doc. dr inż. Genowefa Zapotoczna-Sytek

mgr inż. Barbara Dobosz

mgr Wincentyna Zamojska

mgr inż. Katarzyna Łaskawiec

Zmiany w Polskich Normach

- po 1 kwietnia 2006

dotyczące elementów murowych z autoklawizowanego betonu komórkowego.

1. WSTĘP

Do 1 kwietnia 2006 r. w kraju funkcjonowały równolegle trzy normy:

Wprowadzona do zbioru Polskich Norm norma europejska

– PN-EN 771-4:2004 wraz ze zmianą PN-EN 771-4:2004/A1:2005 (U)

1

Wymagania dotyczące

elementów murowych - Część 4: Elementy murowe z autoklawizowanego betonu komórkowego,

oraz dwie normy polskie

– PN-B-19301:2004

Prefabrykaty budowlane z autoklawizowanego betonu komórkowego. Elementy

drobnowymiarowe

– PN-89/B-06258

Autoklawizowany beton komórkowy.

3 kwietnia 2006 r. decyzją prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego zostały wycofane ze zbioru
Polskich Norm dwie ostatnie normy tj. PN-B-19301:2004 oraz PN-89/B-06258 jako sprzeczne z
europejskimi normami zharmonizowanymi.

Wycofanie „starych” Polskich Norm na wyroby murowe z ABK i zastąpienie ich europejskimi normami
zharmonizowanymi PN-EN, jest kolejnym etapem procesu wdrażania Dyrektywy 89/106/EWG w
sprawie ujednolicenia ustaw i aktów wykonawczych państw członkowskich, dotyczących wyrobów
budowlanych.

Formalne wycofanie dotychczas stosowanych norm na wyroby murowe powoduje również istotne
zmiany w zasadach wprowadzania tych wyrobów do obrotu, wynikających z obowiązujących regulacji
zawartych w ustawie z 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. nr 92, poz. 881). Należy
jednak przypomnieć, że wycofanie Polskich Norm na wyroby nie oznacza, że zawarta w tych normach
wiedza techniczna nie może być w dalszym ciągu wykorzystywana. Producenci i wykonawcy
stosujący wyroby murowe mogą te normy wykorzystywać do formułowania oraz opisywania
właściwości technicznych i użytkowych, niezależnie od wymaganych przepisami ustawy o wyrobach
budowlanych procedur oceny zgodności i oznakowań związanych z aktualnymi normami na te wyroby.

Aktualną normą określającą wymagania dla elementów murowych z ABK stała się, więc
zharmonizowana z Dyrektywą 89/106/EWG norma PN-EN 771-4:2004 wraz ze zmianą PN-EN 771-
4:2004/A1:2006. Norma ta uwzględnia ogólne zasady Eurokodu 6 dla niezbrojonych i zbrojonych
konstrukcji murowych.

Komitet Techniczny nr 193 ds. Elementów Prefabrykowanych z Betonu Komórkowego i Elementów
Niezbrojonych z Betonu Lekkiego Kruszywowego opracował polską wersję językową ww. zmiany A1.
Została ona zatwierdzona przez prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego 12 maja 2006 r.
Wersja ta jest już dostępna w punktach dystrybucji PKN.

W zmianie PN-EN 771-4:2004/A1:2006 najistotniejsze jest wprowadzenie:
zaostrzonych wymagań dotyczących dopuszczalnych odchyłek wymiarowych elementów

murowych o kształtach regularnych TLMB łączonych zaprawą do cienkich spoin oraz określania
dla tych elementów pomiarów płaskości i równoległości powierzchni,

EN 1996-1-1: Eurokod 6 Projektowanie konstrukcji murowych - Część 1-1: Reguły ogólne dla

zbrojonych i niezbrojonych konstrukcji murowych w powołaniach normatywnych.

_________________________

1)

Symbol (U) oznacza, że norma ta została uznana za Polską Normę i jest dostępna w języku oryginału (angielskim).

2. CHARAKTERYSTYKA NORMY PN-EN 771-4:2004

Analiza postanowień normy PN-EN 771-4 wskazuje na różnice między europejskim podejściem do
normalizacji prezentowanym w tej normie, a dotychczasowymi krajowymi doświadczeniami
normalizacyjnymi. Zgodnie z europejskim podejściem producent deklaruje poziom właściwości swoich
wyrobów, a projektant lub inwestor obiektu budowlanego dokonuje oceny przydatności konkretnego
wyrobu (oznakowanego

lub znakiem budowlanym

) do określonego zastosowania w tym

obiekcie, uwzględniając krajowe przepisy budowlane. Norma PN-EN 771-4 wprowadza postano-
wienia dotyczące niektórych właściwości, nieujmowane dotychczas w Polskich Normach na wyroby
z betonu komórkowego, ale dla części z tych właściwości nie określa poziomu wymagań.

Poniżej podano informacje dotyczące ważniejszych postanowień normy PN-EN 771-4:2004 wraz ze
zmianą A1:2006 do tej normy.

Norma określa właściwości oraz podaje wymagania dotyczące właściwości użytkowych elementów

murowych z autoklawizowanego betonu komórkowego, przeznaczonych do stosowania w elementach
nośnych i nienośnych we wszystkich formach ścian budynków (w tym - ścian jednowarstwowych,
warstwowych, szczelinowych, działowych, oporowych, ścian podziemia oraz do ogólnego
zastosowania poniżej poziomu gruntu). Postanowienia omawianej normy dotyczą również ścian
przeznaczonych do ochrony ogniowej, izolacji cieplnej, izolacji akustycznej oraz do budowy kominów
(z wyjątkiem elementów kanałów dymowych).

Norma nie obejmuje natomiast elementów kanałów spalinowych oraz elementów murowych z izolacją
cieplną mocowaną do powierzchni elementu narażonego na działanie ognia, a także wyrobów
przewidywanych do zastosowania jako warstwa przeciwwilgociowa lub jako wykładzina kominowa.

Norma nie obejmuje szczegółowych wymagań dotyczących kształtu, wymiarów, gęstości

i wytrzymałości, określa natomiast:

maksymalne wymiary elementów murowych: długość 1500, wysokość 1000, szerokość 600
(wymiary w milimetrach) oraz dopuszczalne odchyłki wymiarów elementów o kształtach
regularnych, w zależności od tego, jak będą łączone (zaprawami zwykłymi lub lekkimi czy zapra-
wami do cienkich spoin). W tablicy 1 zestawiono wartości dopuszczalnych odchyłek wymiarów
elementów murowych z ABK o kształtach regularnych, podane w normie PN-EN 771-4:2004 wraz
ze zmianą A1:2006.

gęstość w stanie suchym w zakresie 300-1000 kg/m

3

,

wymaganą minimalną wartość wytrzymałości na ściskanie - 1,5 N/mm

2

(przy wilgotności 6

2%),

deklarowaną przez producenta.

Tablica 1. Dopuszczalne odchyłki wymiarów elementów murowych

o kształtach regularnych (w milimetrach)

Elementy z autoklawizowanego betonu komórkowego

do wznoszenia murów ze spoinami wykonanymi z:

zaprawa zwykła

lub

zaprawa lekka

zaprawa do cienkich spoin

Wymiar

GPLM TLMA TLMB

Długość

+3
–5

3

1,5

Wysokość

+3
–5

2

1,0

Szerokość

3

2

1,5

Płaskość
powierzchni

brak

wymagań

brak

wymagań

1,0

Równoległość
powierzchni

brak

wymagań

brak

wymagań

1,0

Oprócz wymienionych właściwości użytkowych (maksymalne wymiary i tolerancje wymiarów,

gęstość oraz wytrzymałość na ściskanie) omawiana norma ujmuje również: właściwości cieplne,

trwałość (określaną przez odporność na zamrażanie i rozmrażanie), ruch wilgoci (rozumiany jako
skurcz), przepuszczalność pary wodnej, absorpcję wody, reakcję na ogień, wytrzymałość na ścinanie
i przyczepność przy zginaniu połączenia elementu murowego z zaprawą.

W normie nie określono wartości tych parametrów, pozostawiając je do deklarowania przez
producenta na podstawie przeprowadzonych przez niego badań wyrobów lub na podstawie wartości
tabelarycznych w przypadku: właściwości cieplnych i przepuszczalności pary wodnej według PN-EN
1745:2004, i wytrzymałości na ścinanie - według PN-EN 998-2:2004 (które można przyjmować
z powyższych norm). W odniesieniu do trwałości wyrobu norma przewiduje, że producent powinien
ocenić i zadeklarować mrozoodporność wyrobów (elementów), jeśli jest to istotne ze względu na
warunki klimatyczne w miejscu zastosowania.
Norma nie określa metodyki badań i wymagań, dotyczących trwałości wyrobów z ABK, rozumianej
jako odporność na zamrażanie i rozmrażanie. Metodyka tych badań jest obecnie przedmiotem prac
normalizacyjnych w Europejskim Stowarzyszeniu Producentów Autoklawizowanego Betonu
Komórkowego (EAACA) oraz w Europejskim Komitecie Normalizacyjnym (CEN). W związku
z powyższym (do czasu przyjęcia odpowiedniej normy europejskiej) badania mrozoodporności są
prowadzone w kraju według metodyki podanej w PN-89/B-06258 Autoklawizowany beton komórkowy.

W normie PN-EN 771-4 przedkłada się wymagania, jakie muszą spełniać elementy murowe

klasyfikowane w kategorii produkcji I lub kategorii II, co powoduje określone konsekwencje przy
projektowaniu konstrukcji murowych. Wskazano także systemy oceny zgodności dla poszczególnych
kategorii elementów murowych: dla kategorii I system 2+, dla kategorii II system 4. (Zagadnienia te
były omawiane w Poradniku 1/7 maj 2004).

Norma PN-EN 771-4 określa wymagania dotyczące reakcji na ogień i podaje, że bez konieczności

badania można deklarować klasę A1 (materiały niepalne), jeśli elementy murowe z betonu
komórkowego zawierają

1,0 % masy (lub objętości) jednolicie rozmieszczonych związków

organicznych. Elementy murowe zawierające > 1,0 % materiałów organicznych powinny być
klasyfikowane zgodnie z PN-EN 13501-1:2004 po przeprowadzeniu badań

2

.

Dotychczasowe badania zawartości materiałów organicznych, przeprowadzone według procedury
opracowanej w COBRPB „CEBET” wykazały, że betony komórkowe piaskowe zawierają poniżej 0,4 %
masy, a popiołowe od 0,3 do 1,8 % masy związków organicznych. Większość betonów komórkowych
można klasyfikować pod względem reakcji na ogień w klasie A1 bez konieczności wykonywania
badań klasyfikacyjnych zgodnie z PN-EN 13501-1:2004. Przeprowadzone przez Zakład Badań
Ogniowych Instytutu Techniki Budowlanej badania reakcji na ogień betonu komórkowego popiołowego
o zawartości związków organicznych powyżej 1,0 % masy wykazały, że nawet beton zawierający 1,8
% masy takich związków w zakresie reakcji na ogień odpowiadał klasie A1 (materiał niepalny).

Należy przypomnieć, że norma EN 771-4:2003 nie zawierała szczegółowych wymagań odnośnie do

gęstości i wytrzymałości na ściskanie betonu komórkowego. W związku z tym, korzystając z zapisu
podanego w ww. normie, stanowiącego, że poszczególne kraje mogą same określać szczegóły
systemów klasyfikacji, podano w polskiej wersji językowej normy PN-EN 771-4:2004 - w załączniku
informacyjnym NB - klasyfikację gęstości (tab.2) i wytrzymałości na ściskanie (tab.3) w podziale na
klasy. Wprowadzenie do normy podziału na klasy sugerowali projektanci - w celu ułatwienia
projektowania obiektów.

2)

Kwestia ta jest bardziej szczegółowo omawiana w niniejszym Poradniku, w artykule na str. 9

Tablica 2. Klasyfikacja elementów murowych z ABK według gęstości brutto w stanie suchym

Klasa gęstości brutto

w stanie suchym

Zakres gęstości brutto

w kg/m

3

300

od 250 do 300

350

300 i 350

400

350 i 400

450

400 i 450

500

450 i 500

550

500 i 550

600

550 i 600

650

600 i 650

700

650 i 700

750

700 i 750

800

750 i 800

900

800 i 900

1000

900 i 1000

UWAGA- Gęstość brutto określa się z dokładnością do 5 kg/m

3

Tablica 3. Klasyfikacja elementów murowych z ABK według średniej wytrzymałości na ściskanie

(określonej w wilgotności 6

2 %)

Klasa wytrzymałości

na ściskanie

Średnia wytrzymałość

na ściskanie, N/mm

*)

1,5 1,5

2 2,0

2,5 2,5

3 3,0

3,5 3,5

4 4,0

4,5 4,5

5 5,0
6 6,0
7

7,0

*)

Wytrzymałość przy wilgotności 6

2 % oznaczona jako

b

wprowadzona została do normy dotyczącej

projektowania konstrukcji murowych PN-B-03002

W wyniku dyskusji z przedstawicielami projektantów określono również minimalne klasy wytrzymałości
dla danych klas gęstości (tab.4).

Tablica 4. Minimalne klasy wytrzymałości na ściskanie elementów murowych z ABK ze względu na

klasy gęstości

Klasa gęstości

Minimalna klasa

wytrzymałości

300; 350; 400

1,5

450; 500; 550

2,5

600; 650

3,0

700; 750

4,0

800; 900; 1000

5

Deklarowane przez producenta dane o wyrobie są zamieszczane w informacji załączanej do wyrobu
oznaczonego oznakowaniem

lub znakowanego znakiem budowlanym

. Przykład takiej

informacji, dotyczącej oznakowania

elementu murowego z autoklawizowanego betonu

komórkowego kategorii I, przedstawiono na załączonym rysunku.

Należy ponadto zwrócić uwagę, że w przepisach poszczególnych krajów mogą być stosowane
dodatkowe wymagania, wykraczające poza zakres podany w zamieszczonym przykładzie informacji
towarzyszącej oznakowaniu CE.

1489

Nazwa lub znak identyfikacyjny

oraz zarejestrowany adres producenta

06

Nr certyfikatu:1489-CPD-…. . . . . . . .

. . .

PN-EN 771-4:2004

wraz ze zmianą PN-EN 771-4:2004/A1:2006

Kategoria I 590×360×240 (mm) Elementy murowe

z autoklawizowanego betonu komórkowego

Wymiary: długość 590 (mm), szerokość 360 (mm), wysokość 240 (mm)
Tolerancje wymiarowe:

Kategoria: TLMB
Płaskość: 1,0 mm
Równoległość powierzchni: 1,0 mm

Określenie kształtu: jak na załączonym rysunku (Grupa 1 do zastosowań konstrukcyjnych)
Wytrzymałość na ściskanie: średnia 3,0 N/mm

2

(prostopadle do powierzchni wspornej, wycięty prostopadłościan), (Kategoria I)
Stałość wymiarów: zmiana wilgotności (skurcz) 0,19 mm/m.
Przyczepność: na podstawie badań: 0,32 N/mm

2

Reakcja na ogień: Euroklasa A1
Absorpcja wody:
Po 10’ 127 g/(m

2

·s

0,5

), po 30’ 106 g/(m

2

·s

0,5

), po 90’ 93 g/(m

2

·s

0,5

)

Współczynnik dyfuzji pary wodnej: 6.
Izolacyjność od bezpośrednich dźwięków powietrznych

Gęstość brutto w stanie suchym 400 kg/m

3

Określenie kształtu: jak wyżej

Deklarowana przewodność cieplna 0,110 W/m·K

(

10

, stan suchy)

Trwałość na zamrażanie/rozmrażanie: badana po 15 cyklach

Ubytek masy 0,0-1,5 %
Zmiana wytrzymałości 2,0 %

Substancje szkodliwe:

Stężenie naturalnych izotopów promieniotwórczych:

f

1

= 0,12±0,4

f

2

= 12,22±8,36 Bq/kg

(numer identyfikacyjny

jednostki notyfikowanej)

Ostatnie dwie cyfry roku w którym

znakowanie zostało nadane