Dom

9

2003

budujemy

114

1

go?”

mia³em problemów z kompletn¹ dokumentacj¹ zawieraj¹c¹ wszyst-

tykamy wiechê i zaczynamy myœleæ o

2

ogrzewany przez

nicznego.

Raport 23. Polecana technologia

Dom energooszczędny. Pompy ciepła w praktyce

Drodzy Czytelnicy!
W wiêkszoœci publikacji dotycz¹cych pomp ciep³a przeczytamy wy³¹cznie o sposobie
ich dzia³ania. Natomiast w tym cyklu kilku artyku³ów postaramy siê przybli¿yæ Pañstwu
praktyczne zagadnienia zwi¹zane z instalacj¹ pomp ciep³a. Poruszymy tematy Ÿród³a
dolnego, górnego, sterowania i tym podobne. W artykule stanowi¹cym czêœæ pierwsz¹
cyklu, przedstawiamy podstawowe problemy, z którymi borykaj¹ siê inwestorzy zamie-
rzaj¹cy zamontowaæ pompê ciep³a jako podstawowe Ÿród³o ogrzewania domu.

Od czego zacz¹æ?

Od czego nale¿y zacz¹æ, aby nie pope³niaæ b³êdów

w przygotowaniu budynku do zamontowania systemu grzewczego opar-

tego o pompê ciep³a.

Budowa domu jest dla nas jedn¹ z najwa¿niejszych decyzji w ¿y-

ciu, dlatego trzeba siê zastanowiæ jak powinno wygl¹daæ nasze

przytulne gniazdko, abyœmy nie stali siê kolejnym dowodem na

kr¹¿¹c¹ anegdotê, ¿e pierwszy dom buduje siê dla wroga, drugi na

sprzeda¿, dopiero trzeci dla siebie.

Na pocz¹tku nasze kroki kierujemy do architekta, który przed-

stawia nam szereg propozycji na nasz wymarzony dom. Tu po-

winniœmy dowiedzieæ siê czy nasz dom bêdzie energooszczêdny,
czy mo¿na w nim zaprojektowaæ instalacje grzewcze i wentyla-
cyjne, aby nie ponosiæ dodatkowych kosztów zwi¹zanych z ko-

niecznoœci¹ wykonywania projektów instalacji centralnego ogrze-

wania, instalacji wodno kanalizacyjnej czy te¿ wentylacji mecha-

nicznej. Zazwyczaj pierwsze pytanie, które zadajemy przychodz¹c

do biura projektowego, brzmi: „Ile to kosztuje, i dlaczego tak dro-

Pamiêtam czasy sprzed 1989 r., kiedy kupuj¹c projekt domu nie

kie bran¿e potrzebne do wybudowania obiektu moich marzeñ. Dziœ

przy wysokiej konkurencji w sektorze projektowym biura staraj¹ siê

pozyskaæ klienta proponuj¹c mu tani produkt. W tym celu ograni-

czaj¹ dokumentacjê tylko do bry³y budynku, kieruj¹c siê jedynie

funkcjonalnoœci¹ pomieszczeñ. Niejednokrotnie nie podaj¹ nawet wy-

ników obliczeñ strat energetycznych budynku, tak przecie¿ potrzeb-

nych do oszacowania mocy urz¹dzenia grzewczego.

W konsekwencji dostajemy do rêki tani projekt domu ze wspania-

³ym rozmieszczeniem pomieszczeñ. Zadowoleni dwa dni póŸniej roz-

poczynamy budowê. Po doprowadzeniu budynku do stanu surowego za-

instalacjach wewnêtrznych

i ogrzewaniu. I tu zaczynaj¹ siê „schody”.

Przyk³ad

. Zg³aszamy siê do biura, kupujemy projekt i zaczynamy budowê.

Wylewamy fundamenty, stawiamy œciany, itd. Po zakoñczeniu prac bu-

dowlanych zaczynamy zajmowaæ siê dachem. Jest to oczywiœcie prawid³owy
tok myœlenia. W koñcu, po co myœleæ o ogrzewaniu domu, je¿eli nie ma na
nim dachu, a o oknach, tynkach, posadzkach ju¿ nie wspomnê. Jednak¿e nic
bardziej mylnego. Ka¿da inwestycja, nawet najmniejsza, powinna byæ zapla-
nowana od pocz¹tku do koñca, naturalnie bez pominiêcia œrodka.

Kiedy wybudowaliœmy nasz dom i stan surowy jest ju¿ zamkniêty, zaczyna-

my zastanawiaæ siê nad systemem ogrzewania. Mamy do wyboru kilka opcji:
ogrzewanie tradycyjne oparte o piec gazowy lub olejowy, ogrzewanie komin-
kiem, ogrzewanie koksem i kilka innych systemów. Wreszcie trafiamy do pro-

Czêœæ pierwsza

Pompy ciepła w praktyce

O tym ¿e nasz dom ma byæ ener-
gooszczêdny,
pompê ciep³a, trzeba zdecydowaæ
ju¿ na etapie projektu architekto-

2003

9

Dom

budujemy

grzewaj¹c basen. Jak to dzia³a? Odpadem w procesie wytwarzania wody lodo-

3

4

z

cji. Jeszcze innym rozwi¹zaniem jest ogrzewanie pod³ogowe. I tu dochodzimy

pomnij o grzejnikach c.o. Jedy-
nym sensownym rozwi¹zaniem

³ym domu.

to

sprawnoϾ energetyczna pompy

ma

ne s¹ kana³y wentylacji grawitacyj-

neczn¹ zakumulowan¹

115

jektanta, który przybli¿a nam temat ogrzewania urz¹dzeniem zwanym pomp¹
ciep³a. Pomys³ ogrzania domu energi¹ s³oneczn¹ zakumulowan¹ w ziemi pod
trawnikiem przypada nam do gustu. Wreszcie po rozwiniêciu zagadnienia oka-
zuje siê, ¿e ³¹cz¹c pompê ciep³a z wentylacj¹ mechaniczn¹ mo¿emy klimaty-
zowaæ dom latem, jednoczeœnie produkuj¹c ciep³¹ wodê u¿ytkow¹ lub pod-

wej do klimatyzacji jest ciep³o, które mo¿na wykorzystaæ do ogrzania wody
u¿ytkowej i podgrzewania choæby basenu. Zapada decyzja: pompa ciep³a
+ wentylacja mechaniczna.

Wtedy okazuje siê, ¿e nasz budynek nie zosta³ (na etapie projektowania)

odpowiednio przygotowany do naszych potrzeb.

ród³o ciep³a.

Ekipa budowlana wykona³a komin, uzbroi³a go w drog¹ ru-

rê ze stali kwasoodpornej, a przecie¿ pompa ciep³a nie potrzebuje komina.

Jedynym jej Ÿród³em zasilania (za które p³acimy) jest pr¹d elektryczny, wiêc
nie musimy odprowadzaæ spalin. A koszty zosta³y poniesione. Z kolei istnieje
potrzeba po³¹czenia pompy ciep³a z podstawowym Ÿród³em ciep³a – Ÿród³em
dolnym. Pompê ciep³a stawiamy w kot³owni, a Ÿród³o dolne umieszczamy
przecie¿ na zewn¹trz budynku. Nale¿a³oby wykonaæ przepusty, na wysokoœci
fundamentów, pozwalaj¹ce na przeci¹gniêcie rur. Niestety, buduj¹cy dom nie
zrobili tego, bo nie by³o tego w projekcie ogrzewania. W tej sytuacji zatrud-
niamy „ludzi do wyburzania”. Odpowiednim sprzêtem wykuwaj¹ otwór w do-
piero co wylanej pod³odze, podkopuj¹ fundament, uk³adaj¹ przepusty, zasy-
puj¹, zalewaj¹ betonem i gotowe. Ach... zapomnia³bym – ka¿¹ p³aciæ. A prze-
cie¿ mo¿na by³o tego unikn¹æ.

Rozprowadzenie ciep³a.

Nastêpnym etapem jest zaplanowanie sposobu

dostarczania ciep³a

bufora centralnego ogrzewania do pomieszczeñ.

Znów pojawia siê kilka opcji: ogrzewanie grzejnikowe, pod³ogowe, powietrz-
ne, itp. Decyzja wprawdzie nale¿y do nas, ale dobrze jest poprosiæ o radê oso-
by kompetentne. Najwa¿niejszymi czynnikami wp³ywaj¹cymi na podjêcie de-
cyzji w tej sprawie s¹: temperatura czynnika grzewczego i jakoœæ izolacji ciepl-
nej budynku, a co siê z tym wi¹¿e iloœæ ciep³a, któr¹ nale¿y doprowadziæ do
poszczególnych pomieszczeñ.

Od wymaganej wysokoœci temperatury czynnika grzewczego zale¿y tempe-

ratura skraplania freonu kr¹¿¹cego w pompie ciep³a. Z kolei od ró¿nicy miê-
dzy temperatur¹ skraplania i parowania freonu zale¿y wspó³czynnik efektyw-
noœci COP. Im wy¿sza jest wspomniana ró¿nica, tym ni¿szy COP, a co za tym
idzie – do ogrzania budynku musimy dostarczyæ wiêcej energii elektrycznej.
Oczywiœcie ,wi¹¿e siê to z podniesieniem kosztów eksploatacyjnych.

Przy zastosowaniu pomp ciep³a przyjmuje siê za ekonomiczn¹ temperaturê

czynnika grzewczego ok. 35°C.

Dlaczego o tym wspomnia³em?
Otó¿ – ogrzewanie grzejnikowe jest najczêœciej projektowane na tempera-

tury rzêdu 80-60°C. Gdybyœmy do tak dobranych grzejników doprowadzili
wodê o temperaturze 35°C, nie ogrzalibyœmy pomieszczenia. Powierzchnia
wymiany ciep³a grzejnika okaza³aby siê zbyt ma³a. Nale¿a³oby zwiêkszyæ grzej-
nik do takich wymiarów, ¿e w skrajnych przypadkach zaj¹³by ca³¹ œcianê.
Oczywiœcie, taki grzejnik nie wygl¹da estetycznie, a jego koszty s¹ prawie nie
do przyjêcia. Innym sposobem jest zmniejszenie strat ciep³a pomieszczenia
poprzez jeszcze lepsz¹ izolacjê termiczn¹, co równie¿ podnosi koszt inwesty-

do sedna. Jest to typowo niskotemperaturowy system ogrzewania. Tempera-
tura czynnika grzewczego mo¿e byæ niska dziêki du¿ej powierzchni wymiany
ciep³a, jak¹ jest ca³a pod³oga.

Wróæmy teraz do tematu przygotowania domu pod instalacjê grzewcz¹.
Kiedy zdecydujemy siê na pod³ogówkê, zatrudniamy projektanta, który ob-

licza iloœæ i rozstawy rur, oraz strumienie wody w rurach jakie nale¿y zastoso-
waæ w poszczególnych pomieszczeniach do ich ogrzania. Wyznacza miejsca na
rozdzielacze i szafki, w których zostan¹ umieszczone. Najczêœciej wybieramy

Jeœli instalujesz pompê ciep³a za-

jest ogrzewanie pod³ogowe w ca-

Wynika

st¹d, i¿

ciep³a jest tym wiêksza im ni¿sza
jest temperatura czynnika ogrze-
waj¹cego dom. Maksymaln¹, sen-
sown¹ temperatur¹ jest 35°C.

Wentylacja mechaniczna wymaga
budowy innego systemu kana³ów
ni¿ wentylacja grawitacyjna.

Dom ogrzany pomp¹ ciep³a nie
potrzebuje komina, gdy¿ nie
¿adnych spalin. Nie tylko nie ma
potrzeby budowy w kominie kana-
³u spalinowego, ale równie¿ zbêd-

nej, czyli w ogóle nie jest potrzeb-
ny komin.

Pompa ciep³a grzeje energi¹ s³o-

w ziemi.

Pompa ciep³a powinna wspó³pra-
cowaæ z wentylacj¹ mechaniczn¹

Dom

9

2003

budujemy

116

unikn¹æ.

5

w odpowiednich

³¹czyæ z

przecznych. Co wiêcej – nie s¹ to przecie¿ przekroje takie jak przekrój ka-

bla elektrycznego. Okazuje siê, ¿e nie ma otworów w przegrodach budow-

[e-mail]

Opracowanie:

�

�

i

Raport 23. Polecana technologia

Pompy ciepła w praktyce

szafki podtynkowe ze wzglêdu na estetykê. Dostajemy projekt ogrzewania
pod³ogowego i idziemy prosto do ekipy wyburzeniowej, bo w kilku miejscach
trzeba wyd³ubaæ po pó³ metra kwadratowego œciany na g³êbokoœæ ok. 11cm.
I znowu nerwy i wywóz gruzu, za który najpierw musieliœmy zap³aciæ jak za
materia³ budowlany, a teraz p³acimy za jego zniszczenie. A mo¿na by³o tego

Wentylacja mechaniczna.

Kolejn¹ rzecz¹, z któr¹ przychodzi nam

siê zmagaæ jest zainstalowanie wentylacji mechanicznej pomiesz-

czeñ dla podniesienia komfortu bytowego. (Poza tym wentylacja me-

chaniczna z rekuperacj¹ ciep³a pozwala nam zmniejszyæ koszty ogrze-

wania budynku z uwagi na wymianê ciep³a, jaka zachodzi miêdzy zu¿y-

tym powietrzem wylotowym a œwie¿ym dolotowym do budynku). Aby

wykonaæ instalacjê wentylacji mechanicznej trzeba

miejscach zamontowaæ kratki nawiewne, wywiewne, itd. Jednak nie

mo¿na ich zostawiæ „zawieszonych w przestrzeni”. Trzeba je przecie¿ po-

central¹ wentylacyjn¹. Aby to uczyniæ musimy poprowadziæ

wzd³u¿ i wszerz budynku kana³y wentylacyjne o pewnych przekrojach po-

lanych. „Ekipa do wyburzania” zaciera rêce, a my nerwowo zagl¹damy do

portfela. Portfel okazuje siê byæ pusty, bo pieni¹dze jakiœ czas temu przy-

bra³y postaæ pionów wentylacji grawitacyjnej, których wiêkszoœæ trzeba bê-

dzie zaœlepiæ. A przecie¿ mo¿na by³o tego unikn¹æ.

Nurtuj¹ce Pañstwa pytania prosimy kierowaæ pod adresem e-mail:

Pamiêtajcie!

Dobrze wykonany projekt domu pozwoli obni¿yæ koszty inwestycji
Uprzednio przemyœlany plan budowy podniesie estetykê wykonania
instalacji wewnêtrznych (ogrzewanie, wentylacja)

Nasza praktyka mówi, i¿ 95% inwestycji w ogrzewanie zaczyna siê od
m³ota wyburzeniowego.
Chcemy zobaczyæ wreszcie projekt zawieraj¹cy wszelkie pot r z e b n e
o t w o r y, p r z e p u s t y szachty.
Chcemy ogl¹daæ domy bez niewykorzystanych kominów.