„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Katarzyna Kacperczyk

Planowanie diety z ograniczeniem tłuszczu oraz diety
z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów
321[11].Z3.06

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Jacek Anioła
dr inż. Joanna Bajerska


Opracowanie redakcyjne:
mgr Katarzyna Kacperczyk



Konsultacja:
dr hab. inż. Henryk Budzeń

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[11].Z3.06
„Planowanie diety z ograniczeniem tłuszczu oraz diety z ograniczeniem łatwo przyswajalnych
węglowodanów”, zawratego w modułowym programie nauczania dla zawodu dietetyk.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

6

3. Cele kształcenia

7

4. Przykładowe scenariusze zajęć

8

5. Ćwiczenia

12

5.1. Dieta z ograniczeniem tłuszczu

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Dieta o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych

15

5.2.1. Ćwiczenia

15

5.3. Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów

18

5.3.1. Ćwiczenia

18

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

23

7.

Literatura

37

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie

dietetyk.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-
-uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

dyskusja w grupach,

−

metoda projektu,

−

metoda przewodniego tekstu,

−

ćwiczenia,

−

pogadanka heurystyczna.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:

−

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu ze
zrozumieniem,

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną
propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia,
uwzględniając różne możliwości ich realizacji w szkole. Prowadzący może również
zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,

−

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń nie
zainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną
liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona
jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego
projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

321[11].Z3.01

Planowanie podstawowego żywienia

dietetycznego oraz diet w chorobach

na tle niedoborów żywieniowych

321[11].Z3.02

Planowanie diety

lekko strawnej

321[11].Z3.05

Planowanie diety

bogatobiałkowej

i diety

niskobiałkowej

321[11].Z3.06

Planowanie diety

z ograniczeniem

tłuszczu oraz

diety

z ograniczeniem

łatwo

przyswajalnych

węglowodanów

321[11].Z3

Żywienie dietetyczne

321[11].Z3.04

Planowanie diety

z ograniczeniem

substancji

pobudzających

wydzielanie soku

żołądkowego oraz

diet

w zaburzeniach

czynnościowych

jelit

321 [11].Z3.03

Planowanie diety

ubogoenergetycznej

321[11].Z3.07

Planowanie diet
z modyfikacjam

i składników

mineralnych

i diet

z modyfikacjam

i konsystencji

321[11].Z3.09

Prowadzenie dokumentacji

żywieniowej pacjentów

321[11].Z3.08

Planowanie diet

niestandardowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się technologią informacyjną,

−

korzystać z podstawowej wiedzy z zakresu fizjologii człowieka,

−

charakteryzować właściwości składników pokarmowych i ich znaczenie dla organizmu
ludzkiego,

−

planować żywienie dla różnych grup ludzi,

−

stosować zasady racjonalnego żywienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

scharakteryzować patofizjologię chorób wymagających ograniczenia tłuszczu lub łatwo
przyswajalnych węglowodanów,

–

określić cele i założenia diety z ograniczeniem tłuszczu,

–

określić wskazania do stosowania diety z ograniczeniem tłuszczu,

–

zaplanować jadłospis dla osób na diecie z ograniczeniem tłuszczu,

–

dobrać produkty spożywcze i potrawy zalecane w diecie z ograniczeniem tłuszczu,

–

dokonać modyfikacji diety z ograniczeniem tłuszczu odpowiednio do schorzenia i stanu
pacjenta,

–

określić cele i założenia diety o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych,

–

określić zastosowanie diety o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych,

–

zaplanować żywienie dietetyczne osób na diecie o kontrolowanej zawartości kwasów
tłuszczowych,

–

dobrać produkty spożywcze i potrawy zalecane w diecie o kontrolowanej zawartości
kwasów tłuszczowych,

–

dokonać modyfikacji diety o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych
odpowiednio do schorzenia i stanu pacjenta,

–

określić cele i założenia diety z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów,

–

określić wskazania do stosowania diety z ograniczeniem łatwo przyswajalnych
węglowodanów,

–

scharakteryzować objawy cukrzycy i określić jej powikłania,

–

określić sposoby zapobiegania zmianom patologicznym występującym w cukrzycy,

–

zaplanować żywienie dietetyczne osób na diecie z ograniczeniem łatwo przyswajalnych
węglowodanów,

–

dobrać produkty spożywcze i potrawy zalecane w diecie z ograniczeniem łatwo
przyswajalnych węglowodanów,

–

dokonać modyfikacji jadłospisów w zależności od stosowanego leczenia oraz
indywidualnych cech i stylu życia pacjenta,

–

dokonać oceny zaplanowanych jadłospisów,

–

rozróżnić rodzaje wymienników i określić ich zastosowanie w żywieniu osób chorych na
cukrzycę,

–

określić zastosowanie indeksu glikemicznego żywności w żywieniu osób chorych na
cukrzycę,

–

przekonać pacjenta o celowości i konieczności stosowania diety,

–

przeprowadzić zajęcia poświęcone edukacji żywieniowej pacjentów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania: Dietetyk 321[11]
Moduł:

Żywienie dietetyczne 321[11].Z3

Jednostka modułowa:

Planowanie diety z ograniczeniem tłuszczu oraz diety
z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów
321[11].Z3.06

Temat: Cele i założenia diety z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych.

Cel główny: Ukształtowanie umiejętności z zakresu charakterystyki diety z kontrolowaną

zawartością kwasów tłuszczowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić pojęcie diety z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych,

−

określić cel żywienia w diecie z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych,

−

wymienić czynniki, od których zależy zapotrzebowanie na składniki odżywcze
w poszczególnych

schorzeniach

będących

wskazaniem

do

stosowania

diety

z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych,

−

określić skład i proporcje składników odżywczych oraz kwasów tłuszczowych
w żywieniu ograniczającym ilość kwasów tłuszczowych w codziennej diecie,

−

wymienić zasadnicze elementy diety z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych,
jej wpływ na poprawę stanu zdrowia (szczególnie naczyń krwionośnych i chorób serca)

−

określić zasady doboru odpowiednich produktów,

−

określić techniki przyrządzania posiłków

stosowane w diecie z kontrolowaną zawartością

kwasów tłuszczowych.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład konwersatoryjny,

−

pokaz,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 2-osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca planowania diety z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych,

−

plansze dydaktyczne,

−

tablice poglądowe,

−

komputer z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Przedstawienie celów zajęć.
3. Realizacja zajęć:

−

nauczyciel przedstawia oraz omawia podstawowe zagadnienia związane z pojęciem

diety z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych,

−

nauczyciel dzieli grupę na dwuosobowe zespoły i podaje zadanie do wykonania przez

każdy z zespołów. Każdy zespół określa tok postępowania podczas wykonywania
ćwiczenia,

−

zespoły wykonują ćwiczenie polegające na określeniu założeń diety z kontrolowaną

zawartością kwasów tłuszczowych, jej charakterystycznych elementów, ilości i jakości
składników codziennej racji pokarmowej, odpowiednich technik obróbki cieplnej
stosowanych w tej diecie,

−

zespoły opisują poszczególne właściwości, dokonują ich oceny pod względem

zastosowania,

−

nauczyciel sprawdza poprawność wykonanego zadania, omawia popełnione błędy.

4. Po wykonanym zadaniu uczniowie porządkują swoje stanowiska pracy.
5. Przeprowadzenie dyskusji na temat wykonywanych ćwiczeń, trudności i ewentualnie

popełnianych błędów.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Wypisz co najmniej 10 produktów, które nie mogą być stosowane w diecie

z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowa ankieta ewaluacyjna dotycząca sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Dietetyk 321[11]]

Moduł:

Żywienie dietetyczne 321[11].Z3

Jednostka modułowa:

Planowanie diety z ograniczeniem tłuszczu oraz diety
z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów
321[11].Z3.06

Temat: Planowanie dziennego jadłospisu w diecie z ograniczeniem łatwo

przyswajalnych węglowodanów (cukrzyca typu 1).

Cel główny: Ukształtowanie umiejętności planowania jadłospisu w diecie z ograniczeniem

łatwo przyswajalnych węglowodanów (cukrzyca typu 1).

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wymienić produkty zalecane i niewskazane w diecie dla osób chorych na cukrzycę
typu 1),

−

obliczyć wartość odżywczą poszczególnych produktów w zależności od ich ilości ze
szczególnym uwzględnieniem węglowodanów,

−

obliczyć wartość odżywczą całych posiłków,

−

obliczyć ilość wymienników węglowodanowych, które dana osoba z cukrzycą powinna
spożywać w ciągu dnia,

−

zastosować w diecie, przy wykorzystaniu zamienników, tablice wartości odżywczej
produktów, wymienników produktów i wymienników węglowodanowych,

−

określić zasady planowania jadłospisów,

−

określić rozkład wymienników na poszczególne posiłki

−

określić zasady żywienia w cukrzycy i zastosować je w planowaniu dziennej racji
pokarmowej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład konwersatoryjny,

−

pokaz,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w 2-osobowych grupach.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety z ograniczeniem łatwoprzyswajalnych węglowodanów,

−

plansze dydaktyczne,

−

tablice poglądowe,

−

książki kucharskie, receptury,

−

komputer z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Przedstawienie celów zajęć.
3. Realizacja zajęć:

−

nauczyciel przedstawia oraz omawia zasady planowania jadłospisów, zasady

planowania żywienia w cukrzycy insulinozależnej,

−

nauczyciel dzieli grupę na dwuosobowe zespoły i podaje zadanie do wykonania przez

każdy z zespołów. Każdy zespół oblicza ilość wymienników węglowodanowych,
zapotrzebowania na składniki odżywcze na podstawie konkretnego przykładu pacjenta
z cukrzycą typu 1,

−

zespoły przygotowują propozycje potraw na poszczególne posiłki, zwracając dużą

uwagę na wartość energetyczną, odżywczą i wymienniki oraz ilość produktów,
których trzeba użyć do przygotowania poszczególnych posiłków,

−

zespoły obliczają wartość energetyczną, odżywczą i liczbę wymienników

węglowodanowych, układają całodzienny jadłospis dla osoby stosującej insulinę,

−

nauczyciel sprawdza poprawność wykonanego zadania, omawia popełnione błędy.

4. Po wykonanym zadaniu uczniowie porządkują swoje stanowiska pracy.
5. Przeprowadzenie dyskusji na temat wykonywanych ćwiczeń, trudności i ewentualnie

popełnianych błędów.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Wypisz co najmniej 5 produktów, które nie mogą być stosowane w diecie

z ograniczeniem łatwoprzyswajalnych węglowodanów.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowa ankieta ewaluacyjna dotycząca prowadzenia zajęć i nabytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Dieta z ograniczeniem tłuszczu

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj jak najpełniejsze listy produktów spożywczych ze wszystkich grup produktów,

np. tabelach wartości odżywczej produktów spożywczych, a następnie dokonaj ich podziału
na produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie z ograniczeniem tłuszczów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,
2) przeanalizować wybrane grupy produktów pod kątem możliwości zastosowania ich

w diecie z ograniczoną ilością tłuszczu i wypisać zalecane i przeciwwskazane według
schematu zawartego w tabeli,

3) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Tabela do ćwiczenia 1. Produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie z ograniczoną ilością tłuszczów

[opracowanie własne]

Produkty zalecane

Produkty przeciwwskazane

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety z ograniczeniem tłuszczów,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj przepisy na różne dania i przykładowe jadłospisy, a następnie przygotuj

zestawienie potraw zalecanych w marskości wątroby oraz kamicy żółciowej uwzględniając
rodzaj posiłku i zasady doboru produktów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze przepisy i przykładowe jadłospisy stosowane w diecie

z ograniczeniem tłuszczu,

2) wybrać po 3 zestawy potraw do każdego posiłku uwzględniając produkty które można

wykorzystywać w przygotowywaniu posiłków dla obu schorzeń,

3) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Tabela do ćwiczenia 2. Zestawienie potraw wskazanych w marskości wątroby i kamicy żółciowej

w zależności od poszczególnych posiłków [opracowanie własne]

Marskość wątroby

Kamica żółciowa

Posiłek

Potrawy

Śniadanie I

Śniadanie II

Obiad

Podwieczorek

Kolacja

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety z ograniczeniem tłuszczów,

−

książki kucharskie, jadłospisy, tabele wartości odżywczej produktów,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 3

Opracuj 7-dniowy jadłospis w diecie z ograniczeniem tłuszczu dla osoby cierpiącej dla

przewlekłe zapalenie trzustki, wiedząc, że jest to mężczyzna w wieku 54 lata, masie ciała
60 kg i wzroście 167 cm.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obliczyć wskaźnik BMI mężczyzny,
2) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,
3) dobrać odpowiednie ilości poszczególnych produktów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4) wyliczyć wartość energetyczną każdego posiłku oraz procentowy w nim udział białek,

tłuszczów i węglowodanów,

5) obliczyć wartość odżywczą posiłków (białka, tłuszczów, węglowodanów),
6) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety z ograniczeniem tłuszczów,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Dieta o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj całodzienną rację pokarmową, składającą się z 5 posiłków dla osoby

charakteryzującej się wysokim poziomem cholesterolu we krwi (kobieta 60 lat, masa ciała
72 kg, wzrost 163 cm).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obliczyć wskaźnik BMI,
2) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,
3) przygotować zestawienie produktów zalecanych w żywieniu osób z hipercholesterolemią,
4) obliczyć ilość gramów produktów do spożycia w poszczególnych posiłkach oraz ich

wartość energetyczną i odżywczą,

5) skomponować zestaw posiłków z uwzględnieniem odpowiedniej ilości składników

pokarmowych i ich wartość energetyczną,

6) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety z ograniczeniem kwasów tłuszczowych,

−

książki kucharskie, jadłospisy,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, normy żywienia,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj jadłospis dla mężczyzny cierpiącego na miażdżycę na okres 7 dni, składający

się z 4 posiłków dziennie (wiek 52 lata, masa ciała 80 kg, wzrost 175 cm). Przygotuj listę
produktów potrzebnych do przyrządzenia posiłków w okresie objętym jadłospisem i określ
ich ilość.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obliczyć wskaźnik BMI,
2) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,
3) przygotować zestawienie produktów zalecanych w diecie z ograniczoną ilością

nasyconych kwasów tłuszczowych,

4) wypisać wszystkie produkty (wraz z ich ilością) potrzebne do realizacji siedmiodniowego

jadłospisu,

5) uwzględnić różnorodność potraw poprzez wprowadzenie jak największej liczby

zalecanych produktów spożywczych,

6) unikać częstych powtórzeń tych samych produktów,
7) rozpisać jadłospis na 7 dni wg schematu podanego w tabeli,
8) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Tabela do ćwiczenia 2. Jadłospis siedmiodniowy dla osoby z miażdżycą [opracowanie własne]

Dzień

Śniadanie I

Śniadanie II

Obiad

Kolacja

1

2

3

4

5

6

7

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety z ograniczeniem nasyconych kwasów tłuszczowych,

−

książki kucharskie, jadłospisy,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, normy żywienia,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 3

Dokonaj zmian w przedstawionej w tabeli dziennej racji pokarmowej do potrzeb osoby

stosującej dietę z ograniczoną ilością kwasów tłuszczowych, przy założeniu, że jest to
mężczyzna w wieku 40 lat, o masie ciała 95 kg, umiarkowanej aktywności fizycznej, mający
nadwagę, któremu zaleca się zwiększenie spożycia błonnika w posiłkach.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych oraz normy

żywienia,

2) obliczyć wartość energetyczną i odżywczą posiłków w przedstawionej dziennej racji

pokarmowej (główne składniki pokarmowe) oraz zawartość błonnika pokarmowego,

3) wprowadzić konieczne poprawki,
4) obliczyć wartość energetyczną i odżywczą posiłków (główne składniki pokarmowe) oraz

zawartość błonnika w zmodyfikowanej racji pokarmowej,

5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Tabela do ćwiczenia 3. Jadłospis dla osoby

stosującej dietę z ograniczoną ilością kwasów tłuszczowych

i zwiększoną ilością błonnika [opracowanie własne]

Posiłek

Jadłospis nieprawidłowy

Ilość

(g)

Jadłospis zmodyfikowany
prawidłowy

Ilość

(g)

I Śniadanie

Płatki kukurydziane z mlekiem 2%
Pieczywo białe
Masło
Szynka
Papryka świeża
Dżem
Kawa czarna

250
120

8

60
60

II Śniadanie

-

Obiad

Kapuśniak z ziemniakami
Kotlet schabowy
Ziemniaki
Mizeria
Koktajl owocowy na maślance

250
120
300

80

200

Podwieczorek

-

Kolacja

Sałatka jarzynowa z kurczakiem i
majonezem
Pieczywo mieszane
Masło roślinne
Ser topiony
Jabłko
Herbata

200

100

8

25
80

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety z ograniczeniem kwasów tłuszczowych,

−

książki kucharskie, jadłospisy,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, normy żywienia,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.3. Dieta

z

ograniczeniem

łatwo

przyswajalnych

węglowodanów

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj jak najpełniejszą listę produktów spożywczych o niskim i średnim indeksie

glikemicznym, które można stosować w diecie z ograniczeniem łatwo przyswajalnych
węglowodanów, opierając się na zestawieniach produktów zalecanych w dietach
ubogoenergetycznej i z kontrolowaną zawartością tłuszczu. Wybrane produkty należy
przedstawić w postaci tabeli, przypisując je do odpowiednich grup produktowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, tabele

indeksu glikemicznego oraz produktów zalecanych w dietach ubogoenergetycznej
i z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych,

2) wybrać odpowiednie produkty kierując się zasadami diety z ograniczoną ilością

węglowodanów łatwo przyswajalnych,

3) opracować zestawienie produktów wg grup produktowych w opracowanej tabeli,
4) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety z ograniczeniem łatwoprzyswajalnych węglowodanów,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, tabele indeksu glikemicznego oraz
produktów zalecanych w dietach ubogoenergetycznej i z kontrolowaną zawartością
kwasów tłuszczowych,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 2

Opracuj całodzienną rację pokarmową dla osoby chorej na cukrzycę typu 2, niestosującej

jeszcze insuliny, wiedząc, że jest to otyły mężczyzna (masa ciała120 kg, 180 cm wzrostu)
w wieku 64 lata, prowadzący umiarkowanie aktywny tryb życia, mający podwyższone
wartości cholesterolu i triglicerydów we krwi. Planując jadłospis skorzystaj z indeksu
glikemicznego produktów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze normy żywienia, tabele wartości odżywczej produktów

spożywczych, tabele indeksu glikemicznego oraz produktów zalecanych w dietach
ubogoenergetycznej i z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych,

2) wybrać odpowiednie produkty kierując się zasadami diety z ograniczoną ilością

węglowodanów łatwo przyswajalnych przy dodatkowych uwarunkowaniach, jak otyłość
i podwyższony poziom cholesterolu i triglicerydów we krwi,

3) opracować zestawy posiłków podając ilość produktów w gramach i obliczyć ich wartość

odżywczą i energetyczną,

4) obliczyć zawartość tłuszczów i kwasów tłuszczowych oraz węglowodanów ogółem

i białek w zaproponowanych przez siebie posiłkach,

5) przedstawić w formie tabeli każdy posiłek ze szczegółowymi wyliczeniami

poszczególnych produktów, ich ilości, wartości odżywczej i energetycznej,

6) przedstawić w formie tabeli całodzienny jadłospis,
7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Tabela do ćwiczenia 2. Skład ilościowy i jakościowy posiłku – I śniadanie [opracowanie własne]

Produkty

Ilość

Produktu(g)

Wartość

energetyczna

produktu

(kcal)

Ilość

jednonienasyconych

kwasów

tłuszczowych

Ilość

wielonienasyconych

kwasów

tłuszczowych

Ilość

białka

(g)

Ilość

węglowodanów

złożonych

Ilość

węglowodanów

prostych

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety z ograniczeniem łatwoprzyswajalnych węglowodanów,

−

normy żywienia, tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, tabele indeksu
glikemicznego,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 3

Oszacuj dobowe zapotrzebowanie energetyczne, ilość węglowodanów, tłuszczów i białek

oraz wymienników węglowodanowych (ww) dla kobiety w wieku 38 lat, wykonującej pracę
umiarkowaną o masie ciała 60 kg (prawidłowa), przyjmującej insulinę. Następnie zaproponuj
rozłożenie WW na poszczególne posiłki biorąc pod uwagę wartość energetyczną diety oraz
częstotliwość spożywanych posiłków – 6 (dodatkowy posiłek przed snem w związku
z wielokrotnymi wstrzyknięciami insuliny).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze normy żywienia i tabele wartości odżywczej produktów

spożywczych,

2) oszacować zapotrzebowanie na energię,
3) obliczyć ilość węglowodanów w diecie, przyjmując, że stanowią one 60% dobowego

zapotrzebowania energetycznego,

4) obliczyć ilość białka w diecie, zakładając, że stanowi ono 15% dobowego

zapotrzebowania energetycznego,

5) obliczyć ilość tłuszczów w diecie, przyjmując, że stanowią on 25% dobowego

zapotrzebowania energetycznego,

6) obliczyć ilość wymienników węglowodanowych, jaką przykładowa kobieta powinna

spożywać w ciągu doby,

7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety cukrzycowej,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych oraz normy żywienia,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 4

Opracuj jadłospis dekadowy dla mężczyzny o średniej aktywności fizycznej chorego na

cukrzycę typu 2, który przyjmuje insulinę, wiedząc, że ma 57 lat, prawidłową masę ciała.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w literaturze normy żywienia, tabele wartości odżywczej produktów

spożywczych,

2) oszacować zapotrzebowanie na energię,
3) obliczyć ilość węglowodanów w diecie, przyjmując, że stanowią one 55% dobowego

zapotrzebowania energetycznego,

4) obliczyć ilość białka w diecie, zakładając, że stanowią one 15% dobowego

zapotrzebowania energetycznego,

5) obliczyć ilość tłuszczów w diecie, przyjmując, że stanowią one 30% dobowego

zapotrzebowania energetycznego,

6) obliczyć ilość wymienników węglowodanowych, jaką mężczyzna powinien spożywać

w ciągu doby,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

7) opracować jadłospisy na poszczególne dni zwracając uwagę na różnorodność

i niepowtarzalność posiłków,

8) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety cukrowej,

−

poradnik dla ucznia,

−

tablice wartości odżywczych produktów spożywczych oraz norm wyżywienia,
zapotrzebowania organizmu na składniki pokarmowego, prawidłowej masy ciała,
wydatków energii poprzez wykonywanie różnych czynności, książki kucharskie,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 5

Opracuj dwie dzienne racje pokarmowe dla mężczyzn w tym samym wieku (55 lat),

wykonujących ten sam zawód o umiarkowanej aktywności fizycznej. Jeden ma nadwagę
(8-kilogramową) i wysoki poziom triglicerydów we krwi, drugi choruje na cukrzycę, bez
nadwagi, nie stosuje insuliny, ale ma nieznacznie podwyższony poziom cholesterolu we krwi.
Wybrane posiłki wpisz do tabeli. Obliczenia wartości energetycznych i odżywczych obydwu
jadłospisów opisz w wykonanych przez siebie tabelach (dla obu mężczyzn).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać odpowiednie ilości poszczególnych produktów,
2) opracować zestawy posiłków dla obu mężczyzn,
3) wyliczyć wartość energetyczną każdego posiłku oraz procentowy w nim udział białek,

tłuszczów, węglowodanów oraz kwasów tłuszczowych,

4) porównać racje pokarmowe mężczyzn,
5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy zwracając szczególną uwagę na różnice

i podobieństwa racji pokarmowych dla obydwu mężczyzn.

Tabela do ćwiczenia 5. Jadłospis dla mężczyzny z nadwagą oraz mężczyzny z cukrzycą [opracowanie własne]

Mężczyzna z nadwagą

Mężczyzna z cukrzycą

Śniadanie I

Śniadanie II

Obiad

Podwieczorek

Kolacja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca diety z ograniczoną ilością latwoprzyswajalnych węglowodanów,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, normy żywienia, tabele indeksu
glikemicznego produktów oraz produktów zalecanych w dietach ubogoenergetycznej
i z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test

dwustopniowy

do

jednostki

modułowej

„Planowanie

diety

z ograniczeniem tłuszczu i diety z ograniczeniem łatwo przyswajalnych
węglowodanów”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 4, 8, 12, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. d, 3. d, 4. a, 5. d, 6. c, 7. d, 8. a, 9. a, 10. c, 11. c,
12. a, 13. d, 14. b, 15. d, 16. a, 17. d, 18. b, 19. b, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić wskazania do stosowania diety
z ograniczeniem tłuszczu

B

P

d

2

Rozróżnić zasady ograniczenia w diecie różnych
składników w zależności od schorzenia

C

PP

d

3

Określić produkty zalecane w diecie
z ograniczeniem tłuszczu

B

P

d

4

Rozróżnić zaburzenia pojawiające się w organizmie
w zależności od schorzenia

C

PP

a

5

Określić witaminy, których może brakować
w diecie z ograniczeniem tłuszczu

B

P

d

6

Określić produkty dopuszczalne w diecie
z ograniczeniem tłuszczu

B

P

c

7

Określić wskazania do stosowania diety
z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych

B

P

d

8

Rozróżnić zadania diety z kontrolowaną
zawartością kwasów tłuszczowych ze względu na

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

jej wpływ na obniżenie poziomu różnych związków
we krwi

9

Określić tłuszcze dopuszczalne w diecie
z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych

B

P

a

10

Określić produkty zawierające wielonienasycone
kwasy tłuszczowe

B

P

c

11

Rozróżnić kwasy niekorzystnie działające na
naczynia krwionośne

B

P

c

12

Rozróżnić rodzaje kwasów tłuszczowych ze
względu na ich działanie obniżające poziom
lipidów we krwi

C

PP

a

13

Określić produkty zalecane w diecie

z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych

B

P

d

14

Określić wskazania do stosowania diety
z ograniczeniem węglowodanów łatwo
przyswajalnych

B

P

b

15 Określić czynniki ryzyka cukrzycy typu 2

B

P

d

16

Określić ilość gramów węglowodanów
składających się na 1 WW

B

P

a

17 Określić, czego miarą jest ładunek glikemiczny

B

P

d

18

Określić produkt zmniejszający szybkość
wchłaniania się glukozy

B

P

b

19

Rozróżnić rodzaje wymienników ze względu na ich
użyteczność w obliczeniach potrzebnych do
ustalenia odpowiedniej diety dla osoby z cukrzycą
typu 1

C

PP

b

20 Określić znaczenie działania indeksu glikemicznego

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Diety z ograniczeniem tłuszczu nie stosuje się w chorobie

a) zapaleniu wątroby.
b) przewlekłym zapaleniu trzustki.
c) kamicy żółciowej.
d) zapaleniu płuc.

2. W zaawansowanej marskości wątroby oprócz zmniejszenia ilości tłuszczu należy także

a) zmniejszyć ilość węglowodanów złożonych.
b) zmniejszyć ilość produktów bogatych w witaminy z grupy B.
c) zmniejszyć ilość białka.
d) zwiększyć ilość białka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

3. W przypadku diety w kamicy żółciowej należy ograniczyć spożycie

a) ryb.
b) oleju słonecznikowego.
c) oliwy z oliwek.
d) smalcu.

4. U niektórych osób po ostrym zapaleniu trzustki może dochodzić do zaburzeń w trawieniu

a) tłuszczów.
b) węglowodanów prostych.
c) błonnika.
d) białek pochodzenia zwierzęcego.

5. W diecie z ograniczeniem tłuszczów może dochodzić do niedoborów

a) witaminy K.
b) witaminy D.
c) witaminy A i E.
d) witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

6. Produktem dopuszczalnym w diecie z ograniczeniem tłuszczów jest

a) wieprzowina.
b) ser żółty.
c) oliwa z oliwek.
d) boczek.

7. Dieta z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych znajduje zastosowanie

w przypadku
a) nowotworu płuc.
b) nadczynności tarczycy.
c) łuszczycy.
d) miażdżycy.

8. Zadaniem diety ograniczającej ilość kwasów tłuszczowych jest obniżenie w surowicy

krwi poziomu
a) lipidów.
b) glukozy.
c) kwasu n-6.
d) kwasu n-3.

9. Tłuszcz, który trzeba zupełnie wykluczyć z diety z kontrolowaną zawartością kwasów

tłuszczowych to
a) oliwa z oliwek.
b) olej sojowy.
c) smalec.
d) olej arachidowy.

10. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe znajdują się w

a) baraninie.
b) podrobach.
c) rybach.
d) oleju palmowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

11. Niekorzystnie na stan naczyń krwionośnych działają

a) kwasy n-6.
b) kwasy n-3.
c) kwasy typu trans.
d) kwasy typu cis.

12. Aby obniżyć poziom lipidów w surowicy krwi należy ograniczyć ilość produktów

zawierających
a) nienasycone kwasy tłuszczowe.
b) jednonienasycone kwasy tłuszczowe.
c) wielonienasycone kwasy tłuszczowe.
d) kwas alfa-linolenowy.

13. W diecie z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych nie powinno się spożywać

warzyw
a) smażonych z użyciem oleju rzepakowego.
b) gotowanych w wodzie mineralnej.
c) grillowanych.
d) z dodatkiem majonezu.

14. Dieta z ograniczeniem węglowodanów łatwoprzyswajalnych stosowana jest w

a) stanach niedożywienia.
b) uszkodzeniu komórek beta trzustki.
c) celiakii.
d) zapaleniu pęcherza moczowego.

15. Czynnikami ryzyka cukrzycy typu 2 są

a) nadwaga i otyłość.
b) czynniki dziedziczne.
c) średni lub podeszły wiek.
d) wszystkie wymienione czynniki.

16. Jeden wymiennik węglowodanowy (WW) to taka ilość produktu wyrażona w gramach,

która zawiera
a) 10 g węglowodanów przyswajalnych przez organizm.
b) 12 g węglowodanów przyswajalnych przez organizm.
c) 10 g węglowodanów nieprzyswajalnych przez organizm.
d) 12 g węglowodanów nieprzyswajalnych przez organizm.

17. Ładunek glikemiczny jest miarą

a) jakości węglowodanów w produkcie.
b) ilości węglowodanów w produkcie, jaką można spożyć bez ryzyka wzrostu poziomu

glukozy we krwi.

c) ilości węglowodanów w produkcie.
d) ilości i jakości węglowodanów w produkcie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

18. Produktem zmniejszającym wchłanianie się glukozy w organizmie, ze względu na dużą

zawartość w nim błonnika jest
a) mięso indycze.
b) ryż brązowy.
c) mleko 0,5% tłuszczu.
d) ser żółty odtłuszczony.

19. Podstawą do zaplanowania jadłospisu dla osoby z cukrzycą typu 1 jest określenie

a) liczby wymienników mącznych, które ona spożywa w ciągu doby.
b) liczby wymienników węglowodanowych, które ona spożywa w ciągu doby.
c) liczby wymienników warzywnych, które ona spożywa w ciągu doby.
d) liczby wymienników owocowych, które ona spożywa w ciągu doby.

20. Indeks glikemiczny określa

a) sposób obliczania dawki insuliny potrzebnej do zrównoważenia węglowodanów

w danym produkcie.

b) zawartość cukrów prostych w różnych posiłkach.
c) tempo wzrostu glikemii po spożyciu określonych produktów.
d) ilość białka w różnych produktach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Planowanie diety z ograniczeniem tłuszczu oraz diety z ograniczeniem
łatwo przyswajalnych węglowodanów

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

TEST 2

Test

dwustopniowy

do

jednostki

modułowej

„Planowanie

diety

z ograniczeniem tłuszczu i diety z ograniczeniem łatwo przyswajalnych
węglowodanów”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 5, 6 , 8, 9, 12, 13, 14, 15, 16, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 4, 7, 10, 11, 17, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. c, 4. d, 5. c, 6. b, 7. b, 8. a, 9. d, 10. a, 11. c,
12. d, 13. a, 14. d, 15. c, 16. c, 17. c, 18. b, 19. c, 20. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić wskazania do stosowania diety
z ograniczeniem tłuszczu

B

P

d

2

Rozróżnić zasady ograniczenia w diecie różnych
składników w zależności od schorzenia

C

PP

b

3

Określić produkty zalecane u osób z chorobami
trzustki

B

P

c

4

Rozróżnić zestawy witamin, które w diecie
z ograniczeniem tłuszczu mogą źle się wchłaniać

C

PP

d

5

Określić produkty dopuszczalne w diecie
z ograniczeniem tłuszczu

B

P

c

6

Określić zasady żywienia w marskości wątroby

B

P

b

7

Rozróżnić zadania diety z kontrolowaną
zawartością kwasów tłuszczowych ze względu na
jej wpływ na obniżenie poziomu różnych związków
we krwi

C

PP

b

8

Określić tłuszcze dopuszczalne w diecie
z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych

B

P

a

9

Określić produkty zawierające jednonienasycone
kwasy tłuszczowe

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

10

Rozróżnić kwasy tłuszczowe ze względu na ich
wpływ na zagrożenie wystąpienia miażdżycy

C

P

a

11

Rozróżnić kwasy tłuszczowe ze względu na ich
działanie obniżające poziom cholesterolu

C

PP

c

12

Określić rodzaj produktów niezalecanych w diecie
z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych

B

P

d

13

Określić wskazania do stosowania diety
z ograniczeniem węglowodanów łatwo
przyswajalnych

B

P

a

14

Określić czynniki ryzyka wystąpienia cukrzycy
typu 2

B

P

d

15 Określić główną właściwość indeksu glikemicznego

B

P

c

16

Określić produkt najszybciej podnoszący poziom
glukozy we krwi

B

P

c

17

Rozróżnić zasady działania indeksu glikemicznego
z uwzględnieniem właściwie określanej wielkości
wzrostu glikemii po spożyciu produktu o danym IG

C

PP

c

18

Rozróżnić rodzaje wymienników ze względu na ich
użyteczność w obliczeniach potrzebnych do
ustalenia jadłospisu dla osoby z cukrzycą typu 1

C

PP

b

19

Określić zasady planowania jadłospisu dla osoby
stosującej insulinę

B

P

c

20

Określić zasady planowania diety dla osób
niewymagających leczenia insuliną

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Diety z ograniczeniem tłuszczu nie stosuje się w

a) zapaleniu wątroby.
b) przewlekłym zapaleniu trzustki.
c) kamicy żółciowej.
d) zapaleniu płuc.

2. Dieta z w chorobach trzustki polega na

a) zwiększeniu ilości białka.
b) zmniejszeniu ilość tłuszczu.
c) zmniejszeniu ilości białka.
d) zmniejszeniu ilości produktów bogatych w witaminy z grupy B.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

3. W żywieniu u osób z przewlekłym zapaleniem wątroby należy bezwzględnie unikać

a) oleju kukurydzianego.
b) ryb.
c) baraniny.
d) oliwy z oliwek.

4. Złe wchłanianie tłuszczów przez organizm może powodować niedobory witamin

a) B

1

, PP, A, D.

b) B

6

, C, PP, A.

c) B

12

, K, C, PP.

d) K, A, E, D.

5. W diecie z ograniczeniem tłuszczów można spożywać

a) ser żółty.
b) potrawy smażone.
c) olej rzepakowy.
d) mięso z gęsi.

6. Żywienie w marskości wątroby polega na

a) zmniejszeniu ilości produktów bogatych w witaminy z grupy B.
b) zmniejszeniu ilości tłuszczów w diecie.
c) zwiększeniu ilości produktów bogatych w cukry proste.
d) zwiększeniu ilości tłuszczów w diecie.

7. Dieta ograniczająca ilość spożywanych kwasów tłuszczowych polega na

a) obniżeniu poziomu kwasu omega 6 w surowicy krwi.
b) obniżeniu poziomu lipidów w surowicy krwi.
c) obniżeniu poziomu kwasu omega 3 w surowicy krwi.
d) obniżeniu poziomu glukozy w surowicy krwi.

8. W schorzeniach wymagających kontroli zawartości kwasów tłuszczowych nie można

stosować w posiłkach
a) oleju kokosowego.
b) oleju sojowego.
c) oliwy z oliwek.
d) oleju arachidowego.

9. Jednonienasycone kwasy tłuszczowe znajdują się w

a) podrobach.
b) jogurtach pełnotłustych.
c) oleju palmowym.
d) oliwkach.

10. Ryzyko miażdżycy zwiększa zła dieta bogata w produkty zawierajęce

a) nasycone kwasy tłuszczowe.
b) jednonienasycone kwasy tłuszczowe.
c) kwasy omega-3.
d) kwasy tłuszczowe linolenowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

11. Aby obniżyć poziom cholesterolu w surowicy krwi należy ograniczyć w przyjmowanych

pokarmach ilość
a) kwasu alfa-linolenowego.
b) kwasu omega-6.
c) kwasów typu trans.
d) kwasów typu cis.

12. W diecie z kontrolowaną zawartością kwasów tłuszczowych nie powinno się

a) jeść warzyw, aż 5 razy dziennie.
b) ograniczać ilości soli.
c) zmniejszać ilości węglowodanów prostych.
d) zwiększać ilości produktów zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe.

13. Żywienie z ograniczeniem węglowodanów łatwo przyswajalnych zalecane jest w

a) uszkodzeniu komórek beta trzustki.
b) hiperwitaminozie.
c) celiakii.
d) zapaleniu pęcherza moczowego.

14. Osoby chore na cukrzycę typu 2 mają często

a) kogoś bliskiego w rodzinie, kto także ma cukrzycę.
b) nadwagę lub otyłość.
c) choroby serca.
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.

15. Stosując indeks glikemiczny można

a) obliczyć 10 g węglowodanów przyswajalnych przez organizm.
b) obliczyć ilość dawki insuliny potrzebnej do zrównoważenia węglowodanów

w danym produkcie.

c) określić tempo wzrostu glikemii po spożyciu określonych produktów.
d) obliczyć 12 g węglowodanów nieprzyswajalnych przez organizm.

16. Wchłanianie glukozy w organizmie następuje najszybciej po spożyciu

a) kaszy gryczanej.
b) ryżu brązowego.
c) miodu.
d) moreli.

17. Wartość indeksu glikemicznego chleba pszennego wynosi 85, co oznacza, że po spożyciu

50 g tego produktu, poziom glukozy we krwi wzrośnie o
a) 8,5%.
b) 5%.
c) 85%.
d) 50%.

18. Podstawą do zaplanowania jadłospisu dla osoby z cukrzycą typu 1 jest określenie

a) liczby wymienników mącznych, które ona spożywa w ciągu doby.
b) liczby wymienników węglowodanowych, które ona spożywa w ciągu doby.
c) liczby wymienników warzywnych, które ona spożywa w ciągu doby.
d) liczby wymienników owocowych, które ona spożywa w ciągu doby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

19. Aby móc zaplanować jadłospis dla osoby stosującej insulinę najpierw trzeba obliczyć

a) liczbę wymienników warzywnych.
b) liczbę wymienników mącznych.
c) liczbę wymienników węglowodanowych.
d) liczbę potraw o niskim indeksie glikemicznym.

20. W planowaniu diety dla osoby niestosującej insuliny nie trzeba brać pod uwagę

a) produktów o niskiej zawartości tłuszczów.
b) ilości produktu wyrażonej w gramach, która zawiera 10 g węglowodanów

przyswajalnych przez organizm.

c) zawartości cukrów prostych w różnych produktach.
d) ilości błonnika w pożywieniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Planowanie diety z ograniczeniem tłuszczu oraz diety z ograniczeniem
łatwo przyswajalnych węglowodanów

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

7. LITERATURA

1. Bujko J.(red.): Podstawy dietetyki. Wyd. SGGW, Warszawa 2006
2. Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka.

PZWL, Warszawa 2000

3. Gawęcki J., Hryniewiecki L.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN,

Warszawa 2000

4. Gertig H., Gawęcki J.: Słownik terminów żywieniowych. PWN, Warszawa 2001
5. Hasik J., Gawęcki J.: Żywienie człowieka zdrowego i chorego. PWN, Warszawa 2000
6. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości

odżywczej żywności. PZWL, Warszawa 2005

7. Kunachowicz H., Czarnowska-Misztal E., Turlejska H.: Zasady żywienia człowieka.

WSiP, Warszawa 2006

8. Pelzner U., Szponar L., Konecka-Matyjek E.: Zasady racjonalnego żywienia – zalecane

racje pokarmowe dla wybranych grup ludności w zakładach żywienia zbiorowego.
ODDK, Gdańsk 2004

9. Szczepańska A.: Dieta łatwo strawna. PZWL, Warszawa 2001
10. Wądołowska L., Bandurska-Stankiewicz E.: Wybrane zagadnienia z dietetyki.

Ćwiczenia. Wyd. UWM, Olsztyn 2002

11. Wieczorek-Chełmińska Z. (red.): Dietetyczna książka kucharska. PZWL, Warszawa 1991
12. Wieczorek-Chełmińska Z.: Zasady żywienia i dietetyka stosowana. PZWL,

Warszawa 1992

13. Włodarek D.: Dietetyka. Format-AB, Warszawa 2005
14. Ziemlański Ś. (red.): Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy. PZWL,

Warszawa 2001

15. Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla

ludności w Polsce. Wyd. Instytut Danone, Warszawa 1998

16. www.zdrowie.onet.pl/diety-w-cukrzycy.html

Literatura metodyczna:

1. Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym.

Wydawnictwo ITeE, Radom 2001

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP S.A., Warszawa 1999
3. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie „Żak”,

Warszawa 2003

4. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
5. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych. cz. I i II.

Wydawnictwo ITeE, Radom 1999