plik

SPIS TRE CI

Od Autora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Rozdzia

ł I. Podstawowe obowi zki pracodawcy . . . . 7

1. Ochrona zdrowia i ycia pracowników . . . . . . . . . . 7
2. Znajomo

ć przepisów i zasad bhp. . . . . . . . . . . . . . 9

3. Zawiadomienie inspektora pracy o dzia

łalno ci

gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

4. Pierwsza pomoc oraz ochrona przeciwpo arowa
w

zak

ładzie pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

  5.  Konsultacje z pracownikami   . . . . . . . . . . . . . . . . .11
  6.  Systematyczne kontrole stanu bhp  . . . . . . . . . . . . .12
  7.  Wyznaczenie koordynatora . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
  8.  Instrukcje bhp  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
  9.  Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych . . . . . . . .13
10.  Wykaz prac, które wymagaj  asekuracji . . . . . . . . .14
11.  Prace w szczególnych warunkach . . . . . . . . . . . . . .14
12. Obowi zki wobec pracowników tymczasowych  . .15
13. Obowi zki wobec telepracowników . . . . . . . . . . . .16
14. Inne obowi zki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
15.  Prawa pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

Rozdzia

ł II. Organizowanie stanowisk pracy . . . . . .19

1. Obowi zki dotycz ce pomieszcze pracy . . . . . . .19
2. Stanowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

3. Praca przy komputerze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

3.1. Minimalne wymagania bhp oraz ergonomii . . 21
3.2. Ocena warunków pracy . . . . . . . . . . . . . . . . .24
3.3. Okulary

profi laktyczna opieka medyczna . .25

4. Warunki pracy dla niepe

łnosprawnych . . . . . . . . .25

5. Odpoczynek w pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26

5.1.  Odpoczynek w pozycji siedz cej . . . . . . . . . .26
5.2.  Pomieszczenia przeznaczone do wypoczynku . .26
5.3.  Przerwy w pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

6. O wietlenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
7. Ogrzewanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
8. Wentylacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
9. Nara enie na ha

łas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

10. Dzia

łanie substancji szkodliwych dla zdrowia . . .30

11. Pomieszczenia i urz dzenia higieniczno-sanitarne 30

11.1. Szatnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
11.2. Umywalnie i pomieszczenia z natryskami . . .32
11.3. Ust py . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
11.4. Pomieszczenia higieny osobistej kobiet . . . . .34
11.5. Pomieszczenia do ogrzewania si

praco wników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

11.6. Jadalnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

12. Palarnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
13. Punkty pierwszej pomocy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

14. Maszyny i urz dzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

14.1. Tymczasowe prace na wysoko ci  . . . . . . . . .40
14.2. Korzystanie z drabin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
14.3. Rusztowania  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
14.4. Liny i sprz t do ustalania pozycji  . . . . . . . . .42

15. Transport wewn trzny i magazynowanie . . . . . . . .43

Rozdzia

ł III. Słu ba bhp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

1. Zadania

łu by bhp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50

2. Kwalifi kacje pracowników słu by bhp . . . . . . . . . .52

Rozdzia

ł IV. Ocena ryzyka zawodowego . . . . . . . . . .53

1. Obowi zek badania ryzyka zawodowego . . . . . . . .54
2. Obowi zek dokumentowania oceny ryzyka

zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

3. Obowi zek informowania pracowników

o ryzyku zawodowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56

4. Odpowiedzialno

ć pracodawcy . . . . . . . . . . . . . . .58

Rozdzia

ł V. Co jeszcze zapewnia pracodawca . . . . .59

rodki ochrony indywidualnej i zbiorowej . . . . . . .59

2. Odzie i obuwie robocze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
3.

rodki higieny osobistej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61

4. Posi

łki i napoje profi laktyczne . . . . . . . . . . . . . . . .62

Rozdzia

ł VI. Szkolenia dla pracowników . . . . . . . . .64

1. Szkolenie

wst pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65

2. Szkolenie i doskonalenie okresowe . . . . . . . . . . . . .68

Rozdzia

ł VII. Profilaktyczna ochrona zdrowia* . . . .70

1. Badania

wst pne, okresowe, kontrolne . . . . . . . . .70

2. Skierowanie na badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72

Rozdzia

ł VIII. Choroby zawodowe . . . . . . . . . . . . . . .74

1. Obowi zek zapobiegania oraz inne powinno ci

pracodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

2. „Zawodowy” charakter choroby . . . . . . . . . . . . . . .74
3. Okres zachorowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
4. Procedura

post powania w razie podejrzenia

choroby zawodowej u pracownika . . . . . . . . . . . . .75
4.1. Zg

łoszenie podejrzenia choroby zawodowej . .75

4.2. Orzeczenie lekarskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
4.3. Stwierdzenie choroby zawodowej . . . . . . . . .78
4.4. Ocena

„nara enia zawodowego” . . . . . . . . . .78

4.5. Zawiadomienie o skutkach choroby

zawodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79

5. Rejestr

zachorowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79

wiadczenia dla pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . .81

7. Odpowiedzialno

ć odszkodowawcza pracodawcy . .81

Rozdzia

ł IX. Wypadki przy pracy . . . . . . . . . . . . . . .83

1. Procedura powypadkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84

1.1. Zg

łoszenie wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84

1.2. Ustalanie okoliczno ci i przyczyn wypadku . .87
1.3 Protokó

ł powypadkowy . . . . . . . . . . . . . . . . .89

1.4. Zatwierdzenie

protoko

łu powypadkowego . .90

1.5. Sporz dzenie karty statystycznej wypadku . .90

2. Rejestr wypadków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
3.

wiadczenia powypadkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . .91

4. Odpowiedzialno

ć odszkodowawcza pracodawcy . .92

5. Wypadek w drodze do/z pracy . . . . . . . . . . . . . . . .92

Rozdzia

ł X. Ochrona przeciwpo arowa . . . . . . . . . . .99

1. Obowi zki zwi zane z ochron przeciwpo arow .99

1.1. Przestrzeganie

przeciwpo arowych wy ma ga

budowlanych, instalacyjnych

i te chnologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100

1.2. Wyposa enie budynku, obiektu lub terenu

w sprz t po arniczy i ratowniczy, rodki

ga nicze oraz w przeciwpo arowe

ł czniki pr du . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101

1.3. Zapewnienie utrzymania urz dze sprz tu

przeciwpo arowego w stanie pe

łnej

sprawno ci technicznej i funkcjonalnej . . . .104

1.4. Przestrzeganie zasad eksploatacji instalacji

technicznych (elektrycznej, piorunochronnej,

gazowej, kominowej i wentylacyjnej),

maszyn i urz dze poprzez zapewnienie

ich okresowych przegl dów i konserwacji . .105

1.5. Przestrzeganie

wymaga bezpiecze stwa

po arowego zwi zanych z prowadzeniem

procesów technologicznych mog cych

powodowa

ć zagro enie po arem

lub wybuchem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105

1.6. Usuwanie lub zabezpieczenie w obr bie

budynków urz dze lub materia

łów

stwarzaj cych niebezpiecze stwo

powstania po aru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105

1.7. Zapewnienie

osobom

przebywaj cym

w obiekcie bezpiecze stwa i mo liwo ci

ewakuacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106

1.8. Przygotowanie obiektu, budynku lub

terenu do prowadzenia akcji ratowniczej . . .107

1.9. Zaznajomienie pracowników z przepisami

przeciwpo arowymi i porz dkowymi

(z uwzgl dnieniem obs

ługi sprz tu

przeciwpo arowego i prowadzenia ewakuacji) .107

1.10. Ustalenie sposobów post powania na

wypadek powstania po aru, kl ski

ywio

łowej lub innego miejscowego

zagro enia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108

1.11. Oznakowanie obiektu . . . . . . . . . . . . . . . . . .110
1.12. Powierzanie czynno ci z zakresu ochrony

przeciwpo arowej tylko osobom

posiadaj cym odpowiednie kwalifi kacje . . .110

2. Zasady

post powania w przypadku po aru. . . . . .111

2.1. Alarmowanie o niebezpiecze stwie . . . . . . .111
2.2. Zasady

post powania w ramach akcji

ratowniczo-ga niczej . . . . . . . . . . . . . . . . . .112

2.3. Ewakuacja ludzi i mienia . . . . . . . . . . . . . . .114

3. Pos

ługiwanie si sprz tem ga niczym . . . . . . . . .116

3.1. Ga nice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116
3.2. Koc

ga niczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118

3.3. Hydrant

wewn trzny . . . . . . . . . . . . . . . . . .118

Wykaz najwa niejszych aktów prawnych . . . . . . . .120

OD AUTORA

Niniejsza ksi ka powsta

ła, aby ułatwić pracodawcom

– poprzez wprowadzenie ich w wiat przepisów stoj -
cych na stra y utrzymania nale ytego stanu bezpiecze -
stwa i higieny pracy w fi rmie – samodzielne wypełnienie
obowi zków z zakresu bhp. Z uwagi na ró norodno

podejmowanych dzia

łalno ci gospodarczych nie sposób

jednak w tego typu opracowaniu uwzgl dni

ć wszystkich

przepisów, cz sto wr cz o charakterze specjalistycznym,
st d podj cie pewnych szczególnych przedsi wzi

ć rodzić

b dzie konieczno

ć si gni cia ponadto do bran owych roz-

porz dze . W niniejszym opracowaniu skupiono si bowiem
w pierwszej kolejno ci na ogólnych przepisach, dotycz cych
wszystkich pracodawców, tak by zasygnalizowa

ć wielo ć

obowi zków pracodawcy na tym polu. W tym miejscu
nale y podkre li

ć, e ka dy pracodawca powinien si gn ć

do tekstów ród

łowych (wła ciwych ustaw, rozporz dze ),

ma on bowiem obowi zek zna

ć przepisy bhp w zakresie

niezb dnym do wykonywania ci

cych na nim obowi z-

ków. Dlatego gor co zach cam wszystkich Pa stwa do
lektury aktów prawnych – mo na w tym celu skorzysta

z ich wykazu umieszczonego na ko cu opracowania, cho

nie wyczerpuje on ca

łokształtu prawodawstwa w tym za-

kresie i mo e zaistnie

ć konieczno ć si gni cia po bardziej

szczegó

łowe rozporz dzenia resortowe.

Zmian w prawie nie da si unikn

ć. Mog im przy-

wieca

ć ró ne cele – od tak prozaicznych jak ujednolicenie

terminologii, po istotne zmiany s

łu ce wdra aniu prawa

unijnego czy zwi kszeniu gwarancji dla obywatela (utrzy-
maniu bezpiecze stwa i higieny pracy). Dlatego bie ce
monitorowanie stanu prawnego w tym zakresie przez pra-
codawc jest tak wa ne. W resorcie zdrowia ju ponad dwa
lata temu przygotowano na przyk

ład nowe rozporz dzenie

w sprawie bada pracowników – z istotniejszych zmian
w nim uj tych warto wspomnie

ć o obowi zkowych wizyta-

cjach stanowisk pracy przez lekarza medycyny pracy w celu
oceny wyst powania szkodliwych i uci liwych warunków
u pracodawcy czy o nowym wzorze skierowania na badania,
które pracodawca mia

łby wydawać w dwóch egzemplarzach.

Jak dot d nie doczeka

ło si jednak publikacji.

Dlatego, aby rzetelnie i z pe

łn wiadomo ci wykonać

obowi zki gwaranta bezpiecznej pracy, pracodawca musi na
bie co ledzi

ć zmiany w prawie pracy, w tym tak e w prze-

pisach dotycz cych bezpiecze stwa i higieny pracy.

ROZDZIA

Ł I

PODSTAWOWE OBOWI

ĄZKI PRACODAWCY

Przepisy prawne nak

ładaj na pracodawców ró norod-

ne obowi zki; spo ród nich do

ć szerok grup stanowi

te, które maj by

ć wyrazem troski pracodawcy o ycie

i zdrowie swoich „podopiecznych”. To w

ła nie na nim, jako

gwarancie tych warto ci, spoczywa odpowiedzialno

ć za

stan bezpiecze stwa i higieny w zak

ładzie pracy.

Nieprzestrzeganie lub naruszenie tych obowi zków

nara a pracodawc na odpowiedzialno

ć cywiln , wykrocze-

niow , a nawet karn . Uchybienie obowi zkom w zakresie
bhp stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika
zagro one grzywn od 1.000 z

ł do 30.000 zł.

U WAGA!!!
Z

ODPOWIEDZIALNO CI

TEJ

NIE

ZWALNIA

PRACODAWCY

POWIERZENIE

OBOWI

ĄZKÓW

ZWI

ĄZANYCH

BHP

INNEJ

OSOBIE

. N

ZAKRES

TEJ

ODPOWIEDZIALNO CI

NIE

MAJ

TAK E

ŁYWU

OBOWI

ĄZKI

PRA

COWNIKÓW

ZAKRESIE

BHP

. O

DPOWIEDZIALNO

PRACODAWCY

JEST

ZAWSZE

ŁNA

NIEOGRANICZONA

Co istotne, wszelkie koszty podejmowanych dzia-

ła oraz zastosowanych rodków i rozwi za na rzecz
bezpiecze stwa i higieny pracy ponosi pracodawca, bez
mo liwo ci przerzucenia ich na osoby trzecie, zw

łaszcza

nie mog one w aden sposób obci a

ć pracowników.

1. Ochrona zdrowia i ycia pracowników

Przede wszystkim pracodawca zobowi zany jest chro-

ć zdrowie i ycie pracowników poprzez zapewnienie

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, wyko-
rzystuj c do tego dost pne osi gni cia nauki i techniki.
Powinien przy tym uwzgl dni

ć nie tylko ogólnie obo-

wi zuj ce normy, ale tak e indywidualne predyspozycje
pracownika, np. przeciwwskazania zwi zane ze stanem
zdrowia. Obowi zek ten nie mo e by

ć uchylony w drodze

regulacji zak

ładowych czy te wol stron.

Jako organizator pracy w swoim zak

ładzie pracy, praco-

dawca ma dba

ć o zapewnienie warunków nie zagra aj cych

pracownikom, a zatem sam podejmowa

ć potrzebne działania,

jak równie stworzy

ć atmosfer przestrzegania przepisów

bhp przez wszystkich w zak

ładzie pracy (sprawować nale-

yte kierownictwo w tym kierunku). Prawid

łowe spełnienie

tego obowi zku nast puje w szczególno ci poprzez:

organizowanie pracy w sposób zapewniaj cy bezpieczne
i higieniczne warunki pracy,

zapewnienie przestrzegania w zak

ładzie pracy prze-

pisów oraz zasad bhp, wydawanie polece usuni cia
uchybie w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania
tych polece ,

reagowanie na potrzeby w zakresie zapew nienia bezpie-
cze stwa i higieny pracy oraz dostosowywanie  rodków
podejmowanych w celu doskonalenia istniej cego po-
ziomu ochrony zdrowia i  ycia pracowników, bior c pod
uwag  zmieniaj ce si  warunki wykonywania pracy,

zapewnienie rozwoju spójnej polityki zapobie gaj cej
wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym
uwzgl dniaj cej zagadnienia techniczne, organizacj
pracy, warunki pracy, stosunki spo

łeczne oraz wpływ

czynników rodowiska pracy,

uwzgl dnienie ochrony zdrowia m

łodocianych, pra-

cownic w ci y lub karmi cych dziecko piersi oraz
pracowników niepe

łnosprawnych w ramach podejmo-

wanych dzia

ła profi lak tycz nych,

zapewnienie wykonania nakazów, wyst pie , decyzji
i zarz dze wydawanych przez organy nadzoru nad
warunkami pracy,

zapewnienie wykonania zalece spo

łecznego inspektora

pracy.

Pracodawca ma zapewni

ć wła ciwe warunki pracy

nie tylko w bezpo rednim otoczeniu miejsca pracy
danego pracownika, ale na terenie ca

łego zakładu

pracy.

Obowi zek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy dotyczy tak e:

osób wykonuj cych prac na podstawie innej ni umowa
o prac , np. na podstawie umowy zlecenia czy umowy
o dzie

ło,

osób prowadz cych w zak

ładzie pracy lub w miejscu

wyznaczonym przez pracodawc dzia

łalno ć gospo-

darcz na w

łasny rachunek,

studentów lub uczniów odbywaj cych zaj cia w zak

ła-

dzie pracy, nie b d cych pracownikami.

Przy realizacji tego obowi zku pracodawca musi prze-

strzega

ć m.in. wymaga dotycz cych

rodzajów prac wymagaj cych szczególnej sprawno ci
psychofi zycznej (okre lonych w rozporz dzeniu Mini-
stra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r.,
Dz. U. z 1996 r., nr 62, poz. 287),

prac wykonywanych w ró nych ga

ł ziach pracy, okre-

lonych w bran owych rozporz dzeniach w

ła ciwych

ministrów,

prac na wysoko ci (ka da praca wykonywana powy ej
1 m od pod

ło a, chyba e powierzchnia pracy osłoni ta

jest ze wszystkich stron do wysoko ci co najmniej
1,5 m pe

łnymi cianami lub cianami z oknami osz-

klonymi albo wyposa ona jest w inne sta

łe konstrukcje

lub urz dzenia chroni ce pracownika przed upadkiem
z wysoko ci),

zatrudnienia m

łodocianych (warunki zatrudnienia,

szczególna ochrona zdrowia, urlopy),

OZDZIA

I. P

ODSTAWOWE

OBOWI

ĄZKI

PRACODAWCY

zatrudnienia kobiet (zakaz zatrudniania przy pracach
szczególnie uci liwych lub szkodliwych dla zdrowia,
ochrona kobiet w ci y i karmi cych piersi ).

2. Znajomo

ć przepisów i zasad bhp

Wype

łnienie roli gwaranta bezpiecze stwa i higieny

pracy wymaga od pracodawcy (jak i osób kieruj cych
pracownikami) znajomo ci w stopniu niezb dnym do
wykonywania obowi zków, przepisów o ochronie pracy,
w tym przepisów oraz zasad bezpiecze stwa i higieny
pracy. ród

łem przepisów bhp jest przede wszystkim kodeks

pracy oraz akty wykonawcze wydane na jego podstawie.
Przepisem bhp mog by

ć równie postanowienia z tego

zakresu, zawarte w uk

ładzie zbiorowym pracy lub regu-

laminie pracy, obowi zuj cym w danym zak

ładzie pracy.

Natomiast zasady bhp to nieunormowane w przepisach
sposoby lub metody post powania, maj ce na celu ochron
zdrowia lub  ycia pracowników, np. zasada wchodzenia na
drabin  przodem, a nie ty

łem. Mog one tak e wynikać

z instrukcji czy wskaza technologicznych.

3. Zawiadomienie inspektora pracy o dzia

łalno ci

gospodarczej

Pracodawca rozpoczynaj cy dzia

łalno ć gospodarcz

ma obowi zek, w terminie 30 dni od dnia rozpocz cia
dzia

łalno ci, zawiadomić pisemnie wła ciwego okr -

gowego inspektora pracy i w

ła ciwego pa stwowego

inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie
prowadzonej dzia

łalno ci. Obowi zek ten aktualizuje si

te w razie zmiany miejsca, rodzaju lub zakresu prowadzo-
nej dzia

łalno ci, zwłaszcza zmiany technologii lub profi lu

produkcji, powoduj cej zwi kszenie zagro enia dla zdrowia
pracowników. Ponadto w

ła ciwi inspektorzy mog zobo-

wi za

ć pracodawc , prowadz cego działalno ć gospodarcz

powoduj c szczególne zagro enie dla zdrowia lub ycia
pracowników (np. prace na wysoko ciach), do okresowej
aktualizacji takiej informacji.

UWAGA!!!
O

BOWI

ĄZEK

ZAWIADOMIE

POWSTAJE

WOBEC

PRACODAWCY

NIE

OSOBY

ROZPOCZYNAJ

ĄCEJ

DZIA

ŁALNO Ć

GOSPODARCZ

ZATEM

DOPIERO

CHWIL

ZATRUDNIENIA

PRZEZ

TAK

OSOB

PIERWSZEGO

PRACOWNIKA

4. Pierwsza pomoc oraz ochrona przeciwpo arowa

w zak

ładzie pracy

Pracodawca ma obowi zek:

zapewni

ć rodki niezb dne do udzielania pierwszej

pomocy w nag

łych wypad kach, zwalczania po arów

i ewakuacji pracowników,

wyznaczy

ć pracowników do udzielania pierwszej pomo-

cy oraz pracowników do wykonywania dzia

ła w za-

kresie zwalczania po arów i ewakuacji pracowników,

ASADY

BHP

PRAKTYCE