3 Część druga





Część druga

Domowe
leczenie ziołami

Nowoczesne ziołolecznictwo łączy w sobie doświadczenia
medycyny ludowej i zdobycze współczesne/ nauki.
Warto czerpać z tej wiedzy korzyści dla siebie.

Zlotowe recepty
na różne dolegliwości ................... 52

Roślinne lekarstwa na: afty, artretyzm, astmę, biegunkę, bóle, cukrzycę, owrzodzenia skóry,
grzybicę stóp, infekcje gardła i układu moczowego, jęczmień, kamienie nerkowe, kłopoty
z pamięcią i wątrobą, łupież, menopauzę, miażdżycę, nadciśnienie, nadmierną potliwość
i napięcie nerwowe, nieżyt żołądka, obrzęki, wymioty, obniżony popęd seksualny, osłabienie
wiosenne, problemy skórne, przerost prostaty, przeziębienie, słabe żyły, spierzchnięte usta,
szumy w uszach, zaburzenia miesiączki, zapalenie spojówek, zaparcia, zmęczenie,
znerwicowane serce.

Rozdział 5

Zlotowe recepty na
różne dolegliwości

Leki roślinne, także przygotowane w domu, pomogą
uporać się z wieloma codziennymi kłopotami.

Powszechna opinia o ziolach głosi, że nie szkodzą, najwyżej
nie pomogą. Owszem. Nie pomogą, jeżeli jedyną zaletą za-
stosowanej rośliny będzie wiara, że poskutkuje. Tradycyjne
zielarstwo bardzo często zaleca "ziola" bezwartościowe pod względem
leczniczym. Ale leki domowe na pewno pomogą, jeśli będą przygotowa-
ne w odpowiedni sposób i - co
niezwykle ważne - z odpo-
wiedniego surowca. Dlatego
stosując zioła na własną rękę,
trzeba korzystać wyłącznie
z wiarygodnych źródeł infor-
macji (opartych na naukowych
podstawach) i nie zwlekać
z wizytą u lekarza w przypad-
ku poważniejszej choroby.




Zanim spróbujemy zamienić stosowane
dotąd leki na zioła o podobnym działaniu,
musimy bezwzględnie poradzić się specja-
listy. Dotyczy to zwłaszcza chorób prze-
wlekłych, jak cukrzyca, nadciśnienie, no-
wotwory. Zróbmy to także wtedy, gdy
chcemy wesprzeć ziołami kurację lekami
syntetycznymi.

Afty-bolesne
nadżerki w ustach

Za powstawanie tych dokuczliwych
nadżerek w jamie ustnej obwinia się stres,
wahania poziomu hormonów, obniżoną
odporność. Tak naprawdę jednak powo-
dują je drożdżaki. Afty po jakimś czasie
znikają same, ale ponieważ są bolesne,
warto znać sposoby, które przyspieszą ich
gojenie.

NALEWKA Z JEŻÓWKI. U wielu
osób afty rzeczywiście pojawiają się wów-
czas, gdy spada odporność organizmu.
Warto wtedy zastosować jeżówkę purpu-
rową, która usprawnia pracę systemu im-
munologicznego.

Przyjmować 2,5 ml nalewki 3 razy
dziennie; można też rozpuścić łyżeczkę na-
lewki w szklance wody i płukać tym roz-
tworem jamę ustną.

OLEJEK Z DRZEWA HERBA-
CIANEGO. Ten antyseptyczny środek,
pozyskiwany z australijskiego drzewa,
trzeba stosować ostrożnie, ponieważ ma
silne działanie.

Za pomocą szpatułki nałożyć l kroplę
olejku na aftę i poczekać, aż płyn odparuje.

SZAŁWIA DO PŁUKANIA
IPĘDZLOWANIA. Ziele to jest bardzo
skuteczne w przypadku wszelkich stanów
zapalnych w jamie ustnej.

Napar do płukania: 2,5 g ziół zalać fili-
żanką wrzątku, zostawić do naciągnięcia.




Przykłady miar
domowych

W domowych receptach bardzo często
stosuje się miary takie jak łyżeczka czy
szklanka. Ale ile to dokładnie jest?
Przecież wielkości sztućców oraz naczyń
mogą być bardzo różne.
Poniższe informacje pomogą rozwiać
wszelkie wątpliwości w tej kwestii.
Oto standardowe objętości niektórych
domowych miarek:

20 kropli

łyżka rozdrobnionych ziół
łyżeczka rozdrobnionych ziół
łyżka wody
łyżeczka wody
kieliszek wody
filiżanka lub
kieliszek do wina
szklanka wody

1ml
5-7 g
1,5-2 g

15 g (15 ml)
5 g (5 ml)
50 g (50 ml)

100 g (150 ml)
200 g, (200 ml)

Płukać jamę ustną kilka razy dziennie. Do
pędzlowania chorych miejsc stosuje się
nierozcieńczony wyciąg alkoholowy przy-
gotowany z ziela szałwii.

54 .Naturalne recepty

Artretyzm
i reumatyzm

Bóle stawów, nawet jeżeli nie są zbyt
silne, bardzo utrudniają życie. W wielu
przypadkach ulgę mogą przynieść domo-
we sposoby. Dzięki nim możliwe staje się
zmniejszenie ilości zażywanych dotąd le-
ków przeciwbólowych.

HERBATKA Z POKRZYWY. Na-
pary z tego ziela wspomagają leczenie
wszelkich schorzeń reumatycznych.

Zalać szklanką wrzątku jedną toreb-
kę pokrzywy i zapa-
rzać pod przykryciem
przez 5 minut. Pić do
trzech razy dziennie.

KOMPRESY
Z SIANA. Garść sia-
na włożyć do płócien-
nego woreczka i na-
moczyć w gorącej wo-
dzie. Wycisnąć nad-
miar wilgoci. Gdy
woreczek z sianem
ostygnie do temperatu-
ry około 42 stopni, po-
łożyć go na bolące
miejsce i przykryć ręcz-
nikiem. Pozostawić ta-
ki kompres na 40-50
minut.

Uwaga! Nie wolno

stosować żadnych cie-
płych kompresów przy
istniejących ostrych sta-
nach zapalnych i za-
czerwienieniu stawów.
Nie wykorzystuje się też
po raz drugi tego same-
go okładu - za każdym
razem należy przygoto-
wać nowy.




Pokrzywa może
być wewnętrznie
i zewnętrznie stosowana
jako środek w leczeniu
dolegliwości
reumatycznych.

KORA WIERZBY. To naturalne źró-
dło salicyn (podobny związek, kwas acety-
losalicylowy, nazywany jest aspiryną). Na-
par z kory tego drzewa może pomóc
w likwidowaniu stanów zapalnych stawów.

Zalać l łyżeczkę suszonej kory wierz-
bowej szklanką zimnej wody, po pewnym
czasie zagotować. Pić 3-5 razy dziennie po
filiżance.

LIŚĆ BRZOZY. Liście brzozy bro"
dawkowatej pomagają w oczyszczaniu
krwi, dzięki czemu skutecznie wspoma-
gają leczenie dolegliwości artretycznych
i reumatycznych. Najlepiej działa świeży
sok wyciśnięty z liści brzozy, ale dobry jest
_________ też napar: l łyżeczkę

suszonych liści zalać
szklanką wrzątku i za-
parzać pod przykry-
ciem. Pić kilka razy
dziennie po szklance.
OKŁAD Z GOR-
CZYCY. Papka z gor-
czycy pomaga przy
przewlekłych zwyrod-
nieniowych schorze-
niach stawów oraz reu-
matyzmie tkanek mięk-
kich, łagodzi ból. Nie
należy jednak stosować
jej zbyt długo, ponie-
waż może uszkodzić
skórę i znajdujące się w
niej zakończenia ner-
wowe.

Do 4 łyżek sproszko-
wanych nasion dodać
trochę ciepłej wody
i rozrobić na gęstą pap-
kę. Nakładać na bolące
miejsca.

OLEJEK SOSNOWY.
Uzyskany ze świeżych
igieł lub szczytów pę-
dów olejek wywołuje

Naturalne recepty 55

miejscowe przekrwienie
i łagodzi bóle reumatyczne.

Kilka kropli olejku wcie-
rać w bolące miejsce kilka ra-
zy dziennie.

(Astma,
czyli dychawica

W każdym przypadku
choroba ta wymaga specja-
listycznego leczenia oraz sto-
sowania środków szybko roz-
luźniających drogi oddechowe
oraz zmniejszających stan za-
palny. Nigdy nie należy prze-
rywać kuracji bez wiedzy leka-
rza! Warto go jednak zapytać,
czy można brać ziota dla zła-
godzenia objawów.

CZY WIESZ, ŻE...

...mięta była znana
ludzkości od stuleci?
Wymieniono ją m.in.
w egipskim papirusie
z XVII wieku p.n.e. Ale
jej najpopularniejszy ga-
tunek - miętę pieprzo-
wą - wyhodował dopie-
ro w XVII wieku Anglik
John Ray. Różne od-
miany mięty pieprzowej
uprawiano od tego
czasu w Anglii, a potem
w Ameryce Północnej.
Do Polski mięta pie-
przowa trafiła dopiero
po 1918 roku.

par. Aby oszczędzić czas,
warto przygotować nawet
trzy szklanki płynu naraz,
i w razie potrzeby podgrze-
wać go w kuchence mikro-
falowej.
Uwaga! Lukrecji nie nale-
ży przyjmować przez dłuż-
szy czas.

Bezsenność
i kłopoty ze snem

Na bezsenność cierpi wiele
osób. Zarówno pojedyncze
zioła, jak i mieszanki z kilku
roślin mogą ułatwić zasypia-
nie, a także sprawić, że sen
nie zostanie nagle przerwa-
ny w środku nocy.

KORZEŃ LUKRECJI.

Zawiera wiele składników łagodzących
odruch kaszlowy.

Płaską łyżeczkę korzenia lukrecji za-
lać szklanką gorącej wody i zaparzać
przez 10 minut. Codziennie pić gorący na-

UŚĆ MELISY. Swoje lecz-
nicze właściwości melisa zawdzięcza mię-
dzy innymi zawartym w niej terpenom.
Leki z melisy to łagodny i bezpieczny śro-
dek uspokajający, który także ułatwia za-
sypianie.




Czarci pazur
na reumatyzm

Jednym z najskuteczniejszych przy tym schorzeniu ziół jest ha-
korośl rozesłana (zwana też czarcim pazurem). Leki z korzenia
tej południowoafrykańskiej rośliny - o aktywności przeciwza-
palnej, przeciwbólowej i przeciwobrzękowej - uważane są za
bardzo obiecujące środki, zwłaszcza w leczeniu ograniczonej
ruchomości stawów. Badania prowadzone przez niemieckich
lekarzy wykazały, że w niektórych przypadkach czarci pazur
(w gotowych preparatach) może nawet zastąpić syntetyczne
leki przeciwzapalne. Zazwyczaj stosuje się od 1 do 3 kapsułek
2 razy dziennie, przez dwa lub trzy miesiące.

56 .Naturalne recepty

Zalać l torebkę lub l ły-
żeczkę ziela melisy szklanką
wrzątku i zaparzać pod przy-
kryciem przez 5 minut. Ciepłą
herbatkę melisową pić 2-3 razy
dziennie.

KORZEŃ KOZŁKA.
Koztek lekarski (Waleriana) za-
wiera składniki, które działają
uspokajająco i usypiająco.

Łyżkę sproszkowanego
korzenia zalać 1,5 szklanki
wrzącej wody i pozostawić do
naciągnięcia lub zaparzać
w termosie przez 30 minut.
Przecedzić i pić 3 razy dzien-
nie po 1/4 szklanki.

ZIOŁOWA PODUSZKA NASEN-
NA. Jeśli problemy z zasypianiem są
przejściowe, można wypróbować ziołową
poduszeczkę usypiającą. Gdy położy się ją
koło głowy, wydobywające się z niej aro-
maty ziół sprowadzą upragniony sen. Jest

CZY WIESZ, ŻE...

...zielem najpopular-
niejszym na świecie
i zarazem najbardziej
wszechstronnym jest
dziurawiec?
W przeszłości
wierzono, że chroni
przed opętaniem przez
diabła, stąd też jego
inna nazwa: Fuga
Daemonum (ucieczka
demonów).

to bardzo łagodny środek,
który można polecić tak-
że dzieciom.

Zmieszać po 15 g kwiatu ru-
mianku, pomarańczy, lawen-
dy, róży oraz po 20 g ziela
nostrzyka i liści melisy. Prze-
sypać mieszankę do worecz-
ka odpowiedniej wielkości,
uszytego z lnu lub bawełny.
Zaszyć gęstym ściegiem, tak
by zawartość się nie wysypy-
wała. Uszyć dodatkową po-
szewkę, którą będzie można
prać. Nie należy kłaść głowy
bezpośrednio na poduszecz-
ce - niektóre zioła mogą wy-
wołać reakcję alergiczną.

SZYSZKI CHMIELU. Zawierają
one między innymi olejki eteryczne, które
doskonale łagodzą stany niepokoju i lęku,
pomagają przy zaburzeniach snu, działają
nasennie i uspokajająco.




Nie męcz się
- weź męczennicę!

Męczennica cielista, czyli passifiora, pomaga,
gdy powtarzają się kłopoty z zaśnięciem, sen
jest niespokojhny, przerywany, budzimy się
za wcześnie lub gdy mamy wszystkie te objawy
naraz. Domowe napary lub gotowe preparaty
z ziela męczennicy łagodzą także niepokój i na-
pięcie nerwowe charakterystyczne dla zespołu

napięcia przedmiesiączkowego. Należy stosować wysuszone nadziemne części rośliny
w formie nalewki lub herbatki. W aptekach dostępna jest nalewka z męczennicy-zażywa
się ją 2-3 razy dziennie po 2,5 ml w niewielkiej ilości płynu. Męczennica doskonale
komponuje się z innymi ziołami uspokajającymi, tworząc mieszanki poprawiające sen, np.
mieszanka z męczennicy, lawendy i rumianku z męczennicy, liści melisy, korzenia
koztka (waleriany), arcydzięgla i kwiatów lipy z męczennicy, kwiatu maku, kwiatu głogu,
ziela marzanki z męczennicy, liści melisy, korzenia kozika i szyszek chmielu.

Łyżeczkę suszonych
szyszek zalać szklanką
wrzątku, zaparzać 5 mi-
nut. Pić po 1/2 szklanki
naparu 2-3 razy dziennie.

II Biegunka

Dolegliwość tę powo-
duje zwykle zatrucie po-
karmowe albo infekcja.
Silna biegunka, zwłaszcza
jeśli trwa długo, bywa
przyczyną odwodnienia
organizmu.

Dębowa kora pomaga
w leczeniu biegunki
wywołanej zarówno
przez drobnoustroje,
jak i drażniące
substancje
chemiczne.

KORA DĘBU. Za-
wiera garbniki (taniny),
które działają bakterio-
bójczo, przeciwwirusowo
i ściągające. Zmniejszają
przepuszczalność naczyń
włosowatych żołądka i je-
lit, zapobiegają odwod-
nieniu i utracie cennych so-
li mineralnych.

Łyżeczkę rozdrobnionej
kory dębowej zalać szklanką zimnej wody
i ogrzewać pod przykryciem przez 20-30
minut. Pić 3 razy dziennie po pół szklanki
ciepłego odwaru. Nie należy jednak prze-
sadzać - nadużywanie kory dębowej może
podrażnić przewód pokarmowy.

LESĆ JEŻYNY. Działa przeciwbakte-
ryjnie i ściągające.

Jedną łyżkę suszonych liści zalać szklan-
ką letniej wody, doprowadzić do wrzenia
i gotować pod przykryciem przez 15 minut.
Odstawić na 15 minut i przecedzić. Pić 2-3
razy dziennie między posiłkami po pół
szklanki naparu.

MIESZANKA PRZECIW BIE-
GUNCE. Zmieszać po 25 g kory dębu,
25 g kopru włoskiego i 50 g liści poziomki.
Dwie łyżki mieszanki zalać szklanką




wrzątku i zaparzać przez
10 minut. Pić 3-4 szklan-
ki dziennie, aż do ustania
dolegliwości.

OWOC TARNINY.
Zawiera garbniki, związ-
ki o działaniu przeciwza-
palnym i ściągającym.

Zalać l łyżkę suszonych
owoców szklanką wody
i gotować pod przykry-
ciem przez 5 minut. Od-
cedzić i ostudzić; pić
w 2-3 porcjach w ciągu
dnia, między posiłkami.
Dzieciom podaje się l ły-
żeczkę płynu 2-5 razy
dziennie.

Bóle głowy
i migreny

Nie ma chyba osoby,
która przynajmniej raz
w życiu nie cierpiałaby
na ból głowy. W jeszcze

trudniejszej sytuacji są ludzie, którzy
miewają bardzo silne napadowe bóle mi-
grenowe. Chemicznych leków przeciw-
bólowych nie powinno się brać zbyt czę-
sto. Lepiej zastępować je łagodniejszymi
lekami ziołowymi, nawet jeśli nie podzia-
łają tak radykalnie.

ZŁOCIEŃ MARUNA. Leki z wysu-
szonych liści i kwiatów złocienia są jed-
nym z najstarszych i najskuteczniejszych
leków przeciw migrenie. Zapobiegają na-
padom choroby, hamują wydzielanie sero-
toniny, działają przeciwzapalnie i przeciw-
zakrzepowo. Leki ze złocienia trzeba
stosować regularnie, a nie tylko przy napa-
dach bólu. W aptekach dostępna jest go-
towa nalewka ze złocienia.

58 Naturalne recepty

Można też przygotować
napar z liści złocienia (czu-
bata łyżeczka ziela na j
szklankę wrzątku). Pić 3 razy
dziennie. '

CZY WIESZ, ŻE...

.. .kilka kropli olejku
miętowego, naniesio-
nych na skórę, złagodzi
bóle mięśniowe
i nerwobóle. Działa
rozkurczowo. Miętowy
olejek eteryczny, czyli
mentol, ma również
silne właściwości
chłodzące.

KWIAT RUMIANKU, i j
Ma silne działanie przeciw-
zapalne, przeciwskurczowe,
wiąże toksyny bakteryjne,
pobudza przemianę materii,
zwęża rozszerzone w wyniku
stanu zapalnego naczynia
krwionośne.

Łyżkę kwiatów zalać
szklanką cieplej wody, zagoto-
wać i odcedzić. Pić pot szklanki 2 razy
dziennie, w przypadku tępych, pulsujących
bólów głowy.

ZIELE KRWAWNIKA. Pobudza
wydzielanie soku żołądkowego, działa prze-
ciwzapalne - bóle głowy często związane są
z kłopotami trawiennymi. Ziele krwawnika
zawiera też substancje łagodzące nudności,
które towarzyszą silnym bólom głowy.

Łyżeczkę ziół zalać szklanką wrzątku.
Odczekać pół minuty i odcedzić. Pić gorą-
cy napar codziennie rano.

KORA WIERZBY. Ma działanie
przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciw-
gorączkowe. Pomaga przy bólach głowy

nie tylko związanych z prz
ziębieniem (przygotowań
leku str. 54).

Ból pleców
po urazach

Plecy - skupisko mięśni, n<
wów i ścięgien - podatne
na bolesne urazy. Środki zi
Iowę mogą łagodzić ból, i
jeśli utrzymuje się on pon,
tydzień lub nawraca, trze1
koniecznie iść do lekarza.

KORZEŃ CHRZANU. Wywoh
miejscowe przekrwienie tkanek, co prs
spieszą usuwanie substancji toksyczny
z mięśni i łagodzi ich ból.

Świeży korzeń chrzanu należy zetrzeć
tarce o drobnych otworach, rozsmarow
cienką warstwą na kawałku czystego płot
i przykryć drugim kawałkiem płótna. Po
żyć na bolące miejsce i - w razie potrze
- umocować bandażem. Trzymać okład
kilku minut.

Dłuższy kontakt chrzanowego okła
ze skórą może spowodować jej podrażr
nie. Dlatego po zabiegu należy miejsce

Nalewki domowej roboty

Alkohol jest doskonałym rozpuszczalnikiem substancji czynnych zawartych w ziołach i owocach.
Przekonano się o tym już w średniowieczu. Alkoholowe eliksiry byty wówczas najwyżej cenionymi
środkami leczniczymi. Początkowo nalewki wytwarzano, zalewając zioła winem, a dopiero w XIX wie-
ku zaczęto używać spirytusu jako rozpuszczalnika,.

Dawniej wszystkie szanujące się panie domu przechowywały w swoich spiżarniach różnego rodzaju
nalewki ziołowe. Często to one właśnie zapewniały gospodyni szacunek otoczenia i wysoką pozycję
towarzyską. Receptury nalewek stanowiły ściśle chronioną tajemnicę i przekazywane byty z pokole-
nia na pokolenie. Najlepiej znana do dzisiaj jest nalewka ze świeżej melisy - bardzo pomocna przy
dolegliwościach na tle nerwicowym.

Naturalne recepty 59

r

Likier orzechowy

Domowa orzechówka poprawia trawienie
i pobudza apetyt.

Składniki: 5 rozdrobnionych niedojrzałych owoców
orzecha włoskiego 5 g skórki pomarańczowej
2 goździki 1 g anyżu 1 g kolendry szczypta zmielo-
nego korzenia kozfka 1 litr wódki żytniej 250 g cukru.
Orzechy i przyprawy zalać wódką. Przez 6 tygodni
trzymać w ciepłym miejscu. Przefiltrować,
dodać cukier oraz szczyptę koztka i dokładnie
wymieszać. Przelać do ciemnej butelki. Nalewka
powinna leżakować przez rok.




okładzie dokładnie umyć letnią wodą, de-
likatnie wytrzeć i posmarować środkiem
nawilżającym.

KORZEŃ KOZŁKA. Waleriana le-
piej jest znana jako środek uspokajający,
ale może także zmniejszyć ból pleców,
spowodowany napięciem, przepracowa-
niem i stresem. Mięśnie podczas bólu kur-
czą się - Waleriana pomoże je rozluźnić
(sposób przygotowania na str. 56).

OWOC PIEPRZOWCA. Znany jako
pieprz cayenne, zawiera rozgrzewające
kapsaicynoidy, związki o ostrym smaku,
wywołujące miejscowe przekrwienie skóry.

Sproszkowany pieprzowiec (składnik
preparatów gotowych) stosuje się zewnętrz-
nie, nie dłużej jednak niż dwa dni.

Ból zęba
(doraźna pomoc)

Trzeba się z nim, oczywiście, zgłosić do
dentysty i sprawdzić, co jest jego przyczy-
ną. Ale zanim dotrzemy do gabinetu, mo-
żemy spróbować uśmierzyć ból znanym
od dawna domowym środkiem.

GOŹDZIKI. Olejek goździkowy łago-
dzi ból zębów, ma również właściwości de-
zynfekujące. Kiedyś stomatolodzy używa-
li go do znieczulania podczas zabiegów.

Kroplę płynu umieścić bezpośrednio
na bolącym zębie lub nasączyć nim ku-
leczkę z waty i przytrzymać w bolącym
miejscu. Można użyć zwykłych goździ-
ków (znajdą się na półce z przyprawami).
Kilka pąków należy rozgnieść, najlepiej
w małym moździerzu, i położyć na zębie.

Chrypka
i podrażnienie gardła

Ból gardła albo chrypka nie zawsze są
sygnałem przeziębienia. Tak objawiać się
może niegroźne podrażnienie śluzówki
gardła. Pomoże ziołowa płukanka.

KWIAT ŚLAZU. To od dawna stoso-
wany środek na podrażnienia gardła.

3-4 łyżeczki suszonych pokrojonych
kwiatów ślazu (malwy) zalać filiżanką
zimnej wody. Odstawić na 5-10 godzin, że-
by rozpuściły się zawarte w nich śluzy.

60 Naturalne recepty

Rano odcedzić, krótko za-
gotować. Płukać gardło
3 razy dziennie, aż do ustą-
pienia dolegliwości. Można
też pić kilka razy dziennie po
filiżance.

Cukrzyca
(typ II)

Cukrzyca typu n (nieza-
leżna od insuliny) daje się
kontrolować za pomocą die-
ty i prostych zmian w stylu

życia. Pomogą też leki roślinne - mogą być
z powodzeniem stosowane jako łagodne
środki obniżające poziom cukru we krwi
(hipoglikemiczne), zwłaszcza w cukrzycy
o małym nasileniu i stanach przedcukrzyco-
wych. Stosowane obok odpowiedniej diety
pozwolą na zmniejszenie ilości przyjmowa-
nych leków syntetycznych.

NAOWOCNZA (STRĄKI) FASOU.
Lekarstwa przygotowane ze strąków faso-
li (bez nasion) skutecznie wspomagają le-
czenie tego typu cukrzycy. Wchodzą
w skład gotowych preparatów, ale można
też przygotować domowy środek.

Zalać szklanką wrzątku l ,5
łyżki rozdrobnionych suszo-
nych strąków fasoli i odsta-
wić do naciągnięcia. Pić 1-3 ra-
zy dziennie po l szklance.

CZY WIESZ, ŻE...

... najstarszym doku-
mentem w historii
mówiącym o cukrzycy
jest opis jej objawów
i sposobów leczenia,
spisany na egipskim
papirusie ok. 1555 ro-
ku p.n.e? Papirus ten
naukowcy odkryli
wTebach.

ZSŁERUTWICY. Podob-
nie jak strąki fasoli, zawiera
ono pochodne guanidyny,
które mają zdolność obniża-
nia stężenia cukrów prostych
we krwi i ułatwiają przecho-
dzenie glukozy do komórek.
Rutwica wchodzi w skład
mieszanek ziołowych. Można
ją przygotować samodzielnie.
Zmieszać po 50 g: ziela rutwicy, na-
owocni fasoli, liścia borówki czernicy, ko-
rzenia i kwiatu mniszka. Dwie łyżki ziół
zalać szklanką wody i gotować pod przy-
kryciem przez 3 minuty. Pić po szklance
napoju 3 razy dziennie.

Drzazga
i owrzodzenia skóry

Wyjęcie drzazgi z palca lub stopy to nic
trudnego, chyba że tkwi ona bardzo głę-
boko i miejsce wokół staje się czerwone.




Zioła w spiżami

Wiele ziół to jednocześnie przyprawy, które każda go-
spodyni ma w swojej kuchni. Trzeba jednak pamiętać,
że jeśli przyprawy stoją na półce od roku lub dłużej, to
na pewno straciły już swą moc (nie mówiąc o aromacie).
Kupuj więc zioła w niewielkich ilościach i co jakiś czas
wymieniaj te, których nie zużyłaś. Przechowuj je
w szczelnie zamkniętych stoikach z dala od światła
i ciepła - tak jak leki. Jeżeli przepis wymaga zmielenia
jakiejś przyprawy, rób to przed samym przygotowaniem
potrawy, by nie ulotniły się cenne olejki eteryczne.

Wówczas trzeba sprawić, by drzazga znala-
zła się jak najbliżej powierzchni skóry.

OKŁAD Z LIŚCIA ALOESU. "Wy-
ciąga" drzazgi, goi rany, leczy owrzodze-
nia i stany zapalne skóry.

Dokładnie umyty liść przecinamy
wzdłuż na pot, przykładamy miąższem do
skaleczonego miejsca i zawijamy. Najlepiej
zastosować taki opatrunek na noc. Po tym
czasie czubek drzazgi powinien już wysta-
wać nad skórę i łatwo go będzie wyjąć.

Grzybica stóp

Grzybica często atakuje, na przykład po
wizycie na basenie. Ale nie tylko. Również
pocące się stopy, ukryte w grubym, nieprze-
wiewnym obuwiu, są na nią narażone.

CZOSNKOWA KĄPIEL NÓG. Czo-
snek ma bardzo silne właściwości bakterio-
bójcze i przeciwgrzybicze.

Do miski z ciepłą wodą (w takiej ilości,
by pokryła całe stopy) dodać kilka zmiaż-
dżonych ząbków czosnku i łyżkę alkoholu.
Moczyć nogi przez 15 minut (raz dziennie),
dokładnie wytrzeć, także przestrzenie mię-
dzy palcami.

DĘBOWA KĄPIEL. Garść rozdrob-
nionej kory dębowej zalać 1/2 litra zimnej
wody, gotować na małym ogniu 20 minut.
Przecedzić, wlać do miski z wodą i moczyć
w niej nogi przez 15 minut. Taka kąpiel do-
skonale zrobi zwłaszcza popękanej skórze
z odparzeniami. Można dodać kilka kropli
kojącego olejku rozmarynowego.

MIESZANKA ODKAŻAJĄCA.
Zmieszać po 20 g mięty, szałwii, arniki i 40 g
tymianku (mieszankę należy przechowywać
w szczelnie zamkniętym słoiku).

3 łyżki mieszanki ziołowej zalać litrem
wrzątku i zaparzać przez 20 minut pod
przykryciem. Przecedzić, wlać do miednicy,
uzupełnić 4 litrami cieplej wody. Moczyć
stopy przez 15-20 minut.

Puder ziołowy

Nadmiar potu powoduje niemiły zapach

1 sprzyja grzybicy stóp. Puder może pomóc
w obu przypadkach. W dużym stoju zmie-
szać 1/2 filiżanki glinki kosmetycznej,

2 łyżki sproszkowanego imbiru i 1/2 filiżanki
sproszkowanej maranty. Zakręcić stoik,
potrząsać nim, aż składniki się wymieszają.
Dodać 20 kropli olejku z drzewa herbaciane-
go lub lawendowego, potrząsać. Przesiać
przez gęste sitko. Przechowywać w szczel-
nym słoju z ciemnego szkła.




Hemoroidy
-żylaki odbytu

Hemoroidy, łatwo krwawiące i bolesne
guzki, pojawiają się wówczas, gdy odpływ
krwi z okolic odbytu jest utrudniony z róż-
nych powodów (np. ciąża, częste zaparcia).
Warto wtedy sięgać po zioła o działaniu
przeciwobrzękowym, przeciwzapalnym
i ułatwiającym oddawanie stolca.

62 Naturalne recepty

NAPAR Z ZIELA
NOSTRZYKA ŻÓŁTE-
GO. Wspomaga leczenie
zespołu pozakrzepowego
hemoroidów.

1-2 łyżeczki ziela zalać
filiżanką wrzątku i zosta-
wić do naciągnięcia. Pić
2-3 razy dziennie.

KORA DĘBU. Obfi-
tujące w ściągające i bak-
teriobójcze garbniki pre-
paraty z kory dębowej,
stosowane zewnętrznie,
wspomagają leczenie he-
moroidów.

LIŚCIE SENESU.
Napary z tej rośliny mają
silne działanie przeczysz-
czające. To cenny środek
leczniczy, zwłaszcza przy
częstych, nawykowych za-
parciach. Senesu nie nale-
ży jednak przyjmować
bez porady lekarskiej
przez czas dłuższy niż 1-2
tygodnie. Może to bo-
wiem spowodować osła-
bienie ruchów robaczko-
wych jelit i nasilenie się
dolegliwości.




Infekcje
gardła i jamy ustnej

Przy wszelkich podrażnieniach i sta-
nach zapalnych błony śluzowej jamy ust-
nej, dziąseł lub gardła skutecznym lekiem
okazują się płukanki z szałwii, dębu, ty-
mianku, nagietka, babki lancetowatej, ru-
mianku. Krwawienia z dziąseł mogą być
ostrzeżeniem, że pojawiły się schorzenia
przyzębia, a one wymagają leczenia sto-
matologicznego. Gdy jednak infekcja ma

bardziej niewinne przy-
czyny, zioła pomogą.

USC SZAŁWII. Ma

silne działanie przeciw-
zapalne, antybakteryjne
i ściągające. Powstrzy-
muje rozwój wirusów, ha-
muje krwawienie. Właści-
wości szałwii pomagają
przy stanach zapalnych
błony śluzowej jamy ust-
nej. Naparem płucze się
usta kilka razy dziennie.
KWIATY NAGIET-
KA. Płukanie naparem
jamy ustnej i gardła
przyspiesza gojenie, dzia-
ła przeciwzapalnie. Wy-
ciągi z nagietka mają
także korzystny wpływ
ochronny i regenerujący
na błony śluzowe jamy
ustnej, gardła i nosa, wy-
kazują działanie bakte-
riobójcze i grzybobójcze.
LIŚCIE BABKI LAN-
CETOWATEJ. Płuka-
nie naparem pomaga
przy stanach zapalnych
błony śluzowej jamy ust-
nej i gardła, zmniejsza
przekrwienie śluzówek,
łagodzi podrażnienia, ściąga, ma działanie
przeciwbakteryjne.

Nagietek należy
do starych ziół.
Używano go jako
leku przeciw dżumie,
żółtaczce,
brodawkom, a nawet
afrodyzjaku! Nauka
uznała go za cenny
surowiec leczniczy,
choć nie w tych
zakresach.

3 łyżeczki ziół zalać filiżanką wrzątku
i pozostawić do naciągnięcia. Płukać kilka
razy dziennie.

KOSZYCZKI RUMIANKU. Ru-
mianek należy do ziół o najbardziej wszech-
stronnym działaniu. Jego kwiaty zawiera-
ją bardzo dużo olejku eterycznego, fla-
wonoidów i innych cennych substancji.
Działają przeciwzapalnie na błony śluzo-
we i skórę, mają też działanie przeciwbak-

rr

feryjne i rozkurczowe, co
okazuje się bardzo po-
mocne w przypadku wie-
lu, zdawałoby się bardzo od-
miennych dolegliwości.

Infekcje
intymne

Troska o higienę intymną
może zapobiec wielu infek-
cjom dróg rodnych i pęche-
rza. Upławy, pobolewanie w dole brzucha
lub w okolicach pachwiny to objawy, któ-
re powinny skłonić do szybkiej wizyty u le-
karza - mogą świadczyć o zapaleniu jajni-
ków. W przypadku podrażnień okolic in-
tymnych i nieswoistych, białych upławów
pomogą trzy ziota.

NAPAR Z JASNOTY BIAŁEJ.

W lekkich stanach zapalnych śluzówki,

CZY WIESZ, ŻE...

.. .kora dębowa jest tak
skuteczna, ponieważ jej
garbniki wiążą się z biał-
kiem komórek drobno-
ustrojów? Dzięki temu
działają silnie bakterio-
bójczo i unieczynniają
toksyny bakteryjne.

gdy pojawiają się uplawy,
napar z kwiatu jasnoty
można stosować do prze-
mywania pochwy, nasiadó-
wek i kąpieli.
Naparem, w proporcjach 2 ły-
żeczki wysuszonych kwiatów
na filiżankę wrzątku, prze-
mywa się zainfekowane okoli-
ce lub dolewa ziół do miski
z wodą.
JSTAPAR Z RUMIANKU.
Przyspiesza gojenie, niszczy
bakterie i ich toksyny, działa dezodorująco.
Stosować jak wyżej.

Uwaga! Może uczulać.

ODWAR Z KORY DĘBU. Odwarze
sproszkowanej młodej kory (5 g surowca na
litr wody) ma podobne zastosowanie. Do-
daje się go do kąpieli, płukań, obmywań.




Czas trwania
kuracji ziołowej

Czas trwania kuracji lekiem roślinnym zależy
oczywiście od rodzaju schorzenia i zastosowa-
nego środka, ale większość tzw. kuracji zioło-
wych prowadzi się przez 4 do 6 tygodni.
Po dwutygodniowej przerwie kurację można
powtórzyć. Są jednak preparaty roślinne, które
nie mogą być - bez porady lekarza - stosowa-
ne dłużej niż 2 tygodnie (np. z korzenia ratanii). Niektóre nie mogą być stosowane dłużej
niż 2-3 tygodnie (np. z kory dębowej). Preparaty zalecane w nieswoistych biegunkach,
np. z ziela przywrotnika, kłącza pięciornika lub owocu borówki czernicy,
stosuje się zwykle 3-4 dni.

Roślinnych leków immunostymulujących z ziela jeżówki purpurowej nie stosuje się dłużej
niż 8 tygodni, zaś środki tonizujące i adaptogenne z korzenia żeń-szenia lub z korzenia
eleuterokoka można zażywać do 3 miesięcy.

64 .Naturalne recepty

W przeciwieństwie do rumianku prepara-
ty z dębu nie powodują alergii.

Infekcje układu
moczowego

Rośliny lecznicze mają wielkie znaczenie
w zapobieganiu nawracającym zakażeniom
dróg moczowych, a zwlaszcza pęcherza.
Schorzenia te występują szczególnie często
u kobiet. Krótkotrwale podawanie naparów
z mieszanek ziołowych lub niektórych pre-
paratów roślinnych może znacznie ograni-
czyć nawroty choroby. W ostatnich latach
wprowadzono wiele skutecznych leków (an-
tybiotyków i sulfonamidów), ale zaintereso-
wanie lekami roślinnymi wcale nie zmalało.
Nie bez powodu. W leczeniu schorzeń dróg
moczowych stosuje się środki roślinne
o działaniu bakteriobójczym i dezynfekują-
cym (liść mącznicy i borówki brusznicy,




a także owoc jałowca, korzeń lubczyka, ko-
rzeń wilżyny ciernistej) oraz zioła pobudza-
jące wydzielanie moczu (liść pokrzywy, ko-
rzeń i ziele mniszka, ziele nawłoci, kłącze
perzu oraz ziele skrzypu).

USC MĄCZNICY. Leki z liści mącz-
nicy lekarskiej działają bakteriobójczo.

4 łyżeczki liści zalać zimną wodą i zosta-
wić na noc. Odcedzić, krótko zagotować
i przelać do termosu. Pić po trochu w ciągu
dnia. Nie stosować przez dłuższy czas bez
konsultacji z lekarzem.

KORZEŃ I KŁĄCZE WILŻYNY.
Napar z wilżyny ciernistej ma działanie
diuretyczne (zwiększa objętość wydalane-
go moczu), co jest pomocne w stanach za-
palnych. Bywa też stosowany jako środek
profilaktyczny przy piasku nerkowym.

Łyżeczkę surowca zalać filiżanką wrząt-
ku i pozostawić na 20-30 minut do nacią-
gnięcia. Pić 3-6 razy dziennie po filiżance.

ZIELE POKRZYWY. Substancje ko-
rzystnie wpływające na układ moczowy
obecne są w liściach i korzeniach pokrzywy.
Ma ona właściwości moczopędne, przeciw-

Dawkowanie ziół

Dawkowanie wszelkich leków pochodzenia
roślinnego powinno być zgodne z zaleceniami.
Na przykład w przypadku preparatów
z owoców jałowca dawka dobowa nie może
przekraczać 10 g surowca. Przedawkowanie
mieszanek ziołowych zawierających owoc
jałowca lub preparatów z niego otrzymanych
może spowodować uszkodzenia nerek.
Dlatego też w ziołolecznictwie należy ściśle

stosować takie dawki leków pochodzenia roślinnego, jakie określone zostały w monogra-
fiach opracowanych przez gremia kompetentnych naukowców: Komisji E lub ESCOP
(European Scientific Cooperative for Phytotherapy) - w wyniku badań farmakologicznych,
toksykologicznych i klinicznych.

zapalne i przeciwbakteryjne. Zwiększa ilość
wydalanego moczu, a wraz z nim - szkodli-
wych produktów przemiany materii,
zwłaszcza mocznika. Napary, odwary i sok
z pokrzywy (dostępny w aptekach) są po-
mocne w leczeniu przewlekłych zakażeń
układu moczowego.

Aby przygotować napar, łyżeczkę ziela
zalewa się filiżanką wrzątku i pozostawia
do naciągnięcia. Pije się 5-8 razy dziennie
po filiżance.

ZIELE NAWŁOd. Jest obecnie naj-
częściej zalecanym, bardzo skutecznym
środkiem leczniczym przy zakażeniach dróg
moczowych. Nawtoć dezynfekuje drogi
moczowe, zwiększa objętość wydalanego
moczu (nie wpływając na gospodarkę elek-
trolitową), wykazuje tak zwane działanie
płuczące. Działa moczopędnie, przeciwbó-
lowe i przeciwzapalnie.

1,5 łyżeczki suszonych ziół zalać szklan-
ką wrzątku i zostawić do naciągnięcia. Pić
3-4 razy dziennie po pól szklanki.

LIŚCIE BRZOZY. Za- _
wierają one substancje, któ-
re pobudzają wydzielanie
moczu, ale nie mają właści-
wości moczopędnych. Na-
pary z liści brzozy (przygoto-
wane jak wyżej) stosuje się
najczęściej w przewlekłych
chorobach dróg moczowych,
które prowadzą do skąpo-
moczu.

SKRZYP POLNY. Dzia-
ła lekko moczopędnie, zwięk-
sza ilość wydalanego moczu,
wypłukuje z pęcherza szkod-
liwe substancje. Działa też
ochronnie na nabłonek dróg
moczowych.

2 łyżeczki ziela zalać fili-
żanką wrzątku, pozostawić na
15 minut do naciągnięcia. Pić
3 razy dziennie.

CZY WIESZ, ZE..

.. .nawtoć znana byta
już w XVI wieku jako
środek leczący rany?
Prawdopodobnie sto-
sowano ją również jako
lek moczopędny.
Dziś coraz częściej
mówi się o nawtoci
jako o jednej z roślin
XXI wieku. Preparaty
11 z naziemnych części
nawtoci pospolitej
to bardzo cenny lek,
skutecznie zapobiega-
jący tworzeniu się
kamieni moczowych
i piasku nerkowego.

Jęczmień
na powiece

Jęczmień - zapalenie gruczołów powie-
kowych - to niegroźna, choć bolesna i szpe-
cąca dolegliwość. Najczęściej mija sama, ale
proces gojenia można przyspieszyć.

KOMPRES ZE ŚWIETLIKA. Uła-
twi gojenie się chorej powieki.

Zaparzyć torebkę świetlika w 1/2
szklanki wrzątku. Po 5 minutach odcisnąć
nadmiar wody i lekko ostudzić. Położyć
torebkę na powiece i trzymać, dopóki nie
ostygnie. Powtarzać 2-3 razy dziennie

Kamienie
i piasek nerkowy

Zbudowane są z odpadków różnych
substancji (najczęściej soli), których orga-
nizm nie zdołał się pozbyć. Są
różne rodzaje kamieni ner-
kowych i walczy się z nimi
za pomocą różnych środ-
ków. Ziołowe leki mogą za-
równo skutecznie zapobiegać
tworzeniu się złogów w ner-
kach, jak i ułatwiać ich usu-
wanie. Pomagają zioła, któ-
re stosuje się także przy in-
fekcjach dróg moczowych,
przede wszystkim nawloc, po-
krzywa i skrzyp.

Zioła te można pić, ale w przy-
padku piasku i kamieni w ner-
kach pomagają też kąpiele
i półkąpiele ziołowe.

PÓŁKĄPIEL ZE SKRZY-
PU. Pomoże przy piasku
w nerkach, a nawet przy drob-
nych kamieniach nerkowych.

66 Naturalne recepty

Pótkąpiele z dodatkiem skrzypowego na-
paru powinny być gorące.

Płyn do kąpieli: 10 dag ziela skrzypu
polnego zalać na noc zimną wodą. Na-
stępnego dnia doprowadzić zioła do wrze-
nia i wlać do wanny (woda powinna się-
gać powyżej nerek). Podczas dwudziesto-
minutowej kąpieli popijać małymi łykami
napar ze skrzypu (łyżeczka skrzypu na
szklankę wrzątku). Zabieg może sprawić,
że piasek zacznie schodzić.

MIESZANKA POMOCNA PRZY
KAMIENIACH MOCZANOWYCH.
W pozbyciu się tego typu złogów pomaga
kombinacja pięciu ziół.

Zmieszać po 4 dag liści borówki bruszni-
cy, brzozy, porzeczki czarnej, korzeni wilży-
ny i perzu. Na każdą łyżkę stołową mie-
szanki wziąć szklankę wody. Gotować zioła

2 minuty, przecedzić. Pić 3 razy dziennie po
szklance, między głównymi posiłkami.

MIESZANKA POMOCNA PRZY
KAMIENIACH SZCZAWIANO-
WYCH. Przy takich złogach skuteczny
jest inny zestaw. Wymieszać po 5 dag ko-
rzenia mniszka, koszyczków rumianku,
ziela skrzypu polnego, rdestu ptasie-
go i kłączy perzu. Trzy łyżki ziół zalać

3 szklankami wody i gotować przez 5 mi-
nut. Przecedzić i pić 3 razy dziennie po
jednej szklance, 15 minut po jedzeniu.

I Kłopoty z pamięcią
i koncentracją

PREPARATY Z MIŁORZĘBU
(GINKGO BILOBA). Roślina ta zawie-
ra substancje (ginkgolidy) o budowie ni-
gdzie indziej nie spotykanej. Składniki li-
ści miłorzębu mają wpływ na krążenie
i procesy energetyczne mózgu. Poprawia-
ją jego ukrwienie, zapewniają lepsze odży-
wianie komórek. Flawonoidy zapobiega-
ją uszkadzaniu tkanek mózgowych przez

Postacie leków
roślinnych

Leki roślinne mogą mieć wiele postaci. Oto
najczęściej spotykane formy.

Kapsułki ziołowe- w Polsce są to zmi-
kronizowane (rozdrobnione) zioła, zamknięte
w żelatynowej osłonce. Zioła te są standary-
zowane, co oznacza, że w każdej kapsułce
zawarta jest taka sama ilość głównej - leczni-
czej - substancji czynnej. W nie standaryzo-
wanych preparatach zawartość tych substan-
cji znacznie się różni.

Macerat - przygotowywany jest w propor-
cjach 1:20 (1 część surowca - 20 części
wody). Zioła zalewa się przegotowaną wodą
o temperaturze pokojowej i pozostawia na
6-10 godzirLW ten sposób przyrządza się


^<^JAi Jy5 .

wolne rodniki, a inne związki nie dopusz-
czają do powstawania skrzepów w naczy-
niach krwionośnych i uszkodzeń nerwów.

Preparaty z miłorzębu wpływają też na
układ immunologiczny. Mają bardzo
duże znaczenie w przypadku osłabienia
pamięci, w chorobach wieku podeszłego,
miażdżycy, zaburzeniach krążenia mózgo-
wego. Pomagają przy osłabieniu napięcia
naczyń żylnych, zwiększonej przepuszczal-
ności naczyń włosowatych i postępującej
z wiekiem ich łamliwości. Inne wskazania




Naturalne recepty 67

najczęściej leki z ziół zawierających substancje
auzowe.

Syrop - sporządza się, rozpuszczając cukier
w naparach, odwarach, sokach owocowych
kto ich mieszaninach. Melita to odmiana syro-
pu, w którym zamiast cukru użyto miodu. Pro-
porcje: np. 1 część naparu na 1 część cukru
lub miodu.
Nalewka - inaczej wyciąg alkoholowy - po-

staje z rozdrobnionych ziół zalanych 70-pro-
cantowym etanolem (spirytusem rektyfikowa-
#m) w proporcjach 1:5 lub 1:10 (w tym 1 część
art. w zależności od tego, czy substancje za-
tarte w surowcu działają silnie, czy słabo.

Kremy i maści-to substancje roślinne

rozpuszczone w obojętnym nośniku (np. wa-
zelinie, lanolinie), stosowane tylko do użytku
rewnętrznego.
Oleje - przygotowuje się je z roztworu lub za-

'esiny substancji czynnych i oleju roślinnego
UD mineralnego. Można też otrzymać olej
eczniczy przez wytrawianie w nim ziół na gorąco
:ardzo skoncentrowane naturalne olejki są de-
r/towane z różnych części roślin).

Kompres lub okład - kawałek

miękkiego materiału (na przykład bawełny,
hu albo gazy) zamoczony w naparze lub
odwarze z ziół przykłada się na chore




miejsce. Kompres trzyma się tak długo, aż
wyschnie lub wystygnie, po czym powtarza się
cały zabieg. Można także robić okłady
przygotowane z papki ziołowej.
Kałaplazm - jest to gorący okład z papki
mącznej, siemienia lnianego, owsa, substancji
oleistych itp. Stosowany najczęściej w leczeniu
stanów zapalnych i ropnych.

do stosowania miłorzębu to: zmiany na-
czyniowe w przebiegu cukrzycy, zatrucia
metalami ciężkimi i innymi truciznami,
zaburzenia obwodowego krążenia krwi,
niedokrwienie i niedotlenienie mózgu
(bóle głowy, zawroty, osłabienie pamięci,
obniżenie wydolności intelektualnej i kon-
centracji, zaburzenia w sferze uczuciowej).
Miłorząb wzmacnia wszystkie naczynia
krwionośne i chroni mózg przed udarem.
Lepiej stosować miłorząb w postaci goto-
wych preparatów niż herbatek. Jego suche

liście zawierają silne alergeny, które są usu-
wane podczas produkcji leków.

Kłopoty z wątrobą
i woreczkiem

Zaburzenia w odpływie żółci bardzo czę-
sto sygnalizowane są przez mdłości, uczucie
rozpierania w podbrzuszu, ból pod żebrami.
To sygnały, że woreczek żółciowy źle pracu-
je. Pomogą zioła rozkurczowe i żółciopędne.

68 .Naturalne recepty

OSTROPESTPLAMISTY. Z dojrza-
łych, pozbawionych puchu kielichowego
owoców uzyskuje się flawonoidy (np. sylibi-
nę) i fitosterole, które chronią miąższ wątro-
by przed działaniem związków toksycznych,
takich jak alkohol czy pestycydy. Roślina ta
działa źólciopędnie, skutecznie wspomaga
leczenie przewlekłych zapalnych schorzeń
i marskości wątroby.

Ostropest powinno się stosować w for-
mie gotowych, standaryzowanych prepa-
ratów. W przypadku słabego wydzielania
soku żołądkowego można przygotować
napar z rozgniecionych owoców (łyżka na
filiżankę wrzątku) i pić 3 razy dziennie.

NAPAR Z DZIURAWCA. Pomaga
przy osłabieniu czynności wątroby, w sta-
nach skurczowych dróg żółciowych. Dzia-
ła rozkurczowo na mięśnie gładkie dróg
żółciowych, ułatwia przepływ żółci do
dwunastnicy, przeciwdziała zastojowi żół-
ci w pęcherzyku, zapobiega tworzeniu się
kamieni. Wpływa ściągające na śluzówkę
przewodu pokarmowego, przeciwzapalnie
i przeciwbakteryjnie. Hamuje __
drobne krwawienia i usz-
czelnia ściany naczyń wło-
sowatych.

1-2,5 łyżeczki ziela zalać
filiżanką wrzątku i zostawić
do naciągnięcia. Pić po 2-3 fi-
liżanki dziennie.

GLISTNIK JASKÓŁ-
CZE ZIELE. Działa rozkur-
czowo na przewód pokarmo-
wy i drogi żółciowe. Powinien
być stosowany w postaci go-
towych preparatów.

II Łupież głowy

Wygląda nieestetycznie,
ale nie zagraża zdrowiu. Do
jego powstawania mogą się
przyczyniać nieodpowiednie

CZY WIESZ. ŻE

... dawniej ostropest
plamisty, zmieszany
z miodem pitnym,
stosowano jako
środek wymiotny?
Z liści i nasion ostro-
pestu przygotowywano
też destylat, który poda-
wany byt przy gorączce
i kłujących bólach
w boku, przeciw
dżumie, truciznom.
W postaci okładów
stosowano go przy
schorzeniach wątroby
oraz przy omdleniach.

kosmetyki, alergie pokarmowe, infekcje,
stres. Jeśli łupież jest tłusty i żółtawy albo
jeżeli tworzą się grube, suche łuski, po któ-
rych zostają czerwone ślady, trzeba jednak
iść do dermatologa. Mogą to być objawy
takich schorzeń jak łuszczyca albo zapale-
nie skóry.

NAPARY Z POKRZYWY I POD-
BIAŁU. Pomagają zwalczyć i tojotok,
i łupież. Łagodzą podrażnienia, hamują
stany zapalne.

Łyżkę pokruszonych korzeni lub 4 łyż-
ki liści pokrzywy zalać szklanką wrzątku,
przykryć i odstawić na 15 minut, przece-
dzić. Po myciu płukać włosy. Podobnie
działa płukanka z podbiału. Łyżkę liści za-
lać szklanką wody, pogotować przez 5 mi-
nut i przecedzić.

PŁUKANKA Z ROZMARYNU.
Przygotować odwar z 2 łyżek stołowych
rozmarynu i jednej szklanki wrzątku; za-
parzać pod przykryciem na małym ogniu
przez 20 minut, przecedzić, ostudzić.
______ Po wypłukaniu włosów mo-
żna ją zmyć po kilku mi-
nutach, ale to nie jest ko-
nieczne.

TYMIANKOWA OD-
ŻYWKA. Zagotować 4 łyż-
ki ziół w 2 szklankach wody
i zaparzać przez 10 minut;

przecedzić i ostudzić. Umyć
dokładnie włosy i wmasować
zioła w skórę głowy. Nie trze-
ba spłukiwać.

WYCIĄG Z JEMIOŁY.
Otrzymany ze świeżego ziela
wyciąg ma działanie bakte-
riobójcze i ściągające.
Jemioła hamuje nadmierne
wydzielanie łoju, a więc jest
bardzo dobrym składnikiem
preparatów do mycia tłu-
stych włosów.

Naturalne recepty 69

II Menopauza

Z wiekiem, wraz z
ustaniem pracy jajników,
spada poziom hormonów
płciowych, zwłaszcza es-
trogenów. Organizm za-
czyna to odczuwać i poja-
wiają się różne - fizyczne i
psychiczne - dolegliwości.
Podstawową rośliną leczni-
czą, stosowaną w łagodze-
niu niemiłych objawów
menopauzy, jest pluskwica
groniasta. Jej kłącze uzna-
ne zostało przez Komisję E
za jedyną roślinę leczniczą,
która ma naukowo udo-
kumentowane właściwości
estrogenne. Wszystkie inne
rośliny stosowane w tra-
dycyjnym ziołolecznictwie
nie zostały dostatecznie
przebadane (trwają bada-
nia fitochemiczne, farma-
kologiczne, toksykologicz-
ne i kliniczne), by można
było potwierdzić przypisy-
wane im właściwości. Są one jednak po-
wszechnie stosowane w łagodzeniu obja-
wów menopauzy jako środki pomocnicze,
wspomagające zasadniczą terapię.

Gdy rozetrzemy
w palcach kwiaty
dziurawca, zobaczymy
krwistoczerwony sok.
To antydepresyjna
hiperycyna, która nie
rozpuszcza się
w wodzie.

KORZEŃPLUSKWICY GRONIA-
STEJ. Jest ona najważniejszą rośliną leczni-
czą stosowaną w łagodzeniu objawów me-
nopauzy. Preparaty z pluskwicy są stoso-
wane wyłącznie w postaci standaryzowa-
nych wyciągów. Nie powinno się ich przyj-
mować dłużej niż 6 miesięcy

MIESZANKA ZIOŁOWA. W łago-
dzeniu objawów menopauzy można sto-
sować różnego rodzaju mieszanki zawiera-
jące w swoim składzie takie zioła, jak:

szyszki chmielowe, kwiat jasnoty białej,




korzeń kozika, liść meli-
sy, kwiat nagietka, kwiat
malwy czarnej oraz ziele
tasznika i ziele dziurawca.
ALKOHOLOWY WY-
CIĄG Z DZIURAWCA.
Ze względu na jego prze-
ciwdepresyjne właściwości
jest on skutecznym pre-
paratem leczniczym w sta-
nach niepokoju i napięcia
w okresie przekwitania.
Uwaga! Wyciąg z dziu-
rawca może powodować
skutki uboczne (uczulenie
na światło), a także wcho-
dzić w interakcje z innymi
lekami.

KOMPOZYCJE WY-
CIĄGÓW ZZIÓŁ. Do-
brym zestawem są wy-
ciągi z dziurawca, meli-
sy (działa uspokajająco)
oraz głogu (tonizuje mię-
sień sercowy).

Miażdżyca

Istotą tej choroby są niekorzystne
zmiany wewnątrz ścian tętnic. Spowodo-
wane są one odkładaniem się złogów za-
wierających głównie cholesterol. Następu-
je zwężenie światła tętnic, zmniejszenie
przepływu krwi i niedotlenienie tkanek,
zwłaszcza mózgu, mięśnia sercowego
i kończyn dolnych. Grozi to udarem mó-
zgu, zawałem serca, chorobą Burgera,
nadciśnieniem tętniczym. Preparaty ro-
ślinne mają duże znaczenie w zapobiega-
niu i leczeniu tej choroby, jeśli są stoso-
wane regularnie przez dłuższy czas. Naj-
większe znaczenie mają karczoch i czo-
snek, ale pomocne są także głóg (wpływa
na krążenie wieńcowe) i miłorząb japoński
(wpływa na krążenie mózgowe).

70 .Naturalne recepty

WYCIĄGI Z KARCZOCHA ZWY-
CZAJNEGO. Ta okazała bylina, zwana
też artyszokiem, jest rośliną warzywną po-
wszechnie uprawianą w południowo-za-
chodniej Europie. Delikatny miąższ kwia-
tu karczocha to bardzo smaczne warzywo.
Cenne właściwości lecznicze mają jednak

Karczoch obniża
cholesterol

Substancje czynne w liściach
karczocha (głównie polifenole)
rzeczywiście obniżają poziom
cholesterolu i lipidów we krwi.

Potwierdziły to przeprowadzone w ostat-
nich latach badania farmakologiczne
i kliniczne. W badaniach klinicznych osią-
gnięto zmniejszenie stężenia cholesterolu
całkowitego o prawie potowe, a lipidów
o około 1/4. Dzięki tym wynikom
wykwintne warzywo znalazło się
w centrum zainteresowania wielu produ-
centów leków przeciwmiażdżycowych.




nie potrawy, a standaryzowane wyciągi z
liści karczocha. Wzmagają one wytwarza-
nie i przepływ żółci oraz obniżają poziom
cholesterolu i tłuszczów (lipidów) we krwi.
Mogą również działać ogólnie odtruwają-
ce na organizm.

CZOSNEK. Roślina ta, od tysiącleci
sosowana nie tylko jako przyprawa, ale
i środek leczniczy w przeróżnych chorobach
(zwłaszcza dróg oddechowych i układu tra-
wiennego), z biegiem czasu potwierdziła
swoje lecznicze właściwości. W związku
z lawinowym wzrostem liczby zachoro-
wań na tak zwane choroby cywilizacyjne,
coraz większego znaczenia nabiera działa-
nie przeciwmiaźdżycowe czosnku.

4 g świeżego czosnku dziennie mogą
sprawić, że obniży się poziom lipidów we
krwi, a serce będzie lepiej chronione. Czo-
snek hamuje bowiem zlepianie się płytek
krwi, przedłuża czas krzepnięcia, zapobie-
ga starczym zmianom naczyniowym.

Nadciśnienie

tętnicze krwi

Można długo nie wiedzieć o tym, że
ma się nadciśnienie. Dlatego ważne jest
mierzenie ciśnienia przynajmniej raz w ro-
ku. W leczeniu łagodnego nadciśnienia
tętniczego skuteczne są wyciągi z jemioły.

PREPARATY Z JEMIOŁY. Są to

typowe środki o właściwościach hipoten-
syjnych (obniżających ciśnienie).

Pod wpływem substancji czynnych za-
wartych w zielu jemioły następuje osłabie-
nie napięcia ścian naczyń krwionośnych,
a w wyniku tego - obniżenie ciśnienia.
Wyciągi z jemioły należą do najskutecz-
niejszych środków pomocniczych w lecze-
niu łagodnego nadciśnienia tętniczego. Jest
to jedyna rodzima roślina lecznicza o ta-
kich właściwościach.

Ziołowa mieszanka
na niestrawność

Pomoże zwłaszcza podczas niestrawności na
tle nerwowym - gdy żołądek odmawia nam
posłuszeństwa i nie możemy jeść, choć
jesteśmy głodni.
Wymieszać dokładnie następujące składniki:

50 g liści melisy

50 g kwiatu lawendy

50 g ziela bobrka trójlistnego

50 g ziela marzanki wonnej

50 g mięty pieprzowej

50 g ziela dziurawca

30 g korzenia koztka lekarskiego (waleriany)

20 g kłącza tataraku.

Przygotować odwar z łyżki mieszanki na szklankę wody. Doprowadzić do wrzenia
i zaparzać na wolnym ogniu przez 5 minut. Szczelnie przykryć naczynie i zostawić
na 10 minut. Przecedzić. Pić trzy razy dziennie, zawsze pół godziny przed jedzeniem.




Stosowanie wyciągów ze świeżego zie-
la jemioły nie powoduje żadnych działań
niepożądanych. Dlalego są środkiem do
bezpiecznego, długotrwałego, doustnego
stosowania w leczeniu łagodnego nadci-
śnienia tętniczego.

Nadmierna
potiiwość

Są sytuacje, w których nadmierne wy-
dzielanie potu przez nasze ciało może być
niemiłe i krępujące. Wówczas warto się-
gnąć po szałwię.

-NAPAR ZSZAŁWIILEKARSKIEJ.

Liście szałwii mają działanie przeciwpotne,
a poza tym przeciwbakteryjne, więc zapo-
biegają pojawieniu się niemiłego zapachu.
Łyżeczkę surowca zalać filiżanką wrzątku,

zostawić do naciągnięcia. Pić 4 razy dziennie
po filiżance.

MIESZANKA PRZECIWPOTNA.

W stanach wzmożonego wydzielania potu
(na przykład na skutek zdenerwowania)
pomoże mieszanka z liści szałwii, ziela
krwawnika i liści mięty pieprzowej.

Jednakowe ilości ziół dokładnie wymie-
szać. 5 łyżek mieszanki zalać 2-3 litrami
wrzątku. Pić 2-3 razy dziennie po pól
szklanki. Można też dodawać do kąpieli.

Napięcie, niepokój,
zdenerwowanie

Za podstawowe, najważniejsze roślinne
środki uspokajające uważa się obecnie ko-
rzeń kozika (waleriany), liść melisy oraz zie-
le męczennicy (passiflory). Działanie uspo-
kajające przypisuje się wprawdzie także

72 Naturalne recepty

szyszkom chmielu oraz la-
wendzie, jednak ich znacze-
nie w lecznictwie jest ograni
czone. Naukowo uzasadnione
i udokumentowane - na pod-
stawie o najnowszych badań
farmakologicznych i klinicz-
nych - jest stosowanie trzech
wcześniej wymienionych środ-
ków roślinnych w zaburzeniach
na tle nerwowym (patrz str. 55).

IN iestrawność
i wzdęcia

Jeśli układ trawienny funkcjonuje pra-
widłowo, nie myślimy o tym, jak działa.
Dopiero gdy coś zaczyna szwankować,
szukamy przyczyn i rozwiązań. Dolegli-
wości trawienne mają różne przyczyny,
Mogą być skutkiem niewłaściwego jedze-
nia i trybu życia, zatruć pokarmowych,
skłonności wrodzonych... W wielu przy-
padkach zioła ochronią nasz układ pokar-
mowy lepiej niż leki syntetyczne.

BYUCA BOŻE DRZEWKO. Prepa-
raty z tej rośliny - krewnej estragonu i pio-
łunu - są bardzo przydatne w leczeniu
przewlekłych zaburzeń trawiennych,
szczególnie u osób starszych.

NAPAR Z DZIURAWCA. Jest po-
mocny przy zaburzeniach trawiennych,
nieżytach oraz zapaleniu błony śluzowej
żołądka i jelit.

Pić codziennie 1-2 szklanki naparu
(2 łyżeczki ziela na szklankę wrzątku).

NAPAR ZMIĘTY. Rozkurcza mię-
śnie gładkie przewodu pokarmowego. Ma
też działanie wiatropędnie i żółciopędnie.
Pobudza wydzielanie soków trawiennych,
wzmaga apetyt.

Łyżkę ziół zalać filiżanką wrzątku, zo-
stawić do naciągnięcia. Gotowy napar

należy pić 2-4 razy dzien-
nie po filiżance.
KRWAWNIK. Jest szcze-
gólnie pomocny w stanach za-
palnych przewodu pokarmo-
wego, zwłaszcza gdy towarzy-
szą im drobne krwawienia.
MNISZEK LEKARSKI.
Ziele mniszka jest bardzo po-
mocne przy niestrawności
każdego typu. Pobudza ape-
tyt, wpływa na czynności wy-
dzielnicze trzustki, przeciwdziała uczuciu
pełności i wzdęciom.

CZY WIESZ, ŻE...

...starożytni Grecy
unikali niestrawności,
jedząc po swoich
znanych z obfitości
ucztach korzeń imbiru
zawinięty w kawałek
chleba.

2-3 łyżeczki ziela mniszka lekarskiego
zalać filiżanką zimnej wody, odstawić na
godzinę, następnie zagotować. Pić wywar
kilka razy dziennie po jednej filiżance.

Nieżyt
żołądka

Zioła nie tylko poprawiają trawienie.
Mogą też działać osłaniające i przyspieszać
gojenie wrzodów żołądka i dwunastnicy.

KORZEŃ PRAWOŚLAZU LEKAR-
SKIEGO. Głównym składnikiem tej
części rośliny są śluzy. Dzięki temu pre-
paraty z prawoślazu łagodzą podrażnie-
nia, hamują wchłanianie w układzie po-
karmowym.

Łyżeczkę korzenia prawoślazu zalać fi-
liżanką zimnej wody. Zostawić na pół go-
dziny, po czym odcedzić. Pić 2 razy dzien-
nie po filiżance.

KORZEŃ LUKRECJI. Jest dobrym
zapobiegawczym środkiem przeciwwrzo-
dowym. Przyspiesza gojenie się wrzodów
żołądka i dwunastnicy.

Pół łyżeczki wysuszonego, rozdrobnio-
nego korzenia zalać filiżanką wrzątku i zo-
stawić do naciągnięcia. Pić 5 razy dziennie
po filiżance.

Uwaga! Lukrecji nie należy stosować
dłużej niż 4-6 tygodni.

NASIONA (SIEMIĘ) LNU. Wysu-
szone, dojrzale nasiona lnu pospolitego
zawierają ciała balastowe (takie jak celulo-
za, lignina), śluzy, olej i proteiny. Dzięki te-
mu mogą działać przeczyszczające, osła-
niają błony śluzowe, pomagają przy
nieżycie żołądka i jelit, a także w przypad-
kach tak zwanego jelita drażliwego.

Przygotować kleik lniany z 2-3 łyże-
czek rozdrobnionych nasion na filiżankę
wody. Pić kilka razy dziennie.

Nudności i choroba
lokomocyjna

Mdłości i wymioty najczęściej nękają
nas wtedy, gdy mamy dolegliwości żołąd-
kowe lub w czasie podróży (choroba lo-
komocyjna). Przyczyny w obu przy-
padkach są inne: w pierwszym zwykle
niestrawność, w drugim - pobudzenie

błędnika. Pomaga je jednak złagodzić
ten sam środek.

KŁĄCZE IMBIRU. Pobudza wy-
dzielanie śliny i soku żołądkowego oraz
perystaltykę jelit, działa przeciwwymiot-
nie. Imbir można stosować profilaktycznie
przeciw objawom choroby lokomocyjnej.

Płaską łyżeczkę rozdrobnionego kłącza
imbiru zalać szklanką wrzątku i zostawić
pod przykryciem do naciągnięcia. Pić po
l szklance przed posiłkami.

W przypadku choroby lokomocyjnej
imbir powinno się stosować raczej w for-
mie gotowych preparatów.

Uwaga: imbiru nie stosuje się przy nud-
nościach i wymiotach związanych z ciążą.

Obniżony
popęd seksualny

Mówiąc o afrodyzjakach - środkach,
które wzmagają apetyt na seks - zwykle

Alkohol szkodzi
namiętności

Niektóre środki mają opinię bardzo skutecznych
afrodyzjaków, ale rzadko odpowiada ona praw-
dzie. Wśród nich jest alkohol. Nie tylko nie po-
prawia on potencji, a wręcz przeciwnie. Wystar-
czy, że mężczyzna o wadze 75 kilogramów
wypije trzy drinki w ciągu 1-2 godzin, by poziom
alkoholu we krwi skoczy? do 0,5 promila.
Jedno z badań wykazało, że panowie, u których
stwierdzono 0,6 promila alkoholu we krwi, mieli
wytrysk znacznie później niż trzeźwi mężczyźni.
Natomiast ci mężczyźni, u których poziom alko-
holu we krwi osiągnął 0,9 promila, w ogóle nie
byli zdolni do osiągnięcia wytrysku.




74 Naturalne recepty

marny na myśli rosnącą
w wilgotnych lasach Kon-
ga yohimbe czy też inne
egzotyczne rośliny, jak im-
bir, wanilię, palmę betelo-
wą, pandan, muszkatoło-
wiec, agawę... O polskich
"roślinach miłości" mówi
się raczej rzadko, choć od
stuleci miaty one takie
właśnie zastosowanie. Są
wśród nich seler, pietrusz-
ka i lubczyk.

Tymianek od wieków
byt uznawany
za symbol męstwa
i siły. Kobiety
szczerze wierzyły
kiedyś w jego
zdolność do...
powiększania biustu.

LUBCZYK OGRO-
DOWY. Jego części nad-
ziemne, jak i świeży korzeń
uważa się od starożytności
za afrodyzjak.

KORZEŃ SELERA.
W Europie jest jednym
z najbardziej znanych i sto-
sowanych najczęściej afro-
dyzjaków. Korzeń selera za-
wiera olejek eteryczny bo-
gaty w biologicznie aktyw-
ne terpeny i seskwitereny.

KORZENINATKA
PIETRUSZKI. Są rów-
nie bogate w olejek eteryczny jak seler
i jak on - również należą do warzyw-afro-
dyzjaków.

NASIONA GORCZYCY. Nasiona
(ziarna) gorczycy zawierają olejek eterycz-
ny, którego składniki działają drażniąco
na śluzówki. Przypisuje się im działanie
pobudzające potencję.

WYCIĄGI Z ROZMARYNU LE-
KARSKIEGO. Swoistym afrodyzjakiem
jest również rozmaryn lekarski. Składniki
olejku zawartego w zielu rozmarynu po-
budzają przepływ krwi (przy stosowaniu
zewnętrznym). Działanie afrodyzyjne jest
najbardziej zauważalne, kiedy stosuje się
kąpiele z dodatkiem wyciągów z rozmary-




nu. W ten sposób zwięk-
sza się ukrwienie skóry
i jej wrażliwość.

KĄPIEL Z KŁĄCZEM
TATARAKU. Właści-
wości afrodyzyjne przypi-
sywane są też kąpielom
tatarakowym - z zastoso-
waniem wywarów lub
wyciągów z tej rośliny.
Kłącze tataraku wchodzi
w skład tzw. ziół zwięk-
szających potencję.

MIESZANKI ZIOŁO-
WE. Jedna z nich to mie-
szanka zawierająca obok
kłącza tataraku ziele ruty,
liść pokrzywy, liść melisy,
kwiat nagietka i ziele pię-
ciornika gęsiego.

Druga mieszanka zaleca-
na w przypadkach osła-
bienia potencji zawiera:

liść pokrzywy, kwiat na-
gietka, ziele dziurawca,
ziele krwawnika korzeń
lukrecji i owoc głogu.

Obrzęki, krwiaki
stłuczenia...

Czasem niewinny na pozór wypadek
ma fatalne skutki. Po pewnym czasie po-
jawia się zsinienie, obrzęk oraz ból. W ta-
kich sytuacjach niezastąpiona okaże się
arnika górska i inne zioła stosowane ze-
wnętrznie.

KWIATYARNKI. Arnika ma dzia-
łanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, an-
tyseptyczne. Stosowana zewnętrznie po-
maga w leczeniu następstw zranień i wy-
padków - krwiaków, stłuczeń, skręceń,

Naturalne recepty 75

zmiażdżeń, obrzęków to-
warzyszących złamaniom.

4 łyżeczki arniki zalać fi-
liżanką wrzątku i zostawić
do naciągnięcia. Nie należy
jej używać zbyt długo. Miej-
scowe stosowanie arniki na
uszkodzoną skórę może wy-
woływać dermatozy z obrzę-
kiem i pęcherzami, egzemy,
a nawet martwicę tkanek.
Uwaga! Może wystąpić uczulenie.

UŚCJE BABKI LANCETOWATEJ.

Zaleca się okładanie świeżymi liśćmi babki
obrzęków, źle gojących się ran i potłuczeń.

WYCIĄGI Z KASZTANOWCA.
Preparaty z nasion kasztanowca przyspie-
szają wchłanianie płynu surowiczego
w miejscu obrzęku, mają działanie prze-
ciwzapalne. Są pomocne przy pourazo-
wych i pooperacyjnych obrzękach tkanek
miękkich. Zmniejszają przepuszczalność
ścian włosowatych naczyń krwionośnych.

CZY WIESZ, ŻE...

...picie naparu z ziela
nostrzyka może pomóc
w dolegliwościach ta-
kich jak świąd, ból oraz
uczucie ciężkości nóg
i nocne skurcze łydek?

Wyciągi z nasion i kwia-
tów kasztanowca podaje
się czasem doustnie w me-
chanicznych urazach (stłu-
czeniach, zwichnięciach).
Lepiej stosować gotowe, stan-
daryzowane preparaty.
OLEJ Z DZIURAWCA.
Przetwory olejowe z tej rośli-
ny pomagają w leczeniu ran
tłuczonych i ciętych, w bó-
lach mięśni i przy oparzeniach I stopnia.

NAPAR Z ZIELA NOSTRZYKA.
Działa przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie,
przyspiesza gojenie się ran. Pomaga przy
stłuczeniach, zwichnięciach oraz przy po-
wierzchownych krwawych wybroczynach.

1-2 łyżeczki ziela zalać filiżanką wrząt-
ku i pozostawić do naciągnięcia.

OKŁADY Z ZYWOKOSTU. Ko-
rzeń, ziele i liście źywokostu lekarskiego

Arnika i dziurawiec
na stłuczenia

Do okładów na stłuczone, bolące miejsca
można stosować następujące preparaty.

Pół łyżki suszonych kwiatów arniki zalać
dwoma szklankami wody, gotować na
małym ogniu przez 3-5 minut. Po ostyg-
nięciu i przecedzeniu dodać 50 g gliceryny
oraz łyżeczkę octu. Okłady takie zmniejszą
obrzęk, wzmocnią naczynia krwionośne,
przyspieszą wchłanianie się krwiaków.

50 g świeżych kwiatów dziurawca zwilżyć

50 ml etanolu, dodać 250 ml oleju słonecznikowego, postawić w naczyniu na parze
i ogrzewać 2-3 godziny. Intensywnie czerwony płyn przelać do butelki. Stosować
olej zewnętrznie w schorzeniach skóry.




76 Naturalne recepty

przyspieszają ziarninowa-
nie w skórze, a także two-
rzenie się tkanki kostnej.
Pomagają przy stłuczeniach,
naciągnięciach, zwichnięciach
i złamaniach.

Stosuje się papkę z surow-
ca, 10-procentowy odwar lub
gotowe preparaty.

KWIATY NAGIETKA.

Przyspieszają gojenie ran,
działają przeciwzapalnie, po-
budzają ziarninowanie przy
stosowaniu miejscowym.

Chłodnym naparem nasączyć kawatek
czystej gazy i przykładać na chore miejsce.
Umocować plastrem lub bandażem. Kom-
pres należy zmieniać kilka razy dziennie.

|| Osłabienie wiosenne

Kiedy kończy się zima, często czujemy
się osłabieni. Szukamy skutecznych środ-
ków, nie zdając sobie sprawy z tego, że bar-
dzo pomocne mogą być wtedy niektóre ro-
śliny lecznicze. Osoby, które uskarżają się na
różnego rodzaju objawy wiosennego osła-
bienia, powinny sięgnąć po tak zwane rośli-
ny adaptogenne. Na czym polega ich dzia-
łanie? Nasz organizm przez całe życie
walczy o utrzymanie stanu ogólnej równo-
wagi (homeostazy). Choroba wytrąca
go z tego stanu, a wyleczenie stanowi po-
wrót do utraconej równowagi. Im mniej-
sza odporność, tym silniejsze obarczanie
wewnętrznych mechanizmów utrzymują-
cych homeostazę. Sprawność mechani-
zmów adaptacji można jednak zwiększyć
przez zastosowanie roślin o właściwo-
ściach adaptogennych.

KORZEŃ ŻEN-SZENIA PRAW-
DZIWEGO. Zwany inaczej Panax gin-
seng, stosowany jest najczęściej jako śro-

CZY WIESZ. ŻE...

... owoce cytryńca
chińskiego jadają polu-
jący w przepastnej taj-
dze myśliwi, aby zwięk-
szyć wytrzymałość
organizmu? Cytryniec
pomaga w stanach
wyczerpania fizyczne-
go i psychicznego.

dek wzmacniający w sta-
nach zmęczenia i osłabie-
nia. Poprawia zdolność re-
agowania i ogólną wydolność
organizmu, ma też działanie
immunostymulujące (pobu-
dzające odporność). Poma-
ga przy zmniejszonej wydaj-
ności. osłabieniu koncentracji
i w rekonwalescencji. Na-
ukowcy wiążą terapeutyczne
właściwości źeń-szenia z jego
zdolnością wywoływania w
organizmie stanu zwiększo-
nej odporności wobec nieko-
rzystnych czynników zewnętrznych i we-
wnętrznych.

Można używać go w postaci naparu
(łyżeczka korzenia na filiżankę wrzątku),
ale lepiej stosować gotowe preparaty.

ELEUTEROKOK KOLCZASTY.
Ta roślina (zwana syberyjskim żeń-sze-
niem), rosnąca w dalekowschodniej tajdze
i lasach nadamurskich, zwiększa wydol-
ność fizyczną i psychiczną, poprawia zdol-
ność adaptacji organizmu do warunków
stresu i wyjątkowych obciążeń.

CYTRYNIEC CHIŃSKI. Preparaty
z tej rośliny stosowane są przy ogólnym
osłabieniu, działają tonizująco na ośrod-
kowy układ nerwowy, pobudzają, przy-
spieszają gojenie ran.

RÓŻENIEC GÓRSKI. Preparaty
z różeńca działają pobudzająco (podobnie
jak preparaty z żeń-szenia), ułatwiają kon-
centrację, zwiększają aktywność fizyczną
i psychiczną. Stosowane są głównie przy
przemęczeniu oraz rozstroju nerwowym.

Osłabiona
odporność

Osłabienie układu immunologicznego
sprawia, że stajemy się bardziej podatni na

wszelkie zakażenia. Nie bez powodu mó-
wi się, że układ odpornościowy to "osobi-
sty lekarz każdego człowieka". Niektórzy
po prostu rodzą się ze słabszym układem
immunologicznym, co oznacza mniejszą
odporność na choroby. Zawsze jednak
można go wesprzeć.

PREPARATY Z JEŻÓWKI PUR-
PUROWEJ. Roślina ta zawiera substan-
cje, które pobudzają komórki układu od-
pornościowego (leukocyty) do bardziej
intensywnej pracy i wpływają na zwiększe-
nie ich liczby. Profilaktycznie stosuje się
niewielkie dawki preparatów, ale taka
wzmacniająca kuracja powinna trwać co
najmniej dwa tygodnie. Jeżówka pomaga
także wtedy, gdy choroba już zacznie się
rozwijać. Należy tylko przyjmować więk-
sze ilości preparatu, kilka razy dziennie.
Badania kliniczne dowiodły, że osoby, któ-
re przy pierwszych objawach infekcji za-
stosują preparaty z jeżówki, chorują śred-
nio cztery dni krócej niż inni.

Leczenie powinno trwać co najmniej
5-6 dni. Zapobiegawczo zaleca się dłuższe
okresy stosowania (4-6 tygodni) z krótki-
mi przerwami. Preparaty z jeżówki purpu-
rowej mogą być podawane bez ograniczeń
w antybiotykoterapii i chemioterapii. Na-
leży je przyjmować ściśle według zaleceń
na opakowaniu.

PREPARATY Z ALOESU. Z gatun-
ków aloesu, które zawierają mniej niż inne
przeczyszczających związków, produkuje
się leki o silnym działaniu immunostymu-
lującym (biostyminę). Wzmacniają one
odporność organizmu, pomagają leczyć
przewlekłe stany zapalne dróg oddecho-
wych, przywracają odporność obniżoną
długą chorobą.

W aptekach dostępne są preparaty z alo-
esu w postaci ampułek i syropów zawierają-
cych na przykład wodny wyciąg z liści alo-
esu drzewiastego, sok z owoców aronii

Wzmacniająca
nalewka wiosenna

Na wiosnę i jesienią często jesteśmy osła-
bieni i łatwo się przeziębiamy. Warto
zawczasu przygotować nalewkę wzmac-
niającą, którą można stosować w przypad-
ku obniżonej odporności. Podobnie do niej
działają inne nalewki, na przykład z owo-
ców zawierających duże ilości witaminy C
(porzeczek, aronii).

Nalewka z marzanki wonnej

Na początku maja zerwać wiązkę mło-
dych pędów marzanki i powiesić w za-
cienionym i przewiewnym miejscu
na 4-5 dni.

Gdy zioła będą suche, włożyć je do
butelki z szeroką szyjką (albo dużego sło-
ja) i zalać 1 litrem żytniej wódki.

Zamknąć naczynie i odstawić na tydzień.
Przefiltrować przez gazę lub bibułę i do-
dać 200 g cukru. Przechowywać w ciem-
nym i niezbyt ciepłym miejscu.




czarnoowocowej oraz witaminę C. Wy-
ciąg ten ma dużą aktywność biologiczną
i właściwości immunostymulujące.

78 .Naturalne recepty




Maść nagietkowa

Doskonale przyspiesza gojenie
się ran, ma właściwości
przeciwzapalne.

200 g suchych kwiatów nagietka wrzucić do
emaliowanego garnka i zalać 0,5 oleju słonecz-
nikowego. Garnek wstawić do drugiego naczy-
nia z wrzącą wodą i podgrzewać w nim (na pa-
rze) tę mieszankę olejowo-ziotową przez dwie
godziny. Otrzymaną zawiesinę wlać do muśli-
nowego woreczka i mocno wycisnąć olejowy
ekstrakt. W osobnym naczyniu rozpuścić 50 g

bezwodnej lanoliny oraz 50 g wosku pszczelego (oba składniki są dostępne w aptekach),
a następnie wymieszać je z przygotowanym wcześniej ekstraktem olejowym.
Maść - jeszcze gorącą - wlać do słoiczków i odstawić do wystygnięcia.
Przyspiesza gojenie się ran, łagodzi podrażnienia skóry, jest bardzo pomocna przy
odmrożeniach i oparzeniach.

PREPARATY Z ŻEŃ-SZENŁA.
Preparaty te stosowane są w stanach wy-
czerpania, osłabienia i rekonwalescencji
po przebytych chorobach.

Problemy skórne,
trądzik, wypryski

Pielęgnacyjno-lecznicze wlaściwości ro-
ślin wysoko ceniono już w starożytności.
Współczesne laboratoria kosmetyczne po-
twierdzają dobroczynne oddziaływanie
ziół na skórę. Obok rumianku duże zna-
czenie mają: kwiat nagietka, koszyczek ar-
niki, kwiat lawendy, ziele szałwii, korzeń
łopianu, s/yszki chmielu, ziele skrzypu,
pąki sosny oraz korzeń żeń-szenia.

W ostatnich latach dużym zaintereso-
waniem producentów kosmetyków cieszą
się wyciągi ze świeżych surowców zielar-
skich stabilizowanych parami etanolu.

Najważniejsze surowce służące do pro-
dukcji takich wyciągów to: ziele jemioły,
niedojrzałe owoce kasztanowca, ziele me-
lisy, owsa, pokrzywy, jeżówki i liść aloesu.

KOSZYCZEK RUMIANKU. Dzię-
ki przeciwzapalnemu, przyspieszającemu
gojenie działaniu pomaga przy wszelkich
stanach zapalnych skóry. Biorąc pod uwa-
gę statystyki dotyczące stosowania w ko-
smetyce surowców zielarskich, można go
uznać za najważniejszą roślinę kosmetycz-
ną. Różnego rodzaju wyciągi wodne, eta-
nolowe, glikolowe, olejowe i olejek eterycz-
ny wchodzą w sklad wielu nowoczesnych
kosmetyków.

Napar można stosować zewnętrznie
lub pić 3-4 razy dziennie.

FIOŁEK TRÓJBARWNY. Stosowa-
ny zewnętrznie pomaga przy lekkich łojo-
tokowych schorzeniach skóry i przy wy-
prysku dziecięcym.

Łyżeczkę ziela zalać filiżanką wrzątku
i pozostawić do naciągnięcia. Można sto-
sować zewnętrznie lub pić 3 razy dziennie
między posiłkami.

WYWARY ZE SKRZYPU POL-
NEGO. Zawierają różne związki mineral-
ne, obfitują w krzemionkę. Działają prze-
ciwkrwotocznie (uszczelniają naczynia
krwionośne), wzmacniają włosy. Zawarta
w zielu krzemionka rozpuszczalna w wo-
dzie ma wpływ na różne procesy metabo-
liczne, utrzymuje prawidłową elastyczność
i odporność naskórka, błon śluzowych,
tkanki łącznej. Odwary z ziela stosuje się
też dla przyspieszenia gojenia i pomocni-
czo w większych uszkodzeniach skóry (np.
po oparzeniach).

2 g ziela skrzypu (2 łyżeczki) zalać fili-
żanką wrzątku i pozostawić na 15 minut
do naciągnięcia. Można stosować zew-
nętrznie lub pić 3 razy dziennie między po-
siłkami. Kąpiel przygotowuje się z 50 g
ziół na 101 wody.

WYCIĄG Z JEMIOŁY. Wykazuje on
działanie antyseptyczne, ściągające, wygła-
dzające, zatrzymuje też nadmierne wydzie-
lanie łoju. Wyciąg polecany jest jako skład-
nik środków przeznaczonych do pielęgnacji
przetłuszczającej się skóry z rozszerzonymi
porami. Jest też dobrym składnikiem szam-
ponów przeciwłupieżowych.

WYCIĄGI Z KASZTANOWCA.
Dostarczają wielu cennych surowców dla
przemysłu kosmetycznego. W kosmetyce
największe zainteresowanie wzbudza nie-
dojrzały owoc ksztanowca. Wyciąg z takich
owoców ma działanie przeciwzapalne, prze-
ciwobrzękowe i łagodnie ściągające. Stwier-
dzono, że wyciąg uszczelnia ściany naczyń
włosowatych i zwiększa ich przepuszczal-
ność do normy. Zmniejsza nadmierną kru-
chość naczyń i przywraca im elastyczność,
poprawia ukrwienie skóry. Wyciąg taki
uważany jest za potencjalny składnik ko-
smetyków przeciw pomarańczowej skórce
(cellulitowi).




Jarzębinowa
nalewka

Przy pierwszych objawach choroby pomoże wy-
próbowana już przez nasze prababcie nalewka ja-
rzębinowa. Owoce jarzębiny zawierają dużo wita-
miny C i pewnie dlatego są tak skuteczne w zwal-
czaniu infekcji wirusowych.

Składniki: 0,5 kg zmiażdżonych owoców

jarzębiny 0,5 litra spirytusu 200 g cukru.
Owoce razem z sokiem, który z nich wypłynął,
zalać spirytusem. Pozostawić na 4 tygodnie
w ciepłym miejscu. Przefiltrować przez gazę

lub bibułę i dodać 200 g cukru. Doprawić szczyptą kory chinowej (do kupienia w aptece),
dokładnie zamieszać. Nalewka powinna leżakować około roku. W czasie choroby pić 2-3 ra-
zy dziennie po małym kieliszku.

80 Naturalne recepty

Nalewka
malinowa

To skuteczne (a na pewno naj-
smaczniejsze) lekarstwo
na przeziębienie.

Składniki: 1 kg świeżych malin

0,4 kg cukru 2 g kory cynamonowej

3 goździki 2 ziarna pieprzu.
Wszystkie składniki wsypać do dużego
stoją i zalać 1,5 litra żytniej wódki.
Pozostawić przez 5 dni na słońcu, następ-
nie przefiltrować. Nalewka powinna leża-
kować w piwnicy około roku.




g

PREPARATY Z ZIELA MELISY.

Jest rośliną leczniczą o właściwościach
uspokajających. W kosmetyce znalazła za-
stosowanie w produkcji środków dla prze-
tłuszczającej się skóry i włosów. Wyciąg ze
świeżego ziela melisy ma działanie tonizu-
jące i łagodzące podrażnienia skóry, a po-
nadto reguluje wydzielanie łoju. Jest skład-
nikiem wielu kosmetyków przeznaczo-
nych do pielęgnacji skóry i włosów. Jako

składnik maseczek ziołowych nadaje skó-
rze uczucie świeżości.

WYCIĄG Z OWSA. Ze względu na
silę działania i wszechstronność, owies
uważany jest w kosmetyce za odpowied-
nik żeń-szenia. Wyciąg ze świeżego ziela
owsa wykazuje głównie działanie kojące.
Jest bardzo ważnym składnikiem kosme-
tyków przeznaczonych do pielęgnacji sta-
rzejącej się skóry.

POKRZYWA ZWYCZAJNA. Za-
wiera cenne substancje czynne. Od dawna
znajduje szerokie zastosowanie w kosmety-
ce. Wyciąg ze świeżego ziela pokrzywy wy-
kazuje działanie tonizujące, regenerujące
i przeciwłupieżowe. Działa też lekko draż-
niąco na owłosioną skórę głowy, sprzyjając
wzrostowi włosów. Wyciąg ze świeżego zie-
la pokrzywy występuje w szamponach od-
żywczych i przeciwłupieżowych. Napar
z ziela pokrzywy można stosować i we-
wnętrznie, i zewnętrznie.

ALOES DRZEWIASTY. Od czasów
biblijnych wśród środków leczących zabu-
rzenia skórne występuje aloes. Podobno
Kleopatra zawdzięczała mu swą urodę.
Aloes drzewiasty nie stracił na znaczeniu
i jest nadal jedną z najpopularniejszych ro-
ślin kosmetycznych.

Ponieważ przetwory z aloesu mają wła-
ściwości immunostymulujące, wyciągi z je-
go świeżych liści znajdują zastosowanie w
produkcji kremów, balsamów, mleczek ko-
smetycznych, odżywek do włosów, płynów
kąpielowych, maseczek. Stosowane są do
przygotowywania kosmetyków przezna-
czonych do pielęgnacji skóry suchej, zwiot-
czałej i popękanej. Włosy pielęgnowane
odżywkami aloesowymi stają się puszyste
i dobrze się układają.

BABKA LANCETOWATA. Zaleca.
się okłady ze świeżych liści babki na miej-
sca zaatakowane liszajem i ślady po ukłu-
ciach owadów. Liście babki likwidują tak-
że zapalne zmiany skórne.

Przerost
prostaty

Wiele preparatów
pochodzenia roślinne-
go może pomóc pa-
nom w zapobieganiu
kłopotom z prostatą.
Sam przerost tego gru-
czotu nie jest chorobą,
ale w miarę powięk-
szania się, coraz bar-
dziej uciska on cewkę
moczową. W pewnym
momencie pojawiają
się problemy z odda-
waniem moczu, a przy
dużym przeroście mo-
że nawet dojść do je-
go całkowitego zatrzy-
mania. Dlatego każdy
mężczyzna po 45. ro-
ku życia powinien raz
w roku odwiedzić uro-
loga i zbadać prostatę.

OWOC SUWY
AFRYKAŃSKIEJ.

Preparaty z tej rośliny
łagodzą zaburzenia w
opróżnianiu pęcherza,
działają przeciwobrzę-

kowo i przeciwzapalnie. Mają też właści-
wości moczopędne, zwiększające odpor-
ność organizmu i poprawiające potencję.
Wzmacniają elastyczność tkanki gruczołu
krokowego i drożność pęcherza. Środki te
łagodzą jednak tylko dolegliwości związane
z przerostem prostaty, ale nie powodują je-
go zmniejszenia, czyli nie eliminują przy-
czyn choroby. Stosować gotowe, standary-
zowane preparaty.

PESTKI DYNI. Olej z nasion dyni za-
wiera substancje, które nie tylko dobrze




Niektóre ze skrzypów
kumulują w swych
tkankach złoto (niewielkie
ilości) i mogą stanowić
nawet wskaźnik terenów
złotonośnych.

wpływają na układ
moczowy i pomagają
w hamowaniu przero-
stu gruczołu kroko-
wego, ale także zwięk-
szają odporność orga-
nizmu na infekcje.

Można stosować goto-
we preparaty i pestki
w postaci naturalnej.
OLEJ Z ZAROD-
KÓW KUKURY-
DZY. Zalecany jest
przy zaburzeniach w
oddawaniu moczu wy-
wołanych przerostem
gruczołu krokowego.
Regeneruje on komór-
ki nabłonka prostaty
i zmniejsza zaleganie
moczu w pęcherzu.
Powinno się stosować
gotowe, standaryzowa-
ne preparaty.

KORZEŃPOKRZY-
WY. Wyciąg z korze-
nia tej rośliny działa
ochronnie na komórki
nabłonka układu mo-
czowego, znacznie uła-
twia oddawanie moczu
i zmniejsza jego ilość za-
legającą w pęcherzu.

Łyżeczkę rozdrobnionego korzenia za-
lać wrzątkiem, pozostawić do naciągnię-
cia. Pić 3-4 razy dziennie po filiżance. Naj-
lepiej stosować gotowe preparaty.

MIESZANKI ZIOŁOWE. Ich działa-
nie zależy od składu danej mieszanki. Sto-
sowane są zwykle w postaci kropli lub her-
batek. Pomogą w oddawaniu moczu i zła-
godzą dolegliwości. Przykładowe zestawy
to: wyciąg z buraka, dziurawca, rzepiku, na-
włoci, amiki i waleriany. Lepiej pytać o go-
towe mieszanki.

82 Naturalne recepty

I Przeziębienie,
grypa, kaszel

Punktem wyjścia chorób
z przeziębienia jest obniżenie
odporności. Wiosną i jesie-
nią nasilają się ataki bakcyli
powodujących tak zwane
choroby z przeziębienia. Wy-
woływane są one najczęściej
przez wirusy, rzadziej przez
bakterie. W przypadkach lek-
kich przeziębień terapie lekiem roślinnym
mogą być bardzo pomocne. Już w pierw-
szej chwili, natychmiast po powrocie do
domu, powinno się zastosować zioła
działające napotnie.

NAPAR Z KWIATÓW LIPY. Ma on
przede wszystkim działanie napotne. Napa-
ry z kwiatu lipy nie tylko łagodnie zwiększa-
ją wydzielanie potu, ale także zmniejszają
napięcie mięśni gładkich, wzmagają proces
oczyszczania organizmu (przepływ żółci do

CZY WIESZ, ŻE...

.. .lepiej nie stosować na
własną rękę kwiatów
i korzeni podbiału?
Może mieć niekorzystne
skutki uboczne. Kuracja z
zastosowaniem liści pod-
biału nie powinna trwać
dłużej niż 4-6 tygodni.

dwunastnicy i wydalanie
moczu), wpływają korzyst-
nie na ośrodkowy układ
nerwowy (mają działanie
uspokajające). Skutecznie
pomagają przy chorobach
z przeziębienia i związanym
z nimi kaszlu.

Napar (łyżeczka kwiatów na
filiżankę wrzątku) pić kilka
razy dziennie,
KWIAT BZU CZARNE-
GO. Działa napotnie, ko-
rzystnie wpływa na oskrzela. Gorący na-
par (2 łyżeczki na filiżankę wrzątku) pije
się kilka razy dziennie. Można też pić mie-
szankę z obu tych napotnych ziół.




Domowe syropy

Tymiankowy'200 ml gorącego naparu
(otrzymanego z 50 g ziela tymianku) wymieszać
z 250 g miodu. Syrop przelać do butelki z ciemne-
go szkła, przechowywać w chłodnym miejscu.
Pić łyżeczkę 3 razy dziennie.

Z kwiatów bzu czarnego świeże kwiaty

wrzucić do emaliowanego garnka i zalać przegotowaną wodą z dodatkiem soku z cytryny.
Powoli zagotować i odcedzić. Do 1 litra wyciągu dodać ok. 500-600 g cukru oraz niewielką
ilość soku z czarnych porzeczek. Zagotować na małym ogniu.
Gorący syrop wlać do butelek, poddać pasteryzacji. Przechowywać w chłodnym miejscu.
Pić kilka razy dziennie, najlepiej z herbatą (1 łyżka na szklankę herbaty).

Cebulowy dla dzieci Drobno posiekaną cebulę zostawić w ciepłym miejscu,
a kiedy puści sok, zasypać cukrem. Podawać dziecku po łyżeczce kilka razy dziennie.

Naturalne recepty 83

HERBATKA MAUNOWO-UPO-

WA. Jak powiadały babcie, zioła te poma-
gają wypocić chorobę.

Kilka razy dziennie pić napary z owo-
ców malin i kwiatu lipy (jedna torebka na
szklankę wrzątku).

PŁUKANKI MIESZANE. Herbatki
odkażające drogi oddechowe pomagają
przy przewlekłym zapaleniu oskrzeli.

Łyżkę mieszanki z ziela tymianku,
szałwi! i kwiatów ślazu dzikiego zaparz
w szklance wody. Ciepłym naparem płu-
kać gardło.

Na drugim etapie przeziębienia, kiedy
już pojawi się katar i ból gardła, w sukurs
mogą nam przyjść inne zioła. Do płukania
gardła stosujemy wtedy napary z trzech ro-
ślin leczniczych: szałwii, arniki i rumianku.
Mają one właściwości przeciwzapalne,
przeciwbakteryjne, ściągające. Wirusowe,
a zwłaszcza bakteryjne infekcje gardła lub
oskrzeli często wymagają zastosowania
przepisanych przez lekarza środków. Zioła
mogą być doskonałym ich uzupełnieniem.

INHALACJE ZIOŁOWE. Warto ro-
bić inhalacje, na przykład z rumianku i ty-
mianku. Przy nieżycie oskrzeli pomocne
są inhalacje z koszyczków rumianku, zie-
la tymianku, ziela macierzanki.

2 łyżki ziół zalewa się 1/2 litra wrzącej
wody i wdycha gorącą parę. Zawarte w
niej substancje rozrzedzają zalegającą w
oskrzelach wydzielinę i ułatwiają jej od-
krztuszanie.

LIŚĆ BABKI LANCETOWATEJ.
Babka działa rozkurczające na mięśnie
dróg oddechowych, zwiększa ilość śluzu
wytwarzanego w oskrzelach, rozrzedza go,
co ułatwia odkrztuszanie. Ma ona ponad-
to dość silne właściwości przeciwbakte-
ryjne i przeciwzapalne, przyspiesza rege-
nerację uszkodzonego nabłonka górnych
dróg oddechowych. Przepis na środek le-




Pokrzywowy miód

To dobry sposób na wzmocnienie.
1 część rozdrobnionych świeżych liści pokrzy-
wy wymieszać z 3 częściami miodu pszcze-
lego. Otrzymany ziotomiód przechowywać
w chłodnym i ciemnym miejscu. Spożywać
2-3 razy dziennie po 1 łyżce.

W podobny sposób sporządza
się miód tymiankowy
(przeciw/kaszlowy) i melisowy
(ułatwiający zasypianie).

czący suchy kaszel i nieżyt oskrzeli: świeże li-
ście babki rozetrzeć w moździerzu, zmieszać
z wodą i podgrzać do wrzenia; można też
zrobić taki sok w sokowirówce. Jedną część
soku zmieszać z jedną częścią miodu.

Młode liście babki często wchodzą
w skład wzmacniających, wiosennych sa-
łatek, razem z pokrzywą i mniszkiem,
a nawet krwawnikiem.

Stosowane wewnętrznie napary (3 ły-
żeczki na filiżankę wrzątku) i gotowe pre-

84 Naturalne recepty

paraty pomagają w nieży-
tach dróg oddechowych,
stanach zapalnych gardła.

ZIELE TYMIANKU.
Rozrzedza zalegającą w gar-
dle wydzielinę, a jednocześnie
pobudza ruchy nabłonka rzę-
skowego górnych dróg odde-
chowych, przyspieszając jej
wydzielanie. Leki z tymianku
skutecznie zwalczają tak zwa-
ny suchy kaszel, pomagają
przy wysuszeniu śluzówki
gardła i krtani.

USC PODBIAŁU. Ła-
godzi podrażnienia, hamu-
je stany zapalne. Pomaga w
nieżytach dróg oddechowych
z kaszlem i chrypką oraz sta-
nach zapalnych jamy ustnej
i gardła.

1-2 łyżeczki ziela zalać fili-
żanką wrzątku i zostawić do
naciągnięcia.

PIERWIOSNEK LEKARSKI. Wy-
suszone kwiaty pierwiosnka wraz z kieli-
chem oraz korzeń wchodzą w skład wielu
gotowych preparatów. Roślina ta ma dzia-
łanie wykrztuśne, bardzo pomocne przy
nieżytach dróg oddechowych.

1,5 łyżeczki kwiatów zalać filiżanką
wrzątku, zostawić do naciągnięcia. Pić raz
lub dwa razy dziennie po filiżance.

Bardzo ważne jest też stosowanie pod-
czas przeziębienia herbatek tak zwanych
ogólnie wzmacniających, a zwłaszcza za-
wierających jako główny składnik owoc
(właściwie pseudoowoc) dzikiej róży. To
jedno z najbogatszych źródeł witaminy C,
sprzyjającej wytwarzaniu ciał odporno-
ściowych w organizmie.

OLEJKI ETERYCZNE. Przy katarze
może pomóc wdychanie gorącej pary,
w której unoszą się olejki eteryczne: olejek
z drzewa herbacianego, sosnowy lub ty-

CZY WIESZ, ŻE...

.. .goździki od XIII wieku
należą do najczęściej
używanych leków? Już
wcześniej jednak sto-
sowano je jako przypra-
wę, a także jako lekar-
stwo przy omdleniach,
bólach zębów, choro-
bach mózgu, braku
apetytu, kołataniu ser-
ca. Dobrze nam znane
goździki to pąki kwiato-
we z odstającymi czte-
rema ząbkami
kielicha, które suszy
się tak długo,
aż nabiorą ciemnobrą-
zowego koloru.

miankowy. Mają podobni
właściwości, a przy tyrr
przyjemnie pachną.

Nalać do miski gorącą wod<
i dodać 5 kropli olejku herba
cianego, l kroplę olejku so-
snowego i l tymiankowego
Pochylić głowę nad miską
nakryć ją ręcznikiem i prze.
kilka minut wdychać parę
Zamiast trzech olejków moż
na użyć samego eukaliptuso
wego. Eukaliptus działa róż
rzedzająco i wykrztuśnie, ta
godzi ból gardła i kaszel, po
maga zwalczyć infekcję.

ZAMIAST INHALACJI
Można pokropić chusteczka
gotowym płynem Olbas Oi
albo olejkiem geraniowym
sosnowym, rumiankowym
anyżowym bądź cedrowyn
i co jakiś czas wdychać lut
przed zaśnięciem skropić po
ściel kilkoma kroplami któregoś z olejków.

ZIOŁOWA KĄPIEL. Kiedy pojawis
się pierwsze dreszcze, trzeba szybko przy
gotować gorącą kąpiel z dodatkiem ziół.

Do wanny wsypać 0,5 kg soli i doda<
wyciąg lub olejek z eukaliptusa, igliwia so
sny, rozmarynu. Napełnić wannę gorącs
wodą. Po kąpieli od razu iść do łóżka.

Przykry
zapach z ust

Jeśli zęby są zdrowe, przyczyną niemi
tego zapachu mogą być schorzenia układl
pokarmowego, nerek lub chore zatoki
zatkany nos. Do jamy ustnej dociera wów
czas mniej tlenu, co sprawia, że żyjące v
niej bakterie szybko się rozmnażają, wy
dzielając siarkowodór. Jest kilka domo
wych sposobów, by odświeżyć oddech.

PŁUKANKA CYNAMONOWO-
-GOZDZIKOWA. Ma działanie odkaża-
jące i odświeżające. 5 łyżeczek sprosz-
kowanych goździków oraz 5 łyżeczek
sproszkowanego cynamonu zalać 1,5
szklanki czystej wódki. Płukać mieszanką
usta kilka razy dziennie.

szy im najczęściej uczucie ciężkości nóg,
ból, obrzęki. W zaawansowanym stadium
choroby źylakowej mogą pojawić się wy-
pryski, a nawet wrzody na skórze podudzi.
W leczeniu tego przewlekłego schorzenia
pomocne są zioła. Wiele z nich można sto-
sować zarówno zewnętrznie, do okładów
i przemywań skóry, oraz wewnętrznie
- najczęściej w postaci gotowych doust-
nych preparatów.

PREPARATY Z NASION KASZ-
TANOWCA. Nasiona kasztanowca
(kasztany) mają wiele cennych dla żył wła-
ściwości. Działają przeciwwysiękowo,
zwiększają napięcie układu żylnego, łago-
dzą ból. Są pomocne przy objawach chro-
nicznej niewydolności układu żylnego róż-
nego pochodzenia, takich jak obrzęki,

KARDAMON LUB GOŹDZIKI.
Znajdują się w nich substancje antysep-
tyczne, które zabijają bakterie powodują-
ce niemiły zapach. Owoce goździka lub
kardamonu żuć przez kilkanaście minut.

NATKA PIETRUSZKI. Zawarty w
niej chlorofil pomaga pozbyć się przykre-
go zapachu. Wystarczy żuć powoli kilka
gałązek natki przez kilka minut dziennie.

Słabe żyły, żylaki,
uczucie ciężkich nóg




Słabe żyły i źle funkcjonujące zastawki
żylne zazwyczaj dziedziczymy po rodzi-
cach. Mogą one przysporzyć wielu kłopo-
tów. Do najczęstszych z nich należą żylaki.
Są one przyczyną wielu dolegliwości, po-
nieważ zakłócają krążenie krwi. Towarzy-

Napar do okładów
na rany żylakowe

Wymieszać po 50 g:

kwiatów kasztanowca zwyczajnego

kłącza tataraku zwyczajnego

liści babki lancetowatej
oraz po 20 g:

kwiatu arniki górskiej

kwiatu nagietka lekarskiego.

Pięć tyżek tej mieszanki ziołowej zalać 1/2 litra wody i gotować około 5-6 minut. Odstawić
na pół godziny. Namoczyć kompres, wycisnąć, przykładać na rany żylakowe - dwa razy
w ciągu dnia i na noc. Trzeba zachować skrupulatną czystość!

86 Naturalne recepty

Mieszanka
regenerująca żyły

Przygotować mieszankę, w której skład
wejdą następujące zioła:

50 g ziela krwawnika

50 g kory kasztanowca

50 g kwiatu kasztanowca

50 g koszyczków arniki

50 g kwiatu nagietka

50 g kwiatu wiązówki

50 g kory wierzby

25 g ziela szanty zwyczajnej

25 g ziela jemioły

25 g ziela ruty

25 g ziela barwinka mniejszego.

Przygotować odwar w proporcji: 1 łyżeczka

ziół na szklankę woriy Rolować 5 minut,

odstawić, trzymać pod przykryciem przez

pół godziny, przecedzić.

Pić ciepłe zioła 2-3 razy dziennie.

Jeśli ból w okolicy żylaków się nasili, trzeba

będzie wyłączyć z mieszanki ziele barwinka.




kurcze łydek, świąd, bóle, żylaki, zespól
pozakrzepowy, owrzodzenia podudzi.
Preparaty z kasztanowca stosuje się we-


wnętrznie w zakrzepowym zapaleniu żył.
Drugie wskazanie to owrzodzenia żylakows
kończyn. Czasem wyizolowany składnik
kasztanowca (escynę) podaje się dożylnie v.
iniekcjach. Z kory trzyletnich gałązek otrzy-
muje się eskulinę (witaminę P), które
uszczelnia naczynia włosowate. Eskuline
wchodzi w skład leków przeciwdzialającycr
nadmiernej przepuszczalności i łamliwość
naczyń włosowatych.

ZIELE SKRZYPU POLNEGO. Za-
wiera. ono krzem, który poprawia szczel-
ność ścian naczyń krwionośnych, a pozz
tym wzmacnia ścianki otaczające żyły
Przyspiesza gojenie i ma ogólny korzystna
wpływ na stan skóry.

PREPARATY Z KWIATÓW AR
NIKI. Mają działanie przeciwzapalne, po-
magają w stanach zapalnych często towa-
rzyszących żylakom (zapaleniu żył).

OCZAR WIRGINJJSKI. Wysuszone
liście tej północnoamerykańskiej roślina
mają właściwości ściągające, hamujące sta-
ny zapalne, pomagają przy dolegliwo-
ściach związanych z żylakami. Oczai
wchodzi w skład gotowych preparatów.

NOSTRZYK ŻÓŁTY. Napary z zie
la nostrzyka zawierają kumaryny i flawo-
noidy, które działają przeciwobrzękowo
przeciwzapalnie. Stosowane wewnętrznie
wspomagają leczenie dolegliwości spowo-
dowanych przewlekłą niewydolnościŁ
układu żylnego - bólu, uczucia ciężkość
nóg oraz zakrzepowego zapalenia żyt.

1-2 łyżeczki wysuszonego lub świeżego
ziela zalać filiżanką wrzątku i zostawić dc
naciągnięcia. Pić 2-3 razy dziennie po fili-
żance. Nostrzyk wchodzi także w sktac
gotowych preparatów.

PUSZCZYK KOLCZASTY. Surow-
cem leczniczym są wysuszone części kłą-
cza wraz z częściami korzeni. Zawieraje
przede wszystkim saponiny, które spra-
wiają, że ustępują stany zapalne, a jedno-
cześnie rośnie napięcie układu żylnego.

Spierzchnięte,
popękane usta

Wiatr i słońce mogą wysuszać delikat-
ny naskórek ust, zwłaszcza zimą. Wargi
stają się wtedy czerwone i spierzchnięte.
Oblizywanie może tylko pogorszyć ten
stan. Lepiej sięgnąć po herbatę.

HERBATA. Zawarte w niej taniny
działają nawilżające i lekko ściągające.

Zaparzyć torebkę czarnej herbaty, lek-
ko ostudzić. Jeszcze ciepłą torebkę przyło-
żyć do warg na około 5 minut. Zabieg po-
wtarzać kilka razy dziennie, za każdym
razem używając świeżej torebki.

Szumy w uszach
i problemy z pamięcią

Każdy, kto chciałby się ustrzec przed
chorobą Alzheimera, powinien zaintereso-
wać się bliżej miłorzębem japońskim.

wodowe. Poprawiają mikrokrążenie, prze-
ciwdziałają szumom w uszach, zawrotom
i bólom głowy, osłabieniu pamięci i kon-
centracji, zwłaszcza u starszych osób.

Z suszonych liści drzewa miłorzębu
produkuje się lek, który stał się prawdzi-
wym hitem medycyny naturalnej. Badania
prowadzone od 20 lat w różnych krajach
europejskich dowiodły, że skutecznie leczy
także zaniki pamięci. Miłorząb wpływa
też korzystnie na potencję u mężczyzn,
którzy wskutek przyjmowania leków anty-
depresyjnych mają problemy z erekcją. Co
ważne, nie zaobserwowano żadnych skut-
ków ubocznych przy długoterminowym
stosowaniu miłorzębu.

Stosuje się gotowe, standaryzowa-
ne preparaty, zwykle od 120 do 240 mg
w dwóch lub trzech dawkach. Miłorząb
działa wolno. Na pierwsze efekty trzeba
zwykle czekać 8 tygodni. Raczej nie wcho-
dzi w niepożądane reakcje z innymi leka-
mi, należy jednak ostrożnie stosować go
w połączeniu z ziołami przeciwkrzepliwy-
mi (czosnkiem, imbirem) oraz niektórymi
lekami syntetycznymi.

MIŁORZĄB JAPOŃSKI. Preparaty
L liści gingko biloba pobudzają ukrwicnie
mózgu i przepływ krwi przez tętnice ob-

Leki z miłorzębu

Miłorzębu nie można traktować jak "cudownej
pigutki" na inteligencję. Nie ma dowodów na
to, że wptywa on korzystnie na pamięć zdro-
wych osób. Warto szukać preparatów,
na etykiecie których widnieje napis: "24/6",
co oznacza, że produkt jest koncentratem.
Nie należy stosować miłorzębu w formie nie-
przetworzonej, w tym herbatek (zawierają dość
silne alergeny, które podczas produkcji prepa-
ratów zawierających miłorząb są usuwane).




88 Naturalne recepty

Zaburzenia
miesiączek

Zioła mogą czasem za-
stąpić leki hormonalne.
Łagodzą wiele dolegliwo-
ści występujących przed
menstruacją oraz w czasie
jej trwania.

WYCIĄG Z NIEPO-
KALANKA PIEPRZO-
WEGO. Wodno-alkoho-
Iowe wyciągi z owoców
niepokalanka hamują wy-
dzielanie hormonu mleko-
pędnego - prolaktyny. Jego
podwyższony poziom po-
woduje mastopatię (bole-
sne guzki piersi), może być
przyczyną niepłodności.
Preparaty z niepokalanka
regulują cykl miesięczny
i sprawiają, że ustępują
objawy zespołu napięcia
przedmiesiączkowego. Za-
pobiegają zatrzymywaniu
wody w organizmie, nadpobudliwości, bó-
lom i zawrotom gtowy. Niepokalanek łago-
dzi też niektóre objawy menopauzy: niere-
gularne miesiączkowanie, uderzenia krwi
do głowy, nocne poty, huśtawkę nastrojów,
kołatanie serca.

Dobowa dawka wyciągów wodno-al-
koholowych z niepokalanka nie powinna
przekraczać 30-40 mg surowca.

Zapalenie spojówek
i zmęczone oczy

Ze wzrokiem jest tak jak ze zdrowiem.
Dopóki się nie zepsuje, nie wiemy, jaki jest
ważny. Oczy traktujemy po macoszemu-.




Mielone nasiona
niepokalanka
stosowano
w klasztorach
jako przyprawę
obniżającą libido.
Nazywano go
pieprzem mnisim.

Pochłonięci pracą przy
biurku zapominamy o
przerwach na odpoczy-
nek. Potem dziwimy się,
że boli nas głowa, gorzej
widzimy, powieki czer-
wienieją i puchną.

Prawdziwym wrogiem
oczu jest migoczący ekran
komputera. Nie znoszą
one też dymu papieroso-
wego, spalin, kurzu. Nie
lubią, gdy patrzymy dłu-
go w jeden punkt, na
przykład przy prowadze-
niu samochodu, lub kiedy
oglądamy telewizję, sie-
dząc zbyt blisko ekranu.
Szkodzą im źle dopaso-
wane okulary, męczy czy-
tanie przy marnym oświe-
tleniu, ale również jaskra-
we światło słoneczne.

Wielu osobom dokucza-
ją też krążące w powie-
trzu alergeny. Oczy źle
reagują także na stres
i na ogólne przemęczenie
organizmu, ponieważ są wtedy niedo-
krwione. Na szczęście, istnieją naturalne
środki, które łagodzą te dolegliwości.

NAPAR ZE ŚWIETLIKA LEKAR-
SKIEGO. Ziele świetlika ma działanie
przeciwzapalne, bakteriostatyczne i prze-
ciwalergiczne. Obecne w nim garbniki wy-
wierają łagodne działanie ściągające. Świe-
tlikowi poddają się nawet tak oporne
bakterie, jak gronkowce i paciorkowce.

Leki z ziela stosuje się zewnętrznie do
przemywań, okładów i kąpieli oczu, w cho-
robach oczu związanych ze schorzeniami na-
czyń i stanami zapalnymi, w zapaleniu
powiek i spojówek (np. spowodowanych po-
drażnieniem mechanicznym, zakażeniem

wirusowym), w stanach zapalnych worecz-
ka Izowego, przy jęczmieniu.

Są środkiem, który skutecznie zapobie-
ga śluzotokowi z oczu (łzawieniu), często
występującemu podczas kaszlu, kataru,
przy różnych chorobach skóry.

Stany zapalne mogą być też skutkiem
urazu, alergii, wpływu jakiegoś czynnika
drażniącego (np. dymu, kurzu, tuszu do
rzęs, chlorowanej wody w basenie). Świe-
tlik pomaga w każdym przypadku. Co
bardzo ważne - wodne przetwory z tego
ziela (napary, odwary) nie powodują po-
drażnień ani uczuleń. Pomocne są zimne
odwary i cieple kataplazmy.

Odwar: łyżkę ziela świetlika zalać
szklanką letniej wody i podgrzewać pod
przykryciem przez pól godziny, nie do-
puszczając do wrzenia. Przecedzić przez
wyjałowioną gazę do wyparzonego słoicz-
ka. Po wystudzeniu stosować do przemy-
wań oczu (należy używać jałowych waci-
ków). Najlepiej codziennie sporządzać
świeżą porcję odwaru.

Kataplazmy: 3 łyżki ziela świetlika za-
lać szklanką wrzątku i zostawić, aż nieco
przestygnie. Następnie owinąć ciepłe ziele
świetlika wyjałowioną gazą i położyć
okład na oczach na 10-15 minut.

Uwaga! Infekcje wirusowe i bakteryj-
ne oka nie mogą być leczone domowymi
sposobami dłużej niż 2-3 dni. Jeżeli obja-
wy choroby nie ustąpią w tym czasie, albo
nie będzie wyraźnej poprawy, trzeba zasię-
gnąć porady lekarza.

Przewlekłe

częste zaparcia

Łatwo sobie radzić z zaparciami, gdy
zdarzają się od czasu do czasu. Ale jeśli
stają się normą, trzeba je potraktować
poważnie: przede wszystkim należy, nieraz
radykalnie, zmienić dietę oraz tryb życia.

Świetlik pomoże
po długim
czytaniu

Preparaty z ziela świetlika okazują się
bardzo skuteczne w razie zmęczenia oczu
sztucznym oświetleniem, długotrwałym
czytaniem, pracą przy komputerze oraz
nadwrażliwością na promienie słoneczne.
Napary lub kataplazmy stosuje się też
w alergicznych chorobach wywołanych
kurzem i dymem. Często zalecany jest
napar z ziela świetlika w połączeniu
z naparem z koszyczków rumianku.




Środków przeczyszczających nie po-
winno się bowiem stosować zbyt często.
Osłabiają perystaltykę jelit. Przyzwyczajo-
ne do silnych bodźców drażniących, jelita
nie radzą sobie z wydalaniem. Musi minąć
trochę czasu, zanim znów się tego nauczą.

90 Naturalne recepty

Zioła przeczyszczające działają na jelito
cienkie (np. olej rycynowy) lub na jelito
grube (senes, aloes). Substancje w senesie
i aloesie (antrachinony) pod wpływem Gó-
ry bakteryjnej jelita grubego zmieniają się
w związki pobudzające czynność okrężnicy.

STRĄCZYNIEC OSTROUSTNY.

Ma działanie przeczyszczające, korzystne
przy zaparciach nawykowych. Jest bardzo
przydatny w schorzeniach, w których po-
żądana jest łatwość oddawania miękkich
stolców (na przykład przy pęknięciu od-
bytu, żylakach odbytu i odbytnicy).

1/3 do l łyżeczki ziela zalać ciepłą, nie
wrzącą wodą i zostawić do naciągnięcia.
Podziała po 8-12 godzinach.

Wyciągi ze strączyńca powinno się jed-
nak raczej stosować w formie gotowych
preparatów, a i to niezbyt długo.

STĘŻAŁY SOK Z ALOESU. Leki
z alony, wysuszonego soku niektórych ga-
tunków aloesu, działają po 8-12 godzi-
nach. Mają one działanie silnie przeczysz-
czające.

Pomagają przy guzkach krwawni-
czych, szczelinie odbytu, przy zaparciach.
Powinno się stosować aloes w formie go-
towych, standaryzowanych preparatów.
Uwa93! Przy zbyt częstym stosowaniu
może nastąpić utrata elektrolitów, przede
wszystkim potasu.

Inne roślinne surowce śluzowe stoso-
wane przy leczeniu zaparć to:

NASIENIE BABKI PŁESZNKA.
Zawiera dużo śluzu, ma działanie nie tyl-
ko przeczyszczające, ale także osłaniające
błonę śluzową. Pomaga przy zaparciach
nawykowych i jelicie drażliwym.

1-2 łyżeczki nasion namoczyć w małej
ilości wody. Zażyć, popijając 1-2 szklanka-
mi wody. Powinny podziałać po 12 godzi-
nach do 3 dni.

KORZEŃ RZEWIENIA DŁONtA-
STEGO. Ułatwia wypróżnienie, ma dzia-
łanie przeczyszczające.

1/2 do l płaskiej łyżeczki wysuszonych
części podziemnych na filiżankę wrzątku
wystarczy, by wypróżnienie nastąpiło po
8-10 godzinach.




Znienawidzony
olej rycynowy

Olej ręcznikowy, znany jako olej rycynowy,

dat się we znaki niejednemu pokoleniu.
Działa on drażniąco na błonę śluzową jelita
cienkiego, pobudza jego perystaltykę
(po zażyciu dociera do dwunastnicy, gdzie
pod wpływem żółci powstaje mieszanina
mydeł, działających drażniąco). Skutek
następuje bardzo szybko - po 3-4 godzinach.
Olej z nasion rącznika wchodzi w skład
gotowych preparatów. Dostępny
w sprzedaży olej rycynowy nie zawiera
toksycznej rycyny.

Naturalne recepty 91

Raczej powinno się go
stosować w formie standa-
ryzowanych gotowych pre-
paratów; nie należy jednak za-
żywać ich przez dłuższy czas.

Zmęczenie

i znużenie

Kiedy oczy same się za-
mykają, marzymy o filiżance
mocnej kawy. Z nią bowiem
kojarzymy kofeinę. Tymcza-
sem ten sam alkaloid, który
jest pozyskiwany z nasion
krzewu kawowego, występu-
je także w innych roślinach.

Możemy go znaleźć w zarodkach nasion
drzewa koła (tzw. orzeszkach cola) i jego li-
ściach, w liściach herbaty, w nasionach ka-
kaowca, zielu matę, a w małych ilościach

- nawet w naszej rodzimej niedużej bylinie,
zwanej iglicą.

Kofeina jest substancją o wielorakim
działaniu i zastosowaniu. Pobudza ośrod-
kowy układ nerwowy, rozszerza naczynia
mózgowe i wieńcowe, przyspiesza procesy
myślenia i odbioru wrażeń. Działa lekko
moczopędnie.

Stosowana jest czasem w lecznictwie
w celu wzmocnienia akcji serca, w migre-
nach, w stanach zmęczenia, a także w za-
truciach narkotykami i alkoholem, jako
lek pobudzający ośrodki mózgowe odpo-
wiedzialne za oddychanie.

Najbogatszym w kofeinę surowcem ro-
ślinnym jest południowoamerykańska gu-
arana. Niemal na całym świecie używana
jest jako składnik napojów energetyzująco-

-orzeźwiających. Guarana pomaga w sta-
nach fizycznego i psychicznego zmęczenia.

PREPARATY Z GUARANY. Gu-
arana jest dostępna w aptekach i zielamiach

CZY WIESZ, ŻE...

.. .orzeszki cola to nie
orzechy? To zarodki na-
sion, które usuwają
uczucie zmęczenia,
pragnienia, głodu.
Świeże - mają lekkie
działanie narkotyczne.
We współczesnym
przemyśle spożyw-
czym używane są do
wyrobu napojów orzeź-
wiających, na przykład
coca-coli.

g - w kapsułkach, ampułkach
' i tabletkach do ssania. Z na-
sion guarany Indianie z do-
rzecza Amazonki sporządza-
ją napój o działaniu kilka-
krotnie silniejszym niż kawa.
ZIELE HERBA MATĘ. Są
to liście ostrokrzewu. Zawie-
rają niewiele mniej kofeiny
niż guarana. Przyrządza się
z nich napoje nazywane her-
batą, choć nią nie są.

Wysuszone liście i ogonki
liściowe tej rośliny działają
pobudzająco na ośrodkowy
układ nerwowy, pomagają
w stanach umysłowego i fi-
zycznego wyczerpania.
Łyżeczkę ziela zalać filiżanką gorącej, ale
już nie gotującej się wody, i pozostawić do
naciągnięcia.

KAKAO. W porównaniu z guarana
i matę kakao zawiera niewielką ilość kofe-
iny, zaledwie 0,3 procent, ale też działa ener-
getyzująco. Aztekowie napój z proszku ka-
kaowego z dodatkiem papryki i wanilii
traktowali jako środek orzeźwiający. Podob-
ne działanie ma dzisiejszy proszek kakaowy.
I choć kakao z mlekiem to nie kawa czy
matę, to wieczorem lepiej wypić samo mle-
ko. Kakao lepsze jest na śniadanie.

Zmęczone

i znerwicowane serce

Kiedy po niewielkim nawet wysiłku
czujemy osłabienie, pojawia się zadyszka,
serce kołacze i zaczyna bić jak szalone, to
znak, że nasz układ krążenia niedomaga
i najwyższy czas wybrać się do lekarza.

Takie dolegliwości często występują
u starszych osób. Mogą pojawiać się także
u młodych ludzi - jako skutek przebytej cho-
roby lub po długim okresie przepracowania.

92 (Naturalne recepty

Miewają czasem również podłoże nerwi-
cowe. Zdarza się to na przykład u kobiet
w okresie przekwitania.

W każdym z tych przypadków bardzo
pomocne okazują się zioła. Regenerują
one układ krążenia, wzmacniają naczynia
krwionośne, zaopatrują w minerały, uspo-
kajają, regulują pracę zmęczonego serca.
Skutecznie wspomagają terapię zaleconą
przez lekarza. Same też często mogą przy-
nieść wyraźną poprawę.

Najskuteczniej wzmocnią i uspokoją
serce dwa środki roślinne.

PREPARATY Z KWIATOSTA-
NÓW GŁOGU JEDNOSZYJKOWE-
GO. Substancje obecne w wysuszonych
kwitnących szczytach gałązek głogu zwięk-
szają przepływ krwi przez naczynia wieńco-
we i poprawiają ukrwienie mięśnia sercowe-
go. Wzmagają siłę jego skurczów, ale
zmniejszają ich częstotliwość. W ten sposób
serce pracuje bardziej ekonomicznie i mniej




się męczy. Rozszerzają wszystkie naczynia
krwionośne. Łagodzą uczucie duszności, li-
kwidują ucisk w okolicy serca, pomagają
przy tak zwanym sercu starczym. Zmniej-
szają skutki zmian miażdżycowych w ukła-
dzie sercowo-naczyniowym.

1/2 do l łyżeczki kwiatów zalać filiżan-
ką wrzącej wody i pozostawić do nacią-
gnięcia. Pić 3-4 razy dziennie po jednej fi-
liżance. Głóg powinno się stosować raczej
w formie gotowych, standaryzowanych
preparatów.

LEKI Z KONWALII MAJOWEJ.
Ta bylina z rodziny liliowatych rośnie dzi-
ko całymi łanami w wilgotnych zaroślach
i lasach liściastych.

W celach leczniczych jest specjalnie
uprawiana; zbiór surowca przeprowadza
się w kwietniu i w maju.

Konwalia zawiera glikozydy naserco-
we. Surowiec z tego ziela musi być zawsze
przebadany na zawartość związków
czynnych (jest to tzw. mianowanie, czyli
oznaczanie dożylnej dawki śmiertelnej).
Roślina ta działa bowiem trująco. Mo-
że powodować nudności, wymioty, zabu-
rzenia rytmu serca. Zatrucia konwalią

Brzoza pomoże
na zmęczenie

Czasem czujemy się tak zmęczeni, że nic nam się
nie chce. Najchętniej położylibyśmy się do łóżka.
Ale to najgorsza rzecz, jaką możemy zrobić. W ta-
kiej sytuacji trzeba zmusić się do wyjścia na spacer.
Ruch na świeżym powietrzu najskuteczniej dodaje
energii. Na spacer najlepiej wybrać się do parku lub
brzozowego lasku. Specjaliści od medycyny natu-
ralnej uważają, że brzozy promieniują życiową ener-
gią. Można przytulić się do pnia drzewa i przez
chwilę spokojnie postać.

zdarzaly się. gdy przygo-
towywano z niej leki \\
warunkach domowych.

Substancje zawarte w
konwalii wzmacniają mię-
sień sercowy, zwiększają je-
go napięcie oraz zmniej-
szają częstotliwość jego
skurczów, zwiększając jed-
nocześnie ich silę. Dzięki
temu serce pracuje o wiele
bardziej ekonomicznie, a
równocześnie w dłuższych
przerwach między skur-
czami mięsień sercowy le-
piej wypoczywa.

Wyciągi z konwalii ła-
godzą objawy zmęczenia
serca, między innymi za-
pobiegają napadowym ko-
aranjoin. Konwalia po-
maga zwłaszcza przy nie-
wydolności serca z często-
skurczem, przy skłonno-
ści do obrzęków na tle
niewydolności krążenia,
nadciśnieniu tęniczym, w
przypadkach arterioskle-
rozy połączonych z dusz-
nicą. Przeciwwskazania do stosowania te-
go ziela lo przebyty zawał, blok serca,
zwężenie lewego ujścia żylnego.

Glikozydy nasercowe z ziela konwalii
działają szybko, ale skutek nie jest długo-
trwały. Podobnymi właściwościami odzna-
cza się naparstnica, w przeciwieństwie do
niej jednak substancje pochodzące z kon-
walii nie kumulują się w organizmie. Dzięki
temu jest bezpieczniejszym lekiem dla ludzi
starszych. Preparaty z konwalii działają też
lekko moczopędnie. Stosuje się wyłącznie
gotowe, standaryzowane środki.

LEKI Z MILKA WIOSENNEGO.
Ta kwitnąca w maju bylina (rośnie na
ugorach oraz na nasłonecznionych zbo-




Nawłoć kanadyjską
sprowadzono do
Europy jako roślinę
ozdobną. Jest tak
ekspansywna, że
niszczy sąsiadujące
z nią rośliny,
np. wiklinę.

czach wapiennych) okazu-
je się także pomocna przy
kłopotach z sercem u star-
szych osób.

Substancje lecznicze za-
warte w zielu mitka - gli-
kozydy nasercowe - po-
dobnie jak te obecne w
preparatach z konwalii,
sprawiają, że serce pracu-
je wydajniej. Obecne w
miłku flawonoidy przy-
wracają elastyczność na-
czyniom krwionośnym,
mogą spowalniać rozwój
zmian miażdżycowych.
Mitek zwiększa napięcie
układu żylnego, dzięki cze-
mu do serca dociera dużo
więcej krwi. Pomaga przy
lekkiej niewydolności mię-
śnia sercowego, szczegól-
nie wtedy, gdy towarzyszą
jej objawy nerwicowe.

Wyciągi z milka bardzo
dobrze komponują się z
innymi ziołami naserco-
wymi oraz uspokajający-
mi, takimi jak konwalia,
głóg, Waleriana. Kiedyś ziele miłka wcho-
dziło, obok konwalii oraz liści oleandra
(nieodpowiednio użyte mogą być trujące!),
w skład klasycznej mieszanki ziół zaleca-
nych przy dolegliwościach serca.

Preparaty z ziela miłka wiosennego sto-
suje się w przypadkach niemiarowej pracy
mięśnia sercowego. Pomagają one przy
przewlekłych zaburzeniach czynnościowych
serca, w niewydolności układu krążenia,
której towarzyszą obrzęki. Ponadto prepa-
raty z miłka działają lekko moczopędnie
i uspokajająco.

Uwaga! Leków z miłka nie można
stosować równocześnie z preparatami
z naparstnicy!

94 .Naturalne recepty




Zioła nasercowe

Nerwica serca występuje często bez za-
uważalnych zmian organicznych. Jej obja-
wy to bezsenność, nadpobudliwość, osła-
bienie. Oto mieszanka uspokajająca, która
może pomóc:

korzeń kozika lekarskiego - 20 g

ziele konwalii -10 g

kwiatostan głogu - 30 g

korzeń arcydzięgla -10 g

szyszki chmielu - 30 g.
Proporcje - łyżka ziół na szklankę zimnej
wody. Doprowadzić do wrzenia, gotować 3
minuty. Parzyć pod przykryciem kilka mi-
nut, odcedzić. Pić szklankę rano i wieczo-
rem przed jedzeniem.

Lecznicze substancje z ziela milka,
konwalii i kwiatów głogu są dość słabo
wchłaniane przez przewód pokarmowy.
Dlatego wiele gotowych leków z tych ziół
to wyciągi alkoholowe.

Milek wiosenny powinien być stosowa-
ny tylko w formie gotowych, standaryzo-
wanych preparatów.

NAPARSTNICA PURPUROWA.

Także ta kwitnąca w maju bylina okazuje
się pomocna przy kłopotach z sercem.
Stosuje się ją w niewydolności mięśnia ser-
cowego, przy migotaniu i trzepotaniu
przedsionków, a także przy napadowej ta-
chykardii (zbyt szybkie bicie serca).

Naparstnica jest silnie trująca, można
więc stosować ją wyłącznie w formie stan-
daryzowanych preparatów.

MIESZANKA PRZY NIEWYDOL-
NOŚCI KRĄŻENIA. Przeznaczona jest
przede wszystkim dla osób w zaawanso-
wanym wieku.

Przygotować mieszankę z następują-
cych ziół: ziele barwinka mniejszego (20 g),
owoc róży (30 g), kwiatostan głogu (30 g),
liść pokrzywy (30 g), liść ruty (20 g), ziele
serdecznika (20 g), cebula morska (10 g).

l łyżkę mieszanki zalać szklanką wrząt-
ku, parzyć pod przykryciem około dziesię-
ciu minut, przecedzić. Pić ciepły napar
3 razy dziennie po pól szklanki.

MIESZANKA WSPOMAGAJĄCA
PRACĘ SERCA. Jednocześnie działa
uspokajająco, odpręża, wycisza.

Dokładnie wymieszać następujące zioła:

ziele serdecznika (50 g), ziele mięty pieprzo-
wej (20 g), kwiatostan głogu (30 g), szyszki
chmielu (50 g), kwiat lawendy (20 g).

l łyżkę mieszanki zalać szklanką wody,
doprowadzić do wrzenia, odstawić, parzyć
pod przykryciem około dziesięciu minut,
następnie przecedzić.

Pić 3-4- razy dziennie po pot szklanki,
a przed snem całą szklankę wywaru.

ODWAR Z SZYSZEK CHMIELU.
Zawarte w nich substancje działają uspo-
kajająco i lekko nasennie. Pomogą zrelak-
sować się po ciężkim dniu pracy.

Odwar: l łyżeczkę szyszek chmielu za-
lać szklanką wrzątku i ogrzewać pod przy-
kryciem przez 5 minut, przecedzić.

Pić po 1/2 szklanki odwaru, nie częściej
niż 3 razy dziennie.

Naturalne recepty 95

Konwalii nie wolno zbierać!

Konwalia majowa to nie tylko piękny kwiat, ale też roślina o znanych od dawna właściwo-
ściach poprawiających pracę serca. Zawiera cenne substancje, m.in. glikozydy naserco-
we, saponiny i flawonoidy. Do celów leczniczych używa się liści i kwiatów. Przed wprowa-
dzeniem do użytku surowiec powinien być mianowany (oznaczony) metodą biologiczną
na zawartość związków czynnych.
Konwalii nie wolno jednak zrywać i przygoto-
wywać samodzielnie. Po pierwsze-jest pod
ochroną, po drugie-jest trująca. Niewłaści-
wie przygotowana konwalia może spowodo-
wać nudności, wymioty i zaburzenia rytmu
serca. Szczególnie duże zagrożenie stanowi
dla dzieci, które mogą skusić ładne, czerwo-
ne owoce. Jest to jedno z ziół, które ze wzglę-
dów bezpieczeństwa w wielu krajach można
kupić wyłącznie na receptę. W Polsce
bez recepty dostępna jest nalewka z konwalii.
Nie wolno przekroczyć dawki 5 g dziennie.
Jednorazowo przyjmuje się zazwyczaj
0,5-1,5 g nalewki.

Zawsze trzeba pamiętać o tym, że we
wszystkich dolegliwościach związanych
z niedomaganiem krążenia, zanim sięgnie-
my po zioła - konieczne jest zasięgnięcie po-
rady lekarskiej. Leki stosowane w choro-
bach serca (nawet pochodzenia roślinnego)
muszą być bowiem przyjmowane bardzo
precyzyjnie, a ich działanie przez cały czas
ściśle kontrolowane.

Aby leczenie chorób serca było sku-
teczne, niezbędny jest regularny wypoczy-
nek i dobry sen. Bardzo dobrym rozwią-
zaniem są relaksujące (niezbyt gorące),
odprężające kąpiele z dodatkiem ziół,
a także okłady ziołowe.

OKŁAD Z MELISY. Zamoczony w
naparze melisy i odciśnięty ręcznik poło-
żyć na karku i plecach (powinien być jak




najgorętszy). Gdy wystygnie, trzeba go
zmienić, nawet kilkanaście razy. Po zdjęciu
ostatniego kompresu posmarować skórę
oliwką do ciała i odpocząć około 20 mi-
nut. Najlepiej okryć się i zdrzemnąć. Jeże-
li nie ma nikogo do pomocy, można poto-
żyć okład tylko na kark.

KĄPIEL ROZMARYNOWA. Usu-
nie szybko zmęczenie, orzeźwi, odpręży
ciało, a jednocześnie pobudzi system ner-
wowy do lepszej pracy.

150-200 g suszonego ziela rozmarynu
włożyć do lnianego lub bawełnianego wo-
reczka, zawiązać, umieścić na dnie wanny.
Nalać do niej trochę gorącej wody, żeby
zioła się zaparzyły. Po 15 minutach uzu-

pełnić wannę ciepłą wodą, wycisnąć kilka-
krotnie woreczek.

KĄPIEL Z LAWENDY. To roślina
znana ludzkości od bardzo dawna. Ma
właściwości bakteriobójcze, a jej piękny
zapach działa kojąco na nerwy. Nasze
babki bardzo chętnie stosowały lawendę
jako aromatyczny dodatek do odprężają-
cej kąpieli, łagodzącej stres i rozluźniającej
napięte mięśnie. Jest to jeden z najskutecz-
niejszych naturalnych środków przeciw
bezsenności.

Aby przygotować kąpiel relaksującą,
potrzebujemy pół szklanki soli kuchennej,
łyżkę czystej wódki i 15 kropli olejku la-
wendowego. Trzeba wsypać sól do wanny,
napełnić ją ciepłą wodą i dodać olejek roz-
puszczony w alkoholu (wówczas na po-
wierzchni nie utworzą się tłuste plamy).

Najlepsze efekty da 15-minutowa ką-
piel wieczorna, po której od razu należy
położyć się do łóżka.

KĄPIEL Z KOZŁKIEM LEKAR-
SKIM. Dwa - trzy razy w tygodniu przed
snem wziąć dziesięciominutową kąpiel

z dodatkiem ekstraktu z kozika lekarskiego
(gotowy ekstrakt można kupić w aptekach
homeopatycznych oraz drogeriach i skle-
pach zielarskich). Temperatura wody po-
winna wynosić około 37 stopni C.

Po dziesięciominutowej kąpieli spłuku-
jemy ciało pod chłodnym prysznicem
i energicznie wycieramy szorstkim, froto-
wym ręcznikiem.

Kąpiel jest pomocna przy łomotaniach
serca, zwłaszcza na tle nerwowym.

KĄPIEL RUMIANKOWA. Pomoc-
na w stanach znużenia, wyczerpania, orzeź-
wia i przywraca siły.

4 duże garści kwiatu rumianku pospo-
litego zalać wrzątkiem na kilka minut
i odstawić do naciągnięcia, odcedzić. Uzy-
skany napar dolać do wody na kąpiel. Jej
poziom w wannie nie powinien prze-
kraczać linii serca. Po dwudziestominuto-
wej kąpieli zawinąć się w ciepły szlafrok
lub płaszcz kąpielowy (bez wycierania)
i na godzinę położyć się do łóżka.




Mieszanka, która
wzmocni serce

Oto ziołowa mieszanka, która pomoże przy
łagodnych zaburzeniach krążenia:

ziele konwalii - 30 g

ziele miłka - 20 g

korzeń koztka lekarskiego - 20 g.

Ziota wymieszać. Napar sporządzać

w proporcjach: łyżka stołowa ziół na szklankę

wody. Zalać wrzątkiem, parzyć kilka minut pod

przykryciem. Pić trzy razy dziennie po pół szklanki. Wzmacniającą mieszankę można też

przygotować z kupionych w aptece wyciągów alkoholowych z: mitka (Tinct. Adonis

yernalis) konwalii (Tinct. Convaliae) głogu (Intr. Crataegi). Lek przyjmować 3 razy

dziennie - 30-^0 kropli z dodatkiem wody.

Zmiana koloru
włosów

Każdy z nas zaczyna wcześniej czy póź-
niej siwieć. Jest to proces uzależniony w du-
żej mierze od czynników genetycznych. Nie
da się mu więc zapobiec, ale można w natu-
ralny sposób zafarbować włosy, tak by ich
siwiejące pasma staty się mniej widoczne.

ORZECH. Dobry jest dla szatynek:

3 garści zmielonych łupin orzecha włos-
kiego, 3 krople octu owocowego, 3 krople
oliwy. Po 20 minutach od nałożenia przy-
ciemnia włosy o jeden ton.

Składniki zalać wrzątkiem. Mieszać
do otrzymania konsystencji łatwo rozsma-
rowującej się papki. Po 15 minutach po-
nownie dolać trochę wrzątku. Nałożyć na
mokre włosy. Założyć plastikowy czepek
i owinąć głowę ręcznikiem na 20 minut.
Po umyciu wycierać włosy starym ręczni-
kiem, bo orzech plami!

RABARBAROWY KORZEŃ. To
naturalna "farba" do włosów, przezna-
czona dla blondynek.

Wymieszać 3 garści suszonego sproszko-
wanego korzenia rabarbaru, sok z l cytry-
ny i 3 krople oleju lub oliwy. Rozprowadzić
na włosach. Zmyć po 30 minutach.

Wyszukiwarka


Podobne podstrony:
pyt 3 część druga KULTURA MYKEŃSKA
Część druga Dziadów
czesc druga odpowiedzi styczen 2010 wersja x(1)
buddyjska tradycja gelug czesc druga i ostatnia eioba
Disslowa Jak gotować część druga
Wpływ danych makro na rynki finansowe Druga czesc

więcej podobnych podstron