyczne, chemiczne, mechaniczne, cieplne,

elektryczne, optyczne, odporno

ść

na starzenie. Metody i urz

ą

dzenia

do

badania

wła

ś

ciwo

ś

ci

tworzyw

sztucznych.

Wła

ś

ciwo

ś

ci

technologiczne tworzyw sztucznych: wska

ź

nik szybko

ś

ci płyni

ę

cia,

skurcz, czas utwardzania. Metody identyfikacji tworzyw sztucznych.

Ć

wiczenia:

•

Okre

ś

lanie struktury makrocz

ą

steczek polimerów na podstawie

schematów ich budowy.

•

Obliczanie chłonno

ś

ci wody i g

ę

sto

ś

ci wybranych tworzyw na

podstawie wzorów.

•

Analizowanie warto

ś

ci wska

ź

nika tlenowego i klasy palno

ś

ci tworzyw

sztucznych na podstawie tablic.

•

Porównywanie wła

ś

ciwo

ś

ci mechanicznych polietylenu, polistyrenu

i poliamidu na podstawie kart materiałowych.

•

Porównywanie g

ę

sto

ś

ci, temperatury topnienia, zachowania si

ę

w płomieniu oraz w rozpuszczalnikach: polietylenu, polistyrenu
i poliamidu, na podstawie tabel do identyfikacji tworzyw sztucznych.

16

7. Tworzywa termoplastyczne
Otrzymywanie, wła

ś

ciwo

ś

ci i zastosowanie najwa

ż

niejszych tworzyw

termoplastycznych: polietylenu, polipropylenu, poli(chlorku winylu),
polistyrenu, poli(metakrylanu metylu), politetrafluoroetylenu, poliw

ę

glanu,

poliamidu, poliestrów, tworzyw celulozowych, poliuretanów. Mieszaniny
i kompozyty. Metody rozpoznawania tworzyw termoplastycznych.

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie zmian zachodz

ą

cych w polietylenie, polistyrenie,

poliamidzie, poli(chlorku winylu) pod wpływem podgrzewania
w płomieniu, na podstawie tabel.

•

Analizowanie zmian w próbkach polietylenu, polistyrenu, poliamidu,

zachodz

ą

cych pod wpływem podgrzewania w płomieniu, na

podstawie obserwacji.

•

Porównywanie

odporno

ś

ci

polietylenu,

polistyrenu,

poliamidu,

poli(chlorku winylu) na działanie rozpuszczalników, na podstawie
tabel.

8. Tworzywa utwardzalne
Otrzymywanie, wła

ś

ciwo

ś

ci i zastosowanie najwa

ż

niejszych tworzyw

utwardzalnych: fenoplastów, aminoplastów, poliestrów nienasyconych,
tworzyw epoksydowych. Metody rozpoznawania tworzyw utwardzalnych.

Ć

wiczenia:

•

Porównywanie g

ę

sto

ś

ci

ż

ywicy fenolowo-formaldehydowej i

ż

ywicy

epoksydowej na podstawie tabel.

•

Porównywanie g

ę

sto

ś

ci utwardzonej nienasyconej

ż

ywicy poliestrowej

i polietylenu na podstawie próby wodnej.

•

Porównywanie zachowania si

ę

w płomieniu

ż

ywicy fenolowo-

-formaldehydowej i polietylenu, na podstawie tabel.

Ś

rodki dydaktyczne

Układ okresowy pierwiastków.
Schemat podstawowych typów komórek elementarnych kryształów.
Przykładowe opakowania wyrobów z piktogramami ostrzegawczymi.
Zestawy próbek materiałów niemetalowych, metali i stopów.
Zestawy próbek ró

ż

nego rodzaju tworzyw sztucznych.

Wyroby i półwyroby z tworzyw sztucznych.
Zlewki z wod

ą

.

Ś

wiece.

Szczypce metalowe.
Tablice przedstawiaj

ą

ce piktogramy ostrzegawcze.

17

Tablice przedstawiaj

ą

ce skład chemiczny i wła

ś

ciwo

ś

ci stali.

Foliogramy, plansze i schematy przedstawiaj

ą

ce: podział materiałów,

klasyfikacj

ę

tworzyw sztucznych, metody wytwarzania polimerów.

Tabele do identyfikacji tworzyw sztucznych.
Tabele porównawcze wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw sztucznych.

Polskie Normy.
Katalogi producentów materiałów.
Komputerowa baza danych o materiałach.
Teksty przewodnie do

ć

wicze

ń

.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu przedmiotu Materiałoznawstwo jest

wyposa

ż

enie ucznia w wiedz

ę

na temat rodzajów, budowy,

otrzymywania, wła

ś

ciwo

ś

ci i zastosowania tworzyw sztucznych oraz

zapoznanie uczniów z asortymentem najcz

ęś

ciej stosowanych metali,

stopów i tworzyw niemetalicznych.

Podczas realizacji programu nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na wymagania,

jakie powinny spełnia

ć

okre

ś

lone materiały stosowane w maszynach

i urz

ą

dzeniach do przetwórstwa tworzyw sztucznych. Wiedza z tego

zakresu stanowi podbudow

ę

do realizacji programów nauczania

przedmiotów: Maszyny i urz

ą

dzenia oraz Technologia przetwórstwa

tworzyw sztucznych.

W procesie nauczania-uczenia si

ę

nale

ż

y zwróci

ć

szczególn

ą

uwag

ę

na wła

ś

ciwo

ś

ci najwa

ż

niejszych rodzajów tworzyw sztucznych, co

pozwoli na ich prawidłow

ą

identyfikacj

ę

.

Kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci wynikaj

ą

cych ze szczegółowych celów

kształcenia, wymaga stosowania ró

ż

nych metod i form nauczania oraz

wła

ś

ciwego doboru

ś

rodków dydaktycznych.

Proponowane metody nauczania: wykład informacyjny, dyskusja

dydaktyczna, pokaz z obja

ś

nieniem oraz

ć

wiczenia. Ró

ż

norodno

ść

form

pracy b

ę

dzie sprzyja

ć

kształtowaniu umiej

ę

tno

ś

ci zawodowych.

Zamieszczone w programie

ć

wiczenia stanowi

ą

propozycj

ę

, któr

ą

nauczyciel mo

ż

e wykorzysta

ć

w czasie zaj

ęć

lub opracowa

ć

inne

ć

wiczenia wspomagaj

ą

ce realizacj

ę

programu przedmiotu. Wykonywanie

ć

wicze

ń

pozwala na efektywne kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci zawartych

w szczegółowych celach kształcenia. Nauczyciel powinien przygotowa

ć

materiały potrzebne do wykonania pokazów i

ć

wicze

ń

oraz zgromadzi

ć

w pracowni niezb

ę

dne

ś

rodki dydaktyczne.

Podczas realizacji tre

ś

ci kształcenia zaleca si

ę

wykorzystywanie

filmów dydaktycznych oraz organizowanie wycieczek dydaktycznych do
przedsi

ę

biorstw produkuj

ą

cych polimery, w celu zapoznania uczniów

z nowoczesnymi metodami ich wytwarzania.

18

Zalecane jest korzystanie z Internetu w celu pozyskiwania informacji

na temat tworzyw sztucznych, zamieszczanych przez producentów lub
przedsi

ę

biorstwa zajmuj

ą

ce si

ę

ich dystrybucj

ą

.

Ka

ż

dy ucze

ń

powinien mie

ć

mo

ż

liwo

ść

bezpo

ś

redniej identyfikacji

materiałów. Nale

ż

y równie

ż

kształtowa

ć

umiej

ę

tno

ś

ci trafnego doboru

materiałów z uwzgl

ę

dnieniem ich trwało

ś

ci, jako

ś

ci, mo

ż

liwo

ś

ci

zastosowania oraz wpływu na

ś

rodowisko.

Ć

wiczenia powinny odbywa

ć

si

ę

w pracowni technologicznej,

w grupie, osób indywidualnie lub z podziałem na zespoły 2-3 osobowe.

Uczniowie powinni mie

ć

mo

ż

liwo

ść

korzystania z ró

ż

nych

ź

ródeł

informacji, takich jak: normy, poradniki, katalogi, materiały informacyjne
producentów oraz zasoby Internetu.

Proponuje si

ę

nast

ę

puj

ą

cy podział godzin na realizacj

ę

działów

tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Podstawowe poj

ę

cia z zakresu materiałoznawstwa

6

2. Metale i ich stopy

10

3. Materiały niemetalowe

6

4. Tworzywa sztuczne

8

5. Otrzymywanie tworzyw sztucznych

8

6. Budowa i wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw sztucznych

12

7. Tworzywa termoplastyczne

14

8. Tworzywa utwardzalne

8

Razem

72

Podane w tabeli liczby godzin przeznaczone na realizacj

ę

poszczególnych działów tematycznych maj

ą

charakter orientacyjny.

Nauczyciel mo

ż

e wprowadzi

ć

zmiany, maj

ą

ce na celu dostosowanie

programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

uczniów powinno by

ć

prowadzone systematycznie w trakcie procesu kształcenia, na podstawie
okre

ś

lonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny dotyczy

ć

poziomu

oraz zakresu opanowania przez uczniów wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci

okre

ś

lonych

w szczegółowych celach kształcenia.

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów mo

ż

na ocenia

ć

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

19

Dokonuj

ą

c kontroli w formie ustnej nale

ż

y zwraca

ć

uwag

ę

na poprawne posługiwanie si

ę

terminologi

ą

zawodow

ą

, jako

ść

wypowiedzi, wła

ś

ciwe stosowanie poj

ęć

technicznych oraz poprawno

ść

wnioskowania.

Umiej

ę

tno

ś

ci praktyczne proponuje si

ę

sprawdza

ć

na podstawie

obserwacji czynno

ś

ci ucznia w trakcie wykonywania

ć

wicze

ń

.

Szczególn

ą

uwag

ę

nale

ż

y zwróci

ć

na:

−−−−

klasyfikowanie tworzyw sztucznych,

−−−−

okre

ś

lanie wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw sztucznych,

−−−−

rozpoznawanie rodzajów tworzyw sztucznych,

−−−−

korzystanie z norm, poradników i katalogów.

Po zako

ń

czeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu

osi

ą

gni

ęć

uczniów, proponuje si

ę

zastosowanie testu osi

ą

gni

ęć

szkolnych z zadaniami wielokrotnego wyboru z zakresu poszczególnych
działów tematycznych.

W ocenie ko

ń

cowej osi

ą

gni

ęć

ucznia nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki

wszystkich stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania
osi

ą

gni

ęć

ucznia.

Literatura

Broniewski T., Iwasiewicz A., Kopka J.: Metody bada

ń

i ocena własno

ś

ci

tworzyw sztucznych. WNT, Warszawa 2000
Bukowski A.: Technologia tworzyw sztucznych. WSiP, Warszawa 1980
Czaja K.: Poliolefiny. WNT, Warszawa 2005
Dobrosz K., Matysiak A.: Tworzywa sztuczne, materiałoznawstwo
i przetwórstwo. WSiP, Warszawa 1994
Górecki A.: Technologia ogólna, podstawy technologii mechanicznych.
WSiP, Warszawa 2000
Hyla I.: Tworzywa sztuczne, wła

ś

ciwo

ś

ci, przetwórstwo, zastosowanie,

Wydawnictwo Politechniki

Ś

l

ą

skiej, Gliwice 2000

Kucharczyk W.,

ś

urowski W.: Przetwórstwo tworzyw sztucznych

dla mechaników. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2005
Marciniak J., Szwegd G.: Materiały konstrukcyjne i korozja metali.
Wydawnictwo AR Lublin, Lublin 1997
Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995
Pielichowski J., Puszy

ń

ski A.: Technologia tworzyw sztucznych. WNT,

Warszawa 2003
Saechtling H.,

ś

ebrowski W.: Tworzywa sztuczne. WNT, Warszawa 2002

Saechtling H.: Tworzywa sztuczne. Poradnik. WNT, Warszawa 2007
Sikora

R.:

Przetwórstwo

tworzyw

polimerowych.

Wydawnictwo

Politechniki Lubelskiej. Lublin 2006
Szlezyngier W.: Tworzywa sztuczne. OWPRz, Rzeszów 1998

20

Wilczy

ń

ski K.: Reologia w przetwórstwie tworzyw sztucznych. WNT.

Warszawa 2001
Wilczy

ń

ski K. i inni.: Przetwórstwo tworzyw sztucznych. Wydawnictwo

Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2000
Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001
Ziencik H.: Tworzywa sztuczne i ich przetwórstwo. Wydawnictwo
Politechniki Białostockiej, Białystok 1992
Czasopisma specjalistyczne: Polimery, Przetwórstwo tworzyw, Przemysł
chemiczny, Chemik.

Wykaz literatury nale

ż

y aktualizowa

ć

w miar

ę

ukazywania si

ę

nowych

pozycji wydawniczych.

21

MASZYNY I URZ

Ą

DZENIA

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

−−−−

okre

ś

li

ć

rodzaje maszyn i urz

ą

dze

ń

oraz narz

ę

dzi stosowanych

w przetwórstwie tworzyw sztucznych,

−−−−

okre

ś

li

ć

dane techniczne maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

odczyta

ć

dokumentacj

ę

techniczn

ą

i eksploatacyjn

ą

,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

instrukcjami obsługi maszyn i urz

ą

dze

ń

, normami

i katalogami,

−−−−

rozró

ż

ni

ć

narz

ę

dzia warsztatowe oraz specjalistyczne narz

ę

dzia

stosowane w przetwórstwie tworzyw sztucznych,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

podstawowe zasady eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

okre

ś

li

ć

wpływ tarcia oraz smarowania na stopie

ń

zu

ż

ycia cz

ęś

ci

maszyn,

−−−−

scharakteryzowa

ć

materiały

eksploatacyjne

oraz

urz

ą

dzenia

smarownicze,

−−−−

okre

ś

li

ć

czynno

ś

ci

zwi

ą

zane

z

przygotowaniem

do

pracy

i uruchamianiem maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

okre

ś

li

ć

czynno

ś

ci zwi

ą

zane z obsług

ą

maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przetwórstwie,

−−−−

okre

ś

li

ć

metody diagnozowania usterek wyst

ę

puj

ą

cych podczas pracy

maszyn i urz

ą

dze

ń

oraz dokona

ć

drobnych napraw,

−−−−

okre

ś

li

ć

przyczyny nieprawidłowego działania maszyn, urz

ą

dze

ń

i narz

ę

dzi oraz zasady zapobiegania uszkodzeniom,

−−−−

okre

ś

li

ć

procedury usuwania zakłóce

ń

pracy maszyn,

−−−−

dobra

ć

metody

przeciwdziałania

powstawaniu

awarii

i przyspieszonemu zu

ż

yciu maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych

w przetwórstwie tworzyw sztucznych,

−−−−

scharakteryzowa

ć

rodzaje oraz zasady działania zabezpiecze

ń

stosowanych w maszynach i urz

ą

dzeniach,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

i działanie wtryskarek,

−−−−

scharakteryzowa

ć

budow

ę

i sposoby mocowania form wtryskowych,

−−−−

okre

ś

li

ć

zasady obsługi wtryskarek i form wtryskowych,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

i działanie wytłaczarek,

−−−−

scharakteryzowa

ć

budow

ę

głowic,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

urz

ą

dze

ń

peryferyjnych stosowanych w procesie

wytłaczania,

−−−−

okre

ś

li

ć

konfiguracj

ę

linii technologicznych do wytłaczania wyrobów,

−−−−

okre

ś

li

ć

zasady obsługi wytłaczarek, głowic oraz urz

ą

dze

ń

peryferyjnych,

22

−−−−

wyja

ś

ni

ć

działanie i zasady obsługi pras,

−−−−

scharakteryzowa

ć

budow

ę

form do prasowania,

−−−−

okre

ś

li

ć

zasady obsługi pras i form do prasowania,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

i działanie urz

ą

dze

ń

do termoformowania,

−−−−

scharakteryzowa

ć

budow

ę

form do termoformowania,

−−−−

okre

ś

li

ć

zasady obsługi maszyn i form do termoformowania,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

i działanie zgrzewarek,

−−−−

okre

ś

li

ć

zasady obsługi zgrzewarek,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

i działanie urz

ą

dzenia do kalandrowania,

−−−−

okre

ś

li

ć

zasady obsługi urz

ą

dzenia do kalandrowania,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

, działanie i zasady obsługi urz

ą

dze

ń

do obróbki

powierzchniowej wyrobów z tworzyw sztucznych,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

budow

ę

, działanie i zasady obsługi urz

ą

dze

ń

pomocniczych,

−−−−

okre

ś

li

ć

zasady czyszczenia i konserwacji maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

zasady obsługi urz

ą

dze

ń

komputerowych wykorzystywanych

w procesach wytwarzania, sterowania i kontroli,

−−−−

okre

ś

li

ć

wymagania dotycz

ą

ce bezpiecze

ń

stwa na stanowisku pracy,

−−−−

scharakteryzowa

ć

zagro

ż

enia wynikaj

ą

ce ze stosowania spr

ęż

onych

gazów, substancji palnych, toksycznych, szkodliwych dla zdrowia
i

ś

rodowiska,

−−−−

dobra

ć

metody zapobiegania zagro

ż

eniom wyst

ę

puj

ą

cym podczas

stosowania substancji szkodliwych i niebezpiecznych,

−−−−

zastosowa

ć

przepisy i zasady bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpo

ż

arowej,

−−−−

dobra

ć

sprz

ę

t ga

ś

niczy w zale

ż

no

ś

ci od rodzaju po

ż

aru,

−−−−

zastosowa

ć

procedury udzielania pierwszej pomocy w przypadku

urazów mechanicznych, zatru

ć

i pora

ż

enia pr

ą

dem elektrycznym.

Materiał nauczania

1. Wiadomo

ś

ci wst

ę

pne

Klasyfikacja maszyn i urz

ą

dze

ń

. Charakterystyka techniczna maszyn

i urz

ą

dze

ń

. Dokumentacja techniczna. Rodzaje i przeznaczenie narz

ę

dzi

warsztatowych

oraz

specjalistycznych

narz

ę

dzi

stosowanych

w przetwórstwie tworzyw sztucznych.

Ć

wiczenia:

•

Okre

ś

lanie

danych

technicznych

maszyny

na

podstawie

jej charakterystyki.

•

Rozpoznawanie urz

ą

dze

ń

na podstawie dokumentacji technicznej.

•

Rozpoznawanie

narz

ę

dzi

warsztatowych

oraz

okre

ś

lanie

ich przeznaczenia.

23

•

Rozpoznawanie

specjalistycznych

narz

ę

dzi

stosowanych

w

przetwórstwie

tworzyw

sztucznych

oraz

okre

ś

lanie

ich

przeznaczenia, na podstawie katalogów.

2. Podstawy eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

Podstawowe poj

ę

cia dotycz

ą

ce eksploatacji obiektów technicznych:

obiekt techniczny, u

ż

ytkowanie, niezawodno

ść

, trwało

ść

, obsługiwanie,

system eksploatacji, proces eksploatacji. Tarcie i smarowanie. Materiały
eksploatacyjne i techniki smarowania. Urz

ą

dzenia smarownicze

stosowane

do

konserwacji

maszyn

i

urz

ą

dze

ń

:

smarownice

automatyczne, półautomatyczne i r

ę

czne. Zu

ż

ywanie si

ę

maszyn

i urz

ą

dze

ń

, metody zapobiegania nadmiernemu ich zu

ż

yciu. Instrukcje

obsługi maszyn i urz

ą

dze

ń

. Czynno

ś

ci zwi

ą

zane z przygotowaniem do

pracy i uruchamianiem maszyn i urz

ą

dze

ń

. Przyczyny nieprawidłowego

działania maszyn i urz

ą

dze

ń

. Procedury diagnozowania i usuwania

zakłóce

ń

pracy maszyn. Wpływ stanu technicznego maszyn, urz

ą

dze

ń

i instalacji na wydajno

ść

procesu produkcyjnego oraz ochron

ę

ś

rodowiska.

Dokumentacja

eksploatacyjna

maszyn

i

urz

ą

dze

ń

.

Zabezpieczenia stosowane w maszynach i urz

ą

dzeniach. Zasady

bezpiecze

ń

stwa obowi

ą

zuj

ą

ce podczas eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie rodzajów olejów i smarów na podstawie katalogów

i próbek.

•

Rozpoznawanie rodzajów i przyczyn zu

ż

ycia elementów maszyn na

podstawie eksponatów.

•

Ocenianie stopnia zu

ż

ycia ło

ż

ysk i kół z

ę

batych na podstawie

eksponatów.

•

Rozpoznawanie rodzajów urz

ą

dze

ń

smarowniczych na podstawie

katalogów.

•

Analizowanie instrukcji obsługi maszyn.

3. Wtryskarki i formy wtryskowe
Rodzaje wtryskarek. Budowa i działanie wtryskarek. Układ sterowania
i regulacji. Rodzaje form wtryskowych. Budowa i sposoby mocowania
form wtryskowych. Wymiana form wtryskowych. Obsługa wtryskarek
i form wtryskowych. Czyszczenie i konserwacja wtryskarek i form
wtryskowych.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie rodzajów wtryskarek na podstawie katalogów.

•

Analizowanie cyklu pracy wtryskarki na podstawie schematu cyklu

formowania wtryskowego wypraski.

24

•

Rozpoznawanie rodzajów form wtryskowych na podstawie katalogów.

•

Ustawianie form wtryskowych na podstawie instrukcji obsługi.

•

Analizowanie wskaza

ń

układu sterowania i regulacji panelu

sterowniczego na podstawie prezentacji komputerowej.

•

Lokalizowanie punktów smarowniczych wtryskarki na podstawie

instrukcji obsługi.

4. Wytłaczarki, głowice wytłaczarskie i urz

ą

dzenia peryferyjne

Rodzaje wytłaczarek. Budowa i działanie wytłaczarek. Układ sterowania
i regulacji. Rodzaje głowic wytłaczarskich. Budowa i sposoby mocowania
głowic wytłaczarskich. Regulacja głowic wytłaczarskich. Budowa
i

działanie

urz

ą

dze

ń

peryferyjnych:

kalibruj

ą

cych,

chłodz

ą

cych,

odci

ą

gaj

ą

cych, odbieraj

ą

cych i nawijaj

ą

cych. Linie technologiczne

do wytłaczania wyrobów. Obsługa wytłaczarek i głowic wytłaczarskich.
Obsługa

urz

ą

dze

ń

peryferyjnych.

Czyszczenie

i

konserwacja

wytłaczarek, głowic wytłaczarskich i urz

ą

dze

ń

peryferyjnych.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie rodzajów wytłaczarek na podstawie katalogów.

•

Planowanie kolejno

ś

ci czynno

ś

ci zwi

ą

zanych z wymian

ą

ś

limaka

wytłaczarki.

•

Planowanie kolejno

ś

ci czynno

ś

ci zwi

ą

zanych z wymian

ą

głowicy

wytłaczarskiej.

•

Sporz

ą

dzanie schematu linii technologicznej produkcji rur z tworzyw

sztucznych.

•

Sporz

ą

dzanie schematu linii technologicznej do produkcji folii metod

ą

rozdmuchiwania.

•

Rozpoznawanie rodzajów głowic wytłaczarskich na podstawie

katalogów.

•

Regulowanie głowicy płasko szczelinowej, zgodnie z instrukcj

ą

obsługi.

•

Rozpoznawanie rodzajów kalibratorów na podstawie katalogów.

•

Analizowanie wskaza

ń

układu sterowania i regulacji panelu

sterowniczego na podstawie prezentacji komputerowej.

5. Prasy i formy do prasowania
Rodzaje pras. Budowa i działanie pras. Układ sterowania i regulacji.
Rodzaje form prasowniczych. Budowa i sposoby mocowania form
prasowniczych. Obsługa pras i form prasowniczych. Czyszczenie
oraz konserwacja pras i form prasowniczych.

25

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie rodzajów pras na podstawie katalogów.

•

Analizowanie cyklu pracy prasy na podstawie schematu cyklu

prasowania.

•

Rozpoznawanie rodzajów form prasowniczych na podstawie

katalogów.

•

Lokalizowanie punktów smarowniczych prasy na podstawie instrukcji

obsługi.

6. Urz

ą

dzenia i formy do termoformowania

Rodzaje urz

ą

dze

ń

do termoformowania. Budowa i działanie urz

ą

dze

ń

do termoformowania. Układ sterowania i regulacji. Rodzaje form
do

termoformowania.

Budowa

i

sposoby

mocowania

form

do termoformowania. Obsługa urz

ą

dze

ń

i form do termoformowania.

Czyszczenie oraz konserwacja urz

ą

dze

ń

i form do termoformowania.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie

rodzajów

urz

ą

dze

ń

do

termoformowania

na podstawie katalogów.

•

Analizowanie

cyklu

pracy

urz

ą

dze

ń

do

termoformowania

na podstawie schematu cyklu termoformowania.

•

Rozpoznawanie rodzajów form do termoformowania na podstawie

katalogów.

•

Analizowanie parametrów układu sterowania i regulacji, na podstawie

wskaza

ń

panelu sterowniczego urz

ą

dzenia do termoformowania,

podczas prezentacji komputerowej cyklu produkcyjnego.

7. Zgrzewarki
Rodzaje zgrzewarek. Budowa i działanie zgrzewarek. Układ sterowania
i regulacji. Obsługa zgrzewarek. Czyszczenie i konserwacja zgrzewarek.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie rodzajów zgrzewarek na podstawie katalogów.

•

Analizowanie budowy i zasady działania zgrzewarek na podstawie

dokumentacji technicznej i instrukcji obsługi.

•

Dobieranie metody zgrzewania do rodzaju tworzywa sztucznego,

na podstawie tabel.

8. Urz

ą

dzenia kalandruj

ą

ce

Rodzaje urz

ą

dze

ń

kalandruj

ą

cych. Budowa i działanie urz

ą

dze

ń

kalandruj

ą

cych. Układy kalandrów. Układ sterowania i regulacji. Obsługa

urz

ą

dze

ń

kalandruj

ą

cych. Zasady bezpiecznej pracy podczas obsługi

26

urz

ą

dze

ń

kalandruj

ą

cych. Czyszczenie i konserwacja urz

ą

dze

ń

kalandruj

ą

cych.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie układów kalandrów na podstawie schematów.

•

Analizowanie budowy i zasad działania urz

ą

dze

ń

kalandruj

ą

cych

na podstawie instrukcji obsługi.

•

Okre

ś

lanie zagro

ż

e

ń

wyst

ę

puj

ą

cych podczas obsługi kalandrów oraz

sposobów zapobiegania potencjalnym zagro

ż

eniom.

•

Lokalizowanie punktów smarowniczych urz

ą

dze

ń

kalandruj

ą

cych,

na podstawie instrukcji obsługi.

9. Urz

ą

dzenia do obróbki powierzchniowej wyrobów z tworzyw

sztucznych

Rodzaje urz

ą

dze

ń

do obróbki powierzchniowej. Budowa i działanie

urz

ą

dze

ń

do obróbki powierzchniowej: urz

ą

dzenia do lakierowania,

metalizowania, zadrukowywania, dekorowania i flokowania. Obsługa
urz

ą

dze

ń

do obróbki powierzchniowej. Czyszczenie i konserwacja

urz

ą

dze

ń

do obróbki powierzchniowej.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie rodzajów urz

ą

dze

ń

do obróbki powierzchniowej

wyrobów z tworzyw sztucznych, na podstawie schematów.

•

Okre

ś

lanie przyczepno

ś

ci farby do folii przy pomocy testerów.

•

Dobieranie narz

ę

dzi i przyborów do lakierowania powierzchni wyrobu

z tworzyw sztucznych.

10. Urz

ą

dzenia pomocnicze

Rodzaje, budowa oraz działanie urz

ą

dze

ń

pomocniczych: suszarek,

podajników,

dozowników,

termostatów,

granulatorów,

młynów,

aglomeratorów oraz przemysłowych robotów odbieraj

ą

cych. Obsługa

urz

ą

dze

ń

pomocniczych.

Czyszczenie

i

konserwacja

urz

ą

dze

ń

pomocniczych.

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie rodzajów urz

ą

dze

ń

pomocniczych na podstawie

schematów.

•

Dobieranie rodzaju suszarki do suszenia poliamidu i poliw

ę

glanu.

•

Dobieranie parametrów temperatury do procesu wtryskiwania.

27

11. Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy, ochrona przeciwpo

ż

arowa

Wymagania dotycz

ą

ce stanowisk pracy i procesów pracy. Przepisy

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy dotycz

ą

ce obsługi maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przetwórstwie tworzyw sztucznych. Zagro

ż

enia

wyst

ę

puj

ą

ce podczas stosowania spr

ęż

onych gazów, substancji palnych,

toksycznych,

szkodliwych

dla

zdrowia

i

ś

rodowiska.

Zasady

zapobiegania

zagro

ż

eniom

wyst

ę

puj

ą

cym

podczas

stosowania

substancji

szkodliwych

i

niebezpiecznych.

Przepisy

ochrony

przeciwpo

ż

arowej.

Rodzaje

ś

rodków

ochrony

przeciwpo

ż

arowej

i ochrony indywidualnej. Pierwsza pomoc w przypadku urazu
mechanicznego, zatrucia substancjami chemicznymi oraz pora

ż

enia

pr

ą

dem elektrycznym.

Ć

wiczenia:

•

Opracowywanie procedury bezpiecznej obsługi młyna do tworzyw

sztucznych, na podstawie instrukcji obsługi.

•

Planowanie sposobów eliminowania lub ograniczania zagro

ż

e

ń

zwi

ą

zanych z obsług

ą

wtryskarki.

•

Planowanie sposobów zapobiegania zatruciom substancjami palnymi

i toksycznymi podczas wykonywania nadruku oraz lakierowania
wyrobów.

•

Stosowanie podr

ę

cznego sprz

ę

tu i

ś

rodków ga

ś

niczych do gaszenia

po

ż

aru – symulacja.

•

Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku urazów mechanicznych

– symulacja.

•

Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku poparzenia – symulacja.

•

Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zatrzymania kr

ąż

enia

i oddychania – symulacja.

•

Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku pora

ż

enia pr

ą

dem

elektrycznym – symulacja.

Ś

rodki dydaktyczne

Modele i eksponaty maszyn i urz

ą

dze

ń

do przetwórstwa tworzyw

sztucznych.
Modele, eksponaty narz

ę

dzi do przetwórstwa tworzyw sztucznych.

Zestaw narz

ę

dzi warsztatowych.

Cz

ęś

ci maszyn: ło

ż

yska, koła z

ę

bate, wały,

ś

ruby, nakr

ę

tki, wpusty, kliny

o ró

ż

nym stopniu zu

ż

ycia.

Próbki materiałów eksploatacyjnych: smarów olejów.

Ś

rodki i przybory do czyszczenia i konserwacji.

Przyrz

ą

dy pomiarowe: suwmiarka, grubo

ś

ciomierz.

Karty charakterystyk maszyn i urz

ą

dze

ń

.

28

Katalogi maszyn i urz

ą

dze

ń

do przetwórstwa tworzyw sztucznych.

Schematy: linii do przetwórstwa tworzyw sztucznych, cykli wtryskiwania
oraz prasowania.
Plansze, tablice z panelami steruj

ą

cymi.

Instrukcje obsługi maszyn.
Dokumentacja eksploatacyjna.
Filmy instrukta

ż

owe i programy komputerowe dotycz

ą

ce eksploatacji

maszyn, urz

ą

dze

ń

, instalacji oraz aparatury kontrolno-pomiarowej.

Polskie Normy dotycz

ą

ce przetwórstwa tworzyw sztucznych.

Przepisy

bezpiecze

ń

stwa

i

higieny

pracy

oraz

ochrony

przeciwpo

ż

arowej.

Sprz

ę

t ga

ś

niczy.

Zestawy do

ć

wicze

ń

udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów

mechanicznych, oparze

ń

, pora

ż

enia pr

ą

dem elektrycznym oraz zatrucia

substancjami chemicznymi.
Fantom do resuscytacji.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu przedmiotu Maszyny i urz

ą

dzenia jest

zdobywanie przez uczniów wiedzy na temat budowy, zasad działania
i

eksploatacji

maszyn,

urz

ą

dze

ń

oraz

narz

ę

dzi

stosowanych

w przetwórstwie tworzyw sztucznych, a tak

ż

e kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci

posługiwania si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

, instrukcjami obsługi,

przestrzegania przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej i ochrony

ś

rodowiska oraz udzielania pierwszej

pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy.

W procesie nauczania-uczenia si

ę

nale

ż

y wykorzysta

ć

wiedz

ę

uczniów z zakresu fizyki oraz umiej

ę

tno

ś

ci nabyte podczas realizacji

przedmiotu Podstawy techniki.

W procesie dydaktycznym wskazane jest stosowanie nast

ę

puj

ą

cych

metod nauczania: wykładu informacyjnego, dyskusji problemowej,
pokazu z obja

ś

nieniem, pokazu z instrukta

ż

em, tekstu przewodniego

oraz

ć

wicze

ń

praktycznych.

Podczas realizacji programu nale

ż

y umo

ż

liwi

ć

uczniom korzystanie

z katalogów, norm, literatury zawodowej oraz dokumentacji technicznej.

Zaj

ę

cia nale

ż

y prowadzi

ć

w pracowni technicznej lub technologicznej

wyposa

ż

onej w modele maszyn i urz

ą

dze

ń

, instrukcje obsługi maszyn,

katalogi i czasopisma specjalistyczne, dokumentacje techniczn

ą

maszyn

i urz

ą

dze

ń

, a tak

ż

e

ś

rodki dydaktyczne umo

ż

liwiaj

ą

ce prezentacje

multimedialne oraz symulacje komputerowe.

Ć

wiczenia powinny

odbywa

ć

si

ę

w grupie do 15 osób, z podziałem na 2-4 osobowe zespoły.

Ze wzgl

ę

du na post

ę

p techniczno-technologiczny w przetwórstwie

tworzyw sztucznych wskazane jest prezentowanie filmów dydaktycznych

29

oraz organizowanie wycieczek do przedsi

ę

biorstw przetwórstwa tworzyw

sztucznych, podczas których nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na: gospodark

ę

surowcami i produktami, stosowane rozwi

ą

zania technologiczne,

specyfik

ę

produkcji, przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej, a tak

ż

e na zagro

ż

enia wynikaj

ą

ce

z

niewła

ś

ciwej

eksploatacji

maszyn,

urz

ą

dze

ń

oraz

instalacji

technicznych. Nale

ż

y równie

ż

zwróci

ć

uwag

ę

na wykonywanie

okresowych przegl

ą

dów, konserwacji oraz napraw maszyn i urz

ą

dze

ń

.

Zaproponowane w programie

ć

wiczenia nale

ż

y traktowa

ć

, jako

propozycje. Nauczyciel mo

ż

e zaplanowa

ć

szereg innych

ć

wicze

ń

o zró

ż

nicowanym stopniu trudno

ś

ci, dostosowanych do mo

ż

liwo

ś

ci

ucznia i szkoły.

Na realizacj

ę

poszczególnych działów tematycznych proponuje si

ę

nast

ę

puj

ą

cy podział godzin:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Wiadomo

ś

ci wst

ę

pne

4

2. Podstawy eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

16

3. Wtryskarki i formy wtryskowe

34

4. Wytłaczarki, głowice wytłaczarskie i urz

ą

dzenia peryferyjne

44

5. Prasy i formy do prasowania

12

6. Urz

ą

dzenia i formy do termoformowania

12

7. Zgrzewarki

10

8. Urz

ą

dzenia kalandruj

ą

ce

8

9.

Urz

ą

dzenia do obróbki powierzchniowej wyrobów

z tworzyw sztucznych

12

10. Urz

ą

dzenia pomocnicze

16

11. Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy, ochrona przeciwpo

ż

arowa

12

Razem

180

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

ę

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

ż

e wprowadza

ć

zmiany

w zale

ż

no

ś

ci od potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y prowadzi

ć

systematycznie podczas realizacji programu nauczania przedmiotu,
na podstawie okre

ś

lonych kryteriów.

W wyniku procesu sprawdzania i oceniania osi

ą

gni

ęć

uczniów

uzyskuje si

ę

informacje dotycz

ą

ce poziomu i zakresu opanowania

umiej

ę

tno

ś

ci okre

ś

lonych w szczegółowych celach kształcenia.

Ocenianie powinno u

ś

wiadomi

ć

uczniom poziom ich osi

ą

gni

ęć

w odniesieniu do wymaga

ń

edukacyjnych oraz motywowa

ć

do

samodzielnej pracy.

30

Kontrola i ocena osi

ą

gni

ęć

uczniów mo

ż

e by

ć

dokonywana przy

pomocy:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

obserwacji czynno

ś

ci ucznia podczas wykonywania

ć

wicze

ń

.

Podczas oceniania osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y zwraca

ć

uwag

ę

na:

−−−−

prawidłowe stosowanie terminologii technicznej,

−−−−

posługiwanie si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

,

−−−−

posługiwanie si

ę

normami i instrukcjami obsługi,

−−−−

okre

ś

lanie zasad eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska,

−−−−

udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−−−−

poprawno

ść

i staranno

ść

wykonania

ć

wicze

ń

,

−−−−

aktywno

ść

ucznia na zaj

ę

ciach.

Po zako

ń

czeniu realizacji programu nauczania proponuje si

ę

zastosowanie testu osi

ą

gni

ęć

szkolnych.

W ko

ń

cowej ocenie osi

ą

gni

ęć

ucznia, po zako

ń

czeniu realizacji

programu nauczania, nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki wszystkich metod

sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.

Literatura

Figurski J.: Podstawy eksploatacji obiektów technicznych. MCNEMT,
Radom 1990
Hansen A.: Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998

Johannaber F.: Wtryskarki, poradnik u

ż

ytkownika. Plastech WPiKT,

Warszawa 2000
Lawrowski Z.: Tribologia. Tarcie, zu

ż

ywanie i smarowanie. PWN,

Warszawa 1993
Marciniak J., Szwegd G.: Materiały konstrukcyjne i korozja metali.
Wydawnictwo AR Lublin, Lublin 1997
Seachtling: Tworzywa sztuczne. Poradnik. WNT, Warszawa 2000
Sikora R.: Przetwórstwo tworzyw polimerowych. Podstawy logiczne,
formalne i terminologiczne. WPL, Lublin 2006
Sikora. R.: Przetwórstwo tworzyw wielkocz

ą

steczkowych. WE

ś

ak,

Warszawa 1993
Stasiek J.: Wytłaczanie tworzyw polimerowych. Zagadnienia wybrane.
WU UT-P, Bydgoszcz 2007
Urbaniak A.: Zgrzewanie tworzyw sztucznych. Zgrzewarki i generatory
w.cz. WNT, Warszawa 1997
Wilczy

ń

ski K. i inni: Przetwórstwo tworzyw sztucznych. OWPW,

Warszawa 2000

31

Wojciechowska E.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach. O

ś

rodek

Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gda

ń

sk 1998

Woropay M.: Podstawy racjonalnej eksploatacji maszyn. ITE,
Radom. 1996
Zawistowski H., Zi

ę

ba Sz.: Ustawianie procesu wtrysku. Wydawnictwo

Poradników i Ksi

ąż

ek Technicznych Plastech, Warszawa 1999

Zawistowski H., Frenkler D.: Konstrukcje form wtryskowych do tworzyw
termoplastycznych. WNT, Warszawa 1984
Praca zbiorowa: Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 2005
Polski Komitet Normalizacyjny: Maszyny do przetwórstwa tworzyw
sztucznych i mieszanek gumowych - Wtryskarki - Wymagania
bezpiecze

ń

stwa PN-EN 201: 1999/A2. PKN, 2006

Polski Komitet Normalizacyjny: Maszyny do przetwórstwa tworzyw
sztucznych i mieszanek gumowych - Kalandry - Wymagania
bezpiecze

ń

stwa PN-EN 12301+A1. PKN, 2008

Czasopisma specjalistyczne: Polimery, Przetwórstwo tworzyw, Przemysł
chemiczny, Mechanik, Opakowania, In

ż

ynieria i aparatura chemiczna,

Chemik, Kunststoffe, Bezpiecze

ń

stwo pracy – Nauka i Praktyka CIOP

Wykaz literatury nale

ż

y aktualizowa

ć

w miar

ę

ukazywania si

ę

nowych

pozycji wydawniczych

32

TECHNOLOGIA PRZETWÓRSTA TWORZYW

SZTUCZNYCH

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

(słuchacz) powinien umie

ć

:

−−−−

scharakteryzowa

ć

struktur

ę

procesu produkcji,

−−−−

scharakteryzowa

ć

procesy technologiczne produkcji jednostkowej,

seryjnej i masowej,

−−−−

scharakteryzowa

ć

tworzywa sztuczne w postaci stałej i płynnej,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody sporz

ą

dzania granulatów,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody barwienia tworzyw,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody suszenia tworzyw,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

metody przygotowywania tworzyw utwardzalnych do

przetwórstwa,

−−−−

okre

ś

li

ć

metody przygotowywania roztworów, emulsji lub zawiesin

z tworzyw,

−−−−

scharakteryzowa

ć

sposoby przygotowywania

ś

rodków pomocniczych,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

przebieg procesów technologicznych wytwarzania wyrobów

metodami wtryskiwania,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

zasady wytwarzania rur, profili i kabli metodami wytłaczania,

−−−−

scharakteryzowa

ć

proces wytwarzania folii metodami wytłaczania

z rozdmuchiwaniem,

−−−−

scharakteryzowa

ć

proces wytwarzania folii i płyt metodami

kalandrowania,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

przebieg procesów technologicznych wytwarzania wyrobów

wewn

ą

trz pustych metodami wytłaczania lub wtryskiwania,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody

termoformowania

stosowane

do

wytwarzania wyrobów z tworzyw sztucznych,

−−−−

scharakteryzowa

ć

procesy

wytwarzania

wyrobów

metodami

prasowania,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

przebieg procesów wytwarzania wyrobów metodami

spieniania,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

przebieg procesów technologicznych podczas wytwarzania

wyrobów z tworzyw chemoutwardzalnych,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody ł

ą

czenia elementów z tworzyw sztucznych,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody ł

ą

czenia tworzyw sztucznych z innymi

materiałami,

−−−−

wyja

ś

ni

ć

zasady wykonywania nadruków oraz zdobienia wyrobów

z tworzyw sztucznych,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody

obróbki

powierzchniowej

wyrobów

z tworzyw sztucznych,

33

−−−−

scharakteryzowa

ć

technologie laminowania,

−−−−

dobra

ć

maszyny i urz

ą

dzenia do produkcji wyrobów z tworzyw

sztucznych,

−−−−

obliczy

ć

zapotrzebowanie na surowce, dodatki i opakowania,

−−−−

zorganizowa

ć

stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−−−−

dobra

ć

ś

rodki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

instrukcjami obsługi maszyn,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

normami i dokumentacj

ą

technologiczn

ą

wytwarzania

wyrobów z tworzyw sztucznych,

−−−−

zastosowa

ć

zasady racjonalnego wykorzystania surowców, dodatków

i materiałów pomocniczych do produkcji wyrobów,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

specjalistycznymi

programami

komputerowymi

wykorzystywanymi w procesie produkcji wyrobów,

−−−−

okre

ś

li

ć

wpływ parametrów technologicznych, na jako

ść

gotowego

wyrobu,

−−−−

skontrolowa

ć

przebieg procesu technologicznego,

−−−−

zastosowa

ć

metody oceny jako

ś

ci gotowych wyrobów,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody obróbki wyko

ń

czeniowej wyrobów,

−−−−

okre

ś

li

ć

sposoby pakowania i znakowania wyrobów,

−−−−

okre

ś

li

ć

sposoby

segregowania

odpadów

produkcyjnych

i technologicznych,

−−−−

scharakteryzowa

ć

metody recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych,

−−−−

okre

ś

li

ć

metody odzyskiwania energii z odpadów,

−−−−

scharakteryzowa

ć

sposoby składowania i transportu wewn

ę

trznego

wyrobów,

−−−−

okre

ś

li

ć

zagro

ż

enia

ś

rodowiska zwi

ą

zane z działalno

ś

ci

ą

zakładów

przetwórstwa tworzyw sztucznych oraz zaplanowa

ć

sposoby

zapobiegania,

−−−−

okre

ś

li

ć

obieg dokumentów technologicznych,

−−−−

zastosowa

ć

przepisy bezpiecze

ń

stwa, higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej i ochrony

ś

rodowiska dotycz

ą

ce produkcji wyrobów

z tworzyw,

−−−−

skorzysta

ć

z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji dotycz

ą

cych przetwórstwa

tworzyw sztucznych.

Materiał nauczania

1. Wprowadzenie

Struktura

procesu

produkcyjnego.

Podział

procesów.

Proces

technologiczny produkcji jednostkowej, seryjnej i masowej. Zasady
bezpiecznej pracy. Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

34

przeciwpo

ż

arowej i ochrony

ś

rodowiska dotycz

ą

ce produkcji wyrobów

z tworzyw sztucznych.

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie przebiegu procesu produkcji wybranego wyrobu

z

tworzywa

sztucznego,

na

podstawie

karty

procesu

technologicznego.

•

Analizowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy dotycz

ą

cych

przetwórstwa tworzyw sztucznych.

•

Dobieranie

ś

rodków ochrony indywidualnej do prac zwi

ą

zanych

z przygotowaniem surowców do przetwórstwa.

2. Przygotowanie surowców do produkcji wyrobów
Tworzywa termoplastyczne w postaci płynnej i stałej. Metody
sporz

ą

dzania granulatów. Barwienie tworzyw. Metody suszenia. Metody

przygotowania tworzyw utwardzalnych do przetwórstwa. Tabletkowanie,
suszenie i podgrzewanie wst

ę

pne. Przygotowanie tworzyw w postaci

roztworów, emulsji lub zawiesin (dyspersji).

Ć

wiczenia:

•

Rozpoznawanie

tworzyw

termoplastycznych

i

tworzyw

termoutwardzalnych na podstawie próbek.

•

Rozpoznawanie rodzajów barwników stosowanych do tworzyw

sztucznych na podstawie katalogów i próbek.

•

Ocenianie

przydatno

ś

ci

tworzyw

o

ró

ż

nych

postaciach

do

wytwarzania okre

ś

lonych wyrobów, na podstawie kart procesów

technologicznych.

3. Proces wtryskiwania
Metody

wtryskiwania.

Wtryskiwanie

tworzyw

termoplastycznych

i termoutwardzalnych. Przebieg i parametry procesu. Parametry
wtryskiwania w maszynach sterowanych mikroprocesorowo. Kontrola
jako

ś

ciowa

procesu.

Wtryskiwanie

jednokomponentowe

i wielokomponentowe. Wtryskiwanie ze zdobieniem. Ocena jako

ś

ci

wyrobów wytwarzanych metodami wtryskiwania.

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie

parametrów

ci

ś

nienia

wtryskiwania

i

ci

ś

nienia

hydraulicznego wtryskarki, na podstawie dokumentacji technicznej.

•

Analizowanie

cyklu

pracy

wtryskarki

podczas

formowania

wtryskowego okre

ś

lonych wyrobów na podstawie dokumentacji

technicznej.

35

•

Analizowanie parametrów wtrysku polistyrenu oraz poliamidu, na

podstawie kart materiałowych producentów tworzyw.

•

Porównywanie parametrów technicznych wybranych wtryskarek,

na podstawie danych technicznych maszyn podanych przez
producentów.

•

Rozpoznawanie wad wyprasek na podstawie wzorców.

4. Proces wytłaczania
Metody wytłaczania. Przebieg i parametry procesu wytłaczania. Kontrola
procesu technologicznego. Wytłaczanie rur, profili, płyt. Wytłaczanie folii
r

ę

kawowej i płaskiej. Wytłaczanie wyrobów spienionych. Powlekanie

drutów i kabli. Ocena i kontrola stanowiskowa wyrobów.

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie cyklu procesu wytłaczania na podstawie karty procesu

technologicznego.

•

Analizowanie

systemów

mocowania

głowic

wytłaczarek,

na podstawie dokumentacji technicznej.

•

Analizowanie układu linii technologicznej do wytłaczania rur oraz linii

do wytłaczania folii r

ę

kawowej na podstawie dokumentacji

technicznej.

•

Porównywanie wydajno

ś

ci wytłaczarki przy zastosowaniu ró

ż

nych

pr

ę

dko

ś

ci

obrotowych

ś

limaka,

na

podstawie

dokumentacji

technicznej.

•

Porównywanie parametrów technicznych wybranych wytłaczarek,

na podstawie danych technicznych producentów maszyn.

•

Porównywanie parametrów wytłaczania rur z twardego poli(chlorku

winylu) i polietylenu, na podstawie zalece

ń

producentów tworzyw.

•

Wykonywanie pomiarów grubo

ś

ci

ś

cianek rur przy pomocy

grubo

ś

ciomierza oraz analizowanie wyników wykonanych pomiarów.

•

Rozpoznawanie wad wyrobów wytłaczanych na podstawie wzorców.

5. Proces prasowania
Metody prasowania. Cykl i parametry procesu prasowania. Obróbka
wyko

ń

czeniowa wyprasek. Narz

ę

dzia stosowane do obróbki. Kontrola

procesu technologicznego. Ocena jako

ś

ci wyprasek.

Ć

wiczenia:

•

Okre

ś

lanie czasu prasowania tłoczywa w zale

ż

no

ś

ci od jego rodzaju

i grubo

ś

ci

ś

cianek wyrobu, na podstawie kart materiałowych.

•

Analizowanie przebiegu cyklu prasowania tłocznego i prasowania

przetłoczonego, na podstawie dokumentacji technologicznej.

36

•

Porównywanie wymiarów wyprasek z wymiarami na rysunku

technicznym.

•

Dobieranie narz

ę

dzi do obróbki wyko

ń

czeniowej wyprasek.

•

Dobieranie

ś

rodków

ochrony

indywidualnej

do

obróbki

wyko

ń

czeniowej wyprasek.

•

Rozpoznawanie wad wyprasek na podstawie wzorców.

6. Procesy kształtowania wtórnego
Półwyroby. Metoda kształtowania wtórnego – wykonywanie butelek
z preform. Metody termoformowania. Metody ł

ą

czenia: spawanie,

zgrzewanie, klejenie, laminowanie. Metody wytwarzania styropianu.
Ocena jako

ś

ci wyrobów.

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie procesu termoformowania na podstawie karty procesu

technologicznego.

•

Porównywanie metod wytwarzania butelek przez formowanie

z rozdmuchiwaniem oraz produkcji z preform.

•

Porównywanie parametrów procesu zgrzewania dwóch ró

ż

nych

polimerów termoplastycznych.

•

Porównywanie grubo

ś

ci wyrobów termoformowanych z wymiarami

na rysunku technicznym.

•

Wykonywanie pomiarów grubo

ś

ci wytworzonych laminatów oraz

porównywanie wyników z wymiarami na rysunku technicznym.

•

Ocenianie jako

ś

ci wyrobów z tworzyw spienionych.

•

Rozpoznawanie wad wyrobów na podstawie wzorców.

7. Obróbka wyko

ń

czeniowa, konfekcjonowanie wyrobów

Metody

uszlachetniania

powierzchni:

wykonywanie

nadruków,

lakierowanie, natryskiwanie, metalizowanie, zamszowanie. Ocena
jako

ś

ci wyrobów. Metody pakowania i magazynowania wyrobów.

Transport wewn

ę

trzny. Rodzaje opakowa

ń

. Zapotrzebowanie na

materiały opakowaniowe.

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie procesu wykonywania nadruku na powierzchni wyrobu,

na podstawie karty procesu technologicznego.

•

Ocenianie wpływu parametrów procesu metalizowania pró

ż

niowego

na jako

ść

otrzymywanej powłoki metalicznej.

•

Ocenianie jako

ś

ci wyrobów zamszowanych na podstawie wzorców.

•

Sporz

ą

dzanie zapotrzebowania na opakowania wyrobów z tworzyw

sztucznych.

37

8. Dokumentacja technologiczna
Skład

dokumentacji

technologicznej.

Obieg

dokumentów

technologicznych. Karta technologiczna, instrukcja procesowa, instrukcja
operacyjna, karta kalkulacyjna, instrukcja bezpiecze

ń

stwa i higieny

pracy, instrukcja kontroli jako

ś

ci, instrukcja odbioru i pakowania

wyrobów.

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie dokumentacji okre

ś

lonego procesu technologicznego.

•

Wypełnianie karty kontroli jako

ś

ci.

•

Wypełnianie dokumentacji magazynowej gotowych wyrobów.

9. Zagro

ż

enia

ś

rodowiska wyst

ę

puj

ą

ce podczas przetwórstwa

tworzyw sztucznych

Zanieczyszczenie

ś

rodowiska wyst

ę

puj

ą

ce podczas przetwórstwa

tworzyw sztucznych. Recykling materiałowy. Odzyskiwanie energii.
Racjonalna gospodarka odpadami.

Przepisy ochrony

ś

rodowiska

obowi

ą

zuj

ą

ce w przedsi

ę

biorstwach przetwórstwa tworzyw sztucznych.

Zagro

ż

enia ekologiczne wynikaj

ą

ce ze stosowania tworzyw sztucznych.

Ć

wiczenia:

•

Analizowanie

przepisów

ochrony

ś

rodowiska,

obowi

ą

zuj

ą

cych

w przedsi

ę

biorstwach przetwórstwa tworzyw sztucznych.

•

Analizowanie

wpływu

wybranego

procesu

technologicznego

przetwórstwa tworzyw sztucznych na

ś

rodowisko.

•

Okre

ś

lanie przyczyn wytwarzania nadmiernej ilo

ś

ci odpadów

powstaj

ą

cych podczas produkcji okre

ś

lonych wyrobów z tworzyw

sztucznych.

•

Okre

ś

lanie potencjalnych zagro

ż

e

ń

ś

rodowiska, które mog

ą

wyst

ą

pi

ć

podczas sporz

ą

dzania roztworów z rozpuszczalników organicznych.

•

Analizowanie

instrukcji

dotycz

ą

cych

sporz

ą

dzania

roztworów

do mycia odpadów z tworzyw sztucznych.

•

Okre

ś

lanie skutków nadmiernego stosowania wyrobów z tworzyw

sztucznych w

ż

yciu codziennym.

Ś

rodki dydaktyczne

Eksponaty i modele maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przetwórstwie

tworzyw sztucznych.
Modele, eksponaty wyrobów z tworzyw sztucznych otrzymywanych
metodami wtrysku, wytłaczania, prasowania, termoformowania.
Wyroby z tworzyw sztucznych: prawidłowe i z ró

ż

nymi wadami.

Płytki wzorcowe barwionych tworzyw sztucznych.

38

Przyrz

ą

dy pomiarowe: suwmiarka, grubo

ś

ciomierz.

Schematy linii technologicznych procesów przetwórstwa tworzyw.
Schemat cyklu procesu wtryskowego.
Katalogi maszyn i urz

ą

dze

ń

do przetwórstwa tworzyw sztucznych.

Plansze, foliogramy, prospekty przedstawiaj

ą

ce maszyny, urz

ą

dzenia

oraz podstawowe procesy i operacje technologiczne.
Dokumentacja techniczna, normy techniczne.
Karty procesów technologicznych.
Instrukcje obsługi maszyn stosowanych w przetwórstwie tworzyw
sztucznych.
Filmy dydaktyczne, prezentacje multimedialne dotycz

ą

ce produkcji

wyrobów z tworzyw oraz obsługi maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych

w przetwórstwie tworzyw sztucznych.

Ś

rodki ochrony indywidualnej.

Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej

oraz

ochrony

ś

rodowiska

obowi

ą

zuj

ą

ce

w

przedsi

ę

biorstwach

przetwórstwa tworzyw sztucznych.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu przedmiotu Technologia przetwórstwa

tworzyw sztucznych jest opanowanie przez uczniów wiedzy dotycz

ą

cej

przygotowywania surowców do produkcji wyrobów z tworzyw,
wytwarzania wyrobów ró

ż

nymi metodami oraz obsługi maszyn

i urz

ą

dze

ń

stosowanych w procesach przetwórstwa tworzyw sztucznych.

Wiedza z tego zakresu stanowi podbudow

ę

do kształtowania

umiej

ę

tno

ś

ci praktycznych, jakie ucze

ń

b

ę

dzie mógł zdobywa

ć

podczas

zaj

ęć

praktycznych w warsztatach szkolnych oraz w przedsi

ę

biorstwach

przetwórstwa tworzyw sztucznych.

W trakcie realizacji programu nauczania szczególn

ą

uwag

ę

nale

ż

y

zwraca

ć

na przebieg operacji produkcyjnych w procesie przetwórstwa

tworzyw sztucznych, parametry danego procesu produkcyjnego,
kontrolowanie procesu produkcji oraz konieczno

ść

przestrzegania norm

i wymaga

ń

technologicznych. W procesie dydaktycznym nale

ż

y

kształtowa

ć

u uczniów poczucie odpowiedzialno

ś

ci za jako

ść

wyrobów.

W procesie dydaktycznym zaleca si

ę

stosowanie nast

ę

puj

ą

cych

metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, pogadanki dydaktycznej,
pokazu z obja

ś

nianiem, pokazu z instrukta

ż

em oraz

ć

wicze

ń

.

Zamieszczone w programie

ć

wiczenia nale

ż

y traktowa

ć

, jako

propozycje, nauczyciel mo

ż

e opracowa

ć

inne

ć

wiczenia mo

ż

liwe do

wykonania w warunkach szkoły.

39

Podczas realizacji programu przedmiotu, szczególn

ą

uwag

ę

nale

ż

y

zwraca

ć

na:

−−−−

zasady obsługi maszyn i urz

ą

dze

ń

wchodz

ą

cych w skład linii

produkcyjnej,

−−−−

operacje i czynno

ś

ci wła

ś

ciwe dla danej metody przetwórstwa

tworzyw sztucznych,

−−−−

wpływ warunków produkcji na jako

ść

otrzymywanego wyrobu,

−−−−

posługiwanie si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

i technologiczn

ą

,

−−−−

zasady kontroli pracy maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych w procesie

produkcyjnym,

−−−−

zasady gospodarki odpadami powstaj

ą

cymi w procesie produkcyjnym,

−−−−

przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej

oraz ochrony

ś

rodowiska dotycz

ą

ce produkcji wyrobów z tworzyw

sztucznych.
Organizowanie wycieczek dydaktycznych do ró

ż

nych przedsi

ę

biorstw

produkcyjnych zajmuj

ą

cych si

ę

przetwórstwem tworzyw sztucznych

pozwoli na poznanie wyposa

ż

enia technicznego przedsi

ę

biorstwa,

procesu produkcyjnego oraz zastosowania przepisów bezpiecze

ń

stwa

i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo

ż

arowej.

Zaj

ę

cia dydaktyczne nale

ż

y prowadzi

ć

w pracowni technologicznej.

Podczas

ć

wicze

ń

uczniowie powinni pracowa

ć

w grupie do 15 osób,

z podziałem na 2-4 osobowe zespoły.

Proponuje si

ę

nast

ę

puj

ą

cy podział godzin na realizacj

ę

działów

tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Wprowadzenie

4

2. Przygotowanie surowców do produkcji wyrobów

16

3. Proces wtryskiwania

50

4. Proces wytłaczania

48

5. Proces prasowania

12

6. Procesy kształtowania wtórnego

20

7. Obróbka wyko

ń

czeniowa, konfekcjonowanie wyrobów

16

8. Dokumentacja technologiczna

4

9.

Zagro

ż

enia

ś

rodowiska wyst

ę

puj

ą

ce podczas przetwórstwa

tworzyw sztucznych

10

Razem

180

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

ę

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

ż

e wprowadza

ć

zmiany

w zale

ż

no

ś

ci od potrzeb edukacyjnych.

40

Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y prowadzi

ć

systematycznie podczas realizacji programu nauczania przedmiotu,
na podstawie okre

ś

lonych kryteriów. Opracowuj

ą

c kryteria oceniania

nale

ż

y

uwzgl

ę

dni

ć

poziom

i

zakres

opanowania

wiadomo

ś

ci

i umiej

ę

tno

ś

ci uczniów wynikaj

ą

cych ze szczegółowych celów

kształcenia. Ocena powinna stymulowa

ć

aktywno

ść

ucznia i zapewni

ć

mu poczucie satysfakcji na ka

ż

dym etapie kształcenia.

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów proponuje si

ę

ocenia

ć

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

testów osi

ą

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zada

ń

.

Przed przyst

ą

pieniem do wykonywania

ć

wicze

ń

nale

ż

y sprawdzi

ć

poziom wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci uczniów, niezb

ę

dnych do realizacji

okre

ś

lonych zada

ń

. Umiej

ę

tno

ś

ci praktyczne proponuje si

ę

sprawdza

ć

poprzez obserwacj

ę

czynno

ś

ci wykonywanych przez ucznia podczas

ć

wicze

ń

.

Kontrol

ę

poprawno

ś

ci

wykonywania

ć

wiczenia

nale

ż

y

przeprowadzi

ć

w trakcie i po jego wykonaniu, oceniaj

ą

c poprawno

ść

,

dokładno

ść

i staranno

ść

wykonania zadania.

Podczas oceniania wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci uczniów szczególn

ą

uwag

ę

nale

ż

y zwraca

ć

na:

−−−−

posługiwanie si

ę

terminologi

ą

zawodow

ą

,

−−−−

posługiwanie si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

i technologiczn

ą

,

−−−−

dobieranie

maszyn

i

urz

ą

dze

ń

do

okre

ś

lonych

procesów

technologicznych,

−−−−

odczytywanie schematów technologicznych,

−−−−

posługiwanie si

ę

instrukcjami obsługi maszyn,

−−−−

kontrolowanie procesów przetwórstwa tworzyw sztucznych,

−−−−

gospodark

ę

surowcami, gotowymi wyrobami oraz odpadami

powstałymi w procesie przetwórczym,

−−−−

dobieranie

ś

rodków ochrony indywidualnej,

−−−−

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska w procesie produkcji

wyrobów z tworzyw.
Po zako

ń

czeniu realizacji programu w celu zbadania poziomu

osi

ą

gni

ęć

uczniów proponuje si

ę

zastosowanie testu osi

ą

gni

ęć

szkolnych

z zakresu poszczególnych działów tematycznych.

W ocenie ko

ń

cowej nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

wyniki wszystkich stosowanych

przez nauczyciela metod sprawdzania osi

ą

gni

ęć

ucznia.

41

Literatura

Czaja K.: Poliolefiny. WNT, Warszawa 2005
Dobrosz K., Matysiak A.: Tworzywa sztuczne. Materiałoznawstwo
i przetwórstwo. WSiP, Warszawa 1994
Haponiuk J.T.red.: Tworzywa Sztuczne w Praktyce: wytwarzanie,
zastosowanie, przetwórstwo, recykling. Wydawnictwo Verlag Dashofer,
Warszawa 2007
Heneczkowski M., Oleksy M., Wojturska J.: Technologia przetwórstwa
tworzyw sztucznych, z przykładami

ć

wicze

ń

laboratoryjnych. Oficyna

Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1999
Hyla I.: Tworzywa sztuczne, wła

ś

ciwo

ś

ci, przetwórstwo, zastosowanie,

Wydawnictwo Politechniki

Ś

l

ą

skiej, Gliwice 2000

Jasiulek P.: Ł

ą

czenie tworzyw sztucznych metodami spawania,

zgrzewania, klejenia i laminowania. KaBe, Krosno 2006
Kapko J., Czekaj T., Huczkowski P., Polczak J.: Podstawy przetwórstwa
tworzyw sztucznych. Politechnika Krakowska, Kraków 1994
Kozłowski M.: Podstawy recyklingu tworzyw sztucznych. Wydawnictwo
Politechniki Pozna

ń

skiej, Pozna

ń

1998

Kucharczyk W.,

ś

urowski W.: Przetwórstwo tworzyw sztucznych dla

mechaników. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2005
Pielichowski J., Puszy

ń

ski A.: Technologia tworzyw sztucznych. WNT,

Warszawa 2003
Saechtling H.: Tworzywa sztuczne. Poradnik. WNT, Warszawa 2007
Schrader W.: Tworzywa sztuczne. Przeróbka i spawanie. WNT,
Warszawa 1973
Sikora

R.:

Przetwórstwo

tworzyw

polimerowych.

Wydawnictwo

Politechniki Lubelskiej, Lublin 2006

Smorawi

ń

ski A.: Technologia wtrysku. WNT, Warszawa 1984

Wilczy

ń

ski K.: Reologia w przetwórstwie tworzyw sztucznych. WNT,

Warszawa 2001

ś

uchowska D.: Polimery konstrukcyjne. WNT, Warszawa 1995

Praca

zbiorowa:

Rozwi

ą

zywanie

technicznych

problemów

w przetwórstwie tworzyw sztucznych. Cz

ęść

pierwsza. Wydawnictwo

Business Image, Warszawa 2007

Wykaz literatury nale

ż

y aktualizowa

ć

w miar

ę

ukazywania si

ę

nowych

pozycji wydawniczych.

42

ZAJ

Ę

CIA PRAKTYCZNE

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

powinien umie

ć

:

−−−−

zastosowa

ć

obowi

ą

zuj

ą

ce regulaminy oraz przepisy bezpiecze

ń

stwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska

dotycz

ą

ce produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

sprz

ę

tem przeciwpo

ż

arowym,

−−−−

okre

ś

li

ć

wyposa

ż

enie magazynów,

−−−−

zastosowa

ć

sposoby przechowywania materiałów podstawowych,

dodatków i materiałów pomocniczych,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

ś

rodkami transportu wewn

ę

trznego,

−−−−

sporz

ą

dzi

ć

dokumentacj

ę

magazynow

ą

,

−−−−

oceni

ć

jako

ść

dodatków, surowców i materiałów pomocniczych

stosowanych do produkcji wyrobów z tworzyw,

−−−−

dobra

ć

surowce podstawowe do produkcji okre

ś

lonych wyrobów

z tworzyw sztucznych,

−−−−

dobra

ć

surowce pomocnicze i dodatki do okre

ś

lonych procesów

technologicznych,

−−−−

dobra

ć

opakowania do okre

ś

lonego asortymentu wyrobów,

−−−−

dobra

ć

maszyny i urz

ą

dzenia do produkcji wyrobów z tworzyw

sztucznych,

−−−−

dobra

ć

ś

rodki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy,

−−−−

posłu

ż

y

ć

si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

i technologiczn

ą

,

−−−−

odczyta

ć

schematy technologiczne produkcji okre

ś

lonych wyrobów,

−−−−

zorganizowa

ć

stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−−−−

oceni

ć

stan techniczny maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

wykona

ć

obróbk

ę

wst

ę

pn

ą

surowców: suszenie, nawa

ż

anie,

mieszanie,

−−−−

odczyta

ć

oraz zinterpretowa

ć

wskazania urz

ą

dze

ń

steruj

ą

cych

i kontrolno-pomiarowych podczas rozruchu maszyn,

−−−−

obsłu

ż

y

ć

maszyny i urz

ą

dzenia zgodnie z instrukcjami obsługi,

−−−−

obsłu

ż

y

ć

układy steruj

ą

ce prac

ą

maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych

w przetwórstwie tworzyw,

−−−−

obsłu

ż

y

ć

urz

ą

dzenia termostatuj

ą

ce stosowane w procesach

technologicznych,

−−−−

wykona

ć

poszczególne operacje procesu produkcyjnego,

−−−−

skontrolowa

ć

przebieg operacji i procesów technologicznych podczas

produkcji wyrobów z tworzyw,

−−−−

zidentyfikowa

ć

wady wyrobów, okre

ś

li

ć

przyczyny ich powstawania

oraz sposoby zapobiegania,

43

−−−−

wypełni

ć

dokumentacj

ę

kontroli jako

ś

ci stanowiskowej,

−−−−

wypełni

ć

dokumentacj

ę

kontroli nastaw parametrów technologicznych,

−−−−

ustali

ć

przyczyny

zakłóce

ń

pracy

maszyn

i

urz

ą

dze

ń

oraz zastosowa

ć

sposoby zapobiegania,

−−−−

dokona

ć

bie

żą

cej konserwacji elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

podj

ąć

działania

zapobiegaj

ą

ce

przedwczesnemu

zu

ż

ywaniu

elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

oceni

ć

jako

ść

gotowych wyrobów,

−−−−

dokona

ć

segregacji wyrobów wadliwych oraz odpadów powstaj

ą

cych

w procesie produkcyjnym,

−−−−

zastosowa

ć

programy komputerowe do prowadzenia procesów

produkcyjnych,

rozliczania

produkcji

i

zarz

ą

dzania

obiegiem

dokumentów,

−−−−

sporz

ą

dzi

ć

dokumenty zwi

ą

zane z rozliczaniem surowców,

−−−−

sporz

ą

dzi

ć

raport zmianowy produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych,

−−−−

zidentyfikowa

ć

przyczyny powstawania zakłóce

ń

w organizacji pracy,

przebiegu operacji i procesów produkcji wyrobów,

−−−−

skorzysta

ć

z ró

ż

nych

ź

ródeł informacji zawodowej.

Materiał nauczania

1. Wprowadzenie

Poznawanie organizacji produkcji. Poznawanie regulaminów i przepisów
dotycz

ą

cych bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej,

ochrony

ś

rodowiska. Posługiwanie si

ę

sprz

ę

tem przeciwpo

ż

arowym.

Analizowanie zada

ń

na okre

ś

lonych stanowiskach pracy. Dobór

ś

rodków

ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy.

2. Magazynowanie materiałów i wyrobów
Analizowanie wyposa

ż

enia magazynów w zale

ż

no

ś

ci od rodzaju

przechowywanych materiałów podstawowych, dodatków i materiałów
pomocniczych. Składowanie i przemieszczanie materiałów z u

ż

yciem

palet i

ś

rodków transportu. Sporz

ą

dzanie dokumentacji magazynowej.

Stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej

oraz

ochrony

ś

rodowiska

obowi

ą

zuj

ą

cych

w magazynach.

3. Przygotowanie produkcji
Planowanie czynno

ś

ci zwi

ą

zanych z produkcj

ą

wyrobów. Sporz

ą

dzanie

zapotrzebowania na surowce i materiały pomocnicze. Dobór surowców,
dodatków i materiałów pomocniczych stosowanych do produkcji
wyrobów z tworzyw. Dobieranie opakowa

ń

.

Posługiwanie si

ę

44

instrukcjami, normami, dokumentacj

ą

technologiczn

ą

oraz dokumentacj

ą

techniczn

ą

maszyn i urz

ą

dze

ń

. Dobieranie narz

ę

dzi warsztatowych.

Organizowanie stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii.
Stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej i ochrony

ś

rodowiska na stanowisku pracy.

4. Wytwarzanie wyrobów z tworzyw sztucznych
Wykonywanie czynno

ś

ci zwi

ą

zanych z obróbk

ą

wst

ę

pn

ą

surowców.

Obsługiwanie maszyn i urz

ą

dze

ń

do przetwórstwa tworzyw sztucznych.

Obsługiwanie maszyn do pakowania i transportu gotowych wyrobów
zgodnie z przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska. Wytwarzanie wyrobów

z tworzyw sztucznych z zastosowaniem procesów wtryskiwania,
wytłaczania i prasowania oraz kształtowania wtórnego. Monitorowanie
procesów produkcji. Wykonywanie czynno

ś

ci zwi

ą

zanych z obróbk

ą

wyko

ń

czeniow

ą

wyrobów z tworzyw sztucznych. Kontrolowanie pracy

maszyn i urz

ą

dze

ń

. Odczytywanie i interpretowanie wskaza

ń

przyrz

ą

dów

kontrolno-pomiarowych. Ocenianie jako

ś

ci gotowych wyrobów według

obowi

ą

zuj

ą

cych norm.

Konserwacja maszyn, urz

ą

dze

ń

i narz

ę

dzi.

Okre

ś

lanie przyczyn zakłóce

ń

pracy maszyn i urz

ą

dze

ń

. Stosowanie

przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej

i ochrony

ś

rodowiska na stanowisku pracy.

5. Rozliczanie produkcji
Sporz

ą

dzanie raportów zmianowych i dziennych produkcji wyrobów.

Obliczanie zu

ż

ycia surowców, dodatków, materiałów pomocniczych.

Planowanie zagospodarowania odpadów produkcyjnych oraz ich
segregowanie.

Wykorzystywanie

programów

komputerowych

do

prowadzenia procesów produkcyjnych oraz rozliczania produkcji.

Ś

rodki dydaktyczne

Maszyny i urz

ą

dzenia do przetwórstwa tworzyw sztucznych.

Aparatura i przyrz

ą

dy kontrolno-pomiarowe.

Narz

ę

dzia i sprz

ę

t pomocniczy w stosowany podczas produkcji wyrobów

z tworzyw sztucznych.
Materiały podstawowe i pomocnicze do produkcji wyrobów z tworzyw
sztucznych.
Normy, instrukcje technologiczne, receptury dotycz

ą

ce produkcji

wyrobów z tworzyw sztucznych.

Instrukcje obsługi maszyn.
Instrukcje dotycz

ą

ce bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy.

Przykładowa dokumentacja techniczna.

45

Specjalistyczne programy komputerowe do prowadzenia procesów
produkcyjnych, rozliczania produkcji.
Katalogi handlowe maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przemy

ś

le

przetwórstwa tworzyw sztucznych.
Katalogi surowców podstawowych, dodatków i materiałów pomocniczych
stosowanych w produkcji tworzyw sztucznych.

Ś

rodki ochrony indywidualnej.

Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

ż

arowej

oraz ochrony

ś

rodowiska.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu Zaj

ęć

praktycznych jest kształtowanie

umiej

ę

tno

ś

ci

praktycznych

niezb

ę

dnych

do

wykonania

zada

ń

zawodowych.

Przed rozpocz

ę

ciem zaj

ęć

praktycznych nale

ż

y zapozna

ć

uczniów

z przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, a tak

ż

e u

ś

wiadomi

ć

uczniom mo

ż

liwo

ść

wyst

ą

pienia zagro

ż

e

ń

podczas wykonywania

ró

ż

nych prac zwi

ą

zanych z produkcj

ą

wyrobów z tworzyw.

Wykonywanie czynno

ś

ci praktycznych przez uczniów powinno by

ć

poprzedzone instrukta

ż

em na stanowisku pracy. Pokaz czynno

ś

ci

zwi

ą

zanych z obsług

ą

i konserwacj

ą

maszyn, prowadzeniem operacji

i procesów technologicznych powinien by

ć

wykonany przez nauczyciela

lub pracownika przedsi

ę

biorstwa.

Zaj

ę

cia praktyczne powinny odbywa

ć

si

ę

w warsztatach szkolnych

wyposa

ż

onych w odpowiednie urz

ą

dzenia oraz w przedsi

ę

biorstwach

produkuj

ą

cych wyroby z tworzyw sztucznych. W czasie zaj

ęć

praktycznych uczniowie powinni pracowa

ć

na okre

ś

lonych stanowiskach

pracy, pod kierunkiem nauczyciela lub instruktora praktycznej nauki
zawodu. Uczniowie mog

ą

pracowa

ć

w 1- 4 osobowych zespołach.

Podczas

zaj

ęć

praktycznych

nale

ż

y

wdra

ż

a

ć

uczniów

do wykonywania wszystkich zada

ń

operatora maszyn i urz

ą

dze

ń

do przetwórstwa tworzyw sztucznych. Ze wzgl

ę

du na specyfik

ę

produkcji

wyrobów z tworzyw nale

ż

y zwraca

ć

uwag

ę

na utrzymanie porz

ą

dku

i czysto

ś

ci na stanowisku pracy.

Na zaj

ę

ciach praktycznych szczególn

ą

uwag

ę

nale

ż

y zwraca

ć

na:

−−−−

wykonywanie operacji i procesów jednostkowych podczas produkcji

wyrobów z tworzyw,

−−−−

obsług

ę

maszyn i urz

ą

dze

ń

stosowanych w przetwórstwie tworzyw,

−−−−

kontrol

ę

parametrów pracy maszyn i urz

ą

dze

ń

,

−−−−

kontrol

ę

procesów

technologicznych

produkcji

wyrobów

z tworzyw,

−−−−

ocenianie jako

ś

ci wyrobów,

46

−−−−

korzystanie z norm, receptur oraz instrukcji technologicznych podczas

produkcji ró

ż

nych wyrobów z tworzyw sztucznych,

−−−−

rozliczanie z surowców stosowanych do wykonania wyrobów,

−−−−

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz

procedur zapewnienia jako

ś

ci wyrobów.

Na zako

ń

czenie ka

ż

dych zaj

ęć

praktycznych nauczyciel powinien

dokona

ć

analizy wyników pracy, której celem b

ę

dzie potwierdzenie

poprawno

ś

ci zada

ń

wykonanych przez uczniów oraz dokonanie korekty

ewentualnych bł

ę

dów.

Na realizacj

ę

poszczególnych działów tematycznych proponuje si

ę

nast

ę

puj

ą

cy podział godzin:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Wprowadzenie

20

2. Magazynowanie materiałów i wyrobów

40

3. Przygotowanie produkcji

50

4. Wytwarzanie wyrobów z tworzyw sztucznych

550

5. Rozliczanie produkcji

60

Razem

720

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

ę

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

ż

e wprowadza

ć

pewne zmiany,

maj

ą

ce na celu dostosowanie programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

i

oceny

osi

ą

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

ą

gni

ęć

uczniów nale

ż

y prowadzi

ć

systematycznie na podstawie okre

ś

lonych kryteriów przedstawionych

przed rozpocz

ę

ciem zaj

ęć

praktycznych. Sprawdzenie osi

ą

gni

ęć

powinno dostarczy

ć

nauczycielowi i uczniowi informacji o zakresie

i poziomie opanowania umiej

ę

tno

ś

ci okre

ś

lonych w celach kształcenia.

Osi

ą

gni

ę

cia uczniów mo

ż

na ocenia

ć

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych,

−−−−

obserwacji

czynno

ś

ci

ucznia

podczas

wykonywania

zada

ń

na okre

ś

lonych stanowiskach pracy,

−−−−

sprawdzianów praktycznych.

Ze wzgl

ę

du na charakter zaj

ęć

, w procesie oceniania dominowa

ć

b

ę

dzie obserwacja czynno

ś

ci wykonywanych przez uczniów w trakcie

ć

wicze

ń

oraz ocena efektów ich pracy.

47

Podczas sprawdzania i oceniania post

ę

pów uczniów na zaj

ę

ciach

praktycznych nale

ż

y zwraca

ć

uwag

ę

na:

−−−−

organizacj

ę

stanowiska pracy do wykonywania okre

ś

lonych zada

ń

,

−−−−

przygotowanie surowców, dodatków i materiałów pomocniczych

do produkcji zgodnie z dokumentacj

ą

technologiczn

ą

,

−−−−

dobór sprz

ę

tu, narz

ę

dzi i przyrz

ą

dów pomiarowych,

−−−−

dobór

ś

rodków ochrony indywidualnej,

−−−−

posługiwanie si

ę

dokumentacj

ą

techniczn

ą

,

−−−−

sprawdzanie sprawno

ś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

zgodnie z instrukcj

ą

obsługi,

−−−−

ustawianie parametrów maszyn i urz

ą

dze

ń

według karty procesu,

−−−−

obsługiwanie maszyn i urz

ą

dze

ń

podczas operacji i procesów

jednostkowych,

−−−−

odczytywanie wskaza

ń

aparatury kontrolno-pomiarowej,

−−−−

rejestracj

ę

bie

żą

c

ą

zmian parametrów,

−−−−

gospodarowanie surowcami, dodatkami i surowcami pomocniczymi,

−−−−

przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

ż

arowej oraz ochrony

ś

rodowiska podczas wykonywania

zada

ń

praktycznych.

Na ocen

ę

osi

ą

gni

ęć

ucznia w czasie zaj

ęć

praktycznych składaj

ą

si

ę

:

−−−−

opanowanie poziomu umiej

ę

tno

ś

ci praktycznych umo

ż

liwiaj

ą

cych

wykonanie zada

ń

na okre

ś

lonych stanowiskach pracy,

−−−−

przestrzeganie dyscypliny pracy, poczucie odpowiedzialno

ś

ci za

powierzone mienie, umiej

ę

tno

ść

współpracy w zespole.

Po zako

ń

czeniu realizacji tre

ś

ci programowych w celu zbadania

poziomu osi

ą

gni

ęć

uczniów, proponuje si

ę

zastosowanie sprawdzianu

praktycznego z zadaniami próby pracy.

Ocen

ę

ko

ń

cow

ą

, po zako

ń

czeniu realizacji programu wystawia

nauczyciel zaj

ęć

praktycznych uwzgl

ę

dniaj

ą

c wyniki wszystkich

stosowanych

metod

sprawdzania

osi

ą

gni

ęć

uczniów

oraz

zaanga

ż

owanie ucznia w wykonywanie powierzonych zada

ń

.