MARK TWAIN

ROZDZIAŁ l

Tomek szuka nowych przygód

Czy sądzicie, że Tomek, po tych tam wszystkich przygodach

, uspokoił się wreszcie?

Myślę o tych, które przeżywaliśmy na rzece, i o tych, które nas spotkały, gdyśmy uwalniali
czarnego Jima, a Tomka postrzelono w nogę. Ale gdzie tam! Co rusz brała go chętka, by mieć
ich jeszcze więcej. I to był cały skutek. No. bo widzicie, kiedy już wróciliśmy do siebie, w
górę rzeki, sławni jak nie wiem co, z tej naszej, że tak powiem, bardzo długiej podróży, a całe
miasto wyległo nas powitać niosąc pochodnie i wygłaszając mowy, gdy wszyscy wiwatowali
i krzyczeli „Hurra!", zrobiono z nas wielkich bohaterów, a przecież Tomasz Sawyer zawsze
głównie to miał na uwadze.

Przez jakiś czas, i owszem, był zadowolony. Wszyscy koło niego skakali, a on zadzierał

nosa i łaził po całym mieście, jakby wszystko tu wokół do niego należało. Ten i ów nazywał
go  Tomkiem  Sawyerem  Wielkim  Podróżnikiem,  więc  kiedy  tego  słuchał,  nadymał  się  tak
bardzo,  że  o  mało  nie  pękł.  Sami  chyba  widzicie,  że  miał  nade  mną  i  Jimem  nielichą
przewagę,  bo  przecież  my  spłynęliśmy  w  dół  rzeki  na  tratwie,  a  tylko  w  górę  wracaliśmy
parowcem,  podczas  gdy  Tomek  podróżował  statkiem  w  obie  strony.  Owszem,  chłopaki
zazdrościli Jimowi i mnie ile wlezie, ale przed T o m k i e m — tam do kata! —— płaszczyli
się aż wstyd.

No cóż, może by jakoś w końcu nawet się tym zadowolił, gdyby nie stary Nat Parsons,

poczmistrz; był to chłopina diabelnie długi i chudy, z racji wieku całkiem już wyłysiały, ni to
poczciwy,  ni  to  cokolwiek  przygłupi,  a  w  dodatku  największy  gaduła,  jakiego  w  życiu
widziałem. Przez całe trzydzieści lat on jeden w miasteczku cieszył się sławą — rzecz jasna,
sławą podróżnika — i oczywiście był z tego straszliwie dumny, a przy tym wyliczono, że w
ciągu tych właśnie ostatnich trzydziestu lat zdążył już opowiedzieć o swojej wędrówce ponad
milion razy, przy czym  za każdym  razem  sprawiało  mu  to  przyjemność. Aż tu  ci  nagle ni  z
tego,  ni  z  owego  pojawia  się  jakiś  chłopak,  lat  niespełna  piętnaście,  i  sprawia,  że  wszyscy
wytrzeszczają  ślepia  i  zaczynają  podziwiać  te  jego  podróże,  więc  biednego  staruszka  mało
szlag nie trafiał. Toteż aż zieleniał na twarzy słuchając Tomka i słysząc, jak ludzie mówią „O,
do diaska!", „Naprawdę?!", „A niech to licho weźmie!" i takie tam różne rzeczy, ale jakoś za
nic nie mógł się od tego oderwać, zupełnie tak samo jak mucha, co tylnymi łapkami wpadła
do  melasy.  Ale  jak  tylko  Tomek  choć  na  chwilę  przerwał,  żeby  trochę  odsapnąć,  biedny
staruszek  od  razu  pakował  się  ze  swoimi  starymi  podróżami,  no  i  bajdurzył  o  nich,  ile  się
tylko dało. Tyle że jego podróże zdążyły się już osłuchać i niewiele na nie zważano, więc aż
żal brał na niego patrzeć. No więc Tomek czym prędzej znów przejmował pałeczkę, a potem
znowuż  ten  stary  —  i  tak  dalej,  i  dalej,  przez  dobrą  godzinę  czy  więcej  jeden  próbował
przegadać drugiego.

Bo widzicie, z tymi podróżami Parsonsa to było tak: Kiedy został poczmistrzem i nie miał

jeszcze pojęcia o całym interesie, przyszedł list adresowany do kogoś, kogo on wcale nie znał,
bo nikogo takiego w miasteczku w ogóle nie było. Cóż, nie wiedział, c o   p o c z ą ć  ani jak
się  zachować,  a  list  leżał  i  leżał  całymi  tygodniami,  a  on  już  na  sam  jego  widok  dostawał
białej gorączki.  List nie miał znaczka, więc o to musiał się martwić jeszcze dodatkowo. Bo
nie  było  sposobu,  ażeby  jakoś  pobrać  należne  dziesięć  centów,  dlatego  też  uważał,  że  rząd

Mowa o przygodach opisanych w powieściach Przygody Tomka Sawyera i Przygody Hucka.

pociągnie  go  za  to  do  odpowiedzialności,  a  może  jeszcze  przy  tym  wszystkim  wyleją  go  z
roboty, kiedy się przekonają, że nie wziął opłaty. I w końcu nie mógł już tego wszystkiego
wytrzymać.  Nie  spał  po  nocach,  nie  jadł,  schudł  tak,  że  wyglądał  jak  cień,  a  jednak  nie
poprosił  nikogo  o  radę,  bo  ta  sama  osoba,  którą  by  poprosił,  mogłaby  się  przecież  jeszcze
zwrócić przeciwko niemu i  donieść  rządowi o tej  historii z listem. Wziął i  zakopał  list  pod
podłogą,  ale  i  tak  na  nic  się  to  zdało;  kiedy  tylko  się  spostrzegł,  że  ktoś,  zupełnie
przypadkowo,  stanął  właśnie  w  tym  miejscu,  zaraz  przenikał  go  dreszcz  i  opadały  różne
podejrzenia, toteż, czuwał tak długo, dopóki całe miasto nie opustoszało i nie pogasły w nim
światła, a potem zakradał się tam, wydostawał list i zakopywał go w zupełnie innym miejscu.
Rzecz prosta, ludzie zaczęli go unikać, kręcili tylko głowami, szeptali coś do siebie, bo sądząc
po  tym,  jak  się  zachowywał  i  jak  wyglądał,  można  by  dojść  do  wniosku,  że  musiał  kogoś
zabić albo uczynić jakąś inną straszną rzecz, tyle że nikt nie wiedział co. I gdyby był tu obcy,
pewnie by go zlinczowali.

No więc, jak mówiłem, skończyło się na tym, że dłużej nie mógł tego wytrzymać; dlatego

postanowił udać się do Waszyngtonu i pójść najzwyczajniej do Prezydenta Stanów, wyznać
mu wszystko szczerze nie zatajając niczego, o, ani na tyle, a później wyjąć list, położyć go
przed całym rządem i powiedzieć: „No, trudno, oto on; możecie ze mną zrobić, co wam się
tylko  spodoba, ale Niebiosa i  tak mnie osądzą, bo ja jestem  bez winy i  wcale nie zasługuję,
ażeby  mnie  dosięgło  karzące  ramię  prawa,  a  przy  tym  zostawiam  rodzinę,  która  gotowa
jeszcze umrzeć z głodu, choć z całą sprawą nie miała nic wspólnego, i mogę przysiąc, że to
cała prawda." Tak też i zrobił. Przejechał się kawałek parostatkiem, ciupinę dyliżansem, ale
całą resztę drogi odbył w siodle i ta droga do Waszyngtonu zabrała mu aż trzy tygodnie. Po
drodze obejrzał sobie szmat kraju, całe mnóstwo wsi i ze cztery miasta. Nie było go prawie
osiem  tygodni,  a  potem,  kiedy  już  wrócił,  w  całym  miasteczku  nie  znalazłbyś  większego
zarozumialca. Te podróże zrobiły z niego największą znakomitość w całej okolicy, bo o. nim
najwięcej mówiono, a ludzie ściągali do nas z miejscowości odległych aż o trzydzieści mil i z
różnych zapadłych dziur w stanie Ilinois, a wszystko tylko po to, by na niego popatrzeć  —
stali i wytrzeszczali gały, a on trajkotał swoje. Chybaście jeszcze niczego takiego nie oglądali.

I nie było sposobu, żeby jakoś ustalić, który z nich jest większym podróżnikiem; jedni

mówili, że Nat, inni znowuż — że Tomek. Wszyscy przyznawali, że Nat widział więcej, gdy
idzie o długość  geograficzną, ale musieli się też zgodzić, że wszystko,  co Tomek stracił na
długości,  to  odbił  sobie  jakoś  na  szerokości  oraz  na  klimacie.  To  był  mniej  więcej  punkt
wyjścia; obaj więc musieli wykrzykiwać historie swoich mrożących krew w żyłach przygód,
ażeby w ten sposób jakoś wysforować się naprzód. Tamta blizna po kuli w Tomkowej nodze
była nie lada przeszkodą dla Nata Parsonsa, ale Nat wprost wyłaził ze skóry, choć był w dość
kiepskiej sytuacji, bo kiedy opisywał tę swoją przygodę, którą to o n przeżył w Waszyngtonie,
Tomek  wcale  nie  siedział  spokojnie,  tak  jak  powinien  robić,  żeby  wszystko  wypadło  po
sprawiedliwości,  ponieważ  co  rusz  wstawał  i  spacerował  sobie  powoli  tuż  obok,  ciągle
kuśtykając. A tego utykania Tomek nie pozbył się nigdy, bo kiedy noga już mu się zagoiła,
ćwiczył je w domu nocami, toteż zawsze kuśtykał zupełnie na świeżo.

A z tą przygodą Nata to było tak, choć nie wiem, na ile jest ona prawdziwa; być może

wyczytał ją w gazecie albo jeszcze gdzieś indziej, chociaż trzeba mu przyznać, że umiał ją
opowiadać. Sprawiał, że każdemu ciarki przechodziły po plecach, że każdy, słuchając tego,
bladł i wstrzymywał oddech, a zdarzało się czasem, że kobiety i dziewczyny to aż mdlały z
wrażenia. No więc, jeżeli dobrze pamiętam, to było właśnie tak:

Wpadł pełnym galopem do Waszyngtonu, odstawił konia do stajni i dawaj ze swoim

listem do domu Prezydenta, ale tam powiedzieli mu, że Prezydent jest akurat na Kapitolu

właśnie szykuje się w drogę do Filadelfii, więc jeśli Nat chce go jeszcze dołapać, to nie ma

Kapitol — siedziba Kongresu Stanów Zjednoczonych w Waszyngtonie.

ani minuty do stracenia. Nat o mało trupem nie padł, tak go to rąbnęło. No bo konia miał w
stajni i nie wiedział, co począć. Ale właśnie jak raz przejeżdżał obok rozklekotaną dryndą
jakiś czarnuch i wtedy Nat pomyślał, że to może być szansa. No więc podbiega i krzyczy:
„Pół dolara, jeśli podrzucisz mnie na Kapitol w pół godziny i jeszcze dwadzieścia pięć centów
ekstra, jeśli uwiniesz się w dwadzieścia minut!"

— Zrobione! — powiada czarnuch.
Nat wskoczył, zatrzasnął drzwiczki i popędzili przed siebie, gnając na łeb, na szyję po

najbardziej wyboistej drodze, jaką kiedykolwiek zdarzyło mu się widzieć, a hurkot i łomot był
przy  tym  jak  nie  wiem  co.  Nat  wsunął  ręce  w  takie  tam  uchwyty  i  trzymał  się  ile  siły,  ale
zaraz potem drynda wyrżnęła o kamień i podskoczyła w górę, tak że wyleciało z niej calutkie
dno, a kiedy znowu opadła na koła, stopy Nata grzmotnęły o ziemię, i wtedy się połapał, co
mu grozi, jeżeli nie da rady dotrzymać kroku dryndzie. Był ledwie żywy ze strachu, ale starał
się, jak mógł, uczepił się tych uchwytów, a jego nogi to tylko migały w powietrzu. Wołał na
woźnicę, wrzeszczał ile siły; wołały też tłumy ludzi zebrane na ulicy, no bo wszyscy widzieli,
jak  przebierał  nogami  pod  wozem  i  jak  jego  ręce  i  głowa  podskakiwały  tam,  w  środku,
widzieli  przez  okna,  w  jak  wielkim  jest  niebezpieczeństwie,  ale  im  więcej  krzyczeli,  tym
głośniej wydzierał się Murzyn, który okładał swoje konie batem i uspokajał Nata: „ Nie ma
strachu, szefie, podrzucę pana na czas, podrzucę, a jakże!" Bo on, widzicie, myślał, że tamci
jeszcze  go  -popędzają,  a  rzecz  jasna  niczego  nie  mógł  słyszeć,  taki  był  straszny  har-mider.
Tak więc pędzili przed siebie, a ludzie aż kamienieli ze zgrozy na sam ich widok. I kiedy w
końcu wpadli na Kapitol, wszyscy zapewniali, że była to najszybsza jazda, jaką ktokolwiek tu
odbył. Konie padły bez sił,, Nat wyskoczył ze środka, też ledwie żywy, cały pokryty kurzem,
bosy i w łachmanach, ale dotarł na czas, i to w ostatniej chwili. Dopadł Prezydenta, wcisnął
mu  list,  a  Prezydent  zaraz  od  ręki  go  ułaskawił  i  wtedy  Nat  dał  Murzynowi  aż  dwie
ćwierćdolarówki ekstra, zamiast jednej, bo wiedział, że gdyby nie ta drynda, to nie zdążyłby
w porę, żeby nie wiem co.

Tak, to b y ł a diabelnie morowa przygoda i Tomek Sawyer, chcąc zakasować tamtego,

musiał obnosić swoją bliznę po kuli aż do siódmych potów.

Ale cóż, z czasem sława Tomka zaczęła powolutku blednąc, a to z powodu przeróżnych

innych rzeczy, które się wydarzyły i przysporzyły tematu do rozmów. Najsam-przód wyścigi
konne, a na dobitkę jeszcze pożar domu, potem cyrk, wreszcie zaćmienie słońca, i tak
stopniowo zaczął się powrót do normalnego życia, ot, jak to zwykle bywa. Wtedy nikt już
wcale nie mówił o Tomku, a ja, że tak powiem, nigdy jeszcze nie widziałem nikogo bardziej
przygnębionego i zmarkotniałego.

Wkrótce też zaczął się trapić; zamartwiał się całymi dniami, a kiedy go zapytałem, czemu

się tak gryzie, odpowiedział, że omal serce mu nie pęknie, kiedy sobie pomyśli, że czas nie
stoi w miejscu, że on sam wciąż się starzeje, a tu nie wybuchają żadne krwawe wojny, więc
nie widzi sposobu okrycia się sławą. Cóż, chłopcy zawsze rozumują podobnie, ale on był
pierwszym, jakiego widziałem, co wyjawił to zupełnie otwarcie.

Dlatego też przystąpił do pracy nad planem, który mógłby uczynić go sławnym; szybko

to sobie wymyślił, a także zaproponował Jimowi i mnie, że i nas tam włączy. Taki już był ten
Tomek, wspaniałomyślny i szczodry. Tak, sporo jest chłopaków, którzy są dla ciebie od razu
diabelnie dobrzy i przyjacielscy, gdy ty masz akurat jakąś niekiepską rzecz w garści; ale jak
tylko i m się coś morowego przytrafi, to cześć i mają cię w nosie. Nie da się ukryć: Tomek
Sawyer nigdy tak nie postępował. Całe mnóstwo chłopaków będzie się zaraz łasić i
podlizywać, jeśli zobaczą, że zajadasz jabłko i będą mieli ochotę wyłudzić spory ogryzek,
lecz kiedy akurat oni mają jabłko, a ty poprosisz, żeby ci dali ugryźć, i przypominasz, że ty
kiedyś przecież im dałeś, to mówią: piękne dzięki, ale nici z tego. Tylko że spostrzegłem, że
oni i tak w końcu przychodzą na twoje podwórko, byle cierpliwie poczekać.

No więc poszliśmy do lasu na wzgórzu i Tomek powiedział nam, w czym rzecz. To miała

być krucjata.

— A co to takiego ta krucjata? — zapytałem. Spojrzał na mnie z pogardą, jak zawsze,

kiedy było mu za kogoś wstyd, i powiedział:

— Huckelberry Finnie, czy chcesz przez to powiedzieć, że nie wiesz, co to jest krucjata?
— A tak — odrzekłem. — Nie wiem. I wcale o to nie dbam. Żyłem do' tej pory, jakoś się

bez  tego  obchodziłem  i  jestem  zdrów.  Ale  jak  mi  powiesz,  to  wtedy  będę  wiedział  i  to  mi
wystarczy.  Nie  widzę  żadnego  sensu  w  wynajdywaniu  jakichś  tam  różnych  rzeczy  i
napychaniu sobie nimi głowy, skoro nawet nie wiem, czy będzie kiedyś okazja, żeby z nich
skorzystać. Był kiedyś taki jeden, zwał się Lance Williams, który nauczył się mówić w języku
Indian Czoktawów. No i co? Zjawił się ktoś inny i zafundował mu miejsce na cmentarzu. No,
ale  dobra,  więc  co  to  jest  ta  krucjata?  Tyle  że  zanim  zaczniesz,  powiem  ci  jeszcze  jedno:
jeżeli  ta  sprawa  została  już  opatentowana,  to  żadnej  forsy  z  tego  nie  wy-ciśniesz.  Bill
Thompson...

— Opatentowana! — wykrzyknął w odpowiedzi. — Jak żyję, nie widziałem takiego

idioty! Krucjata to taki rodzaj wojny.

Pomyślałem, że chyba z nim coś niedobrze. Ale gdzie tam, mówił całkiem serio i teraz

ciągnął swoje, zupełnie już uspokojony.

— Krucjata to taka wojna, w której idzie o to, żeby wyzwolić Ziemię Świętą.
— J a k ą znów Ziemię Świętą?
— Do licha! Jest tylko jedna.
— Ale co n a m do tego?
— Co? To nie rozumiesz? Jest teraz w rękach niewiernych i naszym obowiązkiem będzie

ją im wydrzeć.

— A w jaki to niby sposób pozwoliliśmy ją im zagarnąć?
— Wcale nie pozwoliliśmy. Oni zawsze ją mieli.
— Do licha, Tomku, no to przecież i teraz musi do nich należeć, nieprawda?
— Cóż, oczywiście, należy. Kto powiedział, że nie? Myślałem długo, ale jakoś nie

mogłem się w tym wszystkim połapać. Więc mówię mu:

— Jak dla mnie, to już trochę za wiele, Tomaszu Sawyerze. Gdybym, powiedzmy, miał

farmę i ona byłaby moja, a ktoś tam chciałby mi ją odebrać, to czy miałby rację, gdyby...

— Ech, do diaska! Za mało wiesz, żeby to zrozumieć, Hucku Finnie! Toż to przecież nie

farma, ale coś zupełnie innego. Bo widzisz, to jest tak. Oni mają tam ziemię, po prostu .sarną
ziemię, i to już w ogóle w s z y s t k o , co mogą posiadać; ale to nasi żydzi i nasi
chrześcijanie uczynili tę ziemię świętą, dlatego tamci nie mają żadnego interesu, żeby na niej
siedzieć i wciąż ją plugawić. To hańba i ani przez jedną chwilę nie powinniśmy do tego
dopuszczać. Winniśmy na nich wyruszyć i odebrać ją.

— No, dobra, ale to wszystko wydaje mi się najbardziej pokiełbaszoną rzeczą, o jakiej

tylko słyszałem. Bo gdybym miał farmę, a ktoś tam...

— Czy nie mówiłem ci już, że to nie ma nic wspólnego z żadną farmą? Farma to tylko

interes, zwykły przyziemny interes i cześć, i to w ogóle wszystko, co możesz o tym
powiedzieć; a tu, to coś wyższego, to sprawa religijna, no i zupełnie inna.

— I to ma być religijne, jechać gdzieś i zabierać ziemię ludziom, którzy ją uprawiają?
— Jasne, zawsze tak uważano.
A Jim pokręcił tylko głową i powiedział:

— Paniczu Tomku, tutaj z całą pewnością musi być coś nie tak, tutaj z całą pewnością

jest coś nie w porządku. Bo ja też jestem religijny; do tego znam całe mnóstwo bardzo
religijnych osób, ale jeszcze nigdy nie spotkałem nikogo, co by tak postępował.

To rozwścieczyło Tomka, więc oświadczył:
— Do kata, to już może przyprawić człowieka o mdłości, takie zakute, takie ośle łby!

Gdyby  tak  któryś  z  was  przeczytał  kiedyś  cokolwiek  o  historii,  to  by  wiedział,  że  sam
Ryszard  Rwie  Serce,  sam  papież  i  Godfrey  Bulion  czy  jak  mu  tam  było,  i  całe  mnóstwo
innych  ludzi  na  świecie,  tak  samo  szalenie  szlachetnych  i  pobożnych,  ciachało  i  tłukło
niewiernych przez ponad dwieście lat, próbując im odebrać tę całą ich ziemię, przy tym przez
cały czas pławili się aż po uszy we krwi. A tutaj ni stąd, ni zowąd wyskakuje dwóch zakutych
tępaków z ostępów nad Missouri i w dodatku twierdzą, że wiedzą, co jest złe, a co dobre, i to
lepiej niż tamci! To już zbytnia bezczelność!

No cóż, to oczywiście ukazało nam sprawę z trochę innej strony, toteż i Jim, i ja

poczuliśmy się nagle nieukami, z r o b i ł o nam się wstyd, a ja pożałowałem, żeśmy się tak
zbłaźnili. Zapomniałem języka w gębie i Jim też na jakiś czas go zapomniał, ale niedługo
potem odezwał się znowu:

— No to chyba wszystko w porządku. Bo jeżeli oni nic o tym nie wiedzieli, to tym

bardziej my, biedni ciemni ludzie, ■nie musieliśmy wiedzieć, a teraz, kiedy już wiemy, że to
nasz obowiązek, musimy tam pojechać i uporać się z tą robotą najlepiej, jak umiemy. A
jednak, tak czy owak, żal mi tych niewiernych, tak samo jak i pewnikiem paniczowi
Tomkowi. Najtrudniej to chyba przyjdzie nam zabijać ludzi, których wcześniej nawet nie było
kiedy poznać i którzy nie zrobili nam nijakiej krzywdy. No bo to tak, sami chyba widzicie.
Gdybyśmy tylko wg trzech poszli do nich i powiedzieli, że jesteśmy głodni i poprosili, żeby
dali nam coś przekąsić, to może oni by się okazali tacy sami jak wszyscy ludzie. Nie wydaje
się wam? Bo jakże tak, pewnie by nam dali, wiem że tak by było, no a wtedy?

— Co wtedy?
— No bo, paniczu Tomku, idzie mi właśnie o to, że pewnie nie da rady, że n i e

p o t r a f i m y zabijać tych biedaków, co to nie zrobili nam przecież żadnej krzywdy, chyba
żebyśmy złapali dryg do tej roboty. I wiem o tym na pewno, o, tak, paniczu Tomku, wiem o
tym bardzo dobrze. Ale gdybyśmy tak wzięli siekierę albo nawet dwie, tylko ty, ja i Huck, i
gdybyśmy przepłynęli rzekę podczas nowiu i zatłukli całą tę przeklętą rodzinę, co mieszka na
brzegu Sny, a potem jeszcze spalili im chałupę i...

— Mocny Boże, ale z was nudziarze! — odrzekł na to Tomek. — Dosyć mam już

gadania z takimi jak wy, jak ty i Huck Finn, co to nic, tylko próbujecie obracać kota ogonem i
zamiast okazać choć trochę zdrowego rozsądku, wciąż tylko wywlekacie same jakieś
przeróżne teologie i inne tam majestaty w świetle porządku prawa!

Ale tu Tomek Sawyer nie był zupełnie w porządku. Jim nie chciał przecież nic złego, a ja

także nie. I dobrze wiedzieliśmy, że to właśnie on ma rację, a nie my, ale przecież my tylko
chcieliśmy się dowiedzieć, jak się do tego zabrać, i to wszystko; a jedynym powodem, dla
którego nie chciał nam sprawy wyjaśnić tak, byśmy zrozumieli, było wyłącznie to, że my obaj
byliśmy nieukami, a do tego tacy ciemni, czemu nie zaprzeczę, tyle że — tam do licha! —
myślę, że to jeszcze nie żadna zbrodnia.

Ale Tomek nie chciał już więcej nawet o tym słuchać, powiedział tylko, że gdybyśmy tak

zabrali  się  do  rzeczy  z  należytym  animuszem,  on  zebrałby  wówczas  parę  tysięcy  rycerzy,
zakuł  ich  od  stóp  do  głów  w  stalowe  zbroje,  mnie  by  zrobił  porucznikiem,  a  Jima
markietantem, sam zaś by objął dowództwo i zmiótł tę całą pogańską hałastrę do morza jak
muchy  i  wracałby  później  do  domu  przez  cały  świat  promieniejący  chwałą  niczym  zachód
słońca. I powiedział jeszcze, że nie potrafiliśmy wyczuć naszej szansy, gdyśmy ją mieli pod

nosem, dlatego on już nie zaofiaruje nam jej po raz drugi. A kiedy już się uparł, nie było
żadnej siły, żeby zmienił zdanie.

Tyle że aż tak bardzo mi na tym nie zależało. Jestem z natury spokojny i nie lubię

żadnych awantur z ludźmi, którzy i ze mną nie szukają zwady. I jeżeli niewierny będzie miał
się dobrze, to i ja będę z tego zadowolony, i niech już tak zostanie.

Ten cały pomysł Tomek wziął z książki Waltera Scotta, którą stale czytał. A był to

pomysł zupełnie szalony, bo moim zdaniem nikt nigdy by nie potrafił zwołać tylu chłopa, a
nawet gdyby ich zwołał, to i tak pewnie by jak nic oberwał w skórę. Wziąłem tę książkę i
wszystko to sobie przeczytałem, ale jak na mój rozum, większość tych jegomościów, co
porzucili farmy, żeby iść na krucjatę, nieźle się tam musiała namordować.

ROZDZIAŁ II

Balon idzie w górę

Tomek wyskakiwał co rusz to z innym pomysłem, ale każdy z nich miał gdzieś jakiś

feler, toteż musiał je po kolei odrzucać. Tak że na koniec niewiele brakowało, a wpadłby w
prawdziwą rozpacz. I właśnie wtedy gazety z St. Louis zaczęły się rozpisywać o balonie, co
miał lecieć aż do Europy, i Tomek umyślił sobie, że musi tam pojechać i zobaczyć, jak ten
balon wygląda, tylko jakoś nie mógł się zdecydować. Ale gazety trąbiły wciąż swoje, więc w
końcu doszedł do wniosku, że jeśli się nie wybierze, to straci jedyną taką okazję; potem
wywiedział się jeszcze, że Nat Parsons sposobi się do drogi, żeby obejrzeć ten balon, i to go,
rzecz jasna, ruszyło. Nie mógł pozwolić na to, żeby Nat Parsons wrócił i chełpił się wobec
wszystkich, że widział, co trzeba, i żeby on musiał tego słuchać i siedzieć jak trusia. Chciał
jednak, abyśmy Jim i ja również tam pojechali, no więc pojechaliśmy.

Ten balon był całkiem nielichy i miał do tego takie skrzydła i wachlarze i inne przeróżne

rzeczy,  i  wcale  nie  był  podobny  do  balonów,  jakie  widuje  się  na  obrazkach.  Stał  sobie  na
skraju  miasta,  dość  daleko,  pośrodku  pustej  parceli  na  rogu  Dwunastej  Ulicy.  A  dookoła
kłębił się tłum i naśmiewał się ile wlezie, z niego i z tego jegomościa, co to miał nim lecieć
—  bladego  chudeusza,  w  którego  oczach  widać  było,  wiecie,  coś  jakby  delikatny  odblask
promieni  księżyca.  Wszyscy  mu  w  kółko  powtarzali,  że  nigdzie  nie  poleci.  Jego  to
rozwścieczało;  odwracał  się  do  ludzi,  wygrażał  im  pięścią  i  mówił,  że  są  ślepym
zbydlęciałym motłochem, ale pewnego dnia przekonają się jeszcze, że oto mieli możność stać
twarzą  w  twarz  z  jednym  z  tych,  co  dźwigają  narody  i  tworzą  cywilizację,  tyle  że  byli  za
głupi,  aby  o  tym  wiedzieć,  i  że  kiedyś  tutaj,  dokładnie  w  tym  samym  miejscu,  ich  własne
dzieci  i  wnuki  wystawią  mu  pomnik,  który  przetrwa  tysiąclecia,  podczas  gdy  jego  imię
przetrwa nawet pomnik. A wtedy tłum wybuchał śmiechem i wykrzykiwał pod jego adresem;
ludzie  dopytywali,  jak  się  nazywał,  zanim  wyszedł  za  mąż,  i  radzili,  co  trzeba  zażyć,  żeby
tego  nie  robić,  i  jak  miała  na  imię  babka  kota  jego  siostry,  i  takie  tam  inne  rzeczy,  jak  to
zwykle  tłum,  kiedy  dorwie  gościa  i  natrząsa  się  z  niego.  No  cóż,  niektóre  te  historie  były
n a p r a w d ę  śmieszne i diablo zmyślne, tego nie da się ukryć — ale tak czy inaczej to nie
było w porządku ani za bardzo po męsku, że taka kupa luda czepiała się jednego, a do tego aż
tyłu  wygadanych  spryciarzy,  podczas  gdy  tamten  widać  nie  miał  daru-mowy,  ażeby  im
wygarnąć  i  odgryźć  się  jak  trzeba.  Ale,  na  Boga,  właściwie  po  kiego  licha  miałby  się  im
odgryzać?  Nic  by  mu  to  nie  dało,  bo  dla  nich  był  przecież  po  prostu  półgłówkiem.  Cóż,
najzwyczajniej  sam  się  nadstawiał  na  cięgi.  Ale  taki  już  b y ł .  I  myślę,  że  choćby  nawet
chciał, nic by temu  wszystkiemu  nie potrafił zaradzić, bo właściwie taką, jak sądzę, musiał
już mieć naturę. Jako jegomość dosyć przyzwoity, nie chciał nikomu robić żadnej krzywdy;
był po prostu geniuszem, jak to mówią w gazetach, a to przecież nie z jego winy. Widać nie
każdy może być normalny: musimy być ot, tacy, jak nas Pan Bóg stworzył. O ile wiem, tacy
geniusze to myślą, że zjedli wszystkie rozumy, dlatego nie chcą słuchać żadnych cudzych rad
i zawsze tylko idą swoją drogą, dlatego ludzie się od nich odsuwają i pogardzają nimi, i tak
już być musi. Ale gdyby tak byli trochę pokorniejsi, słuchali czasami innych i próbowali się
czegoś nauczyć, wyszłoby im to na zdrowie.

Ta część balonu, gdzie siedział profesor, duża i przestronna, całkiem przypominała łódź,

a po wewnętrznej stronie miała wodoszczelne schowki, na których można było sobie usiąść

czy  nawet  się  przespać.  Weszliśmy  na  pokład,  gdzie  kręciło  się  już  chyba  ze  dwudziestu
chłopa — wszędzie węszyli i wszystko obmacywali — a pośród nich był tam również stary
Nat  Parsons.  Profesor  zwijał  się  jak  w  ukropie,  przygotowywał  wszystko  do  odlotu,  toteż
ludzie powoli zaczęli się stamtąd zabierać wychodząc kolejno z łodzi, a stary Nat na końcu.
Rzecz jasna, nie mogliśmy pozwolić, aby wyszedł p o   n a s . Nie mogliśmy się nawet ruszyć
z miejsca, dopóki nie zlazł na dół, tak żebyśmy to właśnie my byli tymi ostatnimi.

Ale Nat już poszedł i była najwyższa pora, byśmy się i my stąd zabierali. Nagle

usłyszałem jakiś straszny krzyk i odwróciłem się: całe miasto lotem błyskawicy zapadało się
pod  nami  gdzieś  w  dół!  Żołądek  podskoczył  mi  aż  do  gardła,  tak  się  przestraszyłem.  Jim
poszarzał na twarzy i nie mógł wydusić z siebie ani słowa. A Tomek w ogóle nic nie mówił,
lecz wyglądał na bardzo podnieconego. Miasto dalej spadało  gdzieś w dół i w dół, i w dół,
choć mogło  się wydawać, że my, jakby nigdy nic, wisimy sobie w powietrzu, i  to zupełnie
nieruchomo.  Domy  robiły  się  coraz  mniejsze,  miasto  jakoś  dziwnie  kurczyło  się  w  sobie,
wciąż bardziej i bardziej; wszystkie wozy i ludzie wyglądali teraz jak mrówki i żuki uwijające
się  dokoła,  ulice  —  jak  nitki  albo  drobne  szparki;  a  potem  wszystko  tak  jakoś  zlało  się  do
kupy i wtedy nie było już żadnego miasta, tylko jakby spora blizna na powierzchni ziemi, i
wydawało się, że możesz sięgnąć okiem na jakie tysiąc mil w dół i w górę rzeki, choć — ma
się chyba rozumieć — aż tak daleko to na pewno nie. Pomału ziemia stała się kulą, zwyczajną
kulą mętnego koloru, i cała była pocięta błyszczącymi wstążeczkami, które wiły się po niej
tam i sam; były to rzeki. Wdowa Douglas zawsze mi kładła do głowy, że ziemia jest jak kula,
tyle że ja tam nigdy nie brałem poważnie tych różnych jej przesądów i oczywiście mało mnie
to  obchodziło,  bo  przecież  sam  widziałem,  że  świat  jest  płaski  jak  talerz.  Wychodziłem  na
wzgórze,  rozglądałem  się  wkoło  i  wtedy  widziałem,  jak  jest.  Bo  uważam,  że  najlepszy
sposób, aby się upewnić co do jakiejś sprawy, to pójść i sprawdzić samemu, a nie wierzyć w
coś  tylko  dlatego,  że  ktoś  inny  tak  akurat  mówi.  Ale  teraz  musiałem  przyznać,  że  wdowa
miała rację. To znaczy miała rację co do reszty świata, ale nie do tej jego części, gdzie leży
nasze miasteczko, bo ono leży płasko, zupełnie jak na talerzu, i niech mnie dunder świśnie,
jeśli kłamię!

Profesor przez cały ten czas siedział zupełnie cicho, tak jakby drzemał, lecz teraz nagle

wybuchnął i aż bluzgał jadem. A gadał mniej więcej tak:

— Głupcy! Mówili, że nie poleci i chcieli go sprawdzać, chcieli szpiegować i wydrzeć mi

mój sekret. Ale ja ich przechytrzyłem! Nikt nie zna tej tajemnicy, tylko ja jeden! Nikt nie wie,
jaka siła porusza ten statek, nikt poza mną! A jest to nowa siła, nowa siła tysiąckroć silniejsza
niż wszystkie inne na ziemi! Para to przy niej błahostka! Mówili, że nie zdołam polecieć do
Europy. Do Europy! Do kata! Energii na pokładzie wystarczy na pięć lat. a zapasów żywności
na jakie trzy miesiące. Ale durnie! Cóż oni mogą o tym wiedzieć? No tak, a mówili, że mój
statek to zwyczajny szmelc. Tam do licha, wytrzyma i pięćdziesiąt lat! I jeśli zechcę, mogę
sobie żeglować po przestworzach całe życie, lecieć, dokąd tylko zapragnę, choć tamci się
naśmiewali i mówili, że nic z tego nie będzie. Że nie mogę sterować! Ano, zobaczymy. Pójdź
no tu, chłopcze. Przyciskaj te guziki tak, jak ci powiem.

Kazał Tomkowi sterować całym statkiem, tam i sam, w tę i z powrotem, i w bardzo

krótkim czasie wyuczył go tej sztuki, a Tomek później mówił, że to dziecinnie proste. Kazał
mu zniżyć lot prawie do ziemi i prowadzić statek tuż nad preriami stanu Illinois, tak że można
było sobie pogadać z farmerami, słyszeć całkiem wyraźnie, co oni wywrzaskują, a tymczasem
profesor zrzucał im ulotki, na których była mowa o balonie i o tym, że właśnie leci nim do
Europy. Tomek tak się w tym wszystkim wyćwiczył, że mógł teraz poprowadzić statek
wprost na pierwsze lepsze drzewo, o mało się z nim nie zderzyć i później, w ostatniej chwili,
skierować go do góry i przelecieć tuż nad jego wierzchołkiem. Tak, i jeszcze profesor pokazał
Tomkowi, jak się ląduje, a Tomek zrobił to pierwsza klasa, a jakże, i usadowił aparat na prerii
niczym na puchowej pierzynie. Ale kiedy chcieliśmy wyleźć, profesor się temu sprzeciwił:

„O, nie, co to, to nie!" — i balon wystrzelił znów w górę. To było straszne. Więc zacząłem go
błagać, a Jim też, ale jego tylko to rozsierdziło; miotał się i miał jakiś taki dziki wyraz oczu,
że mnie przestraszył.

A potem znów się zajął swoimi kłopotami, biadolił i narzekał, jak to niegodziwie go

potraktowano, i w żaden sposób nie mógł tego wszystkiego przeboleć, a już szczególnie
gadania, że jego statek to szmelc. Ale on ma to w nosie, chociażby nie wiem ile gardłowali,
że balon jest zbyt skomplikowany i że bez przerwy będzie się psuć. Psuć! Też coś! Równie
dobrze mogłoby się zepsuć słońce i ustać w swoim biegu!

Było z nim coraz gorzej; nigdy jeszcze nie widziałem kogoś, kto by aż tak się ciskał. Aż

mi  ciarki  chodziły  po  grzbiecie,  kiedy  na  niego  patrzyłem,  i  Jimowi  też.  W  końcu  zaczął
warczeć i wrzeszczeć, a potem zaklinać się na wszystko, że teraz świat,  skoro tak podle go
potraktował,  nigdy  nie  pozna  jego  sekretu.  Powiedział,  że  obleci  swym  balonem  całą  kulę
ziemską, a zrobi to tylko po to, żeby pokazać, na co w ogóle go stać, ale potem zatopi go w
morzu, a nas razem z nim. Do diaska, wpakowaliśmy się w niezgorszą kabałę, a tu jeszcze do
tego zapadła noc.

Dał nam coś do zjedzenia, kazał przejść na drugi koniec łodzi, a sam ułożył się na

pokrywie schowka,  skąd mógł  doglądać wszystkich urządzeń;  wsunął  pod głowę jakąś starą
bębenkową  pukawkę  i  powiedział,  że  jeżeli  ktoś  z  nas  będzie  się  wygłupiał  i  spróbuje
lądować,  to  go  zastrzeli  jak  psa.  Siedzieliśmy  zbici  w  gromadkę  i  coś  tam  nawet
próbowaliśmy  wymyślić, tyle że mówiliśmy niewiele, ledwie od czasu  do czasu ktoś  rzucił
jakieś słowo, kiedy już było  trzeba, bo jakby  człowiek w ogóle nic nie  mówił, to  by chyba
pękł. Tacy byliśmy zmartwieni i wystraszeni. Noc upływała powoli i niewesoło. Lecieliśmy
dość nisko, a światło księżyca sprawiało, że wszystko było jakieś takie miłe i łagodne; mijane
farmy  wyglądały  bardzo  przytulnie  i  po  domowemu;  słyszeliśmy  przeróżne  odgłosy  z
gospodarstw  i  bardzośmy  chcieli  tam  się  wtedy  znaleźć,  lecz  —  do  licha!  —tylko
przemykaliśmy ponad nimi jak duchy, nie zostawiając nawet najmniejszego śladu.

Już w nocy, kiedy to każdy dźwięk wydaje się niestosowny, a w powietrzu czuć późną

porę, gdyż późna pora także ma swój zapach — mogło być wtedy coś około drugiej —
Tomek powiedział, że tym razem profesor uciszył się już na dobre, więc pewnie śpi, i że
byłoby lepiej...

— Co lepiej? — spytałem szeptem i zaczęło mnie aż mdlić, bo wiedziałem, co takiego

chodzi Tomkowi po głowie.

— Lepiej podkraść się tam, związać go i wylądować. A ja mu na to;
— O, nie, co to, to nie. I ani mi się waż, Tomaszu Sawyerze.
A Jim? Cóż, Jim z trudem łapał powietrze, taki był zalękniony. Lecz w końcu powiedział:
— Och, nie, paniczu Tomku, nawet nie próbuj! Ledwie go tylko tkniesz, zrobi z nami

koniec! Tak zrobi, z całą pewnością! Za żadne skarby świata do niego nie podejdę. Paniczu
Tomku, to zupełny wariat.

Tomek wyszeptał:
— Właśnie d l a t e g o musimy coś zrobić. Gdyby nie był wariatem, to za nic w świecie

bym się stąd nie ruszył; nie namówilibyście mnie, żebym wysiadł, tym bardziej teraz, kiedy
się już przyzwyczaiłem do balonu i do tego, że wiszę sobie nad ziemią. No ale tylko wtedy,
gdyby ten tutaj był zdrowy na umyśle. Bo to żaden interes latać z takim, co ma nie po kolei w
głowie i na dodatek gada, że obleci cały świat dokoła, a później nas wszystkich potopi.
Dlatego mówię wam, musimy coś z tym zrobić, i to już, zanim się obudzi, bo potem taka
okazja może się więcej nie trafić. No, dalej!

Lecz na samą myśl o tym aż mróz przeszedł nam po kościach i chłodny dreszcz po

plecach, toteż powiedzieliśmy, że nie ruszymy się z miejsca. Więc Tomek postanowił pójść

sam i sprawdzić, czy nie da rady się dobrać do urządzeń sterowniczych i posadzić balon na
ziemi. Prosiliśmy go, zaklinali na wszystko, tyle że na nic się to nie zdało; opadł na podłogę i
cal po calu popełznął przed siebie, a my przyglądaliśmy się temu wstrzymując oddech. Gdy
dotarł na środek łodzi, zaczął się czołgać o wiele wolniej, a mnie się wydawało, że trwa to już
całe lata. Ale w końcu zobaczyliśmy, że dotarł do głowy profesora, uniósł się odrobinę, po
czym przez dobrą chwilę wpatrywał mu się w twarz i nadsłuchiwał. A później znów ruszył
powoli w kierunku jego stóp, ponieważ tam właśnie były te wszystkie przyciski. No i cóż,
dobrnął bezpiecznie i akurat sięgał pewną ręką w kierunku guzika, ale potrącił coś, zrzucił i
narobił hałasu, więc zaraz padł plackiem na podłogę, i ani mru-mru. Profesor poruszył się i
zapytał: „Co tam?" — ale że siedzieliśmy jak myszy pod miotłą, zaczął tylko mamrotać coś i
szeptać, a przy tym kokosić się jak ktoś, kto budzi się ze snu. Zdawało mi się, że zaraz trupem
padnę, tak się tym martwiłem i takiego miałem pietra.

Ale wtedy nagle chmura przesłoniła księżyc i niewiele brakowało, żebym się rozbeczał z

radości. Bo księżyc brnął w tę chmurę coraz głębiej i zrobiło się tak ciemno, że wcale już nie
widzieliśmy  Tomka.  A  później  zaczęło  kropić  i  słyszeliśmy,  jak  profesor  uwija  się  przy
swoich linach i tych tam innych rzeczach, i psioczy na pogodę. I cały czas baliśmy się tylko,
że  zaraz  wpadnie  na  Tomka,  a  wtedy  będzie  po  nas,  jak  amen  w  pacierzu.  Tyle  że  Tomek
akurat  do  nas  wracał  i  kiedy  nagle  poczułem  jego  ręce  na  kolanach,  to  aż  mnie  do  reszty
zatkało, a serce skoczyło mi do gardła, bo po ciemku nic nie było widać i równie dobrze mógł
to być profesor. Ja myślałem że to właśnie on.

Do licha! Tak bardzo się ucieszyłem, że Tomek jest już przy nas i byłem tak szczęśliwy,

jak  tylko  może  być  szczęśliwy  ktoś,  komu  przyszło  żeglować  w  powietrzu  z  wariatem.  Po
ciemku nie dałoby się w żaden sposób lądować, toteż miałem nadzieję, że deszcz nie ustanie,
bo bardzo się bałem, że Tomek z powrotem pójdzie majstrować tam, przy  sterach, a wtedy
my  znów  będziemy  się  czuli  okropnie  nijako.  No  i  stało  się  tak,  jak  chciałem.  Przez  całą
resztę nocy siąpiło i siąpiło — choć nie aż tak długo, jak by się mogło wydawać — za to o
świcie przetarło  się trochę i  cały świat  wyglądał tak jakoś szaro, spokojnie i  miło; w ogóle
dobrze  było  znów  zobaczyć  pola,  lasy,  konie  i  bydło,  które  stało  sobie  i  nad  czymś  tam
rozmyślało.  A  później  wzeszło  słońce,  takie  gorące,  wspaniałe  i  wesołe,  tyle  że  my,  na
odwrót, czuliśmy się jacyś pogięci i zardzewiali, i nawet się nie obejrzeliśmy, jak zmorzył nas
sen.

ROZDZIAŁ III

Tomek wyjaśnia

Zasnęliśmy gdzieś koło czwartej, a zbudziliśmy się przed ósmą. Profesor siedział w

swoim kącie i wyglądał ponuro. Przyniósł nam jakieś śniadanie, ale powiedział, że nie wolno
nam się zbliżać do kompasu na śródokręciu. Bo kompas był tak mniej więcej pośrodku łodzi.
No cóż, kiedy jesteś głodny niczym wilk, a w końcu sobie podjesz, wszystko zaczyna
wyglądać całkiem inaczej niż przedtem. Człowiek czuje się wtedy nie najpodlej, choćby
nawet leciał w jednym balonie z geniuszem. Więc zaczęliśmy rozmawiać.

Jedna rzecz nie dawała mi spokoju i w końcu zapytałem:
— Tomku, czy my aby przypadkiem nie lecimy na wschód?
— Tak.
— Jak szybko lecieliśmy?
— Hm, sam przecież słyszałeś, co wygadywał profesor, kiedy wpadł w ten swój szał.

Mówił, że czasem robimy pięćdziesiąt mil na godzinę, czasami dziewięćdziesiąt albo i sto; że
przy dość silnym wietrze wyciągnie bez trudu nawet trzysta, a oprócz tego, że jeśli tylko
trzeba mu wiatru, takiego, co by jeszcze wiał w odpowiednią stronę, to wystarczy opuścić się
niżej albo wzbić w górę i zawsze go jakoś znajdzie.

— Tak, tak właśnie myślałem. Profesor łgał jak z nut.
— A to niby dlaczego?
— Bo gdybyśmy lecieli tak szybko, powinniśmy już minąć Illinois.
— Z pewnością.
— To czemu jeszcze go nie minęliśmy?
— A dlaczegóż to nie?
— Bo widzę to po kolorze. Lecimy akuratnie nad samym Illinois. Sam możesz się

przekonać, że Indiany pod nami jeszcze ani widu.

— Sam nie wiem, co się z tobą dzieje, Huck. Poznajesz to po k o l o r z e ?
— Tak, jasne, że poznaję.
— A cóż ma do tego kolor?
— Bardzo wiele. Stan Illinois jest zielony, za to Indiana różowa. A pokaż mi tam, w dole,

choć odrobinę koloru różowego. Co to, to nie, mój drogi, tam jest sama zieleń.

— Indiana ma być r ó ż o w a ? Tam do diaska, a cóż to za nowa bzdura?
— Żadna bzdura. Sam widziałem na mapie, jest właśnie różowiuteńka.
Nigdy chyba nie widzieliście osoby w równym stopniu zgorszonej i oburzonej jak

Tomek. Powiedział tylko:

— No właśnie, gdybym był takim tępym i zakutym łbem, jak ty, Hucku Finnie, to pewnie

bym nawet nie czekał i zaraz skoczył tam, w dół. On widział to na mapie! Ech, Huckelberry
Finnie, czyżby ci przyszło do głowy, że stany, tak naprawdę, są tego samego koloru, jakim je
znaczą na mapie?

— Tomaszu Sawyerze! Więc po co jest mapa? Czy przypadkiem nie po to, ażebyś się

nauczył, co jest, a czego nie ma?

— To chyba oczywiste!
— Więc niby jak byś miał się nauczyć, jeśli mapa kłamie? Może mi to wytłumaczysz?
— Do kroćset, ty prostaku! Ona wcale nie kłamie!
— A więc nie kłamie, czyż tak?
— Nie, nie kłamie.
— Więc dobra; jeżeli nie kłamie, to przecież nie ma dwóch stanów, które by były

jednakowego koloru. I co ty na to, Tomku Sawyerze?

Widział, że mam go w garści i Jim też to widział. I mówię wam, od razu poczułem się

wspaniale, bo Tomka niełatwo było zapędzić w kozi róg. Toteż Jim klepnął się dłonią w udo i
powiada:

— Tam do licha! To zmyślne, to dostatecznie zmyślne! Nie da rady, paniczu Tomku,

t y m r a z e m to cię dopadł, a niech mnie! — Znowu wyrżnął się w udo i dalej ciągnął

swo

-_ Do licha, ale to sobie zmyślnie wykoncypował!

Nigdy jeszcze w życiu nie czułem się tak cudownie, a jednak sam nie wiedziałem, że

mówię coś aż tak ogromnie ważnego, dopóki mu tego do końca nie wyłuszczyłem. Człowiek
żył  sobie  ot,  tak,  jakby  nigdy  nic,  i  nawet  się  nie  spodziewał,  że  coś  takiego  się  stanie,  bo
wcale  o  tym  nie  myślał,  a  tutaj  nagle  samo  jakoś  wyszło.  No,  tak,  to  było  równie  wielką
niespodzianką  dla  mnie,  jak  i  dla  tamtych  dwóch.  Bo  to  zupełnie  tak  samo,  jak  gdybyś
pogryzał  sobie  pajdę  kukurydzianego  chleba  jakby  nigdy  nic  i  nagle  trach,  wyłamał  ząb  o
brylant. Z początku byś pomyślał, że to jakiś kamyk, dopóki byś go nie wyjął i nie otrzepał z
piasku,  z  okruszyn  i  w  ogóle.  A  kiedy  już  byś  się  przyjrzał,  byłbyś  wtedy  zdziwiony  i
zadowolony, o tak, nawet dumny. Ale gdyby tak spojrzeć prawdzie prosto w oczy, to jednak
wówczas  człowiek  nie  miałby  prawa  aż  do  takiej  dumy,  jak  wtedy,  gdyby  s p e c j a l n i e
poszukiwał  diamentów.  Przemyślcie  to,  a  sami  łatwo  zauważycie  różnicę.  Bo  widzicie,
przypadek, to niezupełnie to samo, co ta sama rzecz, ale zrobiona świadomie. Bo właściwie
każdy mógłby nadgryźć  ten diament  w chlebie, tyle że jednak musi to  być  ktoś,  kto  akurat
natrafił na o d p o w i e d n i ą  pajdę. W tym będzie jego zasługa, no a w moim wypadku to ja
się tak właśnie zasłużyłem; do tego, jak sądzę mam prawo. I wcale mi nawet przez myśl nie
przeszło, że mógłbym się na coś takiego porwać i nie zastanawiałem się nad tym więcej niż
choćby wy w tej chwili. Nie, byłem po prostu  tak spokojny, że trudno o większy spokój, a
jednak;  całkiem  niespodziewanie,  samo  mi  jakoś  wyszło.  Często  sobie  rozmyślam  o  tym
całym zajściu, a tak wszyściutko pamiętam, jakby to było najwyżej tydzień temu. I mam to
wszystko  przed oczami:  falujący krajobraz  —  lasy, pola, jeziora  — ciągnący się przez całe
setki mil dokoła, miasta i wsie rozsiane gdzieś pod nami, to tu, to tam i  w ogóle wszędzie;
profesor zamyślony nad mapą leżącą na małym stoliczku i czapka Tomka łopocząca w linach
takielunku, gdzie powiesiliśmy ją, żeby sobie przeschła. I jeszcze jedna rzecz: równo z nami
leciał  ptak,  oddalony  najwyżej  o  dziesięć  stóp,  i  próbował  nadążyć,  tyle  że  cały  czas
pozostawał w tyle, i pociąg, tam, w dole, który też się jakby z nami ścigał, przemykał wśród
drzew i farm, przy czym wypuszczał długą, czarną smugę dymu, a od czasu do czasu mały
obłok bieli, i kiedy ten obłok zniknął, tak że nawet zdążyłeś już o nim zapomnieć, dobiegał ci
jeszcze  do  uszu  słabiutki  gwizd  parowozu.  Zostawiliśmy  w  tyle  i  ptaka,  i  pociąg,  o,  tak,
d a l e k o  w tyle, choć przyszło nam to bez wielkiej mitręgi.

Ale Tomek był wściekły; powiedział, że Jim i ja jesteśmy tylko parą głupich krzykaczy, a

później jeszcze dodał:

— Wyobraźcie sobie, że jest brązowe cielę i duży brązowy pies, a jakiś malarz chce

zrobić obrazek. I jaka wtedy będzie n a j w a ż n i e j s z a   r z e c z , którą ten malarz będzie
musiał zrobić? Musi je namalować tak, żeby na pierwszy rzut oka można było odróżnić jedno
od  drugiego,  nie?  To  chyba  jasne.  Więc  jak,  chcielibyście,  żeby  obydwa  zamalował  na
brązowo?  Oczywiście,  że  nie.  Jedno  z  nich  machnie  na  niebiesko  i  wtedy  już  można  się

będzie połapać. Tak samo jest z mapami. Dlatego każdy stan robią w innym kolorze; nie po
to, żeby cię nabrać, lecz właśnie po to, żebyś się sam nie naciął.

Ale to jeszcze nie był żaden dowód i Jim też tak uważał. Dlatego pokręcił głową i

powiedział:

— No, niby tak, paniczu Tomku, ale gdybyś wiedział, jakie to wierutne cymbały z tych

całych  malarzy,  to  byś  chyba  nigdy  nie  stawiał  ich  za  przykład.  Powiem  ci,  to  wtedy  sam
zobaczysz.  Kiedyś  tam  widziałem  jednego,  jak  paćkał  sobie  na  podwórku  starego  Hanka
Wilsona, a malował akurat tę starą dropiatą krowę, co to nie ma jednego rogu, wiesz, o którą
mi chodzi. No to go pytam, czemu ją niby maluje, a on, że jak już zmaluje, co trzeba, to ten
obrazek  wart  będzie  sto  dolarów.  Paniczu,  przecie  on  mógłby  dostać  żywą  krowę  za
piętnaście,  więc  p o w i e d z i a ł e m   mu  to.  No  i  co,  proszę  was,  czy  mi  uwierzycie?
Pokręcił tylko głową i dalej paćkał swoje. Na Boga, paniczu Tomku, o n i przecież nie mają
zielonego pojęcia.

Tomek rozsierdził się na dobre. Zauważyłem już, że ludzie prawie zawsze się wściekają,

jeżeli dobrze im przysolić w jakiejś dyspucie. Powiedział nam, żebyśmy przestali gadać, to
może lepiej zrobi nam to na umysł. Potem gdzieś, hen, tam w dole, dojrzał miejski zegar,
więc wziął lunetę, przyjrzał mu się dobrze, a później zerknął na swoją kieszonkową cebulę,
potem znowu na zegar i znów na cebulę, i orzekł:

— Bardzo dziwne! Tamten zegar spieszy prawie o godzinę.
Trzymał więc swój zegarek w pogotowiu. Zobaczył jeszcze jakiś inny zegar, ale ten także

spieszył o godzinę. To go zastanowiło.

— Diabelnie dziwna sprawa! — powiada. — Nic a nic z tego nie rozumiem.
Wtedy znów wziął lunetę i zaczął wypatrywać jeszcze innego zegara, ale ten, oczywiście,

też spieszył tak samo. Wówczas oczy o mało nie wyszły mu na wierzch, zaczął tak jakby
trochę posapywać i w końcu powiedział:

— Do krrroćset! To przecież sprawka d ł u g o ś c i ! A wtedy ja, trochę już wystraszony:
— Ale właściwie co takiego się stało?
— A to, że ten stary strzęp dmuchanego pęcherza przemknął jak strzała nad całym

Illinois, Indianą i Ohio, a teraz mija wschodni kraniec Pensylwanii albo Nowego Jorku, albo
sam już nie wiem.

— Tomaszu Sawyerze, nie mówisz chyba poważnie!
— Tak, zupełnie poważnie, i w dodatku to wszystko jest pewne na mur. Odkąd

opuściliśmy St. Louis wczoraj po południu, zdążyliśmy przelecieć jakieś piętnaście stopni
długości geograficznej i wszystkie tamte zegary są w jak największym p o r z ą d k u .
Przelecieliśmy blisko osiemset mil.

Nie bardzo mu wierzyłem, ale mimo to zimne strużki potu zaczęły mi ciec po plecach. Z

własnego doświadczenia wiedziałem, że tratwą, w dół Missisipi, zabrałoby nam to blisko dwa
tygodnie.

Jim rozważał to wszystko w milczeniu. Lecz później powiedział:
— Paniczu Tomku, czy nie mówiłeś nam, że te tam wszystkie zegary są jak najbardziej w

porządku?

— Tak, są w porządku.
— No, a czy twój zegarek też jest całkiem w porządku?
— W porządku, gdy szło o St. Louis, ale tutaj jest o godzinę do tyłu.
— Paniczu, więc chcesz powiedzieć, że czas nie bywa wszędzie t a k i s a m ?
— Nie, taki sam wszędzie nie jest, i to wcale a wcale. Jim wyglądał na bardzo

zgnębionego. I powiada:

— Bardzo mi przykro, kiedy słyszę, że to mówisz, paniczu Tomku. Do tego mi bardzo

wstyd, bo przecież wiem, jak byłeś wychowany. Tak, tak, mój drogi, twojej ciotce Polly serce
by pękło z żalu, gdyby słyszała, co tu wygadujesz.

Tomek był zaskoczony. Zmierzył Jima wzrokiem od góry do dołu, nad czymś

pomedytował, lecz nic mu nie powiedział, a Jim ciągnął swoje:

— Paniczu Tomku, a kto sprowadził ludzi hen, aż do St. Louis? Sam Pan Nasz to uczynił.

No, a kto ich osiedlił tu, gdzie teraz jesteśmy? Także Pan. Czy nie są zatem wszyscy Jego
dziećmi? Pewnie, że są. Więc jak? Czy wobec tego mógłby ich s k r y m i n o w a ć ?

— Skryminować! Jak żyję, nie słyszałem takiej głupoty. Ależ skąd, nie ma w tym ani

krzty dyskryminacji. A jeśli stworzył ciebie i jeszcze paru innych jako czarnych, nas zaś
uczynił białymi, to jak byś to chciał nazwać?

Jim pojął, w czym rzecz. I aż go zatkało. Nie wiedział, co odpowiedzieć. A Tomek

ciągnął dalej:

— Widzisz. On, jeśli zechce, może dyskryminować do woli, tyle że w tym wypadku to

nie On, tylko ludzie. Bóg stworzył dzień i noc, ale nie stwarzał godzin i nie rozkładał ich w
żaden sposób ^po świecie. To zrobił dopiero człowiek.

— Więc jakże to tak, paniczu? To zrobił człowiek?
— Z całą pewnością.
— A kto mu powiedział, że można?
— Nikt. Nigdy o to nie pytał.
Jim dumał przez dłuższą chwilę i wreszcie powiedział:
— Do licha. Nic z tego nie łapię. Ja bym się tam na to nie porwał. Ale są różni tacy,

którzy przed niczym żadnego respektu nie czują. Pchają się, byle naprzód, i wcale się nie
trapią o to, co będzie później. A więc, paniczu Tomku, ta godzina do tyłu to tak wszędzie i
zawsze?

— Godzina? Ale skąd! Cztery minuty różnicy na każdy stopień długości, to pewne.

Piętnaście stopni — to godzina, trzydzieści — dwie i tak dalej. Kiedy we wtorek w Anglii jest
pierwsza w nocy, to w Nowym Jorku jest ósma wieczorem, i to poprzedniego dnia.

Jim odsunął się trochę wzdłuż pokrywy schowka i widać było, że jest urażony. Kręcił

głową i coś tam mamrotał; pod-pełzłem więc w jego stronę i klepnąłem go parę razy po
kolanie, żeby się udobruchał. A kiedy najgorsze już mu przeszło, powiedział:

— I że to akurat panicz Tomek wygaduje takie rzeczy! Wtorek tu, a poniedziałek gdzie

indziej,  zamiast  jednego  i  tego  samego  dnia!  Huck,  tu,  gdzie  jesteśmy,  w  górze,  nie  ma
miejsca na żarty. Dwa dni w jednym, do kupy! Jakim to niby cudem pomieścisz dwa dni w
jednym? Przecież nie można zmieścić dwóch godzin w jednej, no nie? Ani upchać aż dwóch
czarnuchów  w  jedną  czarną  skórę.  Ani  wlać  dwóch  galonów  whisky  w  jednogalonowy
dzbanek.  Dobrze  mówię,  prawda?  Nie,  bracie,  bo  ten  dzbanek  rozleciałby  się  w  drzazgi.  I
nawet  nie  ma  o  czym  gadać,  nie  wierzę.  No  bo  sam  popatrz,  Huck,  przypuśćmy,  że  w  ten
wtorek to  akurat  był  Nowy Rok.  I co wtedy? Chyba mi nie powiesz, że w jednym  miejscu
może  być  akurat  ten  rok,  jaki  jest,  a  w  innym  jeszcze  zeszły,  zamiast  żeby  wszyściutko
zgadzało się co do minuty? Toć to zwyczajne bzdury! A ja tego nie zniosę; nie zniosę, żeby
mi ktoś mełł o tym ozorem.

Zaczął drżeć i aż zszarzał na twarzy, a Tomek powiedział:
— Co się z n ó w z wami dzieje? O co wam chodzi?
Jim ledwie był w stanie mówić, ale wyjąkał:
— Paniczu Tomku, a więc ty nie żartujesz i t a k jest naprawdę?
— Nie, to nie żarty i tak jest naprawdę. Jim znowu zadygotał i powiada:

— Wobec tego ten właśnie poniedziałek mógłby być akurat dniem ostatnim i wtedy w

Anglii nie byłoby Sądnego Dnia i zmarli by nie powstali z grobów. O, nie, paniczu Tomku,
nie możemy tam jechać. Błagam, każ mu zawrócić, chcę być tam, gdzie...

I wtedy nagle coś zobaczyliśmy, coś, co aż kazało nam podskoczyć w górę i zapomnieć o

wszystkim. Zaczęliśmy się przyglądać. A Tomek powiedział:

— Czy to aby przypadkiem nie... — wstrzymał na chwilę oddech i później dokończył. —

Tak, to jasne jak słońce! To przecież o c e a n !

Wtedy nam z Jimem również zaparło dech w piersi. Staliśmy jak skamieniali, ale za to

szczęśliwi, bo żaden z nas nigdy przedtem nie widział oceanu, ba, nawet się nie spodziewał,
że go kiedyś zobaczy. Tomek cały czas szeptał:

— Ocean Atlantycki... Atlantyk. Tam do kata, czyż to nie brzmi wspaniale? To właśnie

on we własnej osobie... a m y go oglądamy! Do licha, to zbyt wspaniałe, żeby w to
uwierzyć!

I wtedy ujrzeliśmy chmurę czarnego dymu, a kiedy nadlecieliśmy bliżej, wówczas się

okazało, że to miasto, ogromne, prawdziwy kolos, z gęstą obwódką statków u jednego skraju.
Zaczęliśmy się wtedy zastanawiać, czy to aby przypadkiem nie Nowy Jork, kłócić się i
wydzierać, i nim się połapaliśmy, to miasto przepłynęło gdzieś tam w dole pod nami i
pozostało w tyle, a my lecieliśmy teraz nad samym oceanem, gnaliśmy niczym cyklon. No i
wtedy dopiero jakoś ocknęliśmy się do reszty. Słowo wam daję!

Popędziliśmy na rufę i uderzyliśmy w wielki lament; zaczęliśmy błagać profesora, żeby

zawrócił i żeby nas wysadził, ale on porwał tylko swój wielki pistolet i kazał wracać na
miejsce. Toteż wróciliśmy, ale żaden z nas nigdy jeszcze nie czuł się tak podle.

Już prawie wcale nie było widać lądu, tylko małe pasemko, cieniuchne jak wąż, gdzieś

tam,  na  skraju  wody,  a  za  to  w  dole  rozpościerał  się  tylko  ocean;  ocean,  tak,  ocean,  całe
miliony  mil,  dyszący,  rozhukany,  rozhuśtany  sam  w  sobie;  na  grzbietach  jego  fal
rozpryskiwała  się  piana,  a  pośród  niej  pływało  ledwie  parę  statków,  kołyszących  się,
pokładających  to  na  jeden,  to  znów  na  drugi  bok,  zanurzających  w  toni  wpierw  dziób,  a
później  rufę.  Lecz  potem  nie  było  już  nawet  tych  statków  i  mieliśmy  dla  siebie  calutkie
ogromne niebo i cały ocean. I było to najprzestronniejsze miejsce, jakie w życiu widziałem, a
przy tym najbardziej opuszczone.

ROZDZIAŁ IV

Burza

Ale stawało się jeszcze bardziej samotne i opuszczone. Tam, w górze, widzieliśmy

jedynie wielkie niebo, puste i strasznie głębokie, a w dole, na oceanie, nic tylko fale i fale.
Dookoła nas był tylko przeogromny krąg, ta linia, gdzie niebo styka się z wodą, krąg
niesamowicie wprost wielki, a my — w samym jego środku, dokładnie, jakby kto odmierzył.
Pędziliśmy przed siebie niby wiatr po prerii, choć to i tak nie miało znaczenia, bo wydawało
się ciągle, że w żaden sposób nie uda nam się wyrwać z tego środka. Jakoś nie zauważyłem,
żebyśmy choć o cal zbliżyli się do krawędzi koła. Człowieka aż dreszcz przechodził, takie to
wszystko było niezwykłe i niepojęte.

No, ale w sumie było tak upiornie spokojnie, że w końcu zaczęliśmy rozmawiać ze sobą

szeptem, bo czuliśmy się coraz bardziej niepewni i samotni. W końcu jednak i tego nam się /
odechciało, rozmowa całkiem przygasła i tylko każdy z nas siedział i „maglował sobie
mózgownicę", jak powiada Jim, przez dłuższy czas nie odzywając się słowem.

Profesor nie poruszył się ani razu, dopóki słońce nie stanęło wprost nad naszymi

głowami, a wtedy wstał i przyłożył sobie do oka jakiś trójkąt. Tomek powiedział, że to
sekstans i że profesor namierza właśnie słońce, żeby się dowiedzieć, w którym miejscu jest
teraz balon. A później coś tam liczył, coś posprawdzał w książce, no i znów go poniosło.
Wygadywał przeróżne zwariowane rzeczy, jak na przykład to, że ąż do jutra, do wczesnego
popołudnia, zdoła utrzymać ten stumilowy krok i wtedy wyląduje dokładnie w Londynie.

Powiedzieliśmy mu, że bardzo mu będziemy za to wdzięczni.
Właśnie odwrócił się od nas, lecz — ledwie to usłyszał — znowu zmierzył nas długim,

straszliwie ponurym spojrzeniem, jednym z najbardziej złośliwych i podejrzanych spojrzeń,
jakie w życiu zdarzyło mi się napotkać. I powiedział:

— Chcecie mnie zostawić. Nawet nie próbujcie zaprzeczać.
Nie wiedzieliśmy, co mu odpowiedzieć, toteż nie puściliśmy już więcej pary z gęby.
Odszedł na rufę i usiadł, ale wydaje mi się, że to podejrzenie jakoś nie chciało wywietrzeć

mu  z  głowy.  Co  chwila  przygadywał  coś  na  tęn  temat  i  czekał,  co  odpowiemy,  ale  my  ani
mru,  mru.  Robiło  się  coraz  to  bardziej  samotnie  i  myślałem,  że  już  chyba  tego  nie
wytrzymam.  A  zrobiło  się  jeszcze  gorzej,  kiedy  zaczęło  się  ściemniać.  Tomek  uszczypnął
mnie nagle i wyszeptał:

— Popatrz no tylko!
Rzuciłem okiem na rufę i spostrzegłem, że profesor pociąga sobie z butelki. Nie powiem,

żeby mi się to spodobało. Po chwili golnął znowu, a za jakiś czas zaczął podśpiewywać. Było
już teraz całkiem ciemno i pochmurno, zbierało się na burzę. On śpiewał przez cały czas,
coraz to bardziej po wariacku, a tu tymczasem rozległy się pierwsze grzmoty, do tego wiatr
zaczął gwizdać i pojękiwać wśród lin. Dość powiedzieć, że było przeokropnie. Nastały takie
ciemności, że straciliśmy z oczu profesora i bardzo żałowaliśmy, że na dobitkę wcale go nie
słyszymy, ale cóż było począć. Bo dziwnie jakoś ucichł i nie minęło nawet dziesięć minut, a
już zaczęliśmy go podejrzewać o to i owo; zapragnęliśmy nagle, żeby znów zaczął hałasować
jak przedtem, żebyśmy mogli wiedzieć, gdzie akurat jest. Niebawem przecięła niebo

błyskawica i wtedy zobaczyliśmy, że profesor dźwiga się na nogi; ale nie dał rady, zatoczył
się i upadł. Usłyszeliśmy, jak się wydziera w ciemności:

— Nie chcą jechać do Anglii? W porząsiu, zmienię kurs. Chcą mnie opuścić? A wiem, że

chcą. Świetnie, niech mnie opuszczą, byle j u ż !

Mało nie padłem trupem, kiedy to powiedział. Zaraz potem znowu się uspokoił i siedział

całkiem cicho, i to tak długo, że już nie mogłem tego znieść; myślałem, że chyba nigdy nie
doczekam się na nową błyskawicę. Ale w końcu oświetlił nas ten błogosławiony blask i oto
zobaczyłem profesora: pełzł na czworakach i był od nas nie dalej niż o jakie cztery stopy. O
Boże, ależ on miał ślepia! Rzucił się nagle na Tomka i wrzasnął: „HOP za burtę". I zaraz na
nowo zupełnie pociemniało i nie dojrzałem, czy go dopadł, czy nie, bo Tomek siedział cicho i
nawet nie pisnął.

Potem znów było to straszne i długie czekanie, a później nowy błysk i wtedy

spostrzegłem, że głowa Tomka kryje się gdzieś za burtą i znika. Stał na sznurowej drabince,
która dyndała na wietrze zwisając z okrężnicy. Profesor wrzasnął i skoczył ku niemu, ale
dokładnie w tej samej chwili znów się zrobiło ciemno. Jim jęknął: — Biedny panicz Tomek!
Już po nim! — i rzucił się na profesora, tyle że profesora tam nie było.

Później rozległo się kilka potwornych wrzasków, po nich jeszcze jeden, już nie taki

głośny, a potem jeszcze, gdzieś tam daleko w dole, już zupełnie słaby, i zaraz też usłyszałem,
jak Jim powtórzył głośno: — Biedny panicz Tomek!

I wtedy zapadła taka przeokropna cisza i myślę, że zdążyłbym chyba policzyć do czterech

tysięcy, nim się znowu błysnęło. A kiedy się już błysnęło, zobaczyłem Jima; dłonie wsparł na
pokrywie schowka, ukrył w nich twarz i płakał. Zanim zdołałem wychylić się przez burtę,
znów się zrobiło ciemno i nawet się z tego ucieszyłem, bo nie chciałem nic widzieć. Ale gdy
następna błyskawica oświetliła wszystko, spojrzałem w dół i zobaczyłem, że ktoś huśta się
tam na wietrze uczepiony drabinki. I to był Tomek!

— Właź! — krzyknąłem. — Właź tu, Tomku! Jego głos był taki słaby, a wiatr wył tak

straszliwie, że

nie mogłem zrozumieć, co mówi, a wydawało mi się, że pyta, czy profesor jest tam, na

górze. Zawołałem:

— Nie, jest tam na dole, w oceanie! Właź! Czy trzeba ci w czymś pomóc?
Rzecz jasna, wszystko to działo się w ciemnościach.
— Huck, do kogo się tak wydzierasz?
— Wołam do Tomka.
— Och, Huck, to bardzo miło z twojej strony, ale przecież wiesz, że biedny panicz

Tomek...

I nagle Jim wydał mrożący krew w żyłach okrzyk, odrzucił w tył głowę i ręce, i wrzasnął

jeszcze raz, bo w tejże chwili rozbłysło jaskrawe światło, a on podniósł głowę w sam raz, by
ujrzeć twarz Tomka, bladą niczym papier, która pojawiła się nad okrężnicą i spojrzała mu
prościuteńko w oczy. Bo widzicie, pomyślał, że to pewnie duch Tomka.

Tomek wspiął się na pokład, a kiedy Jim się przekonał, że to tylko o n we własnej osobie,

a nie jego duch, ściskał go ile siły, nazywał wszystkimi czułymi słowami i zachowywał się
tak, jakby do reszty zbzikował. Tak bardzo się ucieszył. Więc ja powiadam:

— Na co czekałeś, Tomku? Czemu od razu nie wlazłeś?
— Nie śmiałem, Huck. Wiedziałem, że ktoś wypadł, leciał tuż koło mnie, ale w

ciemności nie dojrzałem kto. To mogłeś być przecież ty, to mógł być Jim.

Taki już był ten Tomek. Zawsze roztropny. Nie wszedł na górę, póki się nie dowiedział,

gdzie też podziewa się profesor.

Burza szalała wtedy z całą mocą i aż strach było słuchać tego huku piorunów, patrzeć, jak

błyskawice  przeszywają  powietrze  i  jarzą  się  blaskiem,  czuć,  że  wiatr  wyje  i  jęczy  w
takielunku, a deszcz ciurkiem leje się z nieba. W jednej chwili nie mogłeś dojrzeć w mroku
własnej  ręki,  ale  już  w  następnej  —  dało  się  policzyć  wszystkie  nitki  w  rękawie  i  objąć
wzrokiem  pustynię  fal  rwących  się  wzwyż  i  spadających  w  dół,  dojrzeć  ją  jakby  poprzez
welon  deszczu.  Taka  burza  to  coś  najśliczniejszego,  co  tylko  może  być,  ale  nie  jest  zbyt
morowo  żeglować  wtedy  po  niebie,  czuć  się  tak  zagubionym,  przemokłym  i  samotnym  i
wiedzieć, że przed chwilą umarł ktoś znajomy.

Siedzieliśmy skuleni na dziobie i rozprawialiśmy cicho o biednym profesorze; wszystkim

nam  było  go  żal  i  współczuliśmy  mu,  że  cały  świat  tylko  się  z  niego  natrząsał  i  tak  go  źle
traktował,  podczas  gdy  on  robił,  co  mógł,  najlepiej,  jak  potrafił,  a  nie  miał  przyjaciela  czy
innej  duszy,  co  by  doń  jakoś  przemówiła,  powstrzymała  od  zaprzątania  sobie  głowy
bredniami,  od  których  w  końcu  wziął  i  zwariował.  Po  drugiej  stronie  łodzi  było  mnóstwo
odzieży, koców i innych rzeczy, ale my woleliśmy już raczej znosić taki deszcz, niż w tym
wszystkim się grzebać.

ROZDZIAŁ V

Ląd

Próbowaliśmy ułożyć jakiś plan, ale też żadną miarą nie mogliśmy dojść do zgody. Jim i

ja byliśmy za tym, że trzeba zawrócić i lecieć do domu, lecz Tomek uważał, że nim się
rozwidni na tyle, żebyśmy mogli obserwować drogę, zbliżymy się już tak bardzo do Anglii,
że poręczniej nam będzie dolecieć tam na dobre, a potem wrócić statkiem i móc się
pochwalić, czegośmy to dokonali.

Koło północy burza ucichła; wyjrzał księżyc i oświetlił fale oceanu, a my poczuliśmy się

jakoś błogo i sennie, toteż wyciągnęliśmy się na pokrywach schowków i usnęliśmy, budząc
się dopiero o wschodzie słońca. Morze migotało jak przygarść diamentów, zrobiła się piękna
pogoda, toteż nasze ubrania wkrótce znów były suche.

Poszliśmy na rufę, żeby poszukać czegoś na śniadanie, i pierwsza rzecz, jak rzuciła nam

się w oczy, to takie blade światełko palące się w kompasie pod daszkiem. Wtedy Tomek
zaczął się niepokoić. I powiedział:

— Czy wiecie, co to znaczy? To całkiem proste. To znaczy, że ktoś z nas musi stanąć na

wachcie i sterować całym interesem, zupełnie tak samo, jakby sterował statkiem. Bo inaczej
będziemy się błąkać tam i sam i zalecimy, gdzie nas poniesie wiatr.

— No dobra — powiadam — to co w ogóle robił balon od chwili tego... jak mu tam...

wypadku?

— A błąkał się samopas — odpowiedział mi Tomek, jakby cokolwiek zmartwiony. —

Błąkał się, to pewne. Leci teraz z wiatrem na wschód lub zachód. A my nawet nie wiemy, jak
długo to już trwa.

Tak więc wziął i nakierował balon na wschód i powiedział, że będziemy lecieć w tym

właśnie  kierunku,  dopóki  nie  wtrząchniemy  śniadania.  Profesor  zgromadził  tu  wszystko,  o
czym tylko można było zamarzyć, lepiej już chyba nie mógł. Nie było wprawdzie mleka do
kawy, ale za to była woda i wszystko inne, co tylko kto zechciał, i piecyk na węgiel drzewny
wraz  ze  wszystkimi  potrzebnymi  przyborami,  a  oprócz  tego  fajki,  cygara,  zapałki,  wino  i
jeszcze  jakieś  inne  przeróżne  trunki  —  tyle  że  to  nas  specjalnie  nie  interesowało;  były  też
książki, mapy, wykresy i akordeon, futra i koce i cała masa takich tam rupieci, jak mosiężne
paciorki i inne świecidełka, o których Tomek powiedział, że wskazują niechybnie, iż profesor
zamierzał także odwiedzić dzikusów. Były również pieniądze. O, tak, profesor zaopatrzył się
całkiem nielicho.

Po śniadaniu Tomek pokazał Jimowi i mnie, jak się kieruje balonem, i przydzielił nam

wszystkim czterogodzinne wachty; podzielił czas na spanie i  czuwanie, toteż kiedy już sam
odsłużył swoje, musiałem go zluzować, podczas gdy on wyjął papiery i pióro profesora, żeby
napisać list do domu, do swojej ciotki Polly, gdzie opisał jej wszystko, co nam się przytrafiło,
a  u  góry,  przy  dacie,  dodał  jeszcze:  Nieboskłon.  W  drodze  do  Anglii.  Złożył  arkusz  we
czworo, solidnie opieczętował go czerwonym lakiem, zaadresował jak trzeba, a nad adresem
dopisał wielkimi literami: Od Tomasza Sawyera, Aronałty. I jeszcze powiedział, że stary Nat
Parsons,  poczmistrz,  to  dopiero  będzie  rwał  włosy  z  głowy,  kiedy  ten  cały  pasztet  tam  do
niego dotrze. Więc ja mu na to:

— Tomaszu Sawyerze, to przecież nie żaden nieboskłon, a zwyczajny balon.

— Dobra, ale kto mówi, że to nieboskłon, mądralo?
— Tak w każdym razie napisałeś w tym liście.
— No i co? To przecież jeszcze nie znaczy, że balon jest nieboskłonem.
— Ech, bo ja myślałem, że to właśnie to. No, dobra, a więc co to takiego ten nieboskłon?
Widziałem, że na dobrą chwilę go zatkało. Łamał sobie głowę coś tam rozważał, ale

niczego jakoś nie wymyślił. Musiał więc się przyznać:

— Nie wiem i nikt tego nie wie. To tylko takie słowo i to całkiem nieliche. Niewiele jest

chyba słów lepszych od tego. A prawdę mówiąc nie sądzę, czy znajdzie się choć jedno.

— Tam do licha! — powiadam. — Ale co o n o znaczy? — Bo o to mi przede wszystkim

szło.

— Przecież ci mówię, że nie wiem. To słowo, którego się używa do... no, cóż, tylko tak,

dla ozdoby. Nie przyszywa się chyba żabotu do koszuli, żeby w niej było cieplej. Co, może
nie mam racji?

— Jasne, że tak.
— Ale się go przyszywa, nie?
— No, owszem.
— Więc wszystko gra; ten list, który napisałem, to jakby, coś w rodzaju koszuli, a

nieboskłon jest w nim czymś na kształt żabotu.

Byłem pewny, że to poruszy Jima i tak też się stało.
— Ale, paniczu Tomku, to wszystko nie ma sensu, a co więcej, takie gadanie to grzech.

Wiesz chyba, że list to przecież nie koszula i nie ma przy nim żadnych tych tam żabo-

tów. Bo i jak znaleźć sposób, żeby je tam przyszyć? Choćbyś to nawet zrobił, to i tak by

odpadły.

— Ech, przymknij się już lepiej i poczekaj trochę, aż będzie mowa o czymś, o czym

miałbyś choć blade pojęcie.

— Ależ, paniczu Tomku, nie chcesz powiedzieć, że ja nie mam bladego pojęcia o

koszulach, bo przecież, Bóg mi świadkiem, robiłem zawsze w domu całe pranie, odkąd
tylko...

— Przecież ci mówię, że to wszystko nie ma nic wspólnego z żadnymi koszulami.

Chodziło mi tylko o to...

— Ale, paniczu Tomku, sam mówiłeś, że ten cały list...
— Ja przy tobie zwariuję! Użyłem tego tylko jako metafory.
To nowe słowo na chwilę nas zamurowało. A potem Jim — dość nieśmiało, bo widział,

że Tomek jest już mocno rozeźlony — odważył się zapytać:

— Paniczu Tomku, a co to znów takiego, ta metafora?
— Metafora to... hm, jak by tu... Metafora to jakby taka ilustracja. — Zobaczył, że nic

nam to nie mówi, toteż próbował dalej. — Kiedy na przykład mówię, że ptak się kwapi do
ptaka, gdy pierza maść jednaka, to chcę przez to metaforycznie powiedzieć...

— Ale, paniczu Tomku, one przecież nijak do siebie nie ciągną. O, rety, pewnie, że nie!

Nie ma piór bardziej podobnych niż u kosa i kruka, ale choćbyś nie wiem jak próbował je
przyłapać razem, to...

— A dajże mi wreszcie spokój! Nawet najprostsza rzecz nie dotrze do twojej zakutej

pały! Przestańże mnie już męczyć!

Jimowi to wystarczyło i całkiem przestał się odzywać. Był z siebie okropnie dumny, że w

końcu udało mu się przyskrzynić na czymś Tomka. Bo ledwie tylko Tomek zaczął o tych
ptakach, to już wiedziałem, że przepadł, ponieważ Jim więcej wiedział na ten temat niż my
dwaj razem wzięci. Bo widzicie, utłukł ich całe setki, a to też jakiś sposób, żeby się o nich

czegoś  tam  dowiedzieć.  Tak  właśnie  robią  wszyscy  ci,  co  piszą  całe  książki  o  ptakach;  tak
bardzo  je  kochają,  że  nie  dojedzą,  nie  dośpią,  nie  cofną  się  przed  żadnym  kłopotem,  byle
tylko wyszukać jakiegoś nowego ptaka i ukatrupić go. Tacy ludzie nazywają się ornitologiści
i  ja  sam  mógłbym  chyba  zostać  takim  ornitologistą,  bo  zawsze  kochałem  ptaki  i  przeróżne
inne stworzenia. Chciałem się nawet na coś takiego wykierować i zacząłem się uczyć, aż raz
zobaczyłem jak jakiś taki ptaszek przysiadł sobie na gałęzi wysokiego drzewa, odchylił łebek
do  tyłu,  rozwarł  dziobek  i  zaczął  wyśpiewywać,  tyle  że  zanim  zdążyłem  się  dobrze
zastanowić, a już sam palec pociągnął mi za spust i ptaszek przestał śpiewać, spadł prosto na
dół, bezwładny jak gałganek. A kiedy podbiegłem i podniosłem go, już nie żył, choć czułem,
że  ciałko  miał  jeszcze  ciepłe,  i  główka  majtała  mu  w  tę  i  we  w  tę,  zupełnie  jakby  miał
skręcony  kark;  oczka  zasnuła  mu  już  cieniuchna  biała  błonka,  a  z  boku  wypłynęła  mała
kropelka krwi... I wtedy — tam do licha! — niczego więcej ponad to nie widziałem, bo oczy
miałem  pełne  łez,  i  już  od  tamtej  pory  nigdy  więcej  nie  zamordowałem  żadnego  żywego
stworzenia, które mi przecież w niczym nie zawadza, i więcej nie zamorduję.

Tylko że byłem trochę przygnębiony tym całym nieboskłonem. Bo przecież chciałem się

czegoś dowiedzieć. Toteż znowu zacząłem gadać coś na ten temat, a wtedy Tomek wyjaśnił
nam całą rzecz najlepiej, jak potrafił. Powiedział, że jeśli na ten przykład ktoś wygłosi wielką
mowę,  w  gazetach  później  pisze,  że  rozgłośne  wiwaty  wstrząsnęły  wprost  nieboskłonem.
Powiedział  jeszcze,  że  gazety  zawsze  w  ten  sposób  piszą,  tyle  że  żadna  z  nich  jeszcze  nie
wytłumaczyła, co to takiego jest, więc on sam tak sobie wykoncypował, że to po prostu musi
być coś w górze i pod gołym niebem. No cóż, to zabrzmiało dosyć rozsądnie, a więc uznałem,
że  to  mi  wystarczy  i  powiedziałem  mu  o  tym.  Tomek  bardzo  się  ucieszył,  znowu  odzyskał
dobry humor i oświadczył:

— No dobra, wszystko w porządku. Co było, to było. Ja sam za bardzo nie wiem, jak to

jest z tym nieboskłonem, lecz nie zapominajcie, że jak tylko wylądujemy w Londynie, to
rozgłośne wiwaty tak czy siak wprost nim wstrząsną.

Powiedział, że aronałta to ktoś, kto żegluje w balonie i że bez porównania lepiej być

Tomkiem Sawyerem Aronałta niż Tomkiem Sawyerem Podróżnikiem i że jeśli nam wszystko
dobrze pójdzie, to będzie o nas głośno na całym świecie, toteż ani mu teraz w głowie być
zwykłym podróżnikiem.

Pod wieczór przygotowaliśmy wszystko do lądowania i humory nam się poprawiły, a do

tego byliśmy z siebie dumni jak nie wiem co i przez cały czas patrzyliśmy tylko przez lunetę,
co  najmniej  jak  jaki  Kolumb  odkrywający  właśnie  Amerykę.  Ale  nie  widzieliśmy  nic  poza
oceanem.  Minęło  popołudnie,  słońce  zaszło,  a  tu  nie  widać  żadnego  lądu.  Zastanawialiśmy
się,  co  też  mogło  się  stać,  ale  mieliśmy  nadzieję,  że  wszystko  się  dobrze  ułoży  i  nadal
żeglowaliśmy na wschód, tyle że podnieśliśmy się trochę wyżej, żeby po ciemku nie zahaczyć
o jaką wieżę albo górę.

Moja wachta przypadła przed północą, po mnie miał czuwać Jim, ale Tomek wcale nie

poszedł spać, bo powiedział, że tak właśnie robią kapitanowie statków, kiedy zbliżają się do
lądu, choć zwykła wachta akurat ich nie dotyczy.

Nastał świt i wtedy Jim nagle coś głośno wrzasnął. Zerwaliśmy się na równe nogi,

popatrzyliśmy w dół, a tam pod nami, a jakże, był już ląd, wszędzie, jak tylko okiem sięgnąć,
do tego całkiem płaski i jakiś taki żółty. I nie wiedzieliśmy, od jak dawna nad nim już lecimy.
Nie było tam żadnych drzew ani wzgórz, ani też skał czy miast, dlatego Jim i Tomek myśleli
wpierw, że to morze. Myśleli, że to morze w czasie martwej ciszy, bo przecież byliśmy tak
wysoko w górze, że gdyby nawet pod nami naprawdę było morze, do tego jeszcze silnie
wzburzone, to my i tak byśmy je uznali za całkiem spokojne. W każdym razie podczas nocy.

Byliśmy teraz okropnie podnieceni i co rusz chwytaliśmy za lunetę, żeby poszukać

Londynu, tyle że o Londynie ani widu, ani słychu; nie mogliśmy też dojrzeć żadnego innego

miasta ani jeziora czy rzeki. Tomek był teraz kompletnie zdruzgotany. Powiedział, że całkiem
inaczej  wyobrażał  sobie tę Anglię;  sądził, że Anglia jest  podobna do Ameryki  i  zawsze tak
uważał.  Powiedział  też,  że  najlepiej  będzie,  jeśli  zjemy  sobie  teraz  śniadanie,  a  później
opuścimy  się  niżej  i  zapytamy  kogoś  o  najkrótszą  drogę  do  Londynu.  Śniadanie  zjedliśmy
trochę na łapu-capu, tak bardzo było nam już spieszno. Kiedy opadaliśmy lekkim ukosem w,
dół, powietrze jakby się ociepliło i już niebawem musieliśmy zrzucić futra. I ciągle robiło się
coraz cieplej, a po jakimś czasie to już chyba nawet zanadto ciepło. Byliśmy tuż nad ziemią i
skwar po prostu aż parzył!

Zawiśliśmy o jakie trzydzieści stóp nad ziemią, jeśli w ogóle można nazwać ziemią kupy

szczerego piachu, bo poza piaskiem niczego tam nie było. Tomek i ja zeszliśmy po drabinie i
przebiegliśmy  się  trochę,  ażeby  rozprostować  nogi,  i  było  to  cudowne,  to  znaczy  taka
możność  rozprostowania  nóg,  tyle  że  piasek  przypiekał  nam  stopy  jak  rozżarzone  węgle.
Wtedy zobaczyliśmy, że ktoś zbliża się w naszą stronę i ruszyliśmy mu na spotkanie, ale też
usłyszeliśmy  okropny  krzyk  Jima;  spojrzeliśmy  więc  w  górę,  a  on  wyprawiał  tam  jakieś
dzikie tańce, dawał nam znaki i wrzeszczał. Ńie sposób się było połapać, co tam wykrzykuje,
lecz tak czy owak spietraliśmy się trochę i zawróciliśmy do balonu. A kiedy byliśmy już dość
blisko, na tyle, żeby można było zrozumieć jego słowa, poczułem nagle, że robi mi się słabo.

— Szybko! Biegiem, ale to już! Toć to lew! Widzę go przez lunetę! Biegiem, chłopaki!

Zaklinam was na wszystko, najszybciej jak tylko możecie! Pewnikiem urwał się z jakiej
menażerii i nie ma go kto zatrzymać!

Wszystko to razem sprawiło, że Tomek niemal pofrunął ku drabince, za to mnie nogi

zdrętwiały na nowo. Zupełnie jakby wrosły mi w ziemię, więc stałem tylko w miejscu i
dyszałem z bezsilnego strachu, tak jak to bywa we śnie, kiedy nam się przyśni, że ściga nas
duch.

Tomek dopadł drabinki, wdrapał się kawałek, odczekał, aż i ja stanę na szczeblach, i

wtedy przykazał Jimowi, żeby wzbił się w górę. Ale Jim do reszty stracił głowę i powiedział,
że zapomniał, jak się to robi. Wobec tego Tomek wspiął się wyżej i kazał mi iść za sobą, lecz
lew był coraz bliżej i z każdym nowym susem wydawał potworny, przerażający ryk, więc tak
mi drżały nogi, że nie ośmieliłbym się za nic w świecie oderwać którejś od szczebla ze
strachu, że ta druga ugnie się pode mną.

Ale Tomek był już wtenczas na pokładzie; poderwał balon cokolwiek w górę i znowu go

zatrzymał,  gdy  tylko  koniec  drabinki  znalazł  się  o  jakieś  dziesięć  albo  dwanaście  stóp  nad
ziemią.  A  tam,  wądole,  był  lew,  miotał  się  gdzieś  pode  mną,  ryczał,  skakał  do  drabinki,  i
wydawało mi się, że najwyżej ćwierć cala i dosięgnie jej. To było nawet niezłe, znaleźć się z
dala  od  jego  pazurów,  o,  tak,  wcale  niekiepskie,  więc  —  z  jednej  strony  rzecz  biorąc  —
czułem się całkiem, całkiem i dziękowałem losowi. Tyle że — z drugiej strony — wisiałem
tam jak kłoda, nie mogąc wspiąć się w górę, zupełnie bezradny, a to wszystko sprawiało, że
czułem  się  znów  raczej  podle.  To  bardzo  dziwna  sprawa,  kiedy  w  kimś  pokiełbasi  się
wszystko naraz i dlatego nikomu bym tego nie życzył.

Tomek zapytał mnie, co chcę, żeby teraz zrobił, ale ja nie wiedziałem. Wobec tego

zapytał, czy zdołam się utrzymać, aż on odleci w jakieś inne, bezpieczne miejsce i pozostawi
lwa daleko w tyle. Powiedziałem, że tak, jeśli nie wzbije się wyżej, niż jest teraz, bo jak
wzniesie się w górę, to ja z całą pewnością stracę głowę i spadnę. Więc on mi na to krzyknął:
„Trzymaj się mocno!" i ruszył.

— Tylko nie tak szybko! — wołałem do niego. — W głowie mi się kręci!
Ale on ruszył jak najszybszy ekspres. Potem zaraz zwolnił i przelatywaliśmy sobie

spokojnie nad piaskami, tyle że dalej mnie od tego mdliło. Bo to nic przyjemnego, kiedy
widzisz, że wszystko tam w dole .umyka i wyślizguje ci się spod nóg, a przy tym zupełnie
cicho, bez żadnego odgłosu.

Ale już niebawem tych odgłosów było aż za wiele, ponieważ lew zaczął nas doganiać.

Jego ryki ściągnęły ku nam jeszcze inne bestie. Widać je było teraz, jak sadziły susami, każdy
z innej strony, i anim się obejrzał, jak miałem ich pod sobą ładnych parę tuzinów; skakały do
drabinki, warczały głucho i kłapały na siebie kłami. W dalszym ciągu przemykaliśmy tuż nad
samym piaskiem, a te bydlęta w dole aż wyłaziły ze skóry, byśmy na długo popamiętali naszą
przygodę. A potem pozłaziły się jeszcze inne bestie, choć nikt ich nie zapraszał, i zaraz też
pod nami wybuchła prawdziwa rebelia.

Połapaliśmy się wtedy, że pomysł był raczej kiepski. Lecąc w takim tempie nie dałoby się

w żaden sposób uciec, a przecież ja nie mogłem tak dyndać bez końca. Więc Tomek podumał
chwilę i raz, dwa wymyślił coś zupełnie innego. Rzecz polegała na tym, by ukatrupić jednego
lwa z wielkiego bębenkowca, a później zaraz zwiać, kiedy te inne zaczną się bić o padlinę.
Zatrzymaliśmy balon w miejscu, zrobiliśmy co trzeba, a kiedy wybuchło spore zamieszanie,
ruszyliśmy przed siebie, by wylądować o ćwierć mili dalej, gdzie Tomek i Jim pomogli mi
wejść na pokład. Tyle tylko że ledwie zdążyliśmy się obejrzeć, a już tamta zgraja znów była
w pobliżu. I gdy lwy zobaczyły, że tym razem uciekliśmy na dobre i że już nas nie dopadną,
poprzysiadały na zadach i tylko gapiły się w górę, takie jakby trochę zawiedzione, jak gdyby
nie do końca przekonane, że nasze jest jednak na wierzchu.

ROZDZIAŁ VI

To karawana!

Byłem tak bardzo zmęczony, że jedyne, co miałem w głowie, to się położyć, toteż

poszedłem na moje posłanie i wyciągnąłem się tam jak długi. Ale nie było mowy, żeby
człowiek mógł odzyskać siły w takiej okropnej spiekocie, więc Tomek wydał rozkaz, aby
sterować ku górze, co też Jim natychmiast wykonał.

Przyszło nam wzlecieć o jaką milę, zanim natrafiliśmy na chłodniejsze powietrze; było

tam całkiem morowo, dokładnie tak jak trzeba, dmuchał chłodniutki wiaterek i bardzo szybko
przyszedłem do siebie. Tomek siedział spokojnie, nad czymś tam medytował, lecz nagle
zerwał się na równe nogi i powiada:

— Postawię tysiąc przeciwko jednemu, że wie m, gdzieśmy zalecieli. Jesteśmy teraz

pośrodku Sahary, i to na mur!

Był tym tak podniecony, że nie mógł usiedzieć na miejscu. Mnie ta jego gorączka jakoś

się nie udzieliła, więc zapytałem spokojnie:

— No, dobra, ale gdzie jest ta cała Sahara? W Anglii czy w Szkocji?
— Ani tu, ani tam; jest po prostu w Afryce.
Jim wybałuszył oczy i zaczął się wpatrywać gdzieś w dół z najwyższym

zainteresowaniem, bo przecież właśnie stąd podobno pochodzili jego przodkowie. A ja nie
mogłem w to wszystko uwierzyć. Jakoś nie mogłem tego pojąć, bo wydawało mi się po
prostu niemożliwe, żebyśmy mogli dolecieć tak okropnie daleko.

Ale Tomka aż roznosiła myśl o wielkim odkryciu, bo tak to nazywał, i powiedział, że te

lwy i piaski mogą tylko oznaczać Wielką Pustynię, to chyba oczywiste. Mówił też, że wpadł
już na to, zanim jeszcze zobaczyliśmy ląd, i wiedział, że znajdujemy się teraz nad ziemią, i że
też byśmy na to wpadli, gdybyśmy pomyśleli o takiej jednej rzeczy. Kiedy zapytaliśmy, o
czym mieliśmy pomyśleć, odrzekł:

— O tych tu zegarach. To chronometry. Zawsze się o nich czyta w różnych podróżach

morskich. A tu jeden z nich idzie według czasu Green Beach

, natomiast drugi według czasu

z St. Louis, tak samo jak mój zegarek. Kiedy odlecieliśmy z St. Louis, na moim zegarku była
czwarta  po  południu,  i  na  tym  zegarze  też,  a  na  tym  drugim  —  dziesiąta  wieczór  według
zegarków  z  Green  Beach.  Bo  o  tej  porze  roku  słońce  zachodzi  około  siódmej  wieczór.
Wczoraj wieczór, podczas zachodu słońca, także zerknąłem na godzinę, i na zegarze z Green
Beach  było  wpół  do  szóstej,  a  na  moim  i  na  tamtym  drugim  —  wpół  do  dwunastej  przed
południem. Widzicie, słońce wstało i zaszło według mojego zegarka z St. Louis, a zegar idący
według  Green  Beach  wyprzedzał  nasz  czas  o  sześć  godzin;  lecz zalecieliśmy  tak  daleko  na
wschód, że czas zachodu słońca różni  się od czasu według zegara z Green Beach o niecałe
dwa kwadranse.  Za to  na moim zegarku  — o ponad cztery i  pół  godziny. No cóż, to mogło
tylko znaczyć, że byliśmy gdzieś na wysokości Irlandii i w,krótce pewnie byśmy tam dotarli,
gdybyśmy utrzymali należyty kierunek, ale tak się nie stało. Nie, moi drodzy, zboczyliśmy z
kursu,  i  to  na  południowy  wschód,  i  według  mojego  mniemania  jesteśmy  teraz  w  Afryce.
Widzicie,  jak  to  wybrzuszenie  Afryki  wciska  się  na  zachód?  Pomyślcie  tylko,  jak  szybko
lecieliśmy!  Gdybyśmy  tak  wędrowali  prościuteńko  na  wschód,  to  do  tej  pory  już  dawno

Tomek miał zapewne na myśli Geenwich (przyp. tłum.).

minęlibyśmy Anglię. Musimy poczekać do południa, wtedy wszyscy staniemy sobie
prościutko, a kiedy już żaden z nas nie będzie rzucał cienia, wówczas okaże się, że zegar z
Green Beach wskazuje mniej więcej dwunastą. Tak, moi drodzy, uważam, że jesteśmy w
Afryce! Powiedzcie, czy to nie wspaniałe?!

Jim patrzył w dół przez lunetę. Potrząsnął teraz głową i stwierdził:
— Paniczu Tomku, na mój rozum to coś tu musi być nie tak. Bo ani rusz nie mogę

wypatrzeć choćby jednego czarnucha.

— To nic; oni nie mogą przecież mieszkać na pustyni. A co to takiego? Tam, daleko...

Podaj no mi lunetę.

Przyglądał się przez chwilę i powiedział, że tamto coś przypomina jak gdyby czarny

sznurek rozciągnięty na piasku, ale za nic nie mógł dojść, co to takiego.

— Coś mi się wydaje — powiedziałem mu na to — że teraz masz okazję się przekonać,

gdzie naprawdę jesteśmy. Bo to ani chybi jedna z tych czarnych linii zaznaczonych na mapie,
o których ty powiadasz, że to południki. Nic, tylko opuścić się w dół, sprawdzić jego numer,
no i...

— Do diabła, Hucku Finnie, nigdy jeszcze nie widziałem takiego kapuścianego łba jak ty!

Czyżbyś sądził, że południki są zaznaczone na ziemi?

— Tomaszu Sawyerze, one są przecież zaznaczone na mapie, i to całkiem wyraźnie. O,

proszę, sam się możesz przekonać, jeśli tylko zechcesz.

— Na mapie są, to jasne, ale to przecież nie znaczy, że muszą być na ziemi.
— Tomku, czy jesteś tego pewien?
— Jasne, że tak.
— A więc ta mapa znowu łże jak z nut. Nigdym jeszcze nie widział równie załganej

rzeczy, jak ta twoja mapa.

Słysząc to Tomek rozsierdził się nie na żarty, tyle że ja już byłem na to przygotowany, a

na dodatek Jim również bardzo ochoczo wtrącał swoje zdanie, toteż za chwilę z pewnością by
wybuchła następna kłótnia, gdyby Tomek nie wypuścił nagle z rąk lunety, nie zaczął klaskać
w dłonie niczym wariat, a przy tym wyśpiewywać:

— Wielbłądy! Wielbłądy!
Złapałem więc lunetę, Jim także, spojrzałem przed siebie, ale skrzywiłem się tylko i

powiadam:

— Wielbłądy! Wmawiaj to swojej babci! To są zwyczajne pająki.
— Pająki na pustyni, tumanie? I to jeszcze zasuwające całą procesją? Ty, Huck, nigdy nie

raczysz choć trochę ruszyć głową i tak naprawdę chyba nie miałbyś nawet czym ruszyć.
Czyżby nie przyszło ci na myśl, że jesteśmy teraz o milę nad ziemią, a tamten sznur pełzaczy
jest od nas oddalony o jakie dwie lub trzy mile? Pająki! Wielki Boże! Pająki! I do tego
wielkie niczym krowy? A może byś tak zechciał zejść na dół i wydoić jedną z nich? Ale tak
czy owak, są to po prostu wielbłądy. Cała ich karawana, ot co, a do tego długa na milę.

— No, dobra, więc zjedźmy odrobinę w dół i przypatrzmy się jej. Nie uwierzę, żeby tam

nie wiem co, dopóki nie zobaczę. Takie jest moje zdanie.

— W porządku — odrzekł Tomek i zaraz wydał rozkaz: — Zniżyć lot!
Kiedy opadaliśmy ukośnie w sam środek spiekoty, mogliśmy się przekonać, że to

naprawdę  wielbłądy,  wielbłądy,  a  jakże;  człapały  wprost  przed  siebie  nie  kończącym  się
sznurem,  dźwigając  na  grzbietach  jakieś  przypięte  bele.  Wraz  z  nimi  było  chyba  kilkuset
mężczyzn w długich białych sukniach, z głowami omotanymi czymś w rodzaju szali pełnych
wisiorków i frędzli. Niektórzy z tych jegomościów taszczyli długie strzelby^ a inni byli bez
broni;  część  z  nich  jechała  wierzchem,  za  to  inni  szli  pieszo.  A  upał...  Hm,  prażyło  jak  na

jakiej patelni. I oni tak wolniutko posuwali się naprzód! Runęliśmy teraz w dół, zupełnie
znienacka, i zatrzymaliśmy się gdzieś o sto jardów nad ich głowami.

Wszyscy mężczyźni wydali głośny ryk; część padła plackiem na piasek, część zaczęła do

nas grzać z tych swoich strzelb, a reszta dała dęba i rozbiegła się we wszystkie strony,
podobnie zresztą jak ich wielbłądy.

Zrozumieliśmy wtedy, że tylko robimy niepotrzebny bałagan i znowu polecieliśmy w

górę, gdzieś tak o milę wyżej,  gdzie było trochę chłodniej, i stamtąd przyglądaliśmy się im
nadal. Nim zdążyli się jakoś pozbierać i na powrót ustawić w tę swoją procesję, zeszła chyba
godzina, ale mogliśmy dostrzec przez lunety, że na nic nie zwracali uwagi, bo gapili się na
nas. A my pruliśmy naprzód, spoglądając jeszcze w dół, w ich kierunku, aż po pewnym czasie
zobaczyliśmy coś jakby wielką stertę piachu, a za nią ukrytych ludzi. Na samym szczycie ktoś
leżał,  chyba  jakiś  jegomość;  co  pewien  czas  unosił  głowę  do  góry,  jak  gdyby  komuś  się
bacznie  przypatrywał,  lecz  nie  wiedzieliśmy,  czy  nam,  czy  karawanie.  Kiedy  już  karawana
podjechała  bliżej,  jegomość  ukradkiem  ześliznął  się  na  drugą  stronę  i  popędził  do  reszty
mężczyzn  i  koni  —  gdyż  byli  to  właśnie  konni  —  i  zobaczyliśmy,  jak  tamci  czym  prędzej
wskakują w siodła, a w chwilę później ruszają przed siebie; jedni byli uzbrojeni w dzidy, inni
w długie strzelby, za to wszyscy wrzeszczeli ile tylko sił w płucach.

Ni stąd, ni zowąd spadli na karawanę i już niebawem obie strony starły się ze sobą;

wszystko się przemieszało i tylko słychać było straszliwą strzelaninę, jakiej na pewno jeszcze
nigdy nie słyszeliście, a powietrze wypełniły wielkie chmury dymu, tak że tylko od czasu do
czasu można było podglądać, jak się ze sobą tłuką. W tej bitwie musiało brać udział chyba z
sześciuset ludzi i aż strach było na to wszystko patrzeć. Później rozdzielili się na mniejsze
grupy, walczyli ze sobą zażarcie, galopowali to tu, to tam, starając się sobie za wszelką cenę
dołożyć, i kiedy tylko dym rozwiewał się trochę, widać było zabitych i rannych, a także
wielbłądy, rozproszone szeroko jak tylko okiem sięgnąć i gnające we wszystkich kierunkach.

W końcu rabusie połapali się chyba, że nie dadzą rady, bo ich herszt dał im znak, a

wówczas  wszyscy  ci,  co  pozostali  przy  życiu,  rzucili  się  do  ucieczki  i  pogalopowali  przez
równinę. Ostatni z nich  porwał  jedno dziecko i  unosił  przed sobą na koniu,  a jakaś kobieta
pobiegła  za  nim  błagając  i  wrzeszcząc  wniebogłosy,  i  goniła  tak  przez  kawał  pustyni,  aż
oddaliła  się  bardzo  od  swoich.  Ale  i  tak  na  nic  się  to  nie  zdało;  musiała  dać  za  wygraną  i
widzieliśmy,  jak  upadła  na  piasek  i  przysłoniła  sobie  twarz  rękami.  Wtedy  Tomek  dopadł
sterów  i  ruszył  w  stronę  tamtego  dzikusa;  polecieliśmy  w  dół,  aż  w  uszach  świszczało,  i
zwaliliśmy go z konia razem z dzieckiem. Nieźle przy tym oberwał,  ale dziecku nic się nie
stało; leżało jednak na ziemi, majtając w powietrzu rączkami i nóżkami, jak chrabąszcz, co
upadł na grzbiet i nie potrafi się sam obrócić. Tamten facet pobiegł przed siebie, ażeby złapać
swojego  wierzchowca,  a  zataczał  się  przy  tym  nielicho;  nie  wiedział  nawet,  kto  mu  tak
dołożył, bo wtedy byliśmy już trzysta, a może nawet czterysta jardów nad nim.

Sądziliśmy, że kobieta się zbliży i że zabierze dziecko, lecz jakoś tego nie zrobiła.

Widzieliśmy  ją  przez  lunetę;  siedziała  tam,  gdzie  przedtem,  z  głową  spuszczoną  na  kolana.
Rzecz jasna, nie widziała naszego wyczynu i z pewnością była przekonana, że dziecko już na
dobre odjechało z tamtym. Była teraz prawie o pół mili, od swoich, toteż pomyśleliśmy, że
można by zejść po dziecko i podrzucić je matce, nim ludzie z karawany zdołają nas dopaść i
wyrządzić  coś  złego.  Poza  tym  uznaliśmy,  że  jak  ha  razie  dość  mieli  swoich  własnych
kłopotów, choćby tylko z samymi rannymi. Przyszło więc nam do głowy, żeby zaryzykować;
i tak też zrobiliśmy. Opadliśmy w dół zatrzymując się w miejscu, a Jim zsunął się po drabince
i przyniósł dziecko na górę; był to całkiem miły i tłuściutki bobas, do tego w nie najgorszym
humorze,  jeśli  wziąć  pod  uwagę,  że  przecież  przebywał  w  samym  środku  bitwy  i  jeszcze
zleciał z konia. A potem ruszyliśmy w stronę matki i Jim znowu zlazł na dół, podszedł do niej
cichutko i kiedy był już blisko, tuż, tuż za jej plecami, dziecko zagaworzyło coś nagle, tak jak
to  robią  dzieci,  a  ona  usłyszała,  odwróciła  się,  aż  krzyknęła,  z  radości,  porwała  dziecko  na

ROZDZIAŁ VII

Tomek docenia pchłę

— Południe! — wrzasnął Tomek, i tak rzeczywiście było. Jego cień był w tej chwili

ledwie małą plamką dookoła stóp. Spojrzeliśmy na zegar z Green Beach i jego wskazówki
sięgały tak blisko dwunastej, że właściwie nie sposób było mówić o jakiejś różnicy. Wobec
czego Tomek powiedział, że Londyn znajduje się teraz dokładnie na północ albo na południe
od nas, w tę albo. we w tę, a sądząc po tym upale, wielbłądach i ciasku, to chyba jednak
raczej leży na północy. Uznał też, że dzieli nas od niegb tyle samo drogi, co z Nowego Jorku
do Miasta Meksyk.

Jim stwierdził, że balon jest ani chybi najszybszą rzeczą na świecie, może tylko z

wyjątkiem niektórych ptaków, na przykład dzikiego gołębia, a może i kolei żelaznej.

Lecz Tomek odrzekł na to, że gdzieś tam wyczytał, że koleje angielskie robią teraz na

krótkich odcinkach prawie po sto mil na godzinę i nigdy nie było jeszcze na świecie takiego
ptaka, który zdołałby się porwać na to samo. No, może z wyjątkiem jednego, mianowicie
pchły.

— Pchły? Ale, paniczu Tomku, po pierwsze to nie ptak, a po drugie, jak się tak lepiej

przypatrzeć...

— Nie ptak? No, dobra, więc czym ona wobec tego jest? , — Tak na pewno, paniczu, to

ja tam nie wiem, ale wydaje mi się, że pchła to już prędzej zwierzę. Choć nie, chyba to też nie
to, bo jak na zwierzę nie jest dosyć duża. Pchła pewnie jest robakiem. Otóż to, i jesteśmy w
domu, to ani chybi robak.

— Założę się, że nie, ale niech ci będzie. A co po drugie?
— No więc, po drugie, ptaki to takie stworzenia, które umieją latać okropnie daleko, a

przecież pchła tego nie potrafi.

— Nie potrafi? Powiedz mi wobec tego, co to znaczy, to twoje okropnie daleko, jeśli w

ogóle potrafisz.

— No, cóż, długie mile, całe mnóstwo mil... wszyscy to przecież wiedzą.
— A czy człowiek potrafi przejść te wiele mil?
— Jasne, że tak. Potrafi.
— Tak wiele jak kolej?
— Pewnie, o ile tylko dać mu pod dostatkiem czasu.
— A pchła nie potrafi?
— Hm... Myślę, że chyba tak... Ale na to trzeba by jej całe mnóstwo czasu.
— A więc zaczynasz coś chwytać, prawda? Wcale nie można oceniać rzeczy według

odległości, liczy się przede wszystkiem czas, w jakim się tę odległość przebędzie. Czy nie
tak?

— No, cóż, na to chyba wygląda, ale nigdy wcześniej, paniczu Tomku, bym w to nie

uwierzył.

— Bo to sprawa proporcji, w tym cała rzecz. A jeśli zaczniesz mierzyć szybkość jakiejś

rzeczy podług jej rozmiaru, to gdzie się wtedy podzieje twój ptak, twój człowiek i twoja kolej
żelazna w porównaniu z pchłą? Nawet najszybszy człowiek przebiegnie w ciągu godziny

raptem  jakie  dziesięć  mil  —  niewiele  więcej  niż  dziesięć  tysięcy  długości  swego  własnego
ciała. A za to wszystkie książki ci powiedzą, że każda byle pchła, ot, taka najzwyklejsza pod
słońcem, przeskoczy sto pięćdziesiąt razy własną długość; do tego potrafi zrobić pięć takich
skoków  na  sekundę.  Siedemset  pięćdziesiąt  długości  własnego  ciała  w  czasie  jednej
króciutkiej sekundy! Bo nie marnotrawi w głupi sposób czasu, na to, by się zatrzymać, i na to,
by  znów  ruszyć.  Robi  to  równocześnie.  Sami  się  przekonacie,  gdybyście  tylko  spróbowali
przycisnąć ją palcem. Tak to jest właśnie w przypadku najzwyklejszej, pospolitej pchły, a co
dopiero mówić o pewnej pchle włoskiej, która była ulubienicą jednego z wielmożów i przez
całe swe życie nie zaznała głodu, chłodu ani choroby; ta potrafiła przeskoczyć swoją własną
długość  więcej  niż  trzystakrotnie,  a  do  tego  skakała  tak  przez  cały  dzień,  pięć  takich
przeogromnych skoków na sekundę, co daje jej długość ciała pomnożoną półtora tysiąca razy.
Bo  przypuśćmy,  że  człowiek  byłby  w  stanie  przebiec  w  ciągu  sekundy,  półtora  tysiąca
długości swego ciała,  czyli  jakieś półtorej  mili. To by dawało  dziewięćset  mil  na minutę, a
więc o wiele więcej niż pięć tysięcy mil w ciągu godziny. No i co na to twój człowiek? Tak
samo zresztą jak i twój ptak, twoja kolej żelazna i balon? Do diaska, niedorastają nawet pchle
do pięt! Bo pchła to po prostu kometa ukryta w maluchnym ciele!

Jim był niewąsko tym wszystkim zaskoczony, ale i mnie to także zadziwiło. Wobec czego

zapytał:

— Paniczu Tomku, czy te wszystkie figle z rachowaniem to najprawdziwsza prawda?

Czy to przypadkiem nie żart?

— Tak, to najszczersza prawda.
— W takim razie, mój kochany, wychodzi na to,' że człowiek powinien szanować pchłę.

Ja tam dotąd specjalnie ich nie szanowałem, ale nie ma co, zasługują sobie na duże
poważanie, to pewne.

— A jakże. Pewnie, że tak. W stosunku do swych rozmiarów pchły mają o wiele więcej

rozsądku,  rozumu  i  inteligencji  niż  jakiekolwiek  inne  stworzenie  na  świecie.  I  można  je
nauczyć prawie wszystkiego, a uczą się szybciej niż wszystko, co tylko żyje. Potrafią chodzić
w  uprzęży  i  ciągnąć  maleńkie  powozy,  a  wtedy  jeżdżą  tam,  sam  i  owam,  tak  jak  im  się
przykaże: tak, można je też musztrować, zupełnie jak żołnierzy, a wtedy maszerują posłusznie
na każdy rozkaz. Umieją też robić wiele innych poważnych i bardzo trudnych rzeczy. No, ale
przypuśćmy  teraz,  że  dałoby  się  wyhodować  pchłę  wielkości  człowieka  i  sprawić,  by  jej
wrodzona mądrość stale się rozrastała i była coraz to większa i coraz to bardziej przenikliwa,
proporcjonalnie do reszty ciała... Jak sądzicie, gdzie by się wtedy podziali przy niej ludzie?
Przecież  taka  pchła  zostałaby  ani  chybi  Prezydentem  Stanów  Zjednoczonych  i  nikt  by  jej
przed tym nie powstrzymał, tak jak nikt nie powstrzyma uderzenia pioruna.

— O rany, paniczu Tomku, ani bym się spodziewał, że byle robactwo jest aż tak

prześcipne! No nie, nawet by mi to w głowie nie postało, nie ma co.

— Tak, pchła jest o wiele bardziej, daleko bardziej zmyślna niż jakiekolwiek inne

stworzenie,  człowiek  albo  zwierzę,  oczywiście  proporcjonalnie  do  swoich  rozmiarów.  To
przecież najbardziej interesujący stwór, jaki tylko być może. Ludzie tyle gadają na temat siły
mrówki,  słonia  czy  lokomotywy...  Tam  do  kata!  A  przecież  wszystko  to  razem  ani  się  nie
umywa do pchły. Ona potrafi dźwignąć ciężar dwieście albo i trzysta razy większy od własnej
wagi. Słoń, mrówka czy lokomotywa nie pokuszą się nawet o jakąś część tego. I co więcej:
pchła  ma  swoje  własne  poglądy,  jest  we  wszystkim  bardzo  skrupulatna  i  nie  sposób  jej
nabrać; jej instynkt albo rozum, albo to coś innego, co ona posiada, jest tak sprawny i zdrowy,
że  nigdy  nie  popełnia  błędów.  Uważa  się  zazwyczaj,  że  wszyscy  ludzie  są  dla  pcheł
jednakowi. A to bujda. Bo są tacy ludzie, do których pchła nigdy nawet się nie zbliży, choćby
nie  wiem  jak  była  wygłodniała,  i  właśnie  ja  do  takich  należę.  Przez  całe  życie  nie  miałem
jeszcze na sobie ani jednej pchły.

— Paniczu Tomku!
— Tak jest, nie żartuję!
— Hm, jak żyję, o czymś takim nie słyszałem.
Jim nie mógł w to uwierzyć, a ja również nie. Musieliśmy więc opuścić się w dół na

piasek, nałapać trochę pcheł i przekonać się na własne oczy. Tomek miał rację. Mnie i Jima
oblazły całymi setkami, ale na Tomku żadna nawet nie przysiadła. Nie dało się tego w żaden
sposób wytłumaczyć, ale tak było, to fakt. Tomek powiedział, że z nim to tak od zawsze i że
równie dobrze mógłby przebywać w miejscu, gdzie jest cały milion pcheł; nawet by go nie
tknęły i nie pokąsały.

Unieśliśmy się w górę, gdzie było zimno, żeby je dla odmiany wymrozić; pozostaliśmy

tam  przez  dobry  moment,  aby  później  powrócić  w  cieplejsze  powietrze  i  dalej  sobie
leniuchować  przy  szybkości  dwudziestu  albo  dwudziestu  pięciu  mil  na  godzinę,  tak  jak  to
robiliśmy przed całą tą rozmową. Cała rzecz w tym, że im dłużej żeglowaliśmy nad tą surową
i spokojną pustynią, tym bardziej wszelki pośpiech i zdenerwowanie gdzieś z nas ulatywały;
czuliśmy  się  coraz  szczęśliwsi,  coraz  to  spokojniejsi  i  bardziej  kontenci  z  życia,  i  z  każdą
chwilą  bardziej  zaczynaliśmy  lubić,  a  nawet  kochać  te  połacie  piachu.  Dlatego  też
zwolniliśmy  i,  jak  już  powiedziałem,  spędzaliśmy  cudowne  chwile  błogo  leniuchując;
czasami  spoglądaliśmy  w  dół  przez  lunety,  czasem  znów  czytaliśmy  coś  wyciągnięci  na
pokrywach schowków, a kiedy indziej po prostu ucinali drzemkę.

Mogłoby się wydawać, że byliśmy już teraz kimś zupełnie innym, nie tamtą trójką co

wcześniej, która tak bardzo pragnęła odnaleźć jakiś ląd i znów stanąć na ziemi. Tyle że, tak
czy owak, to nadal byliśmy my, we własnych osobach.

Ale tamto pragnienie jakoś nam minęło, i to zupełnie bez śladu. Przywykliśmy już teraz

do  balonu,  niczego  się  nie  baliśmy  i  nie  przyszłoby  nam  nawet  do  głowy,  żeby  być  gdzieś
indziej. Cóż, teraz był on dla nas jak gdyby domem; zdawało mi się prawie, jakbym się w nim
urodził  i  wychował,  a  Jim  i  Tomek  twierdzili  to  samo.  Przedtem  dokoła  mnie  zawsze  było
pełno okropnych ludzi, którzy nic tylko gderali, dokuczali mi, ganiali i zawsze coś im się nie
podobało,  toteż  o  byle  co  podnosili  wrzask,  czepiali  się  mnie  bez  przerwy,  dokuczali  i
prześladowali;  ciągle  kazali  robić  to,  tamto  czy  siamto,  a  do  tego  jeszcze  zawsze  wybierali
rzeczy, do których nie miałem chęci. A jak nie, to spuszczali mi lanie, bo też wykręcałem się,
jak mogłem, albo robiłem zupełnie co innego; po prostu nic, tylko najchętniej wydusiliby z
człowieka  duszę.  Za  to  tutaj,  w  górze,  pod  samym  niebem,  było  tak  cudownie,  spokojnie  i
słonecznie; mieliśmy kupę jedzenia i mnóstwo czasu do spania, poza tym mogliśmy sobie z
góry oglądać przeróżne rzeczy. I nie było żadnego tam zrzędzenia czy poganiania do pracy,
żadnych dobrych i życzliwych ludzi, po prostu jedno wielkie święto. O, nie, jak rany, wcale
nie byłoby mi spieszno znaleźć się znowu w tej całej cywilizacji. Bo najgorszą rzeczą, jeśli
już  o  nią  chodzi,  jest  to,  że  każdy,  kto  tylko  dostanie  list,  w  którym  ktoś  inny  pisze  mu  o
jakichś  tam  kłopotach,  zaraz  zwala  ci  się  na  kark,  wywnętrza  ze  wszystkiego  i  psuje  cały
humor;  do  tego  jeszcze  gazety  roznoszą  przeróżne  zmartwienia  po  calutkim  świecie  i
powodują, że prawie przez cały czas czujesz się przygnębiony i bez chęci do życia. A to już
zbyt wielki ciężar jak na jedną osobę. Nienawidzę tych gazet i nie cierpię listów. I gdyby to
tylko ode mnie zależało, nie pozwoliłbym nikomu zwalać swoich kłopotów na innych Bogu
ducha  winnych  ludzi,  których  się  nawet  nie  zna.  Przerzucać  zmartwień  z  jednej  na  drugą
stronę świata, ot, co. Ale cóż, gdy się leci balonem, nic z tych rzeczy w ogóle do ciebie nie
dociera i jest to najukochańsze miejsce, jakie tylko można sobie wyobrazić.

Zjedliśmy kolację, a noc, która później nastała, była jedną z najpiękniejszych nocy, jakie

w życiu widziałem. Wzeszedł księżyc i zrobił z niej prawie dzień, tyle że łagodniejszy od
zwykłego dnia. Raz nawet dojrzeliśmy lwa; stał sobie całkiem sam, zupełnie sam, jak ten

palec, a jego cień rozlewał się na piasku niczym wielka kałuża atramentu. Takie właśnie
powinno być światło księżyca.

Przeważnie leżeliśmy sobie na wznak i gadaliśmy do syta; sen wcale nas nie morzył.

Tomek  powiedział,  że  jesteśmy  teraz  dokładnie  w  samym  środku  Tysiąca  i  Jednej  Nocy.
Mówił, że właśnie tutaj działy się jedne z najwspanialszych historii z tej książki, toteż my —
kiedy nam tak opowiadał — patrzyliśmy w dół, bo nie ma ciekawszych rzeczy do oglądania
niż  miejsca,  o  których  mowa  w  książkach.  Była  to  taka  historia  o  jednym  poganiaczu
wielbłądów,  co  akurat  stracił  swojego  wielbłąda,  a  kiedy  tak  wędrował  przez  pustynię,
spotkał jakiegoś człowieka i zapytał go:

— Czy nie spotkałeś aby dzisiaj zabłąkanego wielbłąda? A tamten na to:
— Czy nie był przypadkiem ślepy na lewe oko?
— Tak.
— Czy miał wybity jeden przedni górny ząb?
— Tak.
— Czy może kulał, na lewą tylną nogę?
— Tak.
— Czy z jednej strony dźwigał ładunek prosa, a z drugiej miodu?
— Zgadza się, ale nie musisz mi już podawać więcej szczegółów... To właśnie ten, a ja

się bardzo spieszę. Gdzieś go widział?

— Wcale go nie widziałem — powiada mu na to tamten.
— Wcale go nie widziałeś? To niby jakim cudem potrafisz go tak dokładnie opisać?
— Bo kiedy człowiek wie, jak należy robić użytek z oczu, wtedy wszystko nabiera

znaczenia.  Tyle  że  większości  ludzi  oczy  do  niczego  nie  służą.  Wiedziałem,  że  musiał
przechodzić tędy wielbłąd, bo przecież widziałem jego ślady. Wiedziałem, że jest kulawy na
tylną lewą nogę, bo bardzo na nią uważał i stawiał ją ostrożnie; to właśnie jego ślad mi o tym
powiedział.  Wiedziałem,  że  musi  być  ślepy  na  lewe  oko,  bo  skubał  trawę  tylko  z  prawej
strony  ścieżki.  Wiedziałem,  że  musiał  stracić  górny  ząb,  ponieważ  dowiódł  mi  tego  odcisk
jego zębów w darni. O tym, że z jednej strony sypało się proso — powiedziały mi mrówki, a
o  tym,  że  z  drugiej  strony  kapały  krople  miodu  —  doniosły  mi  muchy.  Wiem  wszystko  o
twoim wielbłądzie, choć go nie widziałem.

Jim wykrzyknął: ' — Opowiadaj nam dalej, paniczu Tomku, to diablo dobra historia i

strasznie ciekawa!,

— To już wszystko — odrzekł Tomek.
— Wszystko? — zapytał Jim, bardzo tym zdziwiony. — A co się stało z wielbłądem?
— Nie wiem.
— Paniczu Tomku, a ta historia nic o tym nie mówi?
— Nie.
Jim głowił się przez chwilę, a później powiedział:
— Do Ucha! To najbezecniejsza historia, jaką w życiu słyszałem! Ciągnie się do tego

miejsca, kiedy człowieka aż roznosi z ciekawości, i cześć! No, cóż, paniczu Tomku, historia,
która potrafi zachować się w ten sposób, n i e może przecież mieć żadnego sensu. A czy p r z
y n a jmniej wiesz, czy tamten facet znalazł w końcu swojego wielbłąda?

— Nie, tego nie wiem.
Sam się połapałem, że w takiej opowieści nie może być sensu, no bo tak wziąć i ciachnąć

wszystko ni przypiął, ni wypiął, kiedy się jeszcze dobrze nie rozkręciło... Ale nie miałem
ochoty nic na ten temat mówić, bo wiedziałem, jaką by zaraz Tomek zrobił skwaszoną minę,
gdyby się przekonał, że ta jego historia zrobiła straszną klapę. Co do Jima, to ten zaraz na

niego naskoczył i dał mu łupnia w najsłabsze miejsce, ale ja tam uważam, że byłoby zupełnie
nie w porządku rzucać się, i to we dwóch, na kogoś, kto i tak już leży na obu łopatkach. Lecz
Tomek odwrócił się w moją stronę i zapytał:

— No, a t y co sądzisz o tej opowieści?
Wtedy to już musiałem jakoś wyjść z tego na swoje, wygarnąć mu, co mnie dźgnęło i

powiedzieć, że tak, że myślę tak samo jak Jim, bo kiedy jakaś historia przystaje naraz w
samym środku i do niczego w końcu nie prowadzi, to raczej nie ma sensu w ogóle jej
opowiadać.

Tomkowi mina się wydłużyła, ale zamiast się wściekać — bo przypuszczałem, że tak się

pewnie zachowa słysząc, w jaki sposób traktuję jego opowieść — jakby tylko posmutniał, a
później powiedział:

— Niektórzy ludzie widzą, inni nie potrafią. Dokładnie tak, jak to powiedział tamten

człowiek. Ech, co tam wielbłąd; nawet gdyby cyklon przeszedł koło was, to wy, skończone
durnie, nie bylibyście w stanie dostrzec jego śladów!

Nie wiem, co akurat chciał przez to powiedzieć, bo nam nie wytłumaczył. To była, tak

przypuszczam, jedna z tych jego degresji, które aż go roznosiły od środka, ile razy ktoś
przyparł go do muru, a on nie widział żadnego lepszego wyjścia: No, ale nie miałem mu tego
za złe. Tak czy owak połapaliśmy się od razu, gdzie w swojej historyjce zszył coś zbyt grubą
nicią, temu nie mógł zaprzeczyć. Zabiło mu to ćwieka, jak sądzę całkiem nielichego, chociaż
robił co mógł, żeby nie dać tego po sobie poznać.

ROZDZIAŁ VIII

Znikające jezioro

Wcześnie rano zjedliśmy śniadanie, a potem przysiedliśmy sobie, by patrzeć w dół, na

pustynię, a było nie za gorąco i bardzo pogodnie, chociaż nie lecieliśmy zbyt wysoko. Na
pustyni po zachodzie słońca trzeba opuszczać się jak najniżej, tak szybko się tu ochładza,
więc — zanim nadejdzie świt — żegluje się tuż nad samym piaskiem.

Gapiliśmy się na cień balonu prześlizgujący się po ziemi, a od czasu do czasu

rozglądaliśmy się także po pustyni, by zobaczyć, czy coś się przypadkiem na niej nie porusza,
a później znowuż patrzyliśmy na cień, gdy wtem, całkiem niespodziewanie, zobaczyliśmy
mnóstwo ludzi i wielbłądów, nieruchomych i leżących bezwładnie na piasku, zupełnie jakby
spali.

Powstrzymaliśmy balon w biegu, cofnęliśmy się trochę, przystanęliśmy nad nimi i wtedy

stało się jasne, że oni wszyscy nie żyją. Przebiegł nas zimny dreszcz. Wpierw zamilkliśmy, a
potem  mówiliśmy  już  bardzo  cicho,  jak  na  pogrzebie.  Powolutku  opuściliśmy  się  w  dół.  i
przystanęliśmy, a Tomek i ja zeszliśmy na pustynię, ażeby sprawdzić rzecz na miejscu. Byli
to  mężczyźni,  kobiety  i  dzieci.  Wszyscy  wysuszeni  przez  słońce,  tacy  jacyś  ciemni,
pomarszczeni i stwardniali niczym skóra, zupełnie jak te mumie z obrazków, które ogląda się
w  książkach.  A  mimo  to  wyglądali  jak  zwyczajni  ludzie;  nie  uwierzycie,  ale  można  by
pomyśleć, że po prostu śpią.

Niektóre trupy ludzi i zwierząt były częściowo przysypane piaskiem, ale większość z nich

nie, powłoka piasku była bowiem tutaj dość cienka, natomiast grunt pod nią żwirowaty i
twardy. Spora część odzieży zdążyła już zbutwieć, toteż ilekroć złapałeś za jakiś łachman,
rozpadał ci się w ręku niczym pajęczyna. Tomek był zdania, że leżą tu od lat.

Kilku mężczyzn miało przy sobie zardzewiałe strzelby, a inni szable lub długie,

wykładane  srebrem  pistolety,  zatknięte  za  szale,  którymi  byli  przepasani.  Wszystkie
wielbłądy były objuczone, tyle że juki zdążyły już popękać albo się rozeschnąć, toteż ładunek
wysypał się na ziemię. Uznaliśmy, że nieboszczykom szable na nic się już teraz nie zdadzą,
więc wzięliśmy sobie po jednej,  a oprócz tego kilka pistoletów. Zabraliśmy też jakieś małe
pudełeczko, bo było  takie zgrabne i  tak pięknie  czymś  wysadzane, a później próbowaliśmy
pogrzebać  tych  ludzi,  lecz  ani  rusz  nie  przychodziło  nam  do  głowy,  w  jaki  sposób
moglibyśmy to zrobić. Bo gdyby przysypać ich piaskiem, wtedy wiatr, rzecz oczywista, zaraz
by ich odsłonił.

Potem wzbiliśmy się wysoko w górę i wkrótce tamta ciemna plama pośród piasków

zniknęła  nam  z  oczu  i  pewnie  już  nigdy  więcej  nie  zobaczymy  tych  nieszczęśników,
przynajmniej na tym świecie. Długo zachodziliśmy w głowę próbując odgadnąć, skąd oni się
tam  właściwie  wzięli  i  w  jaki  sposób  to  wszystko  się  stało,  ale  jakoś  nic  nie  mogliśmy
wymyślić. Z początku sądziliśmy, że pewnie zgubili drogę i błąkali się to tu, to tam, dopóki
nie  zabrakło  im  żywności  i  wody  i  nie  zagłodzili  się  na  śmierć,  ale  Tomek  powiedział,  że
przecież  nie  dobrały  się  do  nich  sępy  ani  żadne  inne  dzikie  bestie,  toteż  odrzuciliśmy  ten
pomysł.  W  końcu  daliśmy  spokój  i  postanowiliśmy  sobie,  że  w  ogóle  przestaniemy  o  tym
myśleć, bo to nas przygnębiało.

Później otworzyliśmy to pudełko, a w środku były klejnoty i drogie kamienie, całkiem

niezły stosik, i jeszcze parę takich jakby małych welonów, jakie miały na sobie te zmarłe

kobiety, do tego obwieszonych wisiorkami z dziwnych złotych monet, których nie znaliśmy.
Zastanawialiśmy się więc, czy aby nie zawrócić, nie odszukać ich znowu, żeby oddać ten cały
kram, ale Tomek przemyślał wszystko i powiedział, że nie, ponieważ jesteśmy w kraju, gdzie
pełno przeróżnych rabusiów; tacy to przyjdą i zagarną klejnoty dla siebie, a wtedy na nas
spadnie grzech, że wystawiliśmy ich na pokusę. Polecieliśmy więc dalej, choć ja żałowałem,
że nie zabraliśmy wszystkiego, co tam akurat mieli, tak żeby nie było już nawet cienia żadnej
pokusy.

Spędziliśmy w tej strasznej spiekocie na dole całe dwie godziny, więc kiedy już

wróciliśmy na pokład, okropnie chciało nam się pić. Rzuciliśmy się na wodę, ale była już
stęchła i gorzka, a oprócz tego tak bardzo nagrzana, że wydawało nam się, że aż parzy w usta.
Nie dało się jej pić. To była woda jeszcze z rzeki Missisipi, najlepsza jaka tylko może być na
świecie, toteż zamieszaliśmy w niej muł, żeby zobaczyć, czy to coś pomoże. Ale gdzie tam,
woda z mułem nie okazała się wcale lepsza od samej wody.

Tak, kiedy byliśmy zajęci tymi tam ludźmi w dole, nie odczuwaliśmy aż tak strasznego

pragnienia, a teraz, gdyśmy się przekonali, że nie sposób się napić, poczuliśmy się o jakieś
trzydzieści pięć razy bardziej spragnieni niż ćwierć minuty temu. Do licha, jeszcze trochę, a
wywiesilibyśmy języki i ziajali jak psy.

Tomek powiedział, że trzeba się uważnie rozglądać dokoła bo przecież musimy znaleźć

jakąś oazę, gdyż w przeciwnym razie nie wiadomo, jaki los nas czeka. Więc zabraliśmy się do
roboty.  Przez  cały  czas  nic  tylko  przesuwaliśmy  po  pustyni  lunetami  w  tę  i  we  w  tę,  aż  w
końcu ścierpły nam ręce i dłużej nie mogliśmy utrzymać ich przy oczach. Gapiliśmy się tak
przez dwie, a może trzy godziny, a tu tylko piach, piach, szczery piach i co najwyżej drgające
od spiekoty powietrze pod nami. Ech, mój Boże, człowiek w ogóle nie wie, co to prawdziwa
bieda, dopóki nie jest spragniony, wysuszony na wiór i póki się nie przekona, że chyba już
nigdy  więcej  nie  natknie  się  na  wodę.  W  końcu  nie  mogłem  dłużej  znieść  tego  całego
rozglądania  się  po  rozgrzanych  jak  piec  równinach,  toteż  wyciągnąłem  się  jak  długi  na
pokrywie schowka i poddałem się zupełnie.

Ale po małej chwili Tomek wrzasnął „Hurra!" i to było właśnie to, o co nam chodziło.

Jezioro!  Szerokie  i  migotliwe,  z  pochylonymi  nad  nim  sennymi  palmami,  a  ich  cienie  na
wodzie  były  tak  miękkie  i  tak  delikatne,  że  podobnych  chyba  nigdy  nie  zdarzyło  wam  się
oglądać. Ja też nigdy nie widziałem czegoś równie pięknego. Jezioro leżało dość daleko, tyle
że dla nas był to zupełny drobiazg; włączyliśmy po prostu stumilowy krok i obliczyliśmy, że
dolecimy tam za jakieś siedem minut. Ale oaza wcale się do nas nie przybliżała i wydało nam
się, że stoimy w miejscu. Tak, tak, moi drodzy, jezioro wciąż było dalekie i migotliwe jak sen
i  za  nic  nie  pozwalało  się  do  siebie  zbliżyć,  aż  w  końcu  raptem  po  prostu  rozwiało  się  i
znikło!

Tomek rozwarł szeroko oczy i powiada:
— Chłopaki! To była patamorgana!
I powiedział to takim tonem, jakby się ucieszył. Lecz ja tam nie widziałem w tym nic

specjalnie wesołego, więc mówię:

— Możliwe. Ale mnie nie obchodzi, jak się ten cały interes nazywa, chciałbym już raczej

wiedzieć, co się stało z jeziorem.

Jim drżał na całym ciele; był tak przerażony, że nie mógł teraz wydusić z siebie ani

słowa, lecz gdyby tylko mógł, z całą pewnością spytałby o to samo. A Tomek powiedział:

— C o się stało? Sami widzicie, że po prostu zniknęło.
— No dobra, ale gdzie zniknęło?
Zmierzył mnie tylko wzrokiem od góry do dołu i powiedział:
— Tak, Hucku Finnie, a gdzie niby miałoby zniknąć? Czyżbyś nigdy nie słyszał o

patamorganie?

— Nie, nigdy nie słyszałem. A co to takiego?
— To nic innego jak tylko czysta wyobraźnia. Bo tak naprawdę, to nic w tym nie ma.
To, co powiedział, trochę mnie zeźliło. Więc mówię mu:
— I po co tu te bzdury, Tomaszu Sawyerze? Chyba sam dobrze widziałem to jezioro?
— No, tak, myślisz, że je widziałeś.
— Ja nic o tym nie myślę, ja je po prostu widziałem.
— A ja ci mówię, że wcale nie widziałeś, bo tam nie było niczego do widzenia.
Jim, słysząc to gadanie, bardzo się zafrasował, więc włączył się do sporu. I powiedział co

swoje, trochę jak gdyby czymś zakłopotany, a trochę jakby o coś prosił:

— Paniczu Tomku, ja proszę, żeby nie wygadywać takich strasznych bluźnierstw i do

tego w takiej strasznej chwili. Bo w ten sposób narażasz nie tylko samego siebie, ale i nas tu
wszystkich, zupełnie jak tamta Anna Niasz, czy Hall 0'Ferness, o których mowa w Biblii. Bo
to jezioro tam było... Widziałem je dokładnie, tak samo jak w tej sekundzie widzę i ciebie, i
Hucka.

A ja na to:
— Przecież on też je widział! I do tego pierwszy je wypatrzył! No więc jak to jest?
— Tak, tak, paniczu Tomku, dokładnie tak było... Nie powiesz chyba, że nie.

Wszyscyśmy je widzieli, a to przecież dowodzi, że pewnikiem tam było.

— Dowodzi! Jakim to niby cudem?
— Zupełnie tak samo jak w sądzie czy w jakim urzędzie, paniczu Tomku. Jedna osoba

może być zalana, może akurat drzemać albo coś tam innego i może się mylić; dwie osoby też
mogą. Ale powiadam ci, paniczu Tomku, skoro już trzy osoby naraz widzą jakąś rzecz, to
obojętne, zalane czy trzeźwe, to musi to być prawda. Nie można tego w żaden sposób
odkręcić, a ty, paniczu Tomku, dobrze o tym wiesz.

— O niczym takim nie wiem. Było przecież kiedyś ze czterdzieści milionów ludzi, którzy

widzieli na własne oczy, że słońce każdego dnia przesuwa się z jednego krańca nieba na
drugi. Czy był to jakiś dowód, że słońce się poruszało?

— No pewnie. A poza tym nie było chyba żadnej potrzeby, żeby to udowadniać.

Człowiek, który ma chociaż krzynę oleju w głowie, od razu to zrozumie. Aha, to słońce...
Wędruje sobie po niebie i zawsze tak robiło.

Tomek odwrócił się wtedy do mnie i pyta:
— A co ty na to wszystko? Czy słońce się porusza?
— Tomaszu Sawyerze, i po co zadawać takie kretyńskie pytania? Każdy, kto nie jest

ślepy, widzi, że słońce wędruje po niebie.

— Oto przyszło mi błąkać się po przestworzach — powiada on na to — zdanemu na

towarzystwo dwóch złośliwych prostaków, którzy nawet nie wiedzą, czego trzysta albo
czterysta lat temu dokonał szef pewnego uniwersytetu...

To już nie było w porządku, więc czym prędzej dałem mu to do zrozumienia:
— Tomaszu Sawyerze! Obrzucanie błotem to nie żadna dysputa...
— O Boże! Wielkie Nieba! Znowuż to jezioro! — przerwał mi nagle wrzask Jima. — I c

o, paniczu Tomku? Co nam teraz powiesz?

Tak, moi drodzy, to było znów to jezioro; hen, tam, na pustyni,, zupełnie wyraźne. I te

palmy, i wszystko, zupełnie tak samo jak przedtem.

— No, Tomku, myślę, że teraz ci chyba wystarczy.
— Wystarczy, żeby wiedzieć, że tam nie ma żadnego jeziora.

A Jim wtrącił się znowu:
— Oj, nie mów tak paniczu... Aż zgroza bierze słuchać. Taka spiekota, a ty, paniczu

Tomku, jesteś tak spragniony, że jak nic pomieszało ci się wszystko w głowie. No bo czy ono
nie wygląda cudownie? Sam już nie wiem, czy potrafię wytrzymać aż tam dolecimy, tak
bardzo chce mi się pić!

— Tak, będziesz musiał wytrzymać, tyle że nic a nic ci z tego nie przyjdzie, bo tam

najzwyczajniej nie ma żadnego jeziora. Mówię ci to przecież.

A wtedy powiedziałem:
— Jim, nie spuszczajmy tego z oka ani na chwilę...
— O, nie, już ja będę uważał, niech cię Bóg ma w swojej opiece, mój skarbie, nawet

gdybym sam nie chciał, to i tak będę na nie patrzył.

Pruliśmy teraz naprzód w kierunku jeziora, pożerając jedną milę za drugą, tyle że tak

naprawdę nie zbliżaliśmy się do niego nawet o jeden cal... I ni stąd, ni zowąd jezioro znowu
zniknęło! Jim zachwiał się na nogach i o mało nie runął jak długi. Kiedy przyszedł do siebie,
powiedział, łapiąc przy tym powietrze jak wyjęta z wody ryba:

— Paniczu Tomku, toć to nic innego jak duch, i tylko w Bogu nadzieja, że go już nigdy

więcej nie zobaczę na oczy. Tam pewnie było kiedyś jezioro, tyle że coś się stało i to jezioro
umarło,  a  my  widzieliśmy  teraz  jego  ducha,  i  do  tego  pokazał  nam  się  aż  dwa  razy,  więc
sprawa  jest  zupełnie  pewna.  Ojej,  paniczu  Tomku,  lećmy  stąd  jak  najdalej,  wolałbym  już
raczej  umrzeć,  niż  doczekać  w  tym  miejscu  nocy,  bo  wtedy  te  wszystkie  duchy  i  to  całe
jezioro pewnikiem by tu przyszły i nic tylko lamentowałyby dookoła nas, a my byśmy pewnie
wtedy spali i ani by nam w głowie nie postało, w jak strasznym jesteśmy niebezpieczeństwie.

— Jaki znów duch, ty głupcze! To przecież tylko powietrze, ten upał i pragnienie; do tego

jeszcze wszystko sklejone razem do kupy przez naszą wyobraźnię. Gdybym tak ja... Dawaj no
lunetę!

Pochwycił ją i zaczął obserwować coś po prawej stronie.
— To stado ptaków — powiedział. — Słońce już zachodzi, więc lecą gdzieś całym

kluczem i przecinają naszą trasę. One tam mają jakiś swój cel... Może lecą po pożywienie
albo do wodopoju, albo i jedno, i drugie. Ster na prawo! Dodaj więcej helu! Bardziej w dół!
Tak... Teraz cokolwiek wyżej... powoli... O, tak, tak trzymać.

Zmniejszyliśmy trochę szybkość i ruszyliśmy w ślad za stadem. Lecieliśmy w ten sposób

dobre ćwierć mili, lecz potem, gdy upłynęło z półtorej godziny i byliśmy tym wszystkim już
trochę znudzeni, a ja to myślałem, że padnę z pragnienia, Tomek naraz powiedział:

— Weźcie no który lunetę i zobaczcie, co to takiego, tam, jeszcze przed ptakami.
Jim spojrzał pierwszy, cały pozieleniał i przysiadł bezwładnie na schowku. Niemal

płacząc oświadczył:

— To znowuż się pokazało! Paniczu Tomku, ono znowuż tam jest, i teraz już wiem, że

umrę, bo kiedy człowiek widzi jakiegoś ducha po raz trzeci w życiu, to znaczy, że jego
godziny są policzone. Żałuję, że w ogóle leciałem tym balonem, oj jak bardzo żałuję.

Nie chciał już więcej patrzeć, a to, co powiedział, przeraziło i mnie, bo wiedziałem, że to

szczera  prawda;  z  duchami  zawsze  tak  jest,  toteż  i  ja  przestałem  spoglądać  w  dół.  Obaj
błagaliśmy  Tomka,  żeby  zawrócił  i  poleciał  gdzie  indziej,  ale  on  nie  chciał  i  nazwał  nas
przesądnymi,  głupimi  pyskaczami.  No  tak,  powiedziałem  po  cichu  sam  do  siebie,  jeżeli
będzie dalej w ten sposób traktował duchy, to jeszcze któregoś dnia doigra się aż miło. One
czekają  cierpliwie,  ale  wszystko  ma  swoje  granice  i  każdy,  kto  choć  trochę  zna  się  na
duchach, wie, jak łatwo potrafią się obrazić i jak bardzo są mściwe.

Dlatego też siedzieliśmy teraz jak myszy pod miotłą; Jim i ja trzęśliśmy się ze strachu, a

Tomek był zajęty swoimi sprawami. Po chwili jednak zatrzymał balon w miejscu i
powiedział:

— A teraz, durnie, wstańcie i popatrzcie tam.
Wstaliśmy, a tuż pod nami była najprawdziwsza w świecie woda! Czyściutka,

niebieściutka, chłodna i głęboka, do tego pofalowana trochę przez lekki wietrzyk.
Najpiękniejszy widok pod słońcem! A wszędzie dokoła rozpościerały się trawiaste brzegi,
rosły kwiaty i pełne cienia gaje drzew oplecionych winnymi pnączami, a wszystko to razem
wyglądało tak spokojnie i tak przyjemnie, że... że nic tylko się popłakać z tej wielkiej radości.

Jim to nawet popłakał się naprawdę; zerwał się na równe nogi, zaczął tańczyć i skakać,

taki był wdzięczny losowi, że aż szalał z radości. To była akurat moja wachta, musiałem więc
zostać i czuwać przy urządzeniach, ale Tomek i Jim zeszli na dół i każdy z nich wypił chyba
całą beczkę. Przynieśli też całe mnóstwo wody dla mnie, a chociaż wielu dobrych rzeczy
próbowałem w życiu, to jednak nic się nie mogło równać ze smakiem tej wody.

Później Tomek wszedł na górę i zluzował mnie, toteż mogliśmy sobie z Jimem popływać

do woli, a potem znowu Jim zluzował Tomka, więc ścigaliśmy się z nim w wodzie,
boksowaliśmy się trochę, i nie pamiętam, żebym kiedyś lepiej się ubawił. Nie było zbyt
gorąco, bo zbliżał się wieczór, ale tak czy owak pozrzucaliśmy z siebie całe ubranie. Ubranie
to dobra rzecz w szkole, w mieście czy na balu, ale nie widzę najmniejszego sensu, by nosić
je na sobie, kiedy jest się daleko od tej tam cywilizacji i innych nudziarstw i marudzeń.

— Lwy! Lwy tu lezą! Nuże, paniczu Tomku! Skacz co żywo, Huck!
Ech, skoczyliśmy, i to jeszcze jak! Aniśmy się nawet nie obejrzeli za ubraniem, tylko od

razu  daliśmy  dęba  po  drabince.  Jim  najzwyczajniej  stracił  głowę,  bo  zawsze  mu  się  to
przytrafiało,  gdy  tylko  był  czymś  zdenerwowany  albo  przerażony.  Tak  samo  i  tym  razem;
zamiast podciągnąć drabinkę choć trochę do góry, żeby te bestie nie mogły jej dopaść, dodał
tylko  gazu  i  powlókł  nas  ze  świstem  w  górę,  gdzie  przyszło  nam  huśtać  się  pod  niebem,
zanim  on  wziął  się  w  garść  i  zmiarkował,  co  za  bęcwalstwa  wyczynia.  Później  zatrzymał
balon,  ale znowu zapomniał,  co ma robić dalej.  Dlatego wisieliśmy w  górze tak wysoko,  że
lwy wydawały się małe jak szczeniaki, i tylko dryfowaliśmy sobie powolutku z wiatrem.

W końcu Tomek wdrapał się na górę, podszedł do urządzeń i zaczął opuszczać balon

skosem w dół, znów w kierunku jeziora, gdzie już tamte bydlęta zebrały się niczym na
pikniku szkółki niedzielnej; wtedy przyszło mi do głowy, że jemu też się chyba wszystko
pokiełbasiło, bo przecież dobrze wiedział, jak bardzo się boję gramolić tak wysoko. Czyżby
zamierzał mnie zrzucić pomiędzy te jakieś tam kocury i inną gadzinę?

Ale nie; myślał całkiem trzeźwo i wiedział, o co mu idzie. Opuścił się wolniutko na jakie

trzydzieści, czterdzieści stóp nad powierzchnię jeziora, stanął na samym środku i wrzasnął:

— A teraz puść się i skacz!
Zrobiłem to i poleciałem jak kula armatnia, stopami w dół, i wydawało mi się, że zanim

sięgnąłem dna, musiałem lecieć chyba dobrą milę. A kiedy już wypłynąłem, Tomek
powiedział:

— Teraz leż sobie spokojnie na plecach, dopóki nie odpoczniesz i nie odzyskasz sił,

wtedy spuszczę drabinkę do wody i będziesz mógł wejść na pokład.

Zrobiłem, jak kazał. To było bardzo zmyślne z jego strony, bo gdyby leciał dalej i chciał

mnie zrzucić gdzieś na piasek, od razu by się zbiegła tamta menażeria. A gdybyśmy tak
później cały czas latali, żeby wyszukać jakieś bezpieczniejsze miejsce, bydlęta pewnie by za
nami goniły, no a ja bym tak długo nie wytrzymał i spadł.

Przez cały ten czas lwy i inne bestie grzebały w naszych ubraniach i chyba próbowały

podzielić je między siebie, tak aby każdy dostał choć odrobinę, ale musiało wyniknąć jakieś

nieporozumienie, bo kilka z nich chciało postąpić po świńsku i zagarnąć dla siebie więcej, niż
wynosiła ich dola, więc podniósł się taki raban, jakiego jeszcze nie było na świecie. Musiało
tego  być  z  pięćdziesiąt  sztuk,  wszystko  przemieszane  ze  sobą;  ryczały,  warczały,  kłapały
zębami, gryząc się przy tym i szarpiąc; ogony i łapy majtały w powietrzu, toteż nie można się
było  zorientować,  co  jest  właściwie  co,  a  piasek  i  sierść  tylko  fruwały  dokoła.  Kiedy  już
miały  dosyć,  okazało  się  wówczas,  że  jedne  padły  martwe,  inne  kuśtykały  solidnie
pokaleczone,  cała  reszta  zaś  rozsiadła  się  na  pobojowisku  liżąc  sobie  obolałe  miejsca  łub
gapiąc  się  na  nas  w  górę.  I  wyglądało  to,  jakby  nas  zapraszały,  żebyśmy  do  nich  zeszli  i
wzięli udział w zabawie, tyle że nam ani się to śniło.

Gdy idzie o ubrania, to już ich wcale nie było. Nawet najmniejsze ich strzępki znajdowały

się  teraz  gdzieś  w  brzuchach  zwierząt  i,  jak  sądzę,  chyba  nie  najlepiej  im  posłużyły,  bo  na
naszych ciuchach mieliśmy sporo mosiężnych guzików, natomiast w kieszeniach noże, tytoń,
gwoździe, kredę i kulki do gry, i haczyki do łowienia ryb, i jeszcze inne takie tam różności.
Ale o to specjalnie nie dbałem. Martwiło mnie jedynie, że pozostały nam teraz tylko ubrania
profesora,  i  to  nawet  dość  sporo,  tyle  że  nie  sposób  byłoby  pokazać  się  w  nich  w  żadnym
towarzystwie, gdybyśmy gdzieś takie spotkali, ponieważ nogawki spodni były długie niczym
tunele,  a  marynarki  też  odpowiednich  rozmiarów.  Jednak  mieliśmy  wszystko,  czego  trzeba
krawcowi, Jim zaś był po trosze domorosłym krawcem, toteż obiecał, że nawet dosyć szybko
potrafi nam przykroić jeden czy dwa garnitury, które jako tako będą pasowały.

ROZDZIAŁ IX

Tomek rozprawia o pustyni

A jednak przyszło nam do głowy, że powinniśmy na chwilę opuścić się na ziemię, choć

za innym sprawunkiem. Większość żywności z zapasów profesora znajdowała się w
puszkach, a do tego została zapuszkowana w jakiś zupełnie nowy sposób, który ktoś dopiero
co wynalazł. Natomiast cała reszta była zabrana po prostu ot, tak sobie, luzem. A kiedy wiezie
się befsztyk prosto z Missouri na Wielką Saharę, trzeba uważać jak nie wiem co i trzymać się
raczej chłodnego powietrza. Pomyśleliśmy więc, że zajrzymy jeszcze na tamto lwie
targowisko i zobaczymy, czy nie uda się tam czego zwojować.

Opuściliśmy drabinkę i zeszliśmy po niej w dół, tak że byliśmy cokolwiek ponad

zwierzętami, a potem zrzuciliśmy linę z pętlą i wciągnęliśmy na górę padłego lwa, małego i
delikatnego, a po nim jeszcze jakiegoś nakrapianego kocura. Całą resztę towarzystwa
musieliśmy trzymać na odległość za pomocą rewolweru, gdyż inaczej bestie byłyby gotowe
przyjść nam z pomocą i wziąć udział w naszych zabiegach.

Z obu zwierząt wycięliśmy sporo mięsiwa na zapas i ściągnęliśmy skórę, a całą resztę

wyrzuciliśmy za burtę. Później kawałki świeżego mięsa nabiliśmy na haczyki u wędek
profesora i łowiliśmy ryby. Przystanęliśmy sobie nad jeziorem tuż nad wodą i złapaliśmy
mnóstwo bardzo dziwnych ryb, takich, że chyba nigdy podobnych nie oglądaliście. Zjedliśmy
więc nad podziw dobrą kolację: stek z lwa, stek z tamtego drugiego bydlęcia, smażone ryby i
gorące placki kukurydziane. Jeżeli idzie o mnie, to już nic lepszego nie było mi trzeba.

Na koniec zjedliśmy jeszcze trochę owoców. Zerwaliśmy je z samego wierzchołka

potwornie  wysokiego  drzewa.  To  było  takie  bardzo  strzeliste  drzewo  i  od  stóp  aż  po  sam
czubek nie miało  ani  jednej  gałęzi,  a dopiero na  samej górze rozcapierzało  się zupełnie jak
miotełka do odkurzania. I była to, rzecz jasna, palma; każdy, kto tylko kiedyś widział palmę
na obrazku, zaraz by się połapał. Szukaliśmy więc na niej orzechów kokosowych, ale jakoś
żadnych nie było. Były tylko takie spore wiązki jakichś lepkich owoców. Wyglądały trochę
jak  przerośnięte  winogrona  i  Tomek  doszedł  do  wniosku,  że  to  pewnie  daktyle,  bo  —  jak
mówił — w sam raz wyglądały jak te, o których piszą w Baśniach z Tysiąca i Jednej Nocy i w
różnych innych książkach. Oczywiście mogły być zdatne do jedzenia, ale mogły też okazać
się  trujące.  Musieliśmy  więc  chwilę  poczekać  i  zobaczyć,  czy  dziobią  je  ptaki.  Ptaki  jadły,
więc my także wzięliśmy się do jedzenia, a owoce były niesłychanie pyszne.

Wcześniej już zaczęły się zlatywać strasznie wielkie ptaszyska i przysiadać na padłych

drapieżnikach. Były to bardzo zuchwałe stworzenia; dobierały się do martwego lwa, którego z
drugiej strony obgryzał już inny, żywy lew. A jeśli nawet lew odpędził takiego ptaka, to i tak
na nic się to nie zdało, bo ptak powracał, gdy lew znów był zajęty jedzeniem.

Te ogromne ptaszyska zlatywały się ze wszystkich stron — można je było dostrzec przez

lunetę, gdy były jeszcze tak straszliwie daleko, że nie dałoby się ich zauważyć gołym okiem.
Tomek  powiedział,  że  one  nie  odnajdują  mięsa  węchem,  a  więc  musiały  je  wypatrzyć  z  tak
wielkiej  odległości.  No,  no,  to  mi  dopiero  wzrok  co  się  zowie!  Tomek  mówił  też,  że  z
odległości jakichś pięciu mil ta sterta lwiego padła nie może się przecież wydawać większa
od  ludzkiego  paznokcia  i  nie  był  sobie  w  stanie  wyobrazić,  jakim  cudem  te  ptaki  mogły  ją
zauważyć.

To było bardzo dziwne i jakieś takie nie za bardzo w porządku, że jeden lew wtrajał

drugiego lwa, toteż przyszło  nam  do głowy, że te lwy widocznie nie były ze sobą w żaden
sposób  spokrewnione.  Ale  Jim  nam  powiedział,  że  to  nie  robi  różnicy.  Mówił,  że  przecież
maciora potrafi pożerać własne dzieci, a pająk tak samo, więc może i u lwów rzecz wygląda
podobnie,  chociaż  nie  całkiem.  Twierdził,  że  lew  chyba  raczej  nie  zjadłby  własnego  ojca,
gdyby akurat wiedział, który to jest, ale przypuszczał, że będąc strasznie wygłodzony, pewnie
by  zakąsił  własnym  szwagrem,  a  już  teściową  —  to  kiedy  bądź.  Tyle  że  samo  takie
przypuszczanie niczego jeszcze nie załatwia. Nie liczy się przecież krów, nim się nie znajdą
w oborze, i w rezultacie niczego mądrego nie wydumaliśmy. Toteż daliśmy sobie spokój i w
ogóle przestaliśmy o tym myśleć.

Na ogół noce na pustyni były bardzo spokojne, ale tym razem mieliśmy całą kocią

muzykę. Na kolację zlazło się całe mnóstwo innych zwierząt; zbiegły się jakieś przyczajone
szczekacze,  o  których  Tomek  sądził,  że  są  szakalami,  i  jeszcze  inne  bydlęta,  o  grzbietach
wypiętych  jak  żagiel,  które  nazywał  hienami,  a  wszystko  to  razem  sprawiało,  że  cały  czas
panował  straszny  rwetes.  Widoki  w  świetle  księżyca  były  całkiem  inne  niż  to,  co
kiedykolwiek dotąd widziałem. Zrzuciliśmy linę i przywiązaliśmy się mocno do wierzchołka
palmy, dlatego nie musieliśmy trzymać kolejnych wacht i wszyscy położyliśmy się spać. Ale
ja  wstawałem  dwa  albo  i  trzy  razy,  żeby  popatrzeć  na  te  zwierzęta  w  dole  i  posłuchać  ich
harmideru. To było zupełnie tak, jak gdybym miał miejsce w pierwszym rzędzie w menażerii,
a  że  taka  gratka  nigdy  jeszcze  dotąd  mi  się  nie  przytrafiła,  więc  głupio  byłoby  spać  i  nie
korzystać z okazji. Bo może nigdy więcej nic się takiego nie zdarzy.

Wczesnym rankiem znów łowiliśmy ryby, a potem cały dzień leniuchowaliśmy sobie w

chłodnym cieniu na wysepce, czuwając tylko na zmianę, czy aby nie skrada się do nas jakieś
zwierzę, chcąc sobie zafundować na obiad któregoś z aronałtów. Musieliśmy ruszyć w drogę
następnego dnia, tyle że żaden z nas nie miał na to specjalnej ochoty, tak było tutaj ślicznie.

Na drugi dzień, gdy wznieśliśmy się w górę odpływając na wschód, długo jeszcze

spoglądaliśmy za siebie wpatrując się w to miejsce, aż stało się ledwie małą plamką na
pustyni i, daję wam słowo, było to jak gdyby żegnanie się z przyjacielem, którego nigdy
więcej się pewnie nie zobaczy.

Jim nad czymś tam sobie rozmyślał i w końcu powiedział:
— Paniczu Tomku, coś mi się widzi, że jesteśmy już prawie na samiutkim brzeżku

pustyni.

— A to dlaczego?
— Hm, to całkiem proste. Sam przecie widzisz, jak długo nad nią już lecimy. Chyba ten

piasek powinien się wreszcie skończyć. I tak dziw bierze, że starczyło go aż na tak długo.

— Do licha! Tutaj jest całe mnóstwo piasku i nie musisz się akurat o to kłopotać.
— Och, nie, paniczu Tomku, ja się tam wcale o to nie kłopoczę, tylko strasznie się

dziwię. Ani przez chwilę nie wątpię, że Pan Bóg ma całe fury piasku, ale tak czy owak nie
powinien go chyba marnować na byle co, dlatego też myślę sobie, że ta pustynia jest już i tak
dostatecznie wielka i chyba jej nie trzeba rozciągać jeszcze bardziej, marnując tyle piachu...

— Ech, dałbyś spokój! Myśmy dopiero zaczęli ją przemierzać. No bo weźmy na przykład

takie Stany Zjednoczone, to całkiem duży kraj, no nie? No nie, Huck?

— Tak — mówię mu na to. — I o ile wiem, to większego nie ma.
— No właśnie — stwierdził Tomek — otóż ta pustynia jest mniej więcej w kształcie

Stanów Zjednoczonych i gdybyś ją tak ułożył na naszym wolnym kraju, to zupełnie by go
zakryła, jak nie przymierzając koc. Wystawałyby tylko jakieś malutkie skraweczki; w górze
kawałek Maine i coś tam jeszcze na północnym zachodzie, jeszcze Floryda sterczałaby sobie
z dołu, tak jak ogon żółwia, i to by już było wszystko. Dwa albo trzy lata temu zabraliśmy
Meksykanom Kalifornię, a więc ta część wybrzeża Pacyfiku jest teraz nasza, no, ale gdybyś

wziął i ułożył Saharę w ten sposób, żeby jej skraj przylegał do brzegu Pacyfiku, to zakryłaby
całe Stany Zjednoczone i jeszcze wybiegałaby o sześćset mil poza Nowy Jork, w Ocean
Atlantycki.

Więc ja na to:
— Wielkie nieba! Czy aby masz na to jakieś dowody, Tomku Sawyerze?
— Tak, mam je tutaj, i właśnie je studiowałem. Sami tylko popatrzcie. Z Nowego Jorku

nad Pacyfik jest  dwa tysiące sześćset  mil.  Z jednego końca Sahary  na drugi  aż trzy tysiące
dwieście.  Stany  Zjednoczone  liczą  sobie  trzy  miliony  sześćset  tysięcy  mil  kwadratowych
powierzchni, a pustynia cztery miliony sto sześćdziesiąt dwa tysiące. Toteż Saharą mógłbyś
przykryć całe Stany, a jeszcze dałoby się pod nią wsunąć Anglię, Szkocję, Irlandię, Francję,
Danię  i  calutkie  Niemcy.  Tak,  tak,  mój  drogi,  mógłbyś  schować  to  wszystko  pod  Wielką
Saharę, a i tak jeszcze miałbyś w zapasie dwa tysiące mil kwadratowych piachu.

— Tak — powiedziałem — to już w ogóle nie mieści mi się w głowie. Bo to przecież,

Tomku, świadczyłoby o tym, że Bóg zadał sobie tyle mitręgi robiąc tę pustynię, co stwarzając
Stany Zjednoczone i wszystkie te inne kraje.

A Jim dodał:
— Nie, Huck, to chyba nie ma sensu. Ja tam sobie myślę, że ta pustynia chyba wcale nie

została zrobiona. No bo sam popatrz... Spójrz tylko na nią i powiedz, czy nie mam racji. Do
czego może się przydać pustynia? Nie, ona się do niczego nie nadaje. Taki interes w ogóle się
nie opłaca. Nie jest tak, Huck?

— Tak, tak mi się wydaje.,
— No i, paniczu Tomku, czy nie mam tutaj racji?
— Myślę, że masz. Mów dalej.
— A jeżeli jakaś tam rzecz do niczego się nie nadaje, to została zrobiona niepotrzebnie.

Czy nie tak?

— Owszem.
— A widzicie! Tylko czy Pan Bóg robi cokolwiek niepotrzebnie? Odpowiedzcie mi na

to!

— No, cóż... nie robi.
— Więc niby jakim cudem miałby zrobić tę tu pustynię?
— Hm, mów dalej. Więc skąd się ona wzięła?
— Paniczu Tomku, ja tam wierzę, że to było tak, jak wtedy, kiedy stawia się dom; zawsze

zostają różne resztki i śmiecie. I co się z tym wszystkim robi? Czy nie ładuje się tego na wóz i
nie zrzuca na jakimś starym, niepotrzebnym placu? Jakżeby inaczej! No więc, na mój rozum
tak to musiało wyglądać, że cała ta Sahara wcale nie była zrobiona, ona po prostu się sta ł a.

Powiedziałem, że to naprawdę dobre rozumowanie, bo rzeczywiście byłem zdania, iż to

najlepszy  pomysł;  na  jaki  kiedykolwiek  zdarzyło  się  wpaść  Jimowi.  Tomek  stwierdził  to
samo,  ale  dodał  jeszcze,  że  to  jednak  zaledwie  t  e-o  r  i  a,  a  teorie  niczego  nie  dowodzą,
stwarzają tylko miejsce, gdzie można sobie przez moment odsapnąć, kiedy już człowiek jest
strasznie  skonany  od  tego  ciągłego  walenia  głową  w  mur,  bo  wciąż  próbuje  odkryć  jakąś
rzecz, której w żaden sposób odkryć się przecież nie da. I powiedział:

— Z tymi teoriami jest jeszcze jeden kłopot: jeżeli im się tak dokładniej przyjrzeć, to

zawsze w każdej znajdzie się jakąś dziurę. I tak też jest z tą teorią Jimową. Popatrzcie, ile jest
tych gwiazd. Całe miliony, miliardy... Więc jak się to stało, że na wszystkie gwiazdy poszło
akurat tyle budulca, ile było trzeba, i nie zostały po tym żadne resztki? Jak to się stało, że nie
ma tam żadnego wysypiska piachu?

Ale Jim dybał już na niego i zaraz wykrzyknął:

— A czym jest Droga Mleczna? Bo to bym chciał wiedzieć... No, powiedz.
Moim zdaniem był to rozstrzygający argument. Może to tylko po prostu moje zdanie i

wszyscy  inni  mogą  sobie  myśleć,  co  chcą,  lecz  wtedy  powiedziałem,  że  takie  jest  moje
zdanie, a i jeszcze teraz też przy nim obstaję: ten cios był decydujący. A co więcej, powalił on
samego  Tomka  Sawyera.  Nie  mógł  już  potem  wydusić  z  siebie  ani  słowa.  Miał  tak
zaskoczoną  minę,  jak  ktoś^  kto  oberwał  nagle  w  plecy  całą  garść  siekańców.  Powiedział
tylko, że wolałby już, zamiast gadać z takimi dwoma jak Jim i ja, prowadzić uczoną dysputę z
pierwszym  lepszym  dorszem.  Ale  każdy  może  tak  sobie  gadać...  I  nawet  zauważyłem,  że
każdy tak mówi, kiedy tylko ktoś go na czymś przyłapie. A Tomka Sawyera cały ten temat po
prostu w końcu znudził.

Zaczęliśmy więc znów rozprawiać o wielkości pustyni, a im bardziej porównywaliśmy ją

z tym, z tamtym czy owym, tym większa, wspanialsza i dostojniejsza zaczęła nam się
wydawać. I tak grzebiąc się wśród liczb, Tomek wyszukał niebawem, że jest ona akuratnie tej
samej wielkości co Cesarstwo Chińskie. A później pokazał nam obszar, jaki ono zajmuje na
mapie, i porównał go z powierzchnią ziemi. Tak, nieźle było o tym trochę porozmyślać, więc
powiedziałem:

— Hm, mnóstwo razy słyszałem o Saharze, choć anim się spodziewał, że ona jest aż taka

ważna.

A wtedy Tomek wypalił:
— Ważna! Sahara i ważna! Tak to już jest z niektórymi. Jeśli coś tam jest duże, to zaraz

musi  być  ważne.  I  tylko  tyle  potrafią  zrozumieć.  Jedyna  rzecz,  jaką  widzą,  to  wielkość.  A
spójrz  no  na  taką  Anglię.  To  najważniejszy  kraj  na  świecie,  a  jednak  mógłbyś  ją  wsadzić
Chinom  do  kieszonki  u  kamizelki!  I  to  jeszcze  nic;  musiałbyś  stracić  diablo  wiele  czasu,
gdybyś  ją  potem  zechciał  tam  odnaleźć.  Albo  spójrz  na  Rosję.  Rozciąga  się  tam  i  sam,  i
jeszcze na odwrót, a jednak nie jest ważniejsza niż taki stan Rhode Island, i nawet nie ma o
czym gadać.

W oddali ujrzeliśmy teraz małe wzgórze, rysujące się na tle nieba. Tomek przerwał swoją

mowę i bardzo podniecony sięgnął po lunetę. Zerknął tam i powiedział:

— To... Tak, tego właśnie szukałem, to jasne. Jeżeli się nie mylę, jest to właśnie ta górka,

na którą derwisz zabrał tamtego jegomościa, żeby ukazać mu wszystkie skarby, jakie tylko są.

Więc również zaczęliśmy się gapić w tamtą stronę, a on rozpoczął opowieść o wzgórzu z

Tysiąca i Jednej Nocy.

ROZDZIAŁ X

Wzgórze skarbów

Tomek mówił, że było to tak:
Pewnego skwarnego dnia jeden derwisz wlókł się pieszo przez pustynię; przeszedł już

tysiąc mil i był bardzo znękany, głodny i wycieńczony, ale przy tym wszystkim był też
bardzo uparty. I mniej więcej w tym miejscu, gdzie teraz jesteśmy, napotkał poganiacza z całą
setką wielbłądów i poprosił go o jałmużnę. Lecz tamten rzekł, ażeby mu wybaczył, ale żadnej
jałmużny dać mu nie może. Derwisz zapytał:

— Czyż te wielbłądy nie należą do ciebie?
— Tak, są moje.
— A czy masz jakieś długi?
— Kto, ja? Nie, nie mam żadnych.
— No cóż, człowiek, który posiada całą setkę wielbłądów, a do tego nie tonie w długach,

jest bogaty... Mało tego, jest bardzo bogaty. Czyż nie tak?

Poganiacz wielbłądów przyznał, że tak jest w istocie. A wówczas derwisz powiada:
— Bóg raczył uczynić cię bogaczem, za to mnie biedakiem. On ma swoje powody, i to

bardzo słuszne, niech zatem błogosławione będzie imię Jego. Lecz pragnął również, aby Jego
bogacze wspierali Jego biedaków, natomiast ty odwróciłeś się ode mnie, twego brata, w
potrzebie. On ci to zapamięta i wiele na tym stracisz.

To sprawiło, że poganiacz wielbłądów omal nie zemdlał z wrażenia, lecz tak czy owak

już od dziecka był bardzo chciwy na pieniądze i nie lubił pozbywać się ani centa, zaczął więc
pojękiwać i wykręcać się, jak tylko mógł; twierdził, że czasy są ciężkie i chociaż zawiózł cały
ładunek wełny do Balsory i zarobił na tym grubą mamonę, to nie udało mu się zdobyć
żadnych towarów na drogę powrotną, więc ta cała wyprawa to dla niego nie taki znów dobry
interes. A derwisz od nowa zaczął swoje:

— W porządku, to twoje ryzyko. Ale wydaje mi się, że tym razem popełniłeś błąd i

straciłeś okazję.

Rzecz jasna, poganiacz wielbłądów chciał się dowiedzieć, jaką to szansę przegapił, bo

być może chodziło tu o jakieś pieniądze, więc pognał za derwiszem i tak bardzo, tak usilnie
go błagał, że w końcu tamten się nad nim zlitował i powiedział:

— Widzisz tam, hen, to wzgórze? W tym pagórku kryją się wielkie skarby ziemi, a ja

właśnie rozglądałem się za jakimś człowiekiem o szczególnie dobrym i tkliwym sercu, za
kimś szlachetnym i szczodrym, i gdybym takiego znalazł, to mam tutaj balsam, który —
skoro bym mu tylko posmarował nim oczy — ukazałby mu te skarby i pozwolił je wydobyć.

Wtedy poganiacz wielbłądów aż się spocił z wrażenia; błagał, płakał, rwał sobie włosy z

głowy; padł na kolana i twierdził, że to właśnie on jest takim człowiekiem i że mógłby zaraz
sprowadzić choćby z tysiąc ludzi, którzy by zaświadczyli, że nikt tak jak on nie odpowiada
stawianym warunkom.

— A więc wszystko w porządku — powiada derwisz. — Jeżeli obładujemy skarbami sto

wielbłądów, czy będę mógł wówczas dostać połowę z nich?

Poganiacz był tak bardzo zadowolony, że nie mógł się już powstrzymać i odrzekł:

— Teraz mówisz do rzeczy.
Więc zaraz podali sobie ręce i dobili targu, a później derwisz wyjął swoje pudełko i natarł

balsamem prawe oko poganiacza. I wtedy wzgórze się rozwarło, poganiacz wszedł do środka,
a tam, a jakże, leżały całe stosy złota i drogich kamieni, i migotało to tak, jak gdyby
wszystkie gwiazdy z nieba opadły nagle w dół.

Toteż poganiacz z derwiszem mieli używanie; władowaii na każdego wielbłąda ile się

tylko dało, a później się pożegnali i każdy z nich ruszył w swoją stronę prowadząc
pięćdziesiąt bydląt. Ale już wkrótce poganiacz dogonił derwisza i powiada:

— Nie obracasz się pewnie w żadnym towarzystwie i tak na dobrą sprawę nie trzeba ci aż

tak dużo, jak dostałeś. Czy nie byłbyś tak dobry i nie dał mi jeszcze z dziesięciu twoich
wielbłądów?

— Hmm — powiedział derwisz'— sam nie wiem, ale twoje słowa wydają mi się dość

rozsądne.

Uczynił więc to, o co go tamten prosił, rozstali się raz jeszcze i derwisz ruszył w drogę

prowadząc swoich czterdzieści wielbłądów. Ale oto poganiacz dogonił go znowu, wrzeszczał,
płakał i skomlał, i żebrał o jeszcze jedną dziesiątkę jucznych zwierząt, tłumacząc przy tym, że
przecież trzydzieści wielbłądów obładowanych skarbami to dla derwisza aż nadto, żeby
przeżyć, bo w końcu wszyscy derwisze żyją bardzo skromnie, w ogóle nie prowadzą domów i
jedzą tam, gdzie popadnie, płacąc za to ledwie grosze.

Ale na tym nie koniec. Bo jeszcze i potem naprzykrzał się jak kundel, przyłaził i

przyłaził, i wreszcie wyżebrał z powrotem wszystkie swoje wielbłądy. Dopiero wtedy był
zadowolony i mówił, jaki jest wdzięczny, że póki żyje, nie zapomni derwisza i że nikt dotąd
nie okazał się dla niego aż tak dobry i szczodry. Więc jeszcze po raz któryś z rzędu podali
sobie ręce i każdy ruszył w drogę.

Tyle że, rozumiecie, nie upłynęło nawet dziesięć minut, a poganiacz wielbłądów — to

musiał być już chyba wyjątkowy gad, że choćbyś nawet obszedł dobre siedem hrabstw,
gorszego byś nie uświadczył! — na powrót był przy nim. Tym razem chciał, żeby derwisz
wtarł mu trochę balsamu również w drugie oko.

— A to dlaczego? — zapytał derwisz.
— Och, no wiesz... — tłumaczył mu poganiacz.
— Wiem? A co?
— No, nie nabierzesz mnie — powiada tamten. — Ty najwyraźniej chcesz coś przede

mną ukryć. Na pewno wiesz, że gdybym miał ten balsam i na drugim oku, widziałbym o
wiele więcej przeróżnych drogocennych rzeczy... No, proszę. .. posmaruj mi także drugie oko.

A derwisz odpowiedział:
— Niczego przed tobą nie ukrywałem. Chętnie ci powiem, co by się stało, gdybym ci

posmarował i drugie oko. Nigdy już więcej byś nic nie zobaczył. Przez resztę twoich dni
byłbyś zupełnie ślepy.

Ale wiecie, ten cymbał i tak mu nie uwierzył. Gdzie tam, błagał i błagał, jęczał i

lamentował, aż w końcu derwisz otworzył pudełko i powiedział— mu, by nabrał sobie
balsamu, ile tylko zechce. A tamten zrobił to czym prędzej i, rzecz oczywista, już w ciągu
minuty był ślepy jak nietoperz.

A wówczas derwisz wyśmiewał go, przedrzeźniał i naigrawał się z niego. I powiedział:
— No to do widzenia! Komuś, kto jest zupełnie ślepy, niepotrzebne żadne klejnoty.
I zmył się razem z całą setką wielbłądów i zostawił go, aby pętał się po pustyni, biedny i

nieszczęśliwy, pozbawiony przyjaciół aż do końca swych dni.

Jim powiedział, że idzie o zakład, że dla tamtego było to dobrą nauczką.

— Jasne — stwierdził Tomek. — I to taką, jak większość nauczek, które człowiek

dostaje. One wszystkie nie mają najmniejszego sensu, bo nic nie zdarza się po raz drugi
dokładnie w ten sam sposób. Po prostu nie może i już. Kiedy Hen Soovil zleciał na łeb z
dzwonnicy i uszkodził sobie kręgosłup do końca życia, wszyscy też powiadali, że będzie miał
nauczkę. Jaką tam znów nauczkę? W jaki to niby sposób miał ją wykorzystać? Nie mógł już
przecież więcej włazić na dzwonnicę i nie miał żadnych innych kręgosłupów do łamania.

— Cokolwiek by tu mówić, paniczu Tomku, jest przecież coś takiego, jak nauka na

własnych doświadczeniach. Dobra Księga powiada, że dziecko, które raz się sparzyło, boi się
później ognia.

— Hm, nie przeczę, że coś może być nauczką, jeżeli tylko wydarzy się dwa razy w taki

sam sposób. Takich rzeczy jest całe mnóstwo i właśnie dzięki n i m człowiek może się czegoś
nauczyć.  Tak  zawsze  mówił  wuj  Abner.  Tyle  że  jest  jeszcze  cała  fura  rzeczy,  czterdzieści
milionów  fur  innych  rzeczy,  które  dwa  razy  w  ten  sam  sposób  się  nie  powtórzą...  I  te  są
właśnie  w  ogóle  bezużyteczne  i  nie  mogą  być  bardziej  pouczające  niż  ospa.  Jak  już  ją
złapiesz, to na nic ci się nie przyda, że się dowiesz, że powinieneś się był zaszczepić, a potem
to już żadne szczepienie ci nie będzie potrzebne, bo ospę łapie się tylko raz w życiu. Ale gdy
spojrzeć z drugiej strony, wuj Abner zawsze powiadał, że ktoś, kto raz złapał byka za ogon,
nauczył się w ten sposób sześćdziesiąt albo i siedemdziesiąt razy więcej niż ten, co nigdy tego
nie zrobił, i mówił też, że kto choć raz próbował taszczyć kota do domu za ogon, też zyskał
sobie  wiedzę,  która  nigdy  nie  zblaknie,  ani  woda  czy  ogień  nigdy  mu  jej  nie  zabiorą.  Ale
mogę  ci  też  powiedzieć,  Jim,  że  wuj  Abner  zawsze  psioczył  na  takich,  którzy  nic,  tylko
próbują wygrzebać jakąś nauczkę ze wszystkiego, co się tylko dzieje, nieważne czy...

Ale Jim już spał. Tomek wyglądał na trochę stropionego, no bo sami wiecie, że człowiek

zawsze poczuje się głupio, kiedy mówi o czymś tak niezwykle pięknie i myśli, że ta druga
osoba go podziwia, a tu akurat ten ktoś chrapie sobie w najlepsze. Rzecz jasna, Jim nie
powinien był zasnąć, bo to niegodziwe, ale im piękniej ktoś do ciebie gada, tym pewniejsze
się staje, że zaraz cię uśpi, i gdyby tak temu lepiej się przyjrzeć, to raczej nie była to niczyja
wina, chyba że obu naraz.

Jim zaczął pochrapywać — wpierw brzmiało to cicho i bulgotliwie, potem rozległ się

jakiś  długi  zgrzyt,  potem  drugi,  jeszcze  głośniejszy,  i  wreszcie  z  pół  tuzina  głośnych
chrapnięć, jak gdyby wanna wsysała w otwór resztkę wody, później jeszcze to samo, tyle że z
większą mocą, i parę silnych kaszlnięć i rzężeń, jakie wydaje krowa, gdy się dusi na śmierć.
Kiedy człowiek dochodzi do tego momentu, do samego szczytu, to wtedy już jak nic może
obudzić kogoś, kto śpi o ulicę dalej po połknięciu całej warząchwi laudanum, ale za to jakoś
nigdy nie przebudzi samego siebie, choć te okropne ryki wydobywają się ledwie o trzy cale
od  jego  własnych  uszu.  I  jest  to  chyba  najnormalniejsza  rzecz  na  świecie,  tak  mi  się  w
każdym razie wydaje. Lecz jeśli tylko potrzesz zapałkę, żeby zapalić świecę, to ten cichutki
szmer od razu poderwie śpiącego na nogi. Chciałbym się kiedyś dowiedzieć, dlaczego tak się
dzieje,  lecz  chyba  nie  ma  sposobu,  żeby  to  jakoś  wybadać.  I  oto  teraz  Jim  alarmował  całą
pustynię, przyciągając zwierzęta na wiele mil dokoła, bo i zbiegały się ze wszystkich stron,
ażeby zobaczyć, co takiego, u licha się dzieje tam w górze, i przecież nikt ani nic nie mogło
być  bliżej  tego  hałasu  niż  o  n,  a  jednak  właśnie  on  był  jedynym  stworzeniem,  któremu
zupełnie w niczym to nie przeszkadzało. Wrzeszczeliśmy, darliśmy się na niego, ale to na nic
się nie zdało, lecz kiedy tylko rozległ się pierwszy lekki szmer, który nie pochodził z gardła
żadnego z nas, zbudził się od razu. Nie, moi złoci, myślałem już nad tym wszystkim, i Tomek
również,  ale  nie  ma  sposobu,  żeby  się  dowiedzieć,  dlaczego  chrapiący  nie  słyszy  własnego
chrapania.

Jim powiedział, że wcale nie spał. Przymknął tylko oczy, żeby mu się lepiej słuchało.
A Tomek odrzekł na to, że nikt przecież o nic nie ma do niego pretensji.

To sprawiło, że Jim miał minę, jakby żałował, że w ogóle cokolwiek powiedział. I tak mi

się wydaje, że chciał czym prędzej zmienić temat, bo nagle zaczął pomstować na tamtego
poganiacza wielbłądów, zupełnie jak ktoś, kogo ni stąd, ni zowąd na czymś przyłapano, a on
próbuje zamydlić wszystkim oczy. Ale Tomek powiedział:

— Nie byłbym tego taki pewny. Nazywacie tego derwisza okropnie dobrym, hojnym i

bezinteresownym, ale ja widzę to odrobinę inaczej. Bo przecież nie trafił na jakiegoś tam
innego biednego derwisza, nie? To chyba jasne. A skoro był aż tak bardzo bezinteresowny, to
czemu nie poszedł tam sam, nie napchał sobie różnych klejnotów do kieszeni i cześć? O, nie,
moi drodzy, on upolował sobie gościa z całą setką wielbłądów. Chciał odejść sam z całym
skarbem, jaki tylko potrafił zagarnąć.

— Ależ, paniczu Tomku, chciał się przecież podzielić, sprawiedliwie i po równo; on się

przecież targował tylko o pięćdziesiąt wielbłądów.

— Bo wiedział, że w swoim czasie i tak wszystkie zagarnie.
— Paniczu Tomku, przecież on powiedział tamtemu gościowi, że to całe mazidło na

pewno go oślepi.

— No, tak, ponieważ znał jego charakter. To był właśnie typ człowieka, na jaki polował;

taki, co to nigdy nie wierzy w słowo kogoś innego ani w jego honor, bo przecież sam ich nie
ma. Wydaje mi się, że takich jegomościów jak nasz derwisz jest jednak całe mnóstwo. Robią
przeróżne szwindle na prawo i lewo, ale zawsze w taki sposób, że tej innej osobie może się
wydawać, że to właśnie ona dopuszcza się jakiegoś kantu. Przy tym przez cały czas trzymają
się litery prawa i nie ma żadnego sposobu, żeby ich na czymś nakryć. Oni sami nie pakują
komuś na oczy balsamu, o, nie, to byłby grzech, ale wiedzą dobrze, jak cię wystrychnąć na
dudka, żebyś sam sobie go rozsmarował i sam się oślepił. Mnie się tam wydaje, że derwisz i
poganiacz byli po prostu dobraną parą: chytry i przebiegły drań i tępy, ciemny głuptak. Tyle
że obaj byli łotrami jak się patrzy.

— Paniczu Tomku, czy myślisz, że jeszcze do tej pory może być gdzieś taki balsam na

świecie?

— Tak, wuj Abner powiada, że tak. Mówi, że mają go w Nowym Jorku, smarują nim

oczy wieśniakom i pokazują im wszystkie koleje żelazne na świecie; dają im je niby, a potem,
gdy natrą sobie jeszcze drugie oko, jakiś facet mówi im cześć i odchodzi razem z ich
kolejami. Lecz oto i wzgórze skarbów. Zniżcie trochę lot!

Wylądowaliśmy, ale to wszystko nie było aż tak ciekawe, jak mi się wpierw wydawało,

bo nie mogliśmy jakoś znaleźć tego miejsca, gdzie tamci weszli po skarby. A jednak było to
nawet dość interesujące, widzieć to samo wzgórze, gdzie cała rzecz się stała. Jim powiedział,
że nie zrzekłby się takiej okazji nawet za trzy dolary, i ja również byłem tego zdania.

Dla mnie i dla Jima równie cudowną rzeczą było to, że Tomek potrafił przebyć taki

wielki  i  obcy  kraj,  polecieć  prosto  jak  strzelił,  od  razu  odszukać  taką  niewielką  górkę  i  w
ciągu  jednej  chwili  odróżnić  ją  od  miliona  przeróżnych  innych  pagórków,  które  wyglądały
prawie  tak  samo,  a  miał  przy  tym  do  pomocy  jedynie  swoją  wiedzę  i  wrodzony  spryt.
Rozmawialiśmy o tym bez końca, ale ani rusz nie mogliśmy odgadnąć, jak on to zrobił. Po
prostu  miał  na  karku  najlepszą  głowę,  jaką  zdarzyło  mi  się  widzieć,  i  brak  mu  było  tylko
należytego wieku, by mógł się stać równie sławny jak Jerzy Waszyngton albo Kapitan Kidd.
Ale  idę  o  zakład,  że  odszukanie  tego  właśnie  wzgórza  zabiłoby  im  obu  nielichego  ćwieka,
choć  tacy  przecież  byli  utalentowani.  Dla  Tomka  Sawyera  była  to  pestka;  przeleciał  nad
Saharą i wskazał górkę palcem równie łatwo, jak wam przyszłoby wskazać czarnucha wśród
gromady aniołów.

W pobliżu góry znaleźliśmy sadzawkę ze słoną wodą, zdrapaliśmy co nieco soli zaschłej

na brzegach i natarliśmy nią skórę lwa i tę drugą, żeby się nie popsuły i żeby Jim mógł je
potem wyprawić.

ROZDZIAŁ Xl

Burza piaskowa

Wałęsaliśmy się jeszcze przez dzień albo dwa, a potem, dokładnie wtedy, gdy księżyc w

pełni  sięgał  skraju  ziemi  po  drugiej  stronie  pustyni,  spostrzegliśmy  nagle  sznur  małych
czarnych figurek przecinających jego dużą, srebrzystą twarz. Widać je było tak wyraźnie, jak
gdyby  ktoś  namalował  je  na  księżycu  atramentem.  Była  to  jeszcze  jedna  karawana.
Zmniejszyliśmy szybkość i sunęliśmy za nią jak cień, zwyczajnie, tak dla towarzystwa, choć
wcale nie jechała w tę samą stronę co my. Ta karawana była bardzo fajna i ciekawie ją było
oglądać, zwłaszcza rano, kiedy słońce akurat wzeszło, zalało pustynię strumieniami światła i
rzuciło na piasek długie cienie nóg maszerujących gęsiego wielbłądów. Tak długie, jak dzień
bez jedzenia. Nie zbliżaliśmy się do nich za bardzo, bo teraz byliśmy już na tyle mądrzy, że
nie chcieliśmy bez potrzeby płoszyć ludziom wierzchowców i  rozpędzać karawan. Wszyscy
tam bardzo pięknie wyglądali z powodu bogatych strojów i dostojnych manier; Niektórzy z
przywódców  jechali  na  wierzchowych  dromaderach,  pierwszych,  jakie  do  tej  pory
widzieliśmy, takich bardzo wysokich; szły niczym na szczudłach, wyciągając szyje do przodu
i mocno kołysząc dźwiganym na grzbiecie jeźdźcem, któremu  — mógłbym się o to założyć
— zjedzony obiad skakał aż do gardła, ale za to były bardzo szybkie i zwykły wielbłąd nie
mógłby się z nimi równać.

Koło dwunastej karawana zatrzymała się na odpoczynek i wyruszyła znów w drogę

dopiero późnym popołudniem. Niedługo potem słońce zaczęło się robić jakieś takie dziwne. Z
początku  jakby  zamieniło  się  w  mosiądz,  później  w  miedź,  jeszcze  później  wyglądało  jak
krwiście  czerwona  kula,  a  powietrze  stało  się  duszne  i  gorące  i  wkrótce  całe  niebo  na
zachodzie  pociemniało,  zrobiło  się  gęste  i  zamglone,  ale  zarazem  ogniste  i  straszne  —  no,
było  mniej  więcej  takie,  jak  gdyby  się  na  nie  patrzyło  przez  kawałek  czerwonego  szkiełka.
Spojrzeliśmy w dół i zobaczyliśmy, że w karawanie zapanowało wielkie poruszenie; wszyscy
rozbiegli  się  w  różnych  kierunkach,  jakby  czymś  przestraszeni,  a  później  padli  płasko
twarzami na piach i leżeli w ten sposób zupełnie nieruchomo.

Zaraz też ujrzeliśmy, że nadciąga coś bardzo wysokiego, coś, co wyglądało jak niezwykle

potężny mur, podnosiło się z pustyni i sięgało aż do nieba, przysłaniało słońce, a przy tym
gnało przed siebie z diabelną szybkością. Wpierw powiał słaby, łagodny wietrzyk, lecz zaraz
potem zerwał się silniejszy i ziarenka piasku poczęły siec nam twarze piekąc przy tym jak
ogień. Tomek wykrzyknął:

— To burza piaskowa! Odwróćcie się do niej plecami!
Zrobiliśmy, jak kazał; w następnej chwili rozszalał się huragan, ciskając w nas całe łopaty

piachu, a powietrze stało się tak gęste, że już nie sposób było czegokolwiek widzieć. W ciągu
pięciu minut łódź wypełniła się po brzegi, więc siedzieliśmy na schowkach po szyje
zagrzebani w piasku, tak że jedynie głowy sterczały nam na wierzchu, i z trudem łapaliśmy
oddech.

Potem burza zelżała i zobaczyliśmy, że ten koszmarny mur odpływa gdzieś dalej w

pustynię. Mówię wam, aż strach było na to wszystko patrzeć. Wygrzebaliśmy się jakoś i
spojrzeliśmy w dół, a tam, gdzie przedtem znajdowała się karawana, nie było teraz nic, tylko
ocean piachu, cichy i nieruchomy. Wszyscy ci ludzie razem z wielbłądami zostali uduszeni;
zginęli pogrzebani przez dziesięciostopową warstwę piasku, bo przynajmniej na tyle ją

obliczaliśmy,, a Tomek przypuszczał, że mogą teraz upłynąć całe lata, zanim wiatr ich
odsłoni. A do tego czasu ich bliscy i przyjaciele nie będą nawet wiedzieć, co się właściwie
stało z karawaną. Tomek powiedział:

— Teraz to już wiemy, jak było z tamtymi ludźmi, od których wzięliśmy szable i

pistolety.

Bo to było właśnie tak, moi kochani. I teraz stało się to jasne niczym słońce. Zostali

pogrzebani przez burzę piaskową i dzikie zwierzęta nie mogły do nich dotrzeć, wiatr ich nie
odsłonił, aż wyschli na wiór i już nie nadawali się na żer dla pustynnych bestii. Zdawało mi
się  wtedy,  że  bardzo  nam  żal  tamtych  biednych  ludzi  i  że  żałowaliśmy  ich  tak,  jak  tylko
człowiek może kogoś drugiego żałować, i tacy byliśmy smutni. Lecz myliliśmy się, ponieważ
zagłada  tej  ostatniej  karawany  dotknęła  nas  jeszcze  bardziej,  o,  tak,  o  wiele  bardziej.
Widzicie,  tamci  byli  dla  nas  zupełnie  obcy  i  nigdy  nie  poczuliśmy  się  z  nimi  choć  trochę
zaznajomieni, no, może mieliśmy trochę sympatii dla tego mężczyzny, który jakby patrzył na
jedną dziewczynę. Za to z tą drugą karawaną było zupełnie inaczej. Krążyliśmy nad nimi całą
noc  i  prawie  cały  dzień,  i  zdążyliśmy  się  jakby  trochę  poznać  i  zaprzyjaźnić.  Sam  się
przekonałem, że jeśli chce się sprawdzić, czy jakichś ludzi się lubi, czy też nienawidzi, to nie
ma lepszego sposobu, jak udać się z nimi w podróż. A z tymi właśnie tak było. Polubiliśmy
się tak jakoś od samego początku, a wspólna podróż jeszcze nas do nich zbliżyła. Im dłużej
lecieliśmy  w  tym  samym  kierunku,  tym  bardziej  przywykaliśmy  do  ich  zwyczajów,  tym
bardziej ich lubiliśmy i  cieszyliśmy się z naszego spotkania. Doszło nawet do tego, że parę
osób wśród nich rozpoznawaliśmy tak dobrze, iż. w rozmowach nazywaliśmy je po imieniu,
aż  wreszcie  stały  się  dla  nas  kimś  bliskim,  że  już  nie  mówiliśmy  nawet  pan  i  pani.
Używaliśmy  po  prostu  imion  bez  żadnych  tam  tytułów  i  nie  wydawało  nam  się  to  wcale
czymś niegrzecznym, ale rzeczą zupełnie na miejscu. Oczywiście, nie były to ich prawdziwe
imiona,  lecz  te,  jakie  myśmy  im  nadali.  Był  tam  pan  Alexander  Robinson  z  panną  Adeline
Robinson,  był  pułkownik  Jacob  McDougal  i  panna  Harriet  McDougal,  a  także  sędzia
Jeremiah Butler z młodym Bushro-dem Butlerem. Przeważnie byli to ich główni przywódcy,
noszący  wspaniałe  turbany  i  szale  i  ubierający  się  jak  sam  Wielki  Mogoł,  a  ich  rodziny
również. Ale gdy poznaliśmy ich bliżej i polubiliśmy, nie byli to już dla nas pan ani sędzia,
nic z tych rzeczy, a tylko Ellech, Addy, Jake oraz Hattie, Jerry, Buck i tak dalej.

No i wiecie, im bardziej zżyjecie się z ludźmi, wczujecie się w radości i smutki, tym

bliżsi i drożsi wam się potem stają. Toteż my nie byliśmy tacy znów chłodni czy obojętni jak
większość podróżnych; traktowaliśmy ich bardzo przyjaźnie i życzliwie, starając się brać
udział we wszystkim, co tylko u nich się działo, a karawana mogła na nas polegać, że zawsze
będziemy pod ręką, obojętnie, co by się stało.

Kiedy się rozkładali obozem, my też obozowaliśmy, i to dokładnie nad nimi, jakieś tysiąc

czy tysiąc dwieście stóp wyżej. A kiedy coś jedli, jedliśmy i my, i w ich towarzystwie było
tak jakoś bardziej po domowemu. Tego wieczoru, gdy wyprawiali wesele, bo Buck żenił się z
Addy, wbiliśmy się na to przyjęcie w najsztywniej krochmalone koszule profesora, a kiedy
oni tańczyli, my u siebie na górze też żeśmy sobie trochę pohasali.

Lecz nic nie zbliża bardziej niż smutek i zmartwienie, a jeśli o nas idzie, tym

zmartwieniem był pogrzeb. Odbył się następnego ranka po weselu, zaraz wczesnym świtem.
Nie znaliśmy zmarłego i nie należał do tamtej naszej paczki, ale tak czy owak był przecież
członkiem karawany, a to już wystarczyło, i nikt chyba nie wylewał jeszcze tak szczerych łez
jak te, które kapały na niego od nas z góry, z wysokości tysiąca stu stóp.

Tak, rozstanie z tą właśnie karawaną okazało się o wiele bardziej gorzkie niż z innymi,

które właściwie były nam całkiem obce, a w każdym razie aż tak się z nami nie zżyły. Bo
tych tutaj poznaliśmy jeszcze za życia, polubiliśmy ich, a teraz nie mogliśmy w żaden sposób
zaradzić, żeby śmierć nie sprzątnęła nam ich sprzed nosa, osamotniając nas do reszty, do tego

w samym środku ogromnej pustyni. I był to tak wielki ból, że wolelibyśmy nie zaprzyjaźniać
się już z nikim więcej w czasie tej podróży, bo a nużby nam przyszło potem go utracić.

Jakoś ani rusz nie mogliśmy przestać o nich mówić, bo nieboszczycy bez przerwy tkwili

nam  w  pamięci  i  wyglądali  dokładnie  tak,  jak  za  życia,  gdy  jeszcze  byli  cali  i  szczęśliwi.
Widzieliśmy  ich,  jak  maszerują  gęsiego,  a  groty  włóczni  połyskują  w  słońcu;  widzieliśmy
także,  jak  dromadery  ciężko  kroczą  przed  siebie,  mieliśmy  przed  oczyma  tamten  ślub  i
pogrzeb,  ale  najczęściej  wspominaliśmy  ich  modlitwy,  albowiem  modląc  się  nie  pozwalali,
żeby  im  cokolwiek  w  tym  przeszkadzało.  Ilekroć  tylko  słyszeli  wezwanie  do  modłów  —  a
działo się to parę razy dziennie — natychmiast przystawali, zwracali się twarzami na wschód,
odchylali głowy do tyłu, rozkładali ręce, a potem cztery  albo  i  pięć razy  padali na kolana..'
Później kłaniali się nisko, bijąc czołem o ziemię.

Ale to nie było zbyt dobre, tak stale ich wspominać, choćby nie wiem jak drodzy byli

nam za życia i kochani po śmierci, bo to i tak na nic by się W końcu nie zdało, a tylko
wpędzało nas w niepotrzebny smutek. Jim postanowił sobie, że będzie teraz prowadził bardzo
przykładne życie, aby móc się zobaczyć z nimi w lepszym świecie, a Tomek siedział jak
trusia i nie powiedział mu nawet, że przecież tamci byli mahometanami. Nie było sensu go
rozczarowywać, bo i bez tego czuł się dosyć podle.

Następnego ranka byliśmy już trochę weselsi, bo wyspaliśmy się jak nie wiem co. Piasek

jest chyba najwygodniejszym łóżkiem na świecie i nie rozumiem właściwie, dlaczego każdy
nie miałby sobie takiego zafundować. A poza tym jest świetnym balastem; nigdy jeszcze
przedtem balon nie żeglował tak spokojnie i pewnie w powietrzu.

Tomek przypuszczał, że tego piachu mamy chyba ze dwadzieścia ton i zastanawiał się, co

by z nim można zrobić. Był to pierwszorzędny piasek i wyrzucanie go nie miałoby sensu. I
wtedy Jim zapytał:

— Paniczu Tomku, a czy nie można by go zabrać do domu i opylić? Ile czasu by nam

zabrał powrót?

— To zależy, jaką drogą byśmy polecieli.
— No bo, paniczu, tam, w domu, to on będzie wart po ćwierć dolara za furę, a tutaj mamy

chyba ze dwadzieścia fur, nie? Ile to będzie razem?

— Pięć dolarów.
— Dalibóg, paniczu Tomku, no to suńmy czym prędzej do domu. To przecież chyba

więcej niż po półtora dolara na głowę, czy nie tak?

— I owszem.
— Hm, jeśli to nie jest najtańszy w świecie sposób robienia pieniędzy, to niech mnie

licho porwie! One zwyczajnie spadły nam wprost z nieba i nic nas nie kosztowały, ani
odrobiny pracy. No to, paniczu Tomku, jedźmy jak najszybciej.

Ale Tomek nad czymś rozmyślał; był tak podniecony i zajęty obliczaniem czegoś, że

wcale go nie słuchał. Lecz zaraz potem zawołał:

— Pięć dolarów! No jasne! Widzicie, ten piasek jest wart... wart... ciężkie pieniądze.
— Jakże to, paniczu Tomku? No, powiedz, powiedzże wreszcie, złociutki!
— Hm, gdy tylko ludzie się zwiedzą, że jest najprawdziwszy piasek z prawdziwej Sahary,

to każdy zaraz zapragnie mieć go choć trochę dla siebie i trzymać go we flakoniku na
etażerce, z nalepką, że to taka próbka na pokaz. A my musimy go tylko poprzesypywać do
tych flakoników i później zasuwać po całych Stanach, żeby upłynniać to po dziesięć centów
za sztukę. Mamy tu, w tej gondoli, piasek wartości dziesięciu tysięcy dolarów.

Jim i ja z tej wielkiej radości od razu potraciliśmy głowy i zaczęliśmy wrzeszczeć:

Juhuhu! i Hurra! a Tomek mówił dalej:

— I możemy stale tutaj wracać, ładować piach i tak parę razy pod rząd, dopóki nie

przewieziemy całej tej pustyni i nie przehandlujemy jej kawałek po kawałku, a przy tym nie
będziemy mieli żadnej konkurencji, bo cały ten interes opatentujemy.

— Mój Boże — powiedziałem — będziemy tak bogaci, jak ten tam król Kreozot. No nie,

Tomku?

— Tak, ale chodzi ci zapewne o Krezusa. Ha, tamten derwisz poszukiwał skarbów w

jakiejś niedużej górce, a nie wiedział, że przeszedł całe dziesięć mil depcząc przy tym po
innych najprawdziwszych skarbach. Był bardziej ślepy niż tamten poganiacz, kiedy się
rozstawali.

— Paniczu Tomku, a ile tak to wszystko do kupy może być warte?
— Tego jeszcze nie wiem. Trzeba by wszystko dobrze wykalkulować, a to nie takie

proste, bo to ponad cztery miliony mil kwadratowych piachu, licząc po dziesięć centów za
flakonik.

Jim strasznie się już zapalił, ale to go trochę przygasiło, toteż pokręcił głową i

powiedział:

— Paniczu Tomku, nie możemy sobie przecież pozwolić na tyle tych flakoników...

Nawet sam król by się na coś takiego nie porwał. Lepiej nie zabierajmy aż całej pustyni, bo
takie flakoniki nas zrujnują, to pewne.

Podniecenie Tomka także przygasło i myślałem, że też chodzi mu o te flakoniki, ale gdzie

tam. Siedział, rozmyślał nad czymś i coraz bardziej zwieszał nos na kwintę, aż w końcu
powiedział:

— Chłopcy, ten numer nam nie przejdzie, dajmy sobie z tym spokój.
— A to niby dlaczego, Tomku?
— Bo trzeba by płacić cło.
Nie mogliśmy się w tym z Jimem ani rusz połapać. Toteż zapytałem:
— No i co z tym cłem, Tomku? Bo jeżeli nie da się od tego wymigać, to niby czemu nie

mielibyśmy zapłacić i już? Chyba da się to zrobić?

Lecz on na to powiada:
— Och, to nie takie proste. To poważny podatek. Ilekroć tylko przekraczacie granicę

państwową  —  no  wiecie,  jakby  sam  skraj  państwa  —  trzeba  przejść  przez  urząd  celny;
przychodzą  różni  urzędnicy  państwowi,  grzebią  w  waszych  rzeczach  i  nakładają  duży
podatek, który oni nazywają obowiązkiem celnym, że to niby ich obowiązek zrujnować was
do cna, a jeżeli byście tego nie zapłacili, wtedy położą łapę na waszym piasku. Powiadają, że
jest to konfiskata, ale nikomu nie zamydlą oczu, bo przecież chodzi o to, żeby po prostu coś
świsnąć,  i  to  chyba  wszystko,  co  by  się  dało  na  ten  temat  powiedzieć.  Gdybyśmy  tak
spróbowali wieźć piasek tą drogą, którą teraz lecimy, musielibyśmy aż do znudzenia przełazić
przez różne płoty... Po prostu granica za granicą... Egipt, Arabia, Indie i tak dalej, i wszędzie
tam przygrzmociliby nam cło, a więc sami widzicie, że nie będziemy mogli lecieć dalej tym
kursem.

— To nic, Tomku — powiadam. — Możemy przecież po prostu przelecieć nad tymi ich

zakichanymi granicami i co nam wtedy zrobią?

Spojrzał na mnie ze smutkiem i rzekł bardzo poważnie:
— Hucku Finnie, czy sądzisz, że to byłoby uczciwe? Nienawidzę tego rodzaju gadania.

Nie odezwałem się

więc ani słowem, a on ciągnął swoje:
— Ale tę drugą drogę też mamy zamkniętą. Gdybyśmy zawrócili, jest jeszcze urząd celny

w Nowym Jorku, i to gorszy niż tamte razem wzięte. A biorąc pod uwagę ładunek, który
wieziemy...

— To co?
— Hm, przecież nikt nie potrafi wyhodować saharyjskiego piasku w środku Ameryki, to

chyba jasne. A skoro go tam nie ma, to oclą go na jakie sto czterdzieści tysięcy procent, bo
przecież wieziesz piach z kraju, gdzie jest go dużo.

— Tomaszu Sawyerze, w tym nie ma ani krzty sensu.
— A kto mówi, że jest? To do mnie o to masz pretensje, Hucku Finnie? Poczekaj, aż

najpierw powiem, że w czymś jest cała fura sensu, zanim oskarżysz mnie, że właśnie tak
powiedziałem.

— W porząsiu. Wiedz, że bardzo nad tym boleję i przepraszam. Mów dalej.
A Jim zapytał:
— Paniczu Tomku, a czy oni ładują to cło na wszystko, czego akurat nie ma w Ameryce,

i nawet nie zwracają uwagi, o jaką rzecz idzie?

— Tak, tak właśnie robią.
— Paniczu Tomku, a czy błogosławieństwo boskie nie jest najcenniejszą rzeczą, jaka

może być na świecie?

— Jest.
— Czy kaznodzieja nie staje na ambonie i nie udziela go ludziom?
— Owszem.
— A skąd ono pochodzi?
— No, z nieba.
'— O, to, tę! To święta prawda, masz całkowitą rację, mój kochany! Ono bierze się z

nieba, a to jest przecież bardzo zagraniczny kraj! A więc powiedz mi teraz, czy oni nakładają
jakiś tam podatek na to błogosławieństwo?

— Nie, nie nakładają.
— Oczywiście, że nie, i teraz chyba jasne, że się mylisz. Bo oni przecież nie. mogliby

nałożyć żadnego podatku na taki towar jak piasek, którego w końcu nie każdy potrzebuje,
jeżeli nie każą go nawet płacić za coś, co jest najlepszą rzeczą na świecie, bez której nikt nie
mógłby się obejść.

Zapędził Tomka Sawyera w kozi róg, a Tomek również pojął, że Jim przygwoździł go

tak, że teraz ani ręką, ani nogą. Próbował się jakoś wykręcać, mówił, że o tym podatku
pewnie zapomnieli, ale jak nic przypomną sobie o nim w czasie najbliższego posiedzenia
Kongresu i wtedy go nałożą, tyle że było to jednak bardzo kiepskie wyjście i on doskonale
zdawał sobie z tego sprawę. Powiedział, że nie ma żadnej zagranicznej rzeczy, która by nie
była w ten sposób opodatkowana, a jak wszystko, to wszystko, więc na-to też nałożą, bo taka
już jest główna zasada polityków. Toteż obstawał przy swoim, że przegapili td nienaumyślnie
i że na pewno zrobią, co w ich mocy i wszystko uregulują, zanim ich ktoś na tym przyłapie i
wyśmieje.

Ale ja już przestałem się tym interesować, bo skoro się okazało, że nie będziemy mogli

przywieźć naszego piasku, bardzo nas to obydwu z Jimem przygnębiło. Tomek próbował nas
jakoś rozweselić, powiadał, że wymyśli jakiś inny szwindel, który będzie tak samo dobry jak
ten, a może nawet i lepszy, ale to wszystko na nic się nie zdało, bo nie mogliśmy uwierzyć, że
ktoś mógłby wymyślić lepszy interes jak tamten z piaskiem. I bardzo trudno było się z tym
pogodzić; jeszcze do niedawna byliśmy tacy bogaci, mogliśmy nawet kupić sobie jakiś kraj,
założyć  w  nim  królestwo,  a  wtedy  żylibyśmy  tam  bardzo  szczęśliwi  i  wszyscy  by  nas
ogromnie szanowali, a teraz byliśmy znowu biedni i żałośni, z tym całym ładunkiem piasku, z
którym właściwie nie wiedzieliśmy, co począć. Bo ten piasek wyglądał przedtem tak ślicznie,
zupełnie  jak  szczere  złoto  i  prawdziwe  diamenty,  był  taki  mięciuteńki,  jedwabisty,
przyjemny,  tyle  że  teraz  nie  mogłem  już  na  niego  patrzeć,  bo  aż  mnie  od  tego  mdliło  i

wiedziałem, że nigdy więcej nie zaznam spokoju, dopóki się go nie pozbędziemy i nie zniknie
stąd najmniejszy choćby ślad tego, co mogłoby nam jeszcze przypominać, jak wiele mieliśmy
i jak nisko przyszło nam później upaść. A tamci dwaj czuli dokładnie Jo samo co ja. Mogłem
być tego pewien, bo się rozchmurzyli, gdy w końcu powiedziałem:

— Wywalmy to śmiecie za burtę.
Mieliśmy przed sobą ładny kawał roboty, roboty co się zowie. Więc Tomek rozdzielił ją

po sprawiedliwości, zależnie od tego, ile kto z nas miał siły. Powiedział, że on i ja wywalimy
po jednej piątej tego piachu, za to Jim aż trzy piąte. Ten podział nie za bardzo przypadł
Jimowi do gustu. Powiedział:

— No pewnie, jestem tu najsilniejszy i chętnie zrobię tak, jak tam wyrachowaliście, ale,

paniczu Tomku, tak sobie miarkuję, że, dalibóg, chyba za wiele zwalasz na starego Jima. No
bo jakże to?

— Wcale nie o to mi chodziło, Jim, ale spróbuj może sam to jakoś rozdzielić, a wtedy

zobaczymy.

I Jim wymyślił, że będzie najsprawiedliwiej, jeżeli ja i Tomek odwalimy każdy po jednej

dziesiątej roboty. Wtedy Tomek odwrócił się do nas plecami, żeby go nikt nie widział, i
zaczął się aż trząść ze śmiechu, który — mogłoby się wydawać — potoczył się przez Saharę
ku samiuteńkim brzegom Atlantyku, skąd przylecieliśmy. Później odwrócił się znów w naszą
stronę i powiedział, że to całkiem dobry układ, toteż jeżeli Jim jest z niego zadowolony, to i
my zgadzamy się na wszystko. A Jim powiedział, że jest.

Więc Tomek odmierzył nasze dwie dziesiąte części, a całą resztę zostawił Jimowi. Jim

zaś, kiedy zobaczył, jaka to. różnica i jak straszliwa ilość piachu przypadła mu w udziale,
zdziwił się bardzo i stwierdził, że owszem, niezwykle jest z tego kontent, że wybronił się w
porę i kazał zmienić tamten pierwszy układ, choć nawet jeszcze i teraz, jak na jednego, to
dostał cokolwiek za dużo. Tak mu się przynajmniej wydaje.

I wtedy wzięliśmy się do dzieła. Bardzo ciężko nam było pracować w tej spiekocie; tak

ciężko, że musieliśmy się wzbić nieco wyżej, gdzie było chłodniejsze powietrze, bo inaczej to
chyba  byśmy  nie  wytrzymali  tego  żaru.  Ja  i  Tomek  pracowaliśmy  na  zmianę  i  kiedy  jeden
machał  łopatą,  to  drugi  odpoczywał.  Ale  nie  było  komu  zluzować  starego  biednego  Jima,
toteż harował tak ostro, że chyba cała ta część Afryki zupełnie zwilgotniała, tak się pocił. Nie
mogliśmy nawet przyłożyć się jak trzeba do roboty, bo pękaliśmy ze śmiechu, za to Jim przez
cały  czas  się  złościł  i  chciał  koniecznie  wiedzieć,  co  nas  tak  bardzo  śmieszy,  dlatego  też
musieliśmy wymyślać przeróżne historie na wytłumaczenie, co wychodziło nam jednak dość
nędznie,  ale  jakoś  tani  wystarczało  i  Jim  się  nie  połapał.  W  końcu,  kiedy  już  było  po
wszystkim,  zdawało  nam  się,  że  lada  moment  padniemy,  i  to  nie  od  mozołu,  a  od  tego
śmiechu.  Jim  także  coraz  gorzej  trzymał  się  na  nogach,  choć  to  było  z  wysiłku,  i  wtedy
zaczęliśmy go kolejno zmieniać. A on był nam za to wdzięczny jak nie wiem co; przysiadał
na  okrężnicy,  wycierał  pot,  dyszał,  sapał  i  mówił,  jacy  to  niby  my  jesteśmy  dobrzy  dla
biednego  starego  czarnucha  i  że  dopóki  żyje,  nie  zapomni  nam  tego.  Bo  on  zawsze  był
najwdzięczniejszym  czarnuchem  na  świecie,  gotowym  się  odwdzięczać  za  najdrobniejszą
nawet  rzecz,  jaką  dla  niego  ktoś  zrobił.  I  był  czarnuchem  tylko  tak,  z  wierzchu,  bo  co  się
tyczy tego, co tam w środku, był równie biały jak my.

ROZDZIAŁ XII

Jim odpiera oblężenie

Parę następnych posiłków mieliśmy cokolwiek piaszczystych, tyle że to nie robi żadnej

różnicy, gdy człowiek jest naprawdę głodny. No a kiedy nie jest, to wtedy i tak właściwie nie
ma żadnej przyjemności z jedzenia, więc trochę tam piasku w mięsie nie jest żadnym
kłopotem, przynajmniej ja tak to widzę.

Później, żeglując kursem na północny wschód, dostaliśmy się wreszcie na wschodni skraj

pustyni. W dole, tuż na granicy piachów, w łagodnym różowym świetle zobaczyliśmy nagle
trzy małe strome dachy, coś jak gdyby namioty, i wtedy Tomek powiedział:

— To piramidy egipskie.
Jego słowa sprawiły, że serce załomotało mi mocniej. Bo rozumiecie, widziałem,, je na

całej furze obrazków, słyszałem chyba ze sto razy, jak o nich mówiono, a jednak tak
podjechać do nich ni z tego, ni z owego i móc się jeszcze przekonać, że to te prawdziwe, a nie
na obrazkach, to w końcu aż zapiera człowiekowi dech w piersi. I, dziwna sprawa, im więcej
słyszysz o jakiejś wielkiej, sławnej i wspaniałej rzeczy lub osobie, tym bardziej upodabnia ci
się ona w końcu, że się tak wyrażę, do snu; jest czymś w rodzaju ogromnego, niewyraźnego i
falującego kształtu, nakreślonego jakby tylko przez księżycową mgiełkę. Bo też wydaje się,
że nie ma w niej nic konkretnego. Tak właśnie jest na przykład z Jerzym Waszyngtonem albo
z piramidami.

A poza tym to, co o takich rzeczach ludzie mówili, zawsze zdawało mi się trochę

naciągane. Jednego razu przyszedł do szkółki niedzielnej pewien jegomość, pokazał zdjęcia
piramid,  wygłosił  całą  mowę  i  powiedział,  że  największa  piramida  zajmuje  aż  trzynaście
akrów ziemi  i  ma prawie pięćset  stóp  wysokości;  ot,  taka stroma  góra, cała wybudowana z
olbrzymieli kamieni, wielkich niczym komoda i ułożonych w tak równiutkich warstwach, jak
stopnie schodów. Trzynaście akrów, prawie cała farma, i to tylko pod jedną chałupę! Gdybym
tego nie słyszał akurat  w szkółce niedzielnej, uznałbym, że to bujda.  I kiedy wyszedłem na
zewnątrz, byłem już tego pewien. A tamten mówił jeszcze, że w piramidzie jest dziura; można
tam  wejść  ze  świeczką  i  takim  bardzo  długim,  spadzistym  tunelem  przedostać  się  aż  do
wielkiego  pokoju  w  samym  brzuchu  tej  kamiennej  góry,  i  znaleźć  kamienną  skrzynię  z
ukrytym królem w środku, który liczy już sobie cztery tysiące lat. A ja powiedziałem sobie
wtedy,  że  to  już  jawne  łgarstwo,  bo  nawet  sam  Matuzalem  nie  był  taki  stary,  więc  jeśli
zechcą, niech mi przyniosą tego króla tutaj, a jeśli to prawda, to gotów jestem go zjeść.

Kiedy przybliżyliśmy się trochę, spostrzegliśmy wówczas, że żółte piaski kończą się

nagle  długą,  prostą  krawędzią,  co  najmniej  jak  koc,  do  którego  —  tak  skraj  -do  skraja  —
przyczepiono  by  szerokie,  jaskrawozielone  pola  przecięte  jakąś  krętą,  wężowatą  wstążką.
Tomek powiedział, że to właśnie Nil. To spowodowało, że serce znów zabiło mi mocniej w
piersi,  ponieważ  Nil  był  następną  rzeczą,  co  do  której  nie  bardzo  byłem  przekonany,  że
istnieje naprawdę. Lecz za to mogę wam powiedzieć coś zupełnie innego, co teraz stało się
dla  mnie  całkiem  pewne,  i  to  na  mur:  jeżeli  powałęsacie  się  przeszło  trzy  tysiące  mil  po
żółtych  piachach  migoczących  w  upale,  tak  że  aż  oczy  łzawią  od  samego  patrzenia,  i
spędzicie w ten sposób większą część tygodnia, to kiedy wreszcie ujrzycie pierwszy zielony
spłacheć  ziemi,  który  ni  stąd,  ni  zowąd  przypomni  wam  o  domu,  wtedy  oczy  znów  zaczną
wam łzawić, tym razem ze wzruszenia.

Tak właśnie było ze mną i z Jimem.
A kiedy byliśmy tuż, tuż, Jim jakoś nie mógł uwierzyć, że oto patrzy na ziemię egipską;

nie chciał się znaleźć nad nią stojąc wyprostowany, lecz upadł na kolana, zdjął kapelusz i
mówił, że nie wypada byle biednemu czarnuchowi przybywać w żaden inny sposób w takie
miejsca, gdzie żyli Mojżesz, Józef, Faraon i inni prorocy. Był prezbiterianinem i najbardziej
szanował Mojżesza, który — jak mówił — także był prezbiterianinem. Bardzo się tym
wszystkim wzruszył i wygadywał:

—r Oto ziemia egipska, prawdziwa egipska ziemia, i oto jest mi ją dane oglądać na

własne oczy! A oto rzeka, co przemieniła się w rzekę krwi! Patrzę na tę samą ziemię, na którą
spadły plagi, wszy, żaby, grad i inna szarańczą, gdzie pomazano drzwi, a Anioł Pański
przybył śród mroków nocy i wyrżnął pierworodnych synów całego Egiptu. O, nie, stary Jim
niczym sobie nie zasłużył, by dożyć takiej chwili!

I wówczas zwyczajnie się wzruszył i płakał rzewnymi łzami, tak bardzo był wdzięczny.

Obaj z Tomkiem nie mogli się nagadać; Jim aż płonął ę, gorączki, gdyż cała ta ziemia pełna
była przeróżnych śladów wielkiej historii, bo to i Józef z braćmi, Mojżesz ukryty w trzcinach,
i Jakub przybywający do Egiptu, aby zakupić ziarno, i srebrny kubek w worku czy wszystkie
te  inne  bardzo  ciekawe  sprawy.  Tomek  też  był  niezmiernie  podniecony,  ponieważ  właśnie
tutaj  rozgrywały  się  te  historie,  które  z  kolei  jego  bardzo  ciekawiły;  te  o  Nuredinie  i
Bedredinie  i  jakichś  tam  koszmarnych  olbrzymach,  sprawiające,  że  wełnista  czupryna  Jima
wprost stawała dęba, a ja i tak co najmniej połowie tych jegomościów z Tysiąca i Jednej Nocy
—  co  chwalili  się  dokonaniem  różnych  niesamowitych  wyczynów  —  najzwyczajniej  nie
wierzę.

A później spotkało nas rozczarowanie, gdyż uniosły się poranne mgły i nie byłoby

najmniejszego sensu tak nad nimi żeglować, bo wtedy z całą pewnością minęlibyśmy Egipt,
toteż  doszliśmy  do  wniosku,  iż  najlepiej  będzie  skierować  balon  według  strzałki  kompasu
dokładnie  w  to  miejsce,  gdzie  przed  naszymi  oczami  to  pojawiały  się,  to  znowuż  znikały
piramidy,  a  potem  zjechać  jak  najniżej  i  lecieć  tuż  przy  ziemi,  mając  przez  cały  czas  oczy
szeroko otwarte. Tomek przykręcił zawór helu, ja stałem obok, gotów rzucić kotwicę, a Jim
siedział  okrakiem  na  dziobie  i  gmerał  wzrokiem  we  mgle,  ażeby  w  porę  dostrzec
niebezpieczeństwo.  Lecieliśmy  dość  żwawo,  chociaż  nie  za  szybko,  a  mgła  coraz  bardziej
gęstniała i w końcu zsiadła się tak, że Jim wydawał się teraz dziwnie niewyraźny, strzępiasty i
przydymiony. Było bardzo spokojnie, więc rozmawialiśmy po cichu, trochę podenerwowani.
Co jakiś czas Jim wykrzykiwał:

— Troszeczkę wyżej, paniczu Tomku, ociupinkę go w górę! — I podskakiwaliśmy stopę

czy dwie do góry, a wtedy balon  prześlizgiwał  się tuż nad płaskim dachem  glinianej  chaty,
gdzie ludzie, co tam właśnie spali, zaczynali się dopiero kokosić w legowiskach, przeciągać i
ziewać.  A  raz  to  jakiś  poczciwiec  wstał  nawet  na  nogi,  by  móc  się  lepiej  przeciągnąć  i
wyziewać  do  woli,  więc  szturchnęliśmy  go  w  plecy,  aż  się  rozłożył  na  dachu  jak  długi.
Wreszcie,  gdzieś  po  godzinie,  gdy  w  dalszym  ciągu  trwała  jeszcze  martwa  cisza,  a  my
wstrzymując  oddech  nadstawialiśmy  ucha  czujni  na  każdy  dźwięk,  mgła  —  jakoś  tak
znienacka — znacznie się przerzedziła, Jim zaś wykrzyknął nagle, straszliwie przerażony:

— Ojej, na litość Boską, cofnijcie ten balon, bo lezie prosto na nas największy olbrzym z

tej tam Jednej Nocy! — i zwalił się na dno łodzi.

Tomek dał całą wstecz, a gdyśmy zwolnili biegu i wreszcie przystanęli, nad okrężnicą

zajrzała do środka ni stąd, ni zowąd jakaś ludzka twarz, wielka jak nasz dom w miasteczku, a
w dodatku wyglądało to tak, jak gdyby dom wybałuszył na nas swoje okna. Grzmotnąłem na
dno łodzi i chyba umarłem. I musiałem tak leżeć, martwy i nieprzytomny, chyba z jaką
minutę albo nawet więcej, a gdy przyszedłem do siebie, ujrzałem; że Tomek wczepił hak

naszej kotwicy w dolną wargę olbrzyma i, zatrzymawszy balon nieruchomo w miejscu,
odchylił głowę do tyłu i uważnie wpatrywał się w tę straszliwą twarz.

Jim ukląkł, złożył ręce, spoglądał błagalnym wzrokiem na tamtą okrutną bestię i poruszał

wargami, jakkolwiek nie był w stanie wydusić z siebie najcichszego dźwięku. Spojrzałem
tylko raz, tak ukradkiem, i znów gotów byłem zemdleć, ale Tomek powiedział:

— On nie jest żywy, wy głupcy! To zwyczajny sfinks!
Nigdy się jeszcze nie zdarzyło, żeby Tomek wydawał nam się jakiś taki mały, zupełnie

jak mucha. Ale to wszystko dlatego, że ta głowa olbrzyma była wielka i okropna. Okropna,
tyle że już nie taka znów przerażająca, bo teraz widać było, że ma szlachetną, trochę smutną
twarz, i zupełnie jakby nie zwracała na nas najmniejszej uwagi, lecz rozmyślała o innych,
dużo ważniejszych sprawach. Była cała z kamienia, z czerwonawego kamienia, a nos i uszy
miała obtłuczone, dlatego wyglądała cokolwiek żałośnie i nawet zrobiło mi się jej jeszcze
bardziej żal.

Cofnęliśmy się kawałek, opłynęliśmy tę całą postać dookoła, przelecieliśmy także ponad

nią i teraz wydała nam się po prostu wspaniała. Była to głowa mężczyzny — a może kobiety
— połączona z lwim ciałem, długim na dwadzieścia pięć stóp, które przednimi łapami
osłaniało śliczną małą świątynkę. Wszystko, z wyjątkiem tej głowy, przez całe setki, a może
tysiące lat ukryte było pod piaskiem i dopiero ostatnio przekopali ten piach i znaleźli
świątynkę. Żeby zagrzebać taką wielką bestię, trzeba było całej fury piachu, wydaje mi się, że
chyba prawie tyle, ile by wystarczyło na przysypanie całego parostatku.

Wysadziliśmy Jima na samym czubku głowy, daliśmy mu do obrony flagę amerykańską

— bo przecież znajdował się teraz na obcym terytorium — a później lataliśmy wkoło, w tę i
we w tę,  aby uzyskać to, co Tomek nazywał  proporcją, perspektywą i  specjalnym  efektem.
Jim  starał  się,  jak  umiał,  przybierał  najróżniejsze  pozy,  jakie  tylko  potrafił  wymyślić,  ale
najlepsza  była  z  pewnością  ta,  kiedy  stanął  na  głowie  i  fikał  nogami  jak  żaba.  Im  dalej
odlatywaliśmy, tym bardziej malał Jim, a ogromniał sfinks, aż w końcu Jim stał się tylko, że
tak  powiem,  małą  szpileczką  wpiętą  w  pękatą  poduchę.  Tomek  powiedział,  że  taka
perspektywa  ujawnia  właściwe  proporcje,  i  mówił  też,  że  różne  tam  czarnuchy  Juliusza
Cezara w«aden sposób nie mogły docenić, jaki on był wielki, bo przebywali za blisko niego.

A później odlecieliśmy tak daleko, że już w ogóle nie było widać Jima, za to wielka

figura wyglądała jeszcze wspanialej; spoglądała gdzieś w dal, ponad doliną Nilu, taka
spokojna, poważna i samotna. Wszystkie te nędzne małe chatki i opłotki w pobliżu zupełnie
poznikały i dookoła była już tylko miękka, szeroka przestrzeń żółtego aksamitu.

Było to odpowiednie miejsce, żeby się zatrzymać. Siedzieliśmy tam rozmyślając przez

dobre pół godziny i żaden z nas w ogóle się nie odzywał; byliśmy dziwnie uspokojeni i jacyś
poważni, gdyż pamiętaliśmy, że sfinks patrzy na tę dolinę — i to w ten sam sposób — już
parę tysięcy lat i przez cały czas rozmyśla o tych samych, pewnie okropnych sprawach, tyle
że nikt aż do dziś nie zdołał wyjaśnić, o jakich.

W końcu wziąłem lunetę i dojrzałem jakieś małe czarne kropki brykające w najlepsze po

tym aksamitnym dywanie i jeszcze inne, wspinające się na grzbiet bestii, a potem jeszcze
spostrzegłem dwa albo trzy obłoczki białego dymu, więc powiedziałem Tomkowi, żeby też
popatrzył. Zrobił to i powiedział:

— To jakieś żuki. Choć nie... Chwileczkę... O, tam do kata, wydaje mi się, że to ludzie.

No tak, to ludzie... ludzie i konie. Wciągają na grzbiet sfinksa jakąś długą drabinę... Ej, czy to
nie dziwne? A teraz próbują ją oprzeć... O! Znowu parę obłoczków dymu... To strzelby!
Huck, im chodzi o Jima!

Całą mocą statku ruszyliśmy jak burza w ich stronę. Byliśmy tam w jednej chwili i

spadliśmy na nich ze świstem, a oni poderwali się i rozpierzchli we wszystkie możliwe
strony, natomiast paru, co wspinali się po drabinie do Jima, puściło szczeble i spadło.

Unieśliśmy się w górę i znaleźliśmy Jima leżącego plackiem na czubku głowy sfinksa; dyszał
i był ledwie żywy, częściowo od wrzasków o pomoc, a częściowo ze strachu. Przez dłuższy
czas odpierał oblężenie — przez caluteńki tydzień, jak sam opowiadał, choć tak mu się tylko
zdawało  wskutek tych ataków. Strzelali  i  zasypali  go  gradem  kul,  ale nie oberwał.  A kiedy
wreszcie stwierdzili, że skoro będzie leżał i nawet nie wychyli nosa, to kule go nie dosięgną,
pobiegli  po  drabinę  i  wtedy  już  zrozumiał,  że  szybko  będzie  po  nim,  jeżeli  nie  wrócimy.
Tomek  czuł  się  dotknięty  do  żywego  i  pytał  go,  czemu  im  nie  pokazał  flagi  i  nie  rozkazał
zaprzestać w imieniu Stanów Zjednoczonych. Jim powiedział, że tak właśnie zrobił, lecz oni
nie zwracali na to najmniejszej uwagi. A wtedy Tomek oświadczył, iż doprowadzi do tego, że
całą sprawą zajmie się  Waszyngton,  a tamci  będą musieli przepraszać za obrazę flagi,  a na
dodatek  płacić  kompensatę,  jeśli  w  ogóle  zdołają  wykręcić  się  tak  tanim  kosztem.  Jim
zapytał:

— Paniczu Tomku, a cóż to takiego, ta kompensata?
— Forsa, ot co.
— No a kto ją, paniczu Tomku, w końcu dostanie?
— Cóż, my ją dostaniemy.
— A kogo niby będą musieli przepraszać?
— Stany Zjednoczone. Albo możemy to zrobić inaczej. To my, jeśli zechcemy, możemy

przyjąć przeprosiny, a rząd zabierze forsę.

— A dużo będzie tej forsy, paniczu Tomku?
— Hm, w tak poważnym przypadku jak ten będzie to chyba co najmniej po trzy dolary na

głowę, choć, czy ja wiem, może nawet więcej.

— No to już może raczej weźmiemy pieniądze i niech nie przepraszają. Czy nie o coś

takiego chodziło ci z początku? Albo i tobie, Huck?

Radziliśmy nad tym przez chwilę i doszliśmy do wniosku, że jest to wyjście równie dobre

jak każde inne, wobec czego zgodziliśmy się wziąć pieniądze. To było dla mnie zupełnie coś
nowego, więc zapytałem Tomka, czy różne kraje zawsze się przepraszają, gdy wyjdzie coś
nie tak, a on mi odpowiedział:

— Tak, małe kraje zawsze.
Żeglowaliśmy dokoła przyglądając się piramidom, to chyba zrozumiałe, ale teraz już

wzbiliśmy  się  w  górę  i  przy-siedliśmy  sobie  na  wierzchołku  największej.  I  wtedy  też
mogliśmy  się  przekonać,  że  było  dokładnie  tak,  jak  mówił  tamten  jegomość  ze  szkółki
niedzielnej. Piramida była jakby z dwóch par schodów, które u dołu zaczynały się szeroko, a
potem  zwężały  się  coraz  bardziej  i  schodziły  u  samej  góry,  tylko  że  po  tych  stopniach  nie
dałoby się wchodzić tak jak po zwyczajnych, bo każdy z nich sięgał ci aż po brodę i trzeba by
było kogoś, kto by cię z tyłu podsadzał. Tamte dwie inne piramidy nie były zbyt daleko, za to
ludzie  chodzący  pod  nimi  po  piasku  wyglądali  zupełnie  jak  pełznące  żuki.  Bośmy  się  tak
wysoko tu wdrapali.

Tomka aż rozpierała i radość, i podziw, że oto znalazł się w tak słynnym miejscu, i

mogłoby  się  zdawać,  że  aż  po  uszy  pławi  się  w  historii.  Mówił,  że  bardzo  trudno  mu
uwierzyć,  iż  stoi  teraz  dokładnie  w  tym  samym  miejscu,  z  którego  odleciał  książę  na
Spiżowym  Koniu.  To  było  w  czasach  Tysiąca  i  Jednej  Nocy,  tak  nam  tłumaczył.  Ktoś
podarował  księciu  spiżowego  rumaka  z  takim  jakby  kołkiem  nad  łopatką  i  książę  mógł  go
dosiadać, latać w powietrzu jak ptak i podróżować po calutkim świecie. A kiedy chciał nim
kierować, podkręcał tylko ten kołek i wtedy latał wysoko lub nisko albo lądował, gdzie tylko
zapragnął.

Gdy Tomek skończył już swoją opowieść, nastała jedna z tych przykrych chwil

milczenia, jakie zdarzają się wówczas, gdy ktoś wystrzeli nagle z jakimś bezczelnym

łgarstwem,  a  tobie  jest  go  najzwyczajniej  żal  i  medytujesz,  jakby  go  potraktować  możliwie
łagodnie  i  zmienić  temat  rozmowy.  Ale  utknąłeś  w  miejscu,  nie  widzisz  żadnego  wyjścia  i
zanim jeszcze zdążysz zebrać myśli, i w ogóle coś zrobić, następuje ta cisza, która właściwie
załatwia  rzecz  za  ciebie  szczędząc  ci  mitręgi.  Jim  też  był  zakłopotany  i  żaden  z  nas  nie
potrafił  wydusić  z  siebie  ani  słowa.  Ale  Tomek  przyjrzał  mi  się  spode  łba  i  wreszcie
powiedział:

— No, dobra, wyduś to wreszcie z siebie. Co o tym wszystkim sądzisz?
Powiedziałem:
— Tomaszu Sawyerze, ty przecież sam w to nie wierzysz.
— A to niby dlaczego? Cóż mi w tym przeszkodzi?
— Taka jedna drobnostka: ta historia po prostu nie mogła się wydarzyć, ot co.
— Az jakiego powodu nie mogła się wydarzyć?
— Podaj mi raczej powód, dla którego mogła.
— Sądzę, że już choćby ten oto balon dowodzi niezbicie, że tamta sprawa jest w pełni

prawdziwa.

— A to czemu?
— A to czemu! Jak żyję, nie widziałem większego durnia. A czy ten balon i tamten.

spiżowy koń nie są przypadkiem jedną i tą samą rzeczą, tyle że opatrzoną różnymi nazwami?

— Nie, pewnie, że nie. Balon to balon, a koń to po prostu koń. To coś zupełnie innego.

Może mi jeszcze powiesz, że dom i krowa to dokładnie to samo...

— Jak pragnę zdrowia, Huck, znowuś mu przysolił! Teraz już ci się nie wywinie!
— Zamknij dziób, Jim, sam nie wiesz, o czym gadasz. I Huck też dobrze nie wie. Popatrz

no, Huck, zaraz ci to wyjaśnię, tak w sam raz na twój rozum. Bo widzisz, to nie sam kształt
decyduje o tym, że jedna rzecz będzie podobna do drugiej; tu chodzi o zasadę, a zasada w obu
tych przypadkach jest dokładnie ta sama. Podumałem przez chwilę i mówię:

— Tomku, to przecież bez sensu. Zasady to bardzo dobra rzecz, ale przecież jest chyba

jasne jak słońce, że to, do czego zdolny jest balon, nie dowodzi jeszcze, że na coś podobnego
mogłaby się zdobyć i szkapa.

— Do diaska, Huck, teraz to już w ogóle nic nie chwytasz. Zastanów się choć przez

chwilę, to przecież zupełnie proste. Czy nie lecimy w powietrzu?

— I owszem.
— Doskonale. Czyż nie możemy latać wysoko albo nisko, tak jak nam się spodoba?
— No, zgoda.
— A czy nie kierujemy się tam, dokąd chcemy polecieć?
— To też.
— I czy nie lądujemy wtedy, gdy mamy ochotę, i w takim miejscu, które wybierzemy?
— Też prawda.
— A w jaki sposób uruchamiamy balon i kierujemy nim?
— Przyciskamy guziki.
— No, teraz sądzę, że to wszystko dla ciebie stało się w końcu jasne. W tamtym

przypadku latanie i sterowanie odbywało się dzięki przekręcaniu kołka. My naciskamy guzik,
książę przekręcał kołek. A więc, jak widzisz, nie ma tu ani krzty różnicy. Wiedziałem, że uda
mi się w końcu dotrzeć do twojej mózgownicy, jeżeli tylko będę dobijał się tam dość długo.

Był tak uszczęśliwiony, że zaczął pogwizdywać. Lecz my wciąż milczeliśmy, toteż

przerwał zdziwiony i zapytał:

— Spójrz no mi w oczy, Hucku Finnie! Czyżbyś ty tego jeszcze nie zrozumiał?

Powiedziałem:
— Tomaszu Sawyerze, chciałbym ci zadać parę drobnych pytań.
— No to śmiało! — odrzekł, a ja zauważyłem, jak Jim ożywił się nagle i nadstawił ucha.
— Z tego co mówisz, cała rzecz sprowadza się do guzików i kołka... reszta nie ma

znaczenia. Guzik ma taki kształt, kołek jeszcze inny, ale to nie gra w ogóle żadnej roli...

— Nie, nie gra żadnej roli, tak długo, jak oba mają w sobie taką samą moc.
— No to w porząsiu. A jaka jest wspólna siła w świeczce i w zapałce?
— Ogień.
— Taka sama w obydwu?
— Tak, taka sama.
— Dobra. Przypuśćmy teraz, że podłożę ogień pod jakąś stolarnię i użyję zapałki. Co się

stanie z tą stolarnią?

— Sfajczy się, to jasne.
— A przypuśćmy, że zechcę jeszcze podpalić tę piramidę i użyję świeczki. Czy ona też

się spali?

— No pewnie, że nie.
— Doskonale. Ogień w obu wypadkach będzie taki sam. Więc dlaczego stolarnia się f aj

czy, a piramida nie?

— Ponieważ piramida nie może się spalić.
— Ahaaa! A koń nie może fruwać!
— Ehe! Niech mnie tak coś na miejscu, jeżeli Huck go znowu nie przyskrzynił! Huck,

teraz to on już leży na obu łopatkach, mówię ci! To najzmyślniejsza pułapka, w jaką ktoś
kiedykolwiek wdepnął i jeśli ja...

Teraz już Jim aż dusił się ze śmiechu i nie mógł nic więcej wybełkotać, a Tomek o mało

nie  pękł  z  wściekłości,  kiedy  zobaczył,  że  zniszczyłem  go  tak  bezlitośnie  i  obróciłem
przeciwko  niemu  jego  własne  racje,  że  załatwiłem  go  na  cacy,  przerobiłem  w  drobny  mak,
natomiast on sam mi jeszcze w tym dopomagał. I zdołał tylko powiedzieć, że ledwie usłyszy,
jak ja i  Jim  coś tam główkujemy, to  ogarnia  go  wstyd za cały rodzaj  ludzki.  Ale ja już nic
więcej  nie  miałem  do  dodania;  to  mi  wystarczało.  Bo  kiedy  w  podobny  sposób  zyskam
przewagę nad jakąś osobą, to nie wiszę jej potem nad głową i nie kraczę bez przerwy, tak jak
to często robią niektórzy inni ludzie, bo uważam, że jeśli ja znajdowałbym się na jej miejscu,
nie  byłoby  mi  miło.  Lepiej  już  wtedy  być  wspaniałomyślnym,  tak  mi  się  przynajmniej
wydaje.

ROZDZIAŁ XIII

Po fajkę Tomka

Po pewnym czasie zostawiliśmy Jima samego, żeby sobie polatał koło piramid, a my z

Tomkiem  zleźliśmy  w  dół,  do  otworu,  którym  można  się  było  dostać  w  głąb  tunelu;
wzięliśmy  ze  sobą  parę  świeczek  i  kilku  Arabów,  i  hen,  w  samym  środku  piramidy
znaleźliśmy spore pomieszczenie, a w nim dużą kamienną skrzynię, gdzie zazwyczaj trzymali
tego  króla,  dokładnie  tak,  jak  powiedział  jegomość  ze  szkółki  niedzielnej.  Ale  teraz  już  go
tam nie było; ktoś go podwędził. Tyle że mnie to miejsce zbytnio nie ciekawiło, bo przecież
mogłyby  tam  być  jeszcze  jakieś  duchy;  rzecz  jasna,  nie  takie  już  może  świeże,  ale  ja  za
żadnymi jakoś nie przepadam.

Potem wyszliśmy i wynajęliśmy parę małych osiołków, żeby się cokolwiek przejechać,

później  znów  płynęliśmy  kawałeczek  łódką  i  znowu  na  tych  osiołkach,  aż  wreszcie
dotarliśmy  jakoś  do  Kairu,  a  cała  droga  była  tak  gładka  i  piękna,  że  trudno  sobie  lepszą
wyobrazić.  Po  obu  stronach  rosły  wysokie  palmy  daktylowe,  wszędzie  kręciły  się  nagie
dzieci,  a  ludzie  byli  tu  czerwoni  jak  miedź  i  tacy  smukli,  silni  i  przystojni.  Miasto  dosyć
ciekawe. Takie wąskie uliczki... Do licha, to były raczej zaułki niż ulice! Zupełnie zatłoczone
mężczyznami w turbanach i kobietami w zasłonach na twarzy, a wszyscy byli poubierani w
straszliwie  jaskrawe  ubrania  we  wszelkich  kolorach.  I  nic,  tylko  się  zastanawiałeś,  jakim  to
niby cudem te wielbłądy i ludzie potrafią się wymijać w takich wąskich szczelinach, ale jakoś
tam przecież w końcu się wymijali... Powiadam wam, jeden wielki bałagan i potworny jazgot.
W  sklepach  brakowało  miejsca,  żeby  się  odwrócić,  zresztą  wcale  nie  trzeba  było  tam
wchodzić;  sprzedawca  siedział  sobie  po  turecku  na  ladzie,  palił  długą,  wężowatą  fajkę  i
wszystko,  co  na  sprzedaż,  miał  w  zasięgu  ręki;  czuł  się  prawie  tak  samo  jak  na  ulicy,  bo
wielbłądy przechodząc poszturchiwały go swoimi tobołami.

Od czasu do czasu jakaś ważna osobistość przejeżdżała obok w powozie, a cudacznie

ubrani mężczyźni biegli przodem, wrzeszczeli i tłukli długimi kijami każdego, kto się w porę
nie usunął z drogi. Później zjawił się sam Sułtan jadący konno na czele orszaku, a wtedy to
już do reszty zaparło mi dech w piersi, w tak wspaniałe szaty był odziany. Wszyscy upadli na
twarz i leżeli plackiem, kiedy on przejeżdżał. Ja o tym zapomniałem, ale pewien drab pomógł
mi sobie przypomnieć. Ten, który miał najdłuższy kij i biegł na samym przedzie.

Były też jakieś kościoły, tylko że Arabowie są zanadto ciemni, by święcić niedzielę, toteż

święcą piątek i  łamią przy tym  szabat. Jeśli się chce tam wejść, trzeba zdejmować buty. W
jednym  takim  kościele  był  cały  tłum  mężczyzn  i  chłopaków;  siedzieli  sobie  grupkami  na
kamiennej  podłodze  i  podnosili  nieustanny  rwetes.  Tomek  powiedział,  że  uczą  się,  i  to  z
Koranu, uważają, że to Biblia, tyle że ludzie, którzy wiedzą lepiej, wiedzą na tyle dużo, żeby
im o tym nie mówić. Jeszcze nigdy w życiu nie widziałem takiego wielkiego kościoła, a przy
tym był tak wysoki, że gdy spojrzałeś w górę, to aż się w głowie kręciło. Nasz kościółek w
miasteczku  ani  się  do  niego  nie  umywał  i  gdyby  go  tak  wsadzić  tu,  do  środka,  ludzie  by
pewnie myśleli, że to tylko pudełko z przyborami do szycia.

Ja przede wszystkim chciałem zobaczyć derwisza, bo ciekawili mnie bardzo z powodu

tamtego gościa, co to tak okpił poganiacza wielbłądów. W tym niby kościele było ich dość
sporo; nazywali sami siebie Wirującymi Derwiszami i wirowali naprawdę, i to jeszcze jak.
Czegoś podobnego na oczy nie widziałem. Mieli na głowach wysokie kapelusze, takie jak

głowy cukru, a na sobie tylko lniane kiecki, i kręcili się w kółko, w kółko i w kółko, bez
przerwy, jak te bąki, a wtedy kiecki wznosiły im się sztywno w klosz i była to najpiękniejsza
scena, jaką mi się w życiu zdarzyło oglądać. Czułem się prawie jak pijany patrząc na to całe
widowisko. Tomek powiedział, że oni wszyscy są muzułmanami, a kiedy spytałem go, kto to
jest muzułmanin, odpowiedział, że to taka osoba, która nie jest prezbiterianinem. A więc w
Missouri jest ich całe mnóstwo, choć ja nic o tym wcześniej nie wiedziałem.

Nie zobaczyliśmy nawet połowy tego, co było do zobaczenia w Kairze, bo Tomek aż

wyłaził  ze  skóry,  żeby  dopaść  jakiegoś  osławionego  w  historii  miejsca.  Strasznie  się
umordowaliśmy  szukając  spichlerza,  w  którym  Józef  zgromadził  zboże  na  czas  głodu,  a
gdyśmy  go już znaleźli, to  właściwie nie było  nawet  na co patrzeć, taka to była zmurszała,
waląca się rudera. Ale Tomek był zadowolony i więcej robił wokół tego zamieszania, niż ja
bym  narobił,  nawet  gdybym  wlazł  stopą  na  sterczący  gwóźdź..  A  jak  w  ogóle  wyszukał  to
miejsce, to już nie na moją głowę. Zanim tameśmy dotarli, minęliśmy chyba ze czterdzieści
takich samych ruder i dla mnie każda byłaby akurat w sam raz, ale on musiał trafić dokładnie
na tę właściwą. Nigdy nie widziałem nikogo tak skrupulatnego jak Tomek Sawyer. A gdy już
napotkał  odpowiedni  spichlerz,  rozpoznał  go  tak  łatwo,  jak  ja  bym  pewnie  rozpoznał  moją
drugą  koszulę,  gdybym  ją  miał.  Tyle  że  nie  potrafił  mi  nawet  powiedzieć,  jak  się  w  tym
połapał, bo byłoby to dla niego równie trudne, jak nauczyć się fruwać. Sam to tak określił.

Potem zmitrężyliśmy sporo czasu szukając domu, gdzie mieszkał chłopiec, który

podpowiedział  kadiemu,  jak  porównać  naczynie  pełne  starych  i  świeżych  oliwek.  Tomek
mówił, że to też z Tysiąca i Jednej Nocy i że opowie o tym Jimowi i mnie, gdy tylko trafi się
sposobność. No, cóż, szukaliśmy  go  i  szukaliśmy, aż w końcu zdawało mi się, że padnę ze
zmęczenia,  i  chciałem,  żeby  Tomek  dał  już  sobie  spokój,  przyjechał  następnego  dnia,  najął
kogoś,  kto  dobrze  zna  miasto  i  umie  mówić  po  missouryjsku,  i  poszedł  prosto  do  tamtego
miejsca, ale nie, on sam je chciał odnaleźć i nic innego mu nie odpowiadało. Więc brnęliśmy
tak  dalej.  Aż  wreszcie  przytrafiła  nam  się  najniezwyklejsza  rzecz,  z  jaką  tylko  miałem  w
życiu do czynienia. Bo okazało się, że ten dom się rozleciał... rozleciał się już całe setki lat
temu... i to zupełnie... Została po nim tylko jedna gliniana cegła. Hm, nikt by nie uwierzył, że
chłopak z dzikiej głuszy nad Missouri, który nigdy przedtem nie był jeszcze w tym mieście,
przyjdzie,  odszuka  odpowiednie  miejsce  i  znajdzie  tę  cegłę,  lecz  Tomek  Sawyer  tego
wszystkiego dokonał. Wiem,' bo cały czas byłem przy nim i widziałem. Nie opuszczałem go
ani  na  krok  i  zobaczyłem,  jak  spostrzegł  tamtą  cegłę  i  jak  ją  rozpoznał.  Do  licha,  mówię
sobie, jak on na to wpadł? Czy jest aż taki mądry, czy też po prostu ma nosa?

Ale cóż, oto fakty, dokładnie tak, jak się to wszystko stało. Niech każdy tłumaczy to sobie

na  swój  własny  sposób.  Ja  tam  już  sporo  nad  tym  rozmyślałem  i  moim  zdaniem  to  tylko
częściowo  sprawa  wiedzy,  lecz  w  znacznie  większej  części  zasługa  jego  nosa.  A  mówię  to
dlatego, że Tomek wpakował tę cegłę do kieszeni, by — kiedy wróci do domu — oddać ją do
muzeum wraz ze swoim nazwiskiem i opisem. Tyle że, ja wyciągnąłem mu ją i wsunąłem tam
inną,  dość  nawet  podobną,  a  on  się  nie  połapał,  choć  trochę  się  różniła.  I  to  już  chyba
rozwiązuje sprawę, że chodzi tu nie tyle o wiedzę, co o i n s t y k. To i n s t y k powiedział
mu,  gdzie  się  dokładnie  znajduje  to  miejsce,  w  którym  była  cegła,  toteż  rozpoznał  ją  tylko
dzięki  miejscu,  a  nie  po  wyglądzie.  Bo  gdyby  tu  chodziło  o  wiedzę,  a  nie  o  i  n  s  t  y  k,
połapałby się przecież oglądając tę cegłę po raz drugi, a on nic. Wygląda więc na to, że mimo
tych wszystkich bajdurzeń, ile to niby korzyści płynie z wiedzy, i n s t y k jest od niej wart
czterdzieści razy więcej, bo nigdy się nie myli. Jim też jest tego zdania.

Kiedy wróciliśmy, Jim opuścił się niżej i zabrał nas na pokład, a tam był już jakiś młody

mężczyzna w czerwonej mycce z frędzelkiem,  w pięknym jedwabnym kaftanie i bufiastych
spodniach, a do tego obwiązany w pasie szalem, za który miał zatknięte dwa pistolety. Mówił
po  angielsku  i  chciał  się  wynająć  jako  przewodnik,  ażeby  nas  poprowadzić  do  Mekki  i
Medyny,  do  Afryki  Środkowej  lub  gdzie  tylko  zechcemy,  w  zamian  za  utrzymanie  i  pół

dolara dziennie. Więc zabraliśmy go i ruszyliśmy przed siebie włączając urządzenie. I zanim
jeszcze  wstaliśmy  od  obiadu,  byliśmy  już  nad  tym  miejscem,  gdzie  Izraelici  przeszli  przez
Morze Czerwone i gdzie fale zalały ścigające ich wojska Faraona. Zatrzymaliśmy się wtedy,
ażeby  wszystko  to  sobie  dokładnie  obejrzeć  i  Jim  od  razu  nabrał  lepszego  humoru.
Powiedział,  że  teraz  już  wszystko  to  widzi  jak  na  dłoni;  widzi  Izraelitów  idących  między
dwiema ścianami wody, a także Egipcjan, którzy spieszą za nimi co tchu i wskakują do morza
dokładnie w tej chwili, kiedy Izraelici zdążyli już wyjść na brzeg. A także to, jak wody znów
łączą  się  i  zatapiają  Egipcjan  co  do  jednego.  A  potem  znów  dodaliśmy  gazu  i  zawiśliśmy
sobie  w  powietrzu  nad  górą  Synaj.  Obejrzeliśmy  miejsce,  gdzie  Mojżesz  rozbił  kamienne
tablice,  podczas  gdy  lud  Izraela  koczował  na  pustyni  i  czcił  złotego  cielca,  i  wszystko  to
razem było okropnie ciekawe. A nasz przewodnik znał te miejsca tak dobrze, jak ja własną
kieszeń.

Tyle że zdarzył nam się jeden niemiły wypadek i pokrzyżował wszystkie nasze plany.

Poszło o tę uprzykrzoną starą fajkę Tomka, fajkę zrobioną z kaczana kukurydzy, która
zdążyła już tak bardzo spękać, rozeschnąć się i pokrzywić, że w ogóle nie trzymała się kupy,
mimo że Tomek powiązał ją sznurkami, i rozleciała się na dobre. I Tomek najzwyczajniej nie
wiedział, co począć. Bo fajka profesora mu nie odpowiadała, jako że była zrobiona z morskiej
pianki, a ktoś kto przywykł do kukurydzianej, nie zamieni jej nigdy na wszystkie fajki świata,
toteż żadnym sposobem nie da się namówić, żeby palił inną. I tak też właśnie było.

Tomek przemyślał sprawę i oświadczył, że" musimy się teraz rozejrzeć tu i tam,

zobaczyć, czy nie uda nam się przypadkiem znaleźć godziwej fajki w Egipcie czy w Arabii
albo też w którymś z tych sąsiednich krajów, lecz przewodnik powiedział, że to nie ma sensu,
bo tu takich nie mają. Więc Tomek przez dłuższą chwilę siedział bardzo markotny, ale potem
rozchmurzył się i powiedział, że ma pewien pomysł i wie, co trzeba zrobić. Oznajmił nam to
zaraz:

— Mam jeszcze jedną fajkę kukurydzianą, prawie nową i bardzo dobrą. Leży w domu na

krokwi, dokładnie nad piecem kuchennym. Słuchaj no, Jim, podskoczycie tam z
przewodnikiem i zabierzecie ją, a ja i Huck będziemy obozować tu, na górze Synaj, dopóki
nie wrócicie.

— Ale, paniczu Tomku, nie będziemy umieli trafić do miasteczka! Mogę odszukać fajkę,

bo przecież znam tę kuchnię, ale przecież, na Boga, m y sami nigdy nie odszukamy St. Louis
ani miasteczka, ani żadnego z tych tam innych miejsc! Paniczu Tomku, my nie znamy drogi.

Była to szczera prawda, toteż zabił na moment Tomkowi solidnego ćwieka. Ale Tomek

zaraz powiedział:

— Spójrzcie no tutaj, wszystko da się zrobić. Jestem tego pewien, tylko wam powiem jak.

Nastawicie  kompas  i  polecicie  na  zachód,  prościutko  jak  strzelił,  aż  natraficie  na  Stany
Zjednoczone.  To  żaden  kłopot,  gdyż  będzie  to  pierwszy  ląd,  na  jaki  się  natkniecie  za
Atlantykiem.  Jeśli  dotrzecie  tam  za  dnia,  polecicie  w  prawo,  prosto  na  zachód,  tak  mniej
więcej  od  górnej  części  wybrzeża  Florydy,  a  za  godzinę  i  trzy  kwadranse  dotrzecie  już  do
ujścia Missisipi; rzecz jasna, przy tej szybkości, z jaką was stąd wyślę. Będziecie lecieć tak
wysoko  w  powietrzu,  że  ziemia  wyda  wam  się  cokolwiek  wypukła,  mniej  więcej  jak
odwrócona  miednica,  i  zobaczycie  wtedy  całą  masę  rzek  płynących  w  różnych  kierunkach.
Missisipi na pewno odnajdziecie bez trudu. Później musicie lecieć wzdłuż tej rzeki, tak trochę
na północ, też około godziny i trzech kwadransów, aż zobaczycie, że wpada do niej Ohio, i
wtedy  przyjdzie  wam  się  dobrze  mieć  na  baczności,  bo  to  już  niedaleko.  A  hen,  po  lewej
stronie, zobaczycie jeszcze jeden dopływ — i będzie to Missouri, a cokolwiek powyżej leży
właśnie  St.  Louis.  I  wówczas  już  zupełnie  obniżycie  lot,  tak  abyście  się  mogli  dobrze
przyglądać  miasteczkom,  które  będziecie  mijali  po  drodze.  Następny  kwadrans  —  i
przelecicie około dwudziestu pięciu mil i wtedy rozpoznacie to nasze, jeśli je tylko dojrzycie,

a jeżeli nie, możecie krzyknąć do kogoś w dół i zapytać.

— Jeśli to takie proste, paniczu Tomku, to pewnie jakoś się z tym uwiniemy; no, tak, to

przecież chyba da się jakoś zrobić.

Przewodnik również był o tym przekonany i uważał, że bardzo prędko nauczy się

trzymać wachty.

— Jim nauczy cię tego w pół godziny — powiedział Tomek. — Tym balonem steruje się

tak łatwo, jak byle indiańskim czółnem.

A potem wydobył mapę, zaznaczył kurs, odmierzył trasę i stwierdził:
— Wrócicie od zachodu, bo to najkrótsza droga, sami przecież widzicie. To tylko coś

około  siedmiu  tysięcy  mil;  Bo  gdyby  przyszło  wam  lecieć  na  wschód,  tak  dookoła,
wypadłoby  wam  ponad  dwa  razy  tyle.  —  I  jeszcze  zwrócił  się  do  przewodnika:  —  Chcę,
abyście obaj podczas wacht mieli na oku ten przyrząd kontrolny i jeśli nie będzie wskazywał
trzystu mil na godzinę, musicie wzbić się w górę lub opuścić się niżej, aż napotkacie w końcu
dobry prąd sztormowy wiejący w waszym kierunku. Ten stary poczciwy grat rozwija i tak sto
mil  bez  pomocy  żadnego  wiatru.  Trzeba  tylko  znajdować  takie  wietrzyki,  które  dmą  z
szybkością dwustu mil na godzinę, ale za każdym razem przyjdzie wam ich szukać.

— Zrobi się, proszę pana.
— A więc uważajcie, żeby tak właśnie było. Czasami będziecie musieli wzbić się o parę

mil w górę, gdzie będzie diabelnie zimno, ale na ogół uda wam się napotkać dobry wiatr
znacznie niżej. Gdybyście jeszcze zdołali natrafić na cyklon... Byłaby to duża szansa! Z tych
książek profesora łatwo się dowiecie, że pod tą szerokością wieją one na zachód i raczej dość
nisko.

Później podliczył czas i powiedział:
— Siedem tysięcy mil przez trzysta mil na godzinę... Możecie odbyć tę podróż w< ciągu

jednej doby. Dziś mamy czwartek, będziecie więc z powrotem w sobotę po południu. No,
dobra, teraz zrzućcie tylko parę koców, jedzenie, książki i jeszcze inne rzeczy dla mnie i dla
Hucka i już możecie ruszać w drogę. Tu nie ma co mitrężyć czasu, bo bardzo chce mi się
palić, więc im szybciej przytaszczycie mi tę fajkę, tym lepiej.

Wszyscy żwawo zabrali się do roboty i w ciągu ośmiu minut nasze rzeczy były już na

dole, a balon — gotów do lotu do Ameryki. Więc podaliśmy sobie ręce' na pożegnanie i
Tomek wydał jeszcze ostatnie rozkazy:

— Jest teraz za dziesięć druga czasu góry Synaj. Za dwadzieścia cztery godziny będziecie

w  domu  i  będzie  wtedy  szósta  jutro  rano,  czasu  naszego  miasta.  Kiedy  już  tam  dotrzecie,
wylądujecie trochę na uboczu, w lasach za wzgórzem, poza zasięgiem wzroku. A wtenczas ty,
Jim, kopnij się w dół i wrzuć te listy na poczcie, a jeżeli zobaczysz, że ktoś się na ciebie gapi,
nasuń kapelusz głęboko na oczy, żeby cię nikt nie rozpoznał. Później prześliźnij się tylnym
wejściem do kuchni, zabierz fajkę i połóż tę kartkę na stole kuchennym; najlepiej ją czymś
przyciśnij,  żeby  nie  sfrunęła,  a  potem  wymknij  się  jakoś,  żeby  cię  ciotka  Polly  nie
przyuważyła ani nikt inny. Później gnaj do balonu i pruj na górę Synaj trzysta mil na godzinę.
Jakaś godzina powinna ci na to wystarczyć. Wystartujesz o siódmej albo o ósmej rano czasu
naszego  miasta  i  będziesz  tu  z  powrotem  w  dwadzieścia  cztery  godziny,  o  drugiej  lub  o
trzeciej po południu czasu góry Synaj.

Tomek odczytał nam świstek papieru. Pisało na nim:
Czwartek po południu. Tomek Sawyer, Aronałta, przesyła ciotce Polly najserdeczniejsze

pozdrowienia z Góry Synaj, z miejsca, gdzie zatrzymała się Arka

, a Huck Finn również się jej

kłania. Otrzyma ona te pozdrowienia jutro rano o pół do siódmej.

To błędne umiejscowienie Arki wynika prawdopodobnie z pomyłki Hucka, a nie Tomka (M. T.)

Tomek Sawyer, aronałta

— No, to na pewno ciotka wybałuszy oczy i jeszcze się rozpłacze — powiedział. A

później wydał rozkaz:

— Odsunąć się! Raz, dwa, trzy — start! Wystartowali, i to jeszcze jak! Do licha, zdawało

mi się, że tylko zagwizdało i w ciągu sekundy zniknęli mi z oczu. Później wyszukaliśmy
sobie bardzo wygodną pieczarę, z której był widok na całą rozległą równinę, i właśnie tam
rozłożyliśmy się obozem, żeby czekać na fajkę.

Balon wrócił o czasie, fajkę też przywieźli, tyle że ciotka Polly nakryła Jima, gdy zakradł

się do kuchni, i nietrudno odgadnąć, co się później stało: wysłała go po Tomka. Dlatego też
Jim oświadczył:

— Paniczu Tomku, ona stoi na ganku, nic, tylko gapi się w niebo i czeka na ciebie. I

mówi, że nie ruszy się stamtąd, póki się nie zjawisz. Ale będziemy mieli za swoje, paniczu,
oj, będziemy.

Wobec tego czym prędzej ruszyliśmy do domu i jakoś wcale a wcale nie było nam

wesoło.

KONIEC PRZYGÓD TOMKA ZA GRANICĄ

ROZDZIAŁ I

Otrzymujemy zaproszenie

No więc to było następnej wiosny po tym, jak Tomek Sawyer i ja uwolniliśmy naszego

starego Murzyna Jima, który wtenczas, jako zbiegły niewolnik, siedział skuty łańcuchami u
Tomkowego wuja Silasa na farmie w Arkansas

. Ziemia powoli tajała, powietrze też robiło

się coraz cieplejsze i z każdym dniem zbliżała się pora chodzenia na bosaka; po niej, rzecz
jasna, musiała nadejść pora  gry  w kulki, później jeszcze pora, kiedy się  gra w pikuty, pora
puszczania  bączków  i  kółek,  pora  na  latawce,  a  zaraz  potem  już  lato  i  pływanie.  Każdemu
chłopakowi,  który  tylko  wyczekuje,  aż  to  wszystko  nadejdzie,  robi  się  jakoś  smutno,  bo
widzi, ile to jeszcze czasu będzie musiało upłynąć, zanim nastanie lato. Zaczyna wzdychać,
snuje  się  smętnie  po  kątach  i  coś  mu  jakby  dolega,  choć  on  sam  nie  wie  co.  Ale  tak  czy
inaczej wychodzi w końcu z domu, pałęta się to tu, to tam, jakiś taki osowiały, i nic, tylko nad
czymś rozmyśla. I przeważnie szuka sobie jakiegoś odludnego miejsca, wysoko na wzgórzu,
na samym skraju lasów, siada tam i spogląda w dół na wielką Missisipi, sięgając wzrokiem na
wiele mil, do miejsc, gdzie lasy tak odległe i spokojne zdają się jakby przydymione i mgliste,
a wszystko

dookoła jest tak dziwnie spokojne i poważne, że masz wówczas wrażenie, jak gdyby

wszyscy, których kochałeś, umarli i odeszli sobie gdzieś daleko, jak gdybyś sam żałował, że
również nie umarłeś, nie odszedłeś wraz z nimi i nie skończyłeś z tym wszystkim.

Nie wiecie co to takiego? To gorączka wiosenna. Tak się to właśnie nazywa. A gdy cię

już  dosięgnie,  chciałbyś  wtedy...  Ach,  nie,  sam  nie  wiesz,  czego  byś  chciał  naprawdę,  ale
wydaje ci się, że wkrótce serce ci pęknie, tak bardzo tego chcesz! Wydaje ci się, że przede
wszystkim chciałbyś stąd odejść; odejść od wciąż tych samych starych, nudnych rzeczy, do
których  już  tak  bardzo  zdążyłeś  się  przyzwyczaić,  a  które  tak  bardzo  cię  nużą,  i  zobaczyć
wreszcie  coś  nowego.  To  jest  myśl!  Chcesz  odejść  i  zostać  włóczęgą;  chcesz  zawędrować
daleko, gdzieś do obcych krajów, gdzie wszystko jest tajemnicze, cudowne i romantyczne. A
jeśli  w  żaden  sposób  nie  możesz  tego  zrobić,  to  wówczas  zadowolisz  się  czymś  znacznie
mniejszym, pójdziesz sobie gdziekolwiek, tam, dokąd możesz iść, jedynie po to, aby się stąd
wyrwać, będziesz wdzięczny losowi nawet i za tę okazję.

Cóż, mnie i Tomka Sawyera dopadła właśnie gorączka wiosenna, do tego bardzo silna.

Ale nie było nawet co marzyć, by Tomek mógł się urwać z domu, bo — jak sam mówił —
ciotka Polly nie pozwoliłaby mu rzucić szkoły i gdzieś tam się wałęsać, tracąc czas. Dlatego
obaj byliśmy strasznie smutni. Pewnego dnia, pod wieczór, przysiedliśmy więc na schodkach
od frontu domu, gwarząc sobie mniej więcej w ten sposób, gdy oto wyszła z listem w ręku
sama ciotka Polly i powiedziała:

— Tomku, wydaje mi się, że będziesz się musiał spakować i jechać do Arkansas... Ciotka

Sally bardzo cię potrzebuje.

Z uciechy o mało co nie wyskoczyłem ze skóry. Myślałem też, że Tomek zaraz rzuci się

ciotce na szyję i urwie jej głowę z radości, ale czy uwierzycie, on siedział tak, jak siedział,
nieruchomy jak skała, i nie przemówił nawet słowa. O mało się nie rozpłakałem widząc, jak
głupio się zachowuje, i to teraz, gdy pojawiła się przed nim taka wspaniała szansa. Tam do

'Mowa o wydarzeniach opisanych w Przygodach Hucka.

diaska, przecież gotowa by nam przelecieć koło nosa, gdyby się nie odezwał i nie dał do
zrozumienia, jak bardzo jest za to wdzięczny i zobowiązany. Ale on -siedział i nad czymś tam
medytował, aż wreszcie ogarnęła mnie taka straszna rozpacz, że już sam nie wiedziałem, co
począć. A wtedy Tomek przemówił, i to z takim spokojem, że gotów byłbym go za to
zastrzelić:

— No, cóż — powiedział — jest mi niezmiernie przykro, ale wydaje mi się, że chyba nie

będę w stanie... A przynajmniej na razie...

Ciotka Polly zupełnie osłupiała i była tak na niego wściekła, na to jego zimne draństwo,

że co najmniej przez pół minuty nie mogła wydusić z siebie ani słowa. Więc skorzystałem z
okazji, szturchnąłem Tomka i mówię mu na ucho:

— Czyś ty do reszta zwariował? Trafia się taka okazja, a ty co?
Ale on w ogóle się tym nie przejął. Wymamrotał tylko:
— Hucku Finnie, czy chcesz, żebym pozwolił jej z o-baczyć na własne oczy, jak bardzo

chcę  tam  jechać?  Hm,  od  razu  zaczęłaby  mieć  przeróżne  wątpliwości,  wyobraziłaby  sobie
mnóstwo  niebezpieczeństw,  chorób  i  innych  tam  przeszkód,  i  zanim  byś  się  zdążył
zorientować,  wnet  by  się  wycofała.  Pozwól,  że  sam  to  załatwię;  sądzę,  że  wiem,  jak  z  nią
postępować.

Tak, nigdy bym o tym nie pomyślał. Ale on miał rację. Tomek Sawyer zawsze miał

rację... To najbardziej zrównoważona głowa, jaką kiedykolwiek widziałem; zawsze taki
spokojny i przygotowany na każdą niespodziankę. Ale wówczas już ciotka Polly zdążyła
przyjść do siebie i wybuchnąć. I jak nie wrzaśnie:

— Nie będziesz w stanie! Ty nie będziesz w stanie! Podobnej bzdury w życiu nie

słyszałam! Dobre sobie, zwracać się do mnie w ten sposób! Pakuj manatki i to już, a jeśli
usłyszę choćby jedno słowo, że czegoś tam nie będziesz w stanie zrobić, a co innego znów
tak, to już ja ci będę w stanie... wyłoić skórę kijem!

Kiedy przemykaliśmy obok niej, stuknęła go w głowę naparstkiem, a on, już na schodach,

udawał, że coś tam skamle. Na górze, w swoim pokoju, aż mnie uściskał z radości, tak bardzo
go rozpierało, że wyrusza w podróż, i powiedział:

— Nawet jeszcze się stąd nie ruszymy, a już pożałuje, że kazała mi jechać, ale teraz się w

żaden sposób nie wykręci. Po tym, co powiedziała, duma nie pozwoli się jej wycofać.

W dziesięć minut zdążył się spakować; wziął wszystko z wyjątkiem tego, co ciotka i

Mary miały mu jeszcze dołożyć; później zmitrężyliśmy następne dziesięć minut, by ciotka
mogła ochłonąć i znowu stać się czuła i łagodna, gdyż Tomek powiedział, że tyle czasu jej
właśnie trzeba, gdy się nastroszy tylko do połowy, a gdy się nastroszy cała — a tak się stało
właśnie w tym wypadku — trzeba odczekać aż dwadzieścia minut. Potem zeszliśmy na dół,
aż spoceni z ciekawości, co było w tym liście.

Ciotka siedziała w brązowym gabineciku z listem na kolanach. My też usiedliśmy, a

wtedy powiedziała:

— Mają tam jakiś dość poważny kłopot i sądzę, że ty i Huck będziecie dla nich czymś w

rodzaju rozrywki — piszą tutaj „pociechy". Akurat, z ciebie i z Hucka Finną! Mają tam

i też sąsiada, Brace'a Durilapa, który od trzech miesięcy starał się o rękę ich Benny, a oni

w końcu powiedzieli mu ostatecznie, że nie i nie ma o czym gadać. Toteż teraz patrzy na nich
spode łba,-a oni się tym martwią. Więc myślę, że to ktoś, komu woleliby się nie narażać, bo
próbowali mu się już przypodobać, najmując jego brata-ladaco do pomocy na farmie, choć
ledwie było ich na to stać i tak czy owak nie chcieli go przecież mieć pod bokiem. Kto to
właściwie jest, ci Dunlapowie?

— Mieszkają około mili od wujaszka Silasa, ciociu Polly... W tamtych stronach wszyscy

farmerzy mieszkają mniej więcej o milę od siebie... A Brace Dunlap jest o wiele bogatszy od

reszty i ma w dodatku całą masę Murzynów. Jest wdowcem, ma trzydzieści sześć lat, nie ma
dzieci i przy tym jest taki dumny i ważny z powodu swoich pieniędzy, że wszyscy trochę się
go boją. Wydaje mi się, że był przeko-jiany, że może mieć każdą dziewczynę, której tylko
zapragnie, jeżeli tylko poprosi o jej rękę. I całkiem nieźle musiało mu dopiec, skoro się nagle
przekonał, że nie dostanie Benny. Do licha, jest od niej ze dwa razy starszy, a przy tym Benny
jest taka słodka, taka śliczna jak... No, cóż, sama ją przecież widziałaś. Biedny, stary wuj
Silas! No, nie, to już żałosna historia, jeżeli on w ten sposób zabiega o względy... W takich
ciężkich warunkach i przy takiej biedzie, a tu jeszcze próbuje wynająć tego nicponia, Jubitera
Dunlapa, byle się tylko jakoś przypodobać jego uprzykrzonemu bratu.

— Cóż to za imię? Jubiter! Skąd coś takiego się wzięło?
— To tylko takie przezwisko. Myślę, że wszyscy już dawno zdążyli zapomnieć, jak mu

naprawdę na imię. Teraz ma już dwadzieścia siedem lat, a to przezwisko zdobył, gdy po raz
pierwszy  w  życiu  wybrał  się  kąpać  w  rzece.  Bo  nauczyciel  zauważył  wtedy,  że  on  ma  na
lewej nodze nad kolanem takie brązowe znamię wielkości dziesięciocentówki, a wokół niego
cztery malutkie znamionka, i powiedział, że przypomina mu to planetę, Jubitera, wraz z jego
księżycami.  I  dzieci  pomyślały,  że  to  całkiem  śmieszne,  nazwały  go  Jubiterem  i  tak  już
pozostało.  Jest  wysoki,  leniwy  i  przebiegły,  do  tego  jeszcze  podstępny  i  raczej  podszyty
tchórzem. Tyle że na swój sposób jest także dobroduszny, ma długie kasztanowate włosy, a
za to nie ma zarostu na brodzie i ani centa przy duszy. Brace przez cały czas utrzymuje go
darmo, pozwala mu donaszać swoje stare ubrania i strasznie nim pomiata. Jubiter jest jednym
z bliźniaków.

— No, a jaki jest ten drugi bliźniak?
— Mówią, że dokładnie taki sam... Przynajmniej był taki sam, bo nie widziano gó już od

siedmiu lat. Kiedy miał dziewiętnaście czy tam dwadzieścia lat, zaczął obrabiać banki i
wsadzili go do więzienia, tyle że nawiał stamtąd i uciekł gdzieś na północ. Od czasu do czasu
słyszano, że znowu dokonuje włamań lub napadów, ale to było całe lata temu. A teraz już nie
żyje. Przynajmniej tak mówią. Bo już nie ma o nim żadnych wiadomości.

— A jak on miał na imię?
— Jake.
Przez dłuższą chwilę nie padło żadne słowo; starsza pani zastanawiała się nad czymś. W

końcu powiedziała:

— Sprawa, która najbardziej martwi twoją ciotkę Sally, to gniew, w jaki wpędza wuja ten

cały Jubiter.

Tomek był zaskoczony, a ja również. I Tomek powiedział:
— W gniew? Wujka Silasa? Na Boga, ty chyba żartujesz, ciociu. Nie wiedziałem, że on

w ogóle potrafi się gniewać.

— Ciotka Sally pisze, że doprowadza go do prawdziwej wściekłości; powiada też, że

czasami zachowuje się tak, jak gdyby chciał naprawdę tamtego uderzyć.

— Ciociu Polly, to już przechodzi wszystko, co słyszałem. Do kaduka, przecież on jest

łagodny jak baranek.

— Hm, w każdym razie ciotka się bardzo martwi. Pisze, że wuj Silas z powodu tych

kłótni  stał  się  zupełnie  innym  człowiekiem.  Sąsiedzi  też  o  tym  mówią  i  naturalnie  zrzucają
całą  winę  na  twojego  wuja,  ponieważ  jest  kaznodzieją  i  w  ogóle  nie  powinien  się  z  nikim
kłócić. Ciotka Sally powiada, że on już nawet nie wie, jak stanąć na ambonie, tak bardzo mu
wstyd, w dodatku  ludzie wobec niego jakoś ochłodli i  nie jest tak powszechnie lubiany jak
dotąd.

ROZDZIAŁ fr

Jake Dunlap

Mieliśmy diabelne szczęście, ponieważ udało nam się złapać parowiec z dalekiej północy,

który zmierzał do jednego z rozlewisk, czyli tych zabagnionych rzeczek już blisko Lui-.zjany,
tak więc mogliśmy przebyć za jednym zamachem całą drogę przez górną, a później jeszcze
przez dolną Missisipi na tę farmę w Arkansas, nie musząc się .przesiadać na jakiś inny
parostatek w St. Louis; w sumie niewiele mniej niż tysiąc mil.

Nie było tu specjalnego tłoku; zaledwie paru pasażerów, i to przeważnie sami starsi

ludzie, którzy poprzysiadali sobie spokój niutko z daleka od siebie i ucinali drzemkę.
Wydostanie się z „górnej rzeki" zabrało nam cztery dni, tak ostro weszliśmy na mieliznę. Ale
nie było tu nudno — nie mogło być, rzecz jasna, nudno dla chłopaków jadących w taką
podróż.

Od samego początku uznaliśmy z Tomkiem, że w kabinie pierwszej klasy — sąsiadującej

z naszą — podróżuje pewnie ktoś ciężko chory, gdyż posiłki znosili tam zawsze kelnerzy. Po
jakimś czasie zapytaliśmy nawet o to — a raczej Tomek — i kelner powiedział nam, że jedzie
tam mężczyzna, tyle że na chorego to chyba nie wygląda.

— Ale czy nie jest chory?
— Bo ja wiem? Może i jest, ale ja tam myślę, że on po prostu udaje.
— A dlaczego tak myślisz?
— Bo gdyby był chory, to by przynajmniej czasami ściągał z siebie ubranie. Nie

uważasz? A ten zawsze ubrany. W każdym razie nigdy nie zdejmuje butów.

— Tam do licha, nie zdejmuje ich? Nawet kiedy się kładzie?
— Nawet wtedy.
To już zabiło Tomkowi nielichego ćwieka — a więc była w tym jednak jakaś tajemnica.

Bo  gdyby  tak  położyć  przed  Tomkiem  na  stole  jakąś  tajemnicę  i  ciastko,  nie  trzeba  by  mu
mówić:  wybieraj!  Taka  rzecz  rozumiałaby  się  sama  przez  się.  Ja  tam  mam  taką  naturę,  że
zawsze najpierw dobrałbym się do placka, a za to on wpierw musiałby się uporać z zagadką.
No,  cóż,  nie  wszyscy  są  przecież  jednacy.  I  chyba  tak  jest  dobrze.  Więc  Tomek  zaczął
wypytywać kelnera:

— Jak się ten facet nazywa?
— Phillips.
— Od kiedy jest na statku?
— Wydaje mi się, że wsiadł w Alexandrii, bardziej w górę rzeki, przy trasie z Iowy.
— Jak myślisz, co on zamierza?
— Nie mam pojęcia... Nigdy się nad tym nie zastanawiałem.
A ja powiedziałem sobie: aha, jeszcze jeden, który najsamprzód dorwałby się do placka.
— Czy jest w nim coś szczególnego? Może jakoś specjalnie się zachowuje albo mówi?
— Nie, nic z tych rzeczy, może tylko z wyjątkiem tego, że wydaje się jakiś taki

strachliwy i tak w dzień, jak i w nocy trzyma drzwi zamknięte, a kiedy tam zapukasz, nie
wpuści cię do środka, póki wpierw nie uchyli odrobinę drzwi i nie zobaczy kto to.

— Do diaska, a to ciekawe! Chciałbym się mu przypatrzeć! A może następnym razem,

kiedy będziesz tam wchodził... Jak sądzisz, czy nie mógłbyś otworzyć drzwi na oścież i...

— Gdzie tam! On zawsze stoi tuż za drzwiami. Ten numer by nie przeszedł.
Tomek przemyślał to wszystko, a później powiedział:
— Chodź no tutaj. Pożyczysz mi swój fartuch i pozwolisz rano zanieść mu śniadanie.

Dostaniesz za to ćwierć dolara.

Chłopak był nawet dość chętny, jeżeli tylko główny steward nie będzie miał nic przeciw

temu. Ale Tomek powiedział, że wszystko załatwione, bo chyba uda mu się to obga-dać, i tak
też się stało. Tak to wszystko ułożył, że obaj mogliśmy tam wejść, ubrani w białe fartuchy i
niosąc wiktuały.

Tomek prawie nie spał, tak bardzo się gorączkował, byle tylko dostać się tam do środka i

wyświetlić tajemnicę Phillipsa; przez całą noc snuł całą kupę domysłów, co było psu na buty,
bo jeśli chcesz się dogrzebać specjalnych danych o jakiejś tam rzeczy, to co za sens bawić się
w zgadywanie i tylko niepotrzebnie marnować amunicję? Ale ja nie straciłem ani chwili snu.
Guzik mnie to obchodzi, czy dowiem się w końcu czegoś o tym całym Phillipsie, czy też nie.
Tak sobie powiedziałem.

Rano założyliśmy więc fartuchy, wzięliśmy dwie tace z jedzeniem, a potem Tomek

zapukał do drzwi. Tamten uchylił drzwi, wpuścił nas do środka, a potem czym prędzej je
zamknął. Do kroćset, kiedyśmy go ujrzeli, o mało co nie upuściliśmy tac! A Tomek zapytał:

— Tam do diaska, Jubiterze Dunlap, a skąd t y się tu wziąłeś?
No cóż, tamten, rzecz jasna, był bardzo zaskoczony i z początku wyglądał, jak gdyby nie

wiedział, czy bać się, czy też cieszyć, czy może zdecydować się na jedno i drugie,

zresztą licho go wie, lecz w końcu postanowił się chyba ucieszyć, bo twarz mu

pokraśniała, choć najpierw to zbladł niczym ściana. Kiedy więc jadł śniadanie, zaczęliśmy
rozmawiać. I on powiedział:

— Ależ ja wcale nie jestem Jubiterem Dunlap. Powiedziałbym wam zaraz, kim jestem

naprawdę, ale musicie mi przysiąc, że nie puścicie pary z ust. Bo tak po prawdzie nie
nazywam się też wcale Phillips.

A Tomek na to:
— Jeżeli idzie o nas, to ani mru, mru, ale skoro nie jesteś wcale Jubiterem Dunlap, to i tak

już nie trzeba, żebyś się nam przedstawiał.

— A to czemu?
— Bo skoro nie jesteś nim, możesz być tylko tym drugim bliźniakiem, Jakem. Wyglądasz

kubek w kubek tak samo jak Jubiter.

— Do diabła, jestem Jakem. Ale powiedzcie mi, skąd wy właściwie znacie nas,

Dunlapów? .

I Tomek opowiedział mu wszystkie przygody, jakie mieliśmy zeszłego lata u wuja Silasa,

a  kiedy  tamten  zrozumiał,  że  nie  ma  właściwie  niczego,  czego  byśmy  nie  wiedzieli  o  jego
rodzinie  —  lub  o  nim,  jeśli  już  o  to  chodzi  —  rozgadał  się  na  dobre  i  mówił  z  nami
najzupełniej  otwarcie.  Gdy  idzie  o  swoje  sprawy,  to  nie  bawił  się  w  żadne  ceregiele;
powiedział, że był całkiem niezłym ziółkiem, jest nim nadal i jeszcze ma nadzieję, że tak już
b ę d z i e do samego końca. Mówił, rzecz oczywista, że jego życie nie należy do szczególnie
bezpiecznych i że...

Zrobił coś jakby głębszy wdech i pochylił głowę, jak ktoś, kto czujnie nadsłuchuje. My

siedzieliśmy niczym myszy pod miotłą, toteż przez sekundę, a może i dwie było zupełnie
cicho i nie dało się słyszeć żadnych innych dźwięków oprócz tego sap, sap maszynerii na dole
i skrzypienia pokładu.

A potem znowu go uspokoiliśmy, opowiadając mu o jego bliskich i o tym, że żona

Brace'a nie żyje od trzech lat. A także o tym, że Brace chciał się żenić z Benny, ale dała mu
kosza, i że Jubiter pracuje u wuja Silasa, choć obaj przez cały czas drą ze sobą koty. Dopiero
wtedy roześmiał się i odprężył.

— O, rany! — powiedział. — Gdy słucham tych wszystkich plotek, od razu

przypominają mi się stare, dobre czasy i jakoś lepiej się czuję. Bo to już będzie siedem albo i
więcej lat, odkąd nic z tych rzeczy w ogóle nie słyszałem. No, a jak oni teraz o mnie mówią?

— Kto?
— No, oni farmerzy... i rodzina.
— Cóż, nic nie mówią... najwyżej cię wspominają raz na jakiś czas.
— Tam do kata! — zawołał zdziwiony. — A to niby dlaczego?
— Bo myślą, że już pewnie od dawna nie żyjesz.
— No nie! Mówisz poważnie? Jak pragnę zdrowia! — zerwał się z miejsca, wyraźnie

podniecony.

— Słowo. Nie ma nikogo, kto by myślał, że jeszcze żyjesz.
— Więc jestem ocalony, jestem ocalony, to pewne! Jadę do domu! Ukryją mnie tam i

ocalą mi życie. Ale wy nie możecie puścić pary z ust... Przysięgnijcie, że nigdy, nigdy nic o
mnie nie chlapniecie. Och chłopcy, miejcie litość dla biednego łotra, którego wciąż ścigają, za
dnia i po nocy, i który nawet nie śmie wyściubić stąd nosa! Wam przecież nigdy nic złego nie
zrobiłem i nigdy wam nie zrobię, jak mi Bóg miły, lecz przysięgnijcie, że się ulitujecie i
pomożecie mi ratować skórę.

Przysięglibyśmy mu to, gdyby nawet był psem. To już mu, biedakowi, zupełnie

wystarczyło, by nas zaraz pokochać i darzyć wdzięcznością. Nie mógł się też powstrzymać,
aby nas nie uściskać.

Gadaliśmy tak dalej, a wreszcie on wyjął małą podręczną torbę, otworzył ją i kazał,

żebyśmy się odwrócili plecami. Uczyniliśmy to, a gdy powiedział, że znów możemy patrzeć,
przekonaliśmy się, że wygląda zupełnie inaczej niż przedtem. Założył  teraz duże niebieskie
okulary  i  miał  oprócz  tego  długie  kasztanowate  bokobrody  —  wyglądały  zupełnie  jak
prawdziwe  —  a  oprócz  tego  wąsy,  tak  jak  i  wcześniej.  Rodzona  matka  by  go  nie  poznała.
Zapytał nas, czy teraz też wygląda jak jego brat Jubiter.

— Nie — odrzekł Tomek — nie masz już teraz nic, co mogłoby go przypominać, z

wyjątkiem długich włosów.

— W porządku, zanim tam pojadę, przystrzygę je sobie krótko, aż do skóry, a potem

Jubiter i Brace zachowają wszystko w tajemnicy; będę tam z nimi mieszkał jako zupełnie
obcy, a sąsiedzi nigdy nie odgadną, kim naprawdę jestem. Co wy o tym myślicie?

Tomek pomedytował przez chwilę i powiedział:
— Hm, rzecz jasna, i Huck, i ja nie puścimy pary z ust, tylko jeżeli ty nie będziesz

trzymał  gęby  na  kłódkę,  to  może  to  wyglądać  trochę  ryzykownie.  Nie  bardzo,  ale  zawsze.
Chcę  przez  to  powiedzieć,  że  jeśli  będziesz  gadał,  to  ludzie  przy-uważą,  że  masz  głos
zupełnie  podobny  do  Jubitera  i  wtedy  mogą  pomyśleć  o  drugim  bracie-bliźniaku,  o  którym
sądzili,  że  dawno  nie  żyje,  a  który  przecież  przez  cały  ten  czas  mógł  się  ukrywać  pod
zmienionym nazwiskiem.

— O, rany — powiedział tamten. — Aleś ty bystry. Masz całkowitą rację. Kiedy w

pobliżu będzie jakiś sąsiad, przyjdzie mi chyba udawać, że jestem głuchoniemy. Bo gdybym
tak  przyszedł  do  domu,  a  przegapił  ten  właśnie  drobiazg.  ..  Ale  ja,  tak.  czy  owak,  nie
wybierałem  się  wcześniej  do  domu.  Chciałem  zwiać  w  jakieś  miejsce,  gdzie  mógłbym  się
wreszcie  urwać  tym  facetom,  którzy  mi  depczą  po  piętach,  a  potem  zmienić  cokolwiek
wygląd, skombinować jakieś inne łachy i...

ROZDZIAŁ III

Zrabowane diamenty

Od tamtego czasu byliśmy z nim prawie stale i zawsze jeden albo drugi z nas sypiał u

niego  na  górnej  koi.  Jake  mówił,,  że  był  taki  samotny  i  tak  wielką  pociechą  jest  dla  niego
teraz  mieć  jakieś  towarzystwo,  kogoś,  do  kogo  może  się  zwrócić  w  swych  kłopotach.  Aż
roznosiło nas z ciekawości,- ażeby się wywiedzieć o ten jego sekret, ale Tomek powiedział,
że najlepiej udawać, że wcale się do tego tak bardzo nie palimy, a wtedy on sam się pewnie
wygada  podczas  którejś  rozmowy.  Bo  jeżeli  zaczniemy  go  o  to  wypytywać,  zrobi  się
podejrzliwy  i  do  reszty  zamknie  się  w,  swojej  skorupie.  I  stało  się  właśnie  tak,  jak  Tomek
przewidział. Bez trudu można było zauważyć, że Jake sam chce o tym mówić, lecz zawsze,
już  na  samym  początku,  powstrzymywał  się  nagle,  jakby  czymś  wystraszony;  ledwie  tylko
zahaczył  o  tamte  swoje  sprawy,  zaraz  zaczynał  mówić  o  czym  innym.  A  potem  było  tak:
najpierw  nas  wypytywał,  niby  to  obojętnie,  o  pasażerów  na  dolnym  pokładzie.  Więc
mówiliśmy mu o nich to i owo. Ale on nie wyglądał na zadowolonego, bo to nie było dosyć
szczegółowe. Kazał nam ich opisać dokładnie i Tomek to zrobił. W końcu, gdy mówił mu o
jednym  z  najbardziej  obszarpanych  i  strasznie  gburowatych  pasażerów,  Jake'a  aż  przeszedł
dreszcz, a potem głęboko odetchnął i powiedział:

- Mocny Boże, toż to jeden z nich! Ani chybi są tu na pokładzie, byłem tego pewien.

Miałem cokolwiek nadziei, że udało mi się jakoś uciec, ale nigdy w to nie wierzyłem. Mów
dalej.

I później, gdy Tomek opisywał jeszcze innego włóczęgę z pokładu, Jake wzdrygnął się

znowu, po czym stwierdził:

— Tak, to on! To ten drugi! Gdyby tylko nastała ciemna deszczowa noc, mógłbym

drapnąć na brzeg. Bo widzicie, oni, mnie szpiegują. Wolno im wejść tutaj na górę, zamówić
sobie kielicha w barze na dziobie i wykorzystają okazję, żeby przekupić kogoś, aby miał na
mnie oko, bagażowego, pucy-buta czy kogoś tam innego. Gdybym tak wymknął się na brzeg,
żeby nikt mnie nie widział, wiedzieliby o tym w przeciągu godziny.

Chodził tam i z powrotem i już po chwili, rzecz jasna, zaczął mówić o sobie! Rozbabrał

wszystkie swoje sukcesy i upadki, a kiedy doszedł do odpowiedniego miejsca, nic go nie było
już w stanie zatrzymać. Powiedział:

— To był z góry ukartowany skok. Wszystko wydarzyło się w pewnym sklepie

jubilerskim  w  St.  Louis.  Chodziło  nam  właściwie  o  dwa  wspaniałe  brylanty,  oba  wielkości
orzechów  laskowych,  które  wszyscy  przychodzili  tam  oglądać.  Wyelegantowaliśmy  się  jak
trzeba i odstawiliśmy robotę w biały dzień. Kazaliśmy przysłać sobie te kamyczki do hotelu,
żeby  je  obejrzeć  i  zastanowić  się  spokojnie,  czy  kupujemy,  czy  nie.  A  gdyśmy  je  oglądali,
mieliśmy  już  pod  ręką  wcześniej  przygotowane  lipne  imitacje  i  właśnie  one  wróciły  do
sklepu, "kiedyśmy powiedzieli, że jak za te dwanaście kawałków, to nie są dość czystej wody.

— Dwanaście... tysięcy... dolarów! — jęknął Tomek. — Czy sądzisz, że naprawdę warte

były taką kupę forsy?

— Co do centa.
— I wy uciekliście z nimi?

— Bez najmniejszych kłopotów. Nie sądzę, żeby faceci od tego jubilera połapali się

wtedy, żeśmy ich obrobili. Ale, rzecz jasna, nie byłoby rozsądnie siedzieć dłużej w St. Louis,
więc uznaliśmy, że znacznie lepiej będzie, gdy sobie odjedziemy. Ale jeden chciał tam, drugi
znowuż  tu,  więc  rzuciliśmy  monetę,  orzeł  albo  reszka,  no  i  los  wskazał  górną  Missisipi.
Owinęliśmy  te  diamenty  w  papier,  wypisaliśmy  na  tym  nasze  nazwiska  i  oddaliśmy  je  na
przechowanie recepcjoniście z hotelu, polecając mu, żeby nigdy nie oddawał paczuszki tylko
jednemu  z  nas,  jeżeli  pozostałych  przy  tym  nie  będzie,  aby  mogli  zaświadczyć.  A  później
poszliśmy do miasta, każdy na własną rękę, bo tak mi się wydaje, że wszystkich nas dręczyła
wtedy jedna myśl. _Nie jestem tego pewien, ale chyba tak.

— Jaka znów myśl? — zapytał Tomek.
— Ażeby obrabować pozostałych wspólników.
— Co? To znaczy jeden miałby zagarnąć wszystko, choć wszyscy się męczyli, żeby to

zdobyć?

— Jasne.
To napełniło Tomka obrzydzeniem, więc powiedział, że to chyba najpodlejsza i

najbezecniejsza sprawa, o jakiej w życiu słyszał. Lecz Jake Dunlap oświadczył, że w jego
fachu to zupełnie normalne. Mówił też, że gdy się ktoś wplącze w takie interesy, sam musi
doglądać swego, bo przecież nikt inny go w tym nie zastąpi. A potem ciągnął dalej:

— Bo widzicie, cały kłopot w tym, że nie sposób podzielić dwóch diamentów na trzech.

Gdyby tak były trzy... Ale cóż, to nieważne, aż tylu ich nie mieliśmy. Wałęsałem się trochę
po  bocznych  ulicach,,  cały  czas  rozmyślając.  I  mówię  sobie:  podwędzę  te  kamuszki  przy
pierwszej lepszej okazji i skombinuję sobie jakieś inne łachy, a później wymknę się chłopcom
i kiedy już będę daleko, zmienię zupełnie wygląd, mogą mnie* wtedy szukać. Zdobyłem więc
sztuczne bokobrody, okulary i ten garnitur wiejskiego eleganta, zapakowałem to wszystko do
torby,  a  już  w  drodze  powrotnej,  gdym  przechodził  koło  takiego  sklepu,  gdzie  sprzedają
najprzeróżniejsze rzeczy, ujrzałem przez szybę jednego z moich kamratów. Był to Bud Dixon.
Bardzo  się  ucieszyłem,  możecie  być  pewni.  Więc  mówię  sobie,  dobra,  zobaczymy,  co  też
upuje. Przystanąłem w ukryciu i patrzę, co się święci. I jak myślicie co kupił?

— Bokobrody? — spytałem.
— Nie.
— Okulary?
— Też nie.
— Och, dałbyś lepiej spokój, Huckelberry Finnie, ty ic, tylko przeszkadzasz. A co on

kupił, Jake?

— Nigdy w życiu byście na to nie wpadli. Kupił po pro-tu śrubokręt... taki bardzo mały.
— No, nie, jak pragnę zdrowia! I po co mu to było? ■— Dokładnie tak samo wtedy

pomyślałem i ja.

To było bardzo dziwne. Do reszty mnie zatkało. I mówię obie: po co mu śrubokręt? Więc

kiedy już wychodził, cofałem się, żeby mnie nie przyuważył, a później poszedłem za nim aż
do sklepu z używanymi ciuchami i zobaczyłem, że kupił sobie czerwoną flanelową koszulę i
trochę innych tarych obszarpanych łachów — dokładnie te same, które a teraz na sobie, tak
jak  mi  go  opisałeś.  Później  poszedłem  a  nabrzeże,  ukryłem  swoje  rzeczy  na  pokładzie
parowca, co miał iść w górę rzeki, bo ten akurat sobie wybraliśmy, i wróciłem do miasta, a
szczęście  znów  mi  dopisało.  Bo  oto  przyuważyłem  naszego  drugiego  kamrata,  jak  chował
swój  zapas  starych,  zardzewiałych  rupieci,  kupionych  gdzieś  z  drugiej  ręki.  Odebraliśmy
diamenty i wsiedliśmy na pokład. Teraz to już byliśmy w sytuacji bez wyjścia, bo nie posób
było nawet położyć się spać. Musieliśmy tak siedzieć, a każdy patrzył na ręce pozostałym. To
wielka  szkoda,  że  do  wszystkiego  doszły  jeszcze  te  nerwy,  bo  już  i  tak  od  paru  tygodni

uzbierało  się  między  nami  zbyt  wiele  złej  krwi,  a  przyjaciółmi  byliśmy  tylko  z  uwagi  na
wspólne  interesy.  Oj,  niedobrze,  zważywszy,  że  na  trzech  mężczyzn  były  tylko  te  dwa
brylanty.  Wpierw  zjedliśmy  kolację,  a  później  szwendaliśmy  się  razem  tam  i  sam  po
pokładzie  prawie  do  samej  północy,  nic  tylko  paląc  cygara.  Wreszcie  usiedliśmy  sobie  w
mojej  kabinie  i  zamknęliśmy  drzwi,  ażeby  zajrzeć  do  tej  naszej  paczuszki  i  sprawdzić,  czy
aby  z  diamentami  wszystko  jest  jak  trzeba.  Później  położyliśmy  je  na  dolnej  koi,  tak  na
widoku, i siedzieliśmy przy nich do zupełnego znudzenia, aż wszystkich zaczął morzyć sen.
W  końcu  pierwszy  przysnął  Bud  Dixon.  Jak  tylko  zaczął  głośno  i  miarowo  chrapać,  co
wskazywało, że pokima dłużej, a broda opadła mu aż na pierś i wyglądało na to, iż nic go nie
zbudzi, Hal Clayton skinął głową w kierunku brylantów, a potem w stronę drzwi, więc zaraz
się  połapałem,  o  co  mu  szło.  Sięgnąłem  po  paczuszkę,  po  czym  wstaliśmy  i  odczekaliśmy
chwilę w całkowitej ciszy. Bud ani drgnął; przekręciłem ostrożnie klucz, a później w ten sam
sposób  nacisnąłem  gałkę  i  na  palcach  wyszliśmy  z  kajuty,  zamykając  za  sobą  powolutku
drzwi.

Na zewnątrz nikogo nie było, a statek sunął naprzód, bardzo szybko i pewnie, prując

wielkie  lustro  wody  skąpanej  w  mglistym  świetle  księżyca.  Bez  słowa  poszliśmy  prosto  na
pokład spacerowy i przysiedliśmy pod jakimś bulajem. Obaj wiedzieliśmy, w czym rzecz, nie
musieliśmy  sobie  niczego  tłumaczyć.  Bud  Dixon  się  obudzi,  zauważy  brak  łupu  i  po-pruje
wprost do nas, bo to był facet, który nie pękał przed nikim ani przed niczym. A kiedy tylko
się  zjawi,  to  albo  wypchniemy  go  za  burtę,  albo  on  nas  załatwi.  Dreszcz  przeszedł  mi  po
grzbiecie,  bo  nie  jestem  aż  taki  chojrak  jak  niektórzy  inni,  no,  ale  gdybym  stchórzył...  Cóż,
trzeba było spróbować.

Miałem trochę nadziei, że statek gdzieś przybije, a wtedy my wymkniemy się na brzeg i

nie będziemy musieli brać na siebie ryzyka całej awantury. Oj, bałem się Buda Dixona, tyle
że nasza łajba płynęła w górę rzeki i nie było szansy, że gdzieś przycumuje.

Tak, czas dłużył się nam okropnie, a tamten wcale jakoś nie nadchodził! W końcu zaczęło

świtać,  a  jego  jak  nie  było,  tak  nie  było.  Do  diabła!  —  mówię  —  co  ty  na  to?  Czy  to  nie
podejrzane?  O,  rany  —  powiada  Hal  —  czy  nie  wydaje  ci  się,  że  to  właśnie  on  nas
wykołował? Rozwiń ten papier! Zrobiłem to i, na Boga, tam w środku nic nie było* tylko dwa
małe  kawałeczki  cukru!  Właśnie  dlatego  mógł  tam  sobie  siedzieć  i  pochrapywać  spokojnie
przez  calutką  noc.  Że  cwanie?  Pewnie,  że  tak!  Już  wcześniej  przygotował  sobie  ten  drugi
papierek i podmienił je nam pod samym nosem.

Czuliśmy się bardzo podle. Ale przede wszystkim należało od razu ułożyć jakiś plan,

więc myśmy go obmyślili. Zwiniemy ten papierek dokładnie tak, jak był, wśłiźniemy się po
cichu,  znów  położymy  go  na  koi  i  będziemy  udawać,  że  n  i  e  mamy  pojęcia  o  tym  jego
szwindlu  ani  że  wcale  się  nie  połapaliśmy,  że  z  tym  chrapaniem  to  on  tylko  udawał,  a  tak
naprawdę to śmiał się z nas w kułak. A poza tym będziemy go mieć na oku i pierwszej nocy,
gdy  już  staniemy  na  brzegu,  spijemy  go,  obszukamy,  weźmiemy  te  diamenty,  a  nawet  go
wykończymy, jeśli tylko nie będzie to zbyt ryzykowne. Gdybyśmy odzyskali łup, to przecież
musielibyśmy  go  wykończyć,  bo  jak  nie,  to  on  by  nas  ścigał  i  na  pewno  załatwił.  Ale  rak
naprawdę nie miałem większej nadziei. Wiedziałem, że da się go upić — do tego zawsze był
skory — tylko co by nam to dało? Moglibyśmy go przecież obszukiwać przez rok i niczego
nie znaleźć.

I słuchajcie, dokładnie w tej samej chwili aż mi zaparło dech z wrażenia i stanąłem jak

wryty. Bo oto w mojej głowie zrodziła się nagle myśl, która nieomal poszarpała mi mózg na
strzępy. I, na Boga! poczułem się zaraz lepiej i weselej. Widzicie, zdjąłem buty, żeby mi'
stopy trochę odpoczęły, i właśnie kiedy wziąłem jednego do ręki, ażeby go znów obuć, i
zerknąłem przypadkiem na spodnią część obcasa, aż mnie zamurowało. Przypominacie sobie
ten mały, tajemniczy śrubokręt?

— Jasne, że tak — odrzekł Tomek, rozpalony niemal do białości.
— No więc, kiedy spojrzałem na ten spód obcasa, to nagle olśniła mnie myśl, że już

wiem, gdzie tamten mógł ukryć diamenty! Spójrzcie no na ten obcas. Widzicie, ma taką
stalową blaszkę, a blaszka jest przykręcona małymi śrubkami. A przecież tamten nigdzie nie
mógł mieć podobnych śrubek, tylko przy obcasach butów, więc jeśli ni stąd, ni zowąd
potrzebny mu był śrubokręt, to odkryłem, po co, i chyba nie byłem w błędzie.

— Huck, czy to nie fantastyczne?! — zapytał nagle Tomek.
— Ale włożyłem buty, zeszliśmy na dół, weszliśmy cicho do kajuty, położyliśmy

papierek  z  tym  cukrem  na  koi  i  przy-siedliśmy  sobie,  niczym  te  dwie  trusie,  ażeby  się
przysłuchać, jak Bud Dixon chrapie. Hal Clayton wkrótce zasnął, ale ja nie mogłem; nigdy w
życiu  nie  byłem  taki  rześki.  Rozglądałem  się  ukradkiem  spod  ronda  kapelusza,  czy  aby  na
podłodze nie ma okrawków skóry. Zabrało mi to sporo czasu i nawet już myślałem, że może
jednak to nie było tak, lecz koniec końców spostrzegłem, co trzeba. Ten skrawek leżał przy
samym  przepierzeniu  i  kolorem  nie  różnił  się  prawie  od  dywanu.  Był  to  jak  gdyby  mały,
okrągły korek, prawie tak gruby, jak koniec twojego małego palca, i powiedziałem sobie: w
tym gniazdku, z którego pochodzisz, jak nic siedzi teraz diament. A zaraz potem znalazłem
jeszcze drugi taki okrawek.

Pomyślcie tylko, jaki ten drań był sprytny i opanowany! Sam nam podsunął ten koncept i

jeszcze przewidział, co zrobimy, a my daliśmy się na to złapać jak kompletni idioci. A on
siedział tam sobie, bez pośpiechu odkręcił obie blaszki z obcasów, wyciął dziurki, włożył tam
diamenty i przykręcił co trzeba z powrotem. Wiedział, że podgrandzimy ten jego lipny łup i
będziemy czatować przez calutką noc, aż wreszcie przyjdzie i da się utopić. No i, na Boga,
tak właśnie to wyglądało! Sądzę, że diablo sprytnie to sobie obmyślił.

— No, ma się chyba rozumieć! — powiedział Tomek, przepełniony podziwem.

ROZDZIAŁ IV

Trzech śpiących

Przez cały dzień urządzaliśmy sobie hece, że to niby przyglądamy się sobie uważnie, tyle

że,  mówię  wam,  przynajmniej  nas  dwóch  aż  od  tego  mdliło  i  cała  rzecz  kosztowała  nas
bardzo wiele trudu. Pod wieczór dotarliśmy do jednego z tych małych miasteczek w Missouri,
już  spory  kawał  w  górnym  biegu  rzeki,  blisko  Iowy;  zjedliśmy  kolację  w  knajpie  i
wynajęliśmy  sobie  pokój  na  piętrze,  z  wielkim  małżeńskim  łożem  i  małym  dziecinnym
łóżeczkiem. Ale kiedy już szliśmy tam gęsiego — ja na samym końcu, a gospodarz ze świecą
łojową  na  przedzie  —  cisnąłem  swoją  torbę  pod  sosnowy  stolik  ustawiony  w  ciemnym
korytarzu. Wypiliśmy bardzo dużo whisky i graliśmy w pokera, po dziesięć centów runda, a
kiedy tylko Budowi zaczęło szumieć w głowie, my dwaj zaprzestaliśmy picia, lecz za to jemu
pozwalaliśmy do woli. Poiliśmy go, dopóki nie zwalił się z krzesła i nie zachrapał na ziemi.

Teraz już wszystko było gotowe. Powiedziałem, że lepiej będzie, jak ściągniemy buty

Budowi i swoje też zdejmiemy, bo wtedy nie narobi się tyle hałasu i można go będzie wlec,
obracać  w  tę  i  we  w  tę,  i  obszukać  bez  żadnych  kłopotów.  Tak  też  zrobiliśmy.  Ustawiłem
swoje  buty  tuż  obok  butów  Buda,  żeby  były  pod  ręką.  A  potem  rozebraliśmy  go  i
przeszukaliśmy wszystko: wszystkie szwy i kieszenie, skarpetki, wnętrze butów, tobołek. Ale
żadnych  diamentów  tam  nie  było.  Znaleźliśmy  śrubokręt  i  wtedy  Hal  powiedział:  „Jak
myślisz,  po  co  mu  to  było?"  Odpowiedziałem,  że  nie  mam  pojęcia,  ale  kiedy  nie  patrzył,
zwinąłem  go.  W  końcu  Hal  wyglądał  już  na  pokonanego  i  bardzo  zniechęconego  i
powiedział, że możemy sobie dać spokój. Na,to tylko czekałem.

I powiadam:
— Ale w jedno miejsce jeszcze żeśmy nie zajrzeli.
— Gdzie? — zapytał.
— Do brzucha.
— Na Boga, przez myśl mi to nie przeszło! Teraz sprawa będzie zupełnie prosta i pewna

jak sama śmierć. Ale jak się do tego zabrać?

— Całkiem zwyczajnie — mówię mu na to. — Zostań tu przy nim a za ten czas

poszukam apteki i myślę, że znajdę coś, co spowoduje, że tym naszym kamykom szybko się
znudzi ich obecny adres.

Powiedział, że tak będzie najlepiej, i kiedy patrzył mi prosto w oczy, wskoczyłem w buty

Buda, a on się nie zmiarkował. Były na mnie ciut za duże, ale to znacznie lepiej niż gdyby
cisnęły. Idąc przez ciemny korytarz odnalazłem torbę i po minucie wyszedłem tylnymi
drzwiami, a później już, sadząc pięciomilowe kroki, ruszyłem drogą wzdłuż rzeki.

A tak w ogóle, to czułem się całkiem niekiepsko. Widocznie takie dreptanie po

diamentach wychodzi na zdrowie. Kiedy minęło już piętnaście minut, powiedziałem sobie w
duchu:  „No,  odwaliłem  chyba  ponad  milę  i  wszystko  jest  jak  trzeba".  Jeszcze  pięć  minut  i
mówię:  „No,  to  prujemy  przed  siebie,  tyle  że  pewien  facet  zaczyna  się  już  głowić,  o  co
właściwie  chodzi".  Jeszcze  pięć  i  powiadam,-cały  czas  sam  do  siebie:  „Oj,  teraz  to  już
naprawdę nerwy go ponoszą, miota się tam i z powrotem po całym pokoju". A po dalszych
pięciu: „Cóż, machnąłem chyba jakieś dwie i pół mili, a tamten pewnie wyłazi już ze skóry i
jeśli się nie mylę, to klnie na czym świat stoi". A jeszcze później, gdy upłynęło ze czterdzieści

minut: „Teraz już wie na pewno, że coś tutaj nie tak!" I potem, po pięćdziesięciu: „Teraz już
prawda  sama  lezie  mu  w  oczy.  Podejrzewa,  że  kiedyśmy  tak  razem  obszukiwali  Buda,
dorwałem te diamenty, wsunąłem je do kieszeni,  ale po sobie nic nie dałem poznać. Aha, i
rusza  w  pościg.  Będzie  na  pewno  szukał  świeżych  śladów,  ale  te  równie  dobrze  mogą  go
zaprowadzić w dół, jak i w górę rzeki".

Wtedy to zobaczyłem jakiegoi mężczyznę, który jechał na mule, i bez zastanowienia

dałem nura w krzaki. Bardzo głupio zrobiłem! Bo kiedy się ze mną zrównał, zatrzymał swego
wierzchowca, odczekał chwilę, aż wyjdę, a potem ruszył dalej. Ale nie było mi już tak
wesoło. I powiedziałem sobie: „Sknociłem robotę, to chyba oczywiste, on przecież może się
natknąć na Hala Claytona".

Około trzeciej nad ranem dotarłem do Alexandrii. Tam ujrzałem w przystani właśnie ten

parostatek  i  bardzo  się  ucieszyłem,  bo  rozumiecie,  poczułem  się  już  bezpieczny.  Właśnie
zaczęło świtać. Wszedłem na pokład, wynająłem tę oto kabinę, ubrałem się tak, jak mnie teraz
widzicie,  i  zaszyłem  się  w  budce  pilota.  Aby  móc  wszystko  sprawdzić,  choć  —  jak  mi  się
zdawało  —  nie  było  to  konieczne.  Siedziałem  tam,  bawiłem  się  diamentami  i  czekałem,
czekałem,  aż  statek  wreszcie  ruszy,  ale  on  ciągle  tkwił  w  miejscu.  Widzicie,  naprawiali
właśnie maszyny, tyle że ja się nie od razu połapałem, bo dotąd mało miałem do czynienia z
parowcami.

Mówiąc krótko: statek odbił od brzegu dopiero w samo południe, a ja na długo przedtem

ukryłem  się  w  kabinie,  ponieważ  tuż  przed  śniadaniem  spostrzegłem  jakiegoś  gościa,  który
szedł  w  naszą  stronę,  i  wydawało  mi  się  z  daleka,  że  idzie  krokiem  podobnym  do  Hala
Claytona. O mało co nie zemdlałem z wrażenia. I powiedziałem sobie: „Jeżeli przy-uważy, że
jestem tu, na pokładzie, to będzie mnie wtedy miał niczym szczura w pułapce. Przyjdzie mu
tylko kazać mnie obserwować i czekać, czekać, aż się wymknę na ląd, święcie przekonany, że
on  pozostał  za  mną  o  całe  tysiące  mil,  a  wtedy  ruszy  w  moje  ślady,  zapędzi  w  dogodne
miejsce  i  każe  oddać  diamenty.  A  później...  och,  wiadomo,  co  ze  mnę  zrobi!"  Czyż  to  nie
koszmar? No, a pomyśleć, że tamten też znajdzie się na pokładzie! Ech, czyż to nie straszny
pech, chłopcy,  czy nie straszliwy pech? Ale wy  pomożecie mi się jakoś uratować, prawda?
Och, chłopcy, bądźcie dobrzy dla nieszczęsnego łotra, zaszczutego na śmierć, i dopomóżcie
mi się ocalić, a będę całował ziemię, po której stąpacie!

Uspokoiliśmy go mówiąc, że coś tam się wymyśli i jakoś mu się postaramy dopomóc, a

więc  nie  musi  się  tak  strasznie  trząść.  Wtedy  humor  od  razu  mu  się  poprawił;  odkręcił  te
swoje blaszki na obcasach, wyjął diamenty, obracał je w palcach w tę i we w tę, podziwiał i
sycił  się  ich  widokiem,  a  kiedy  tylko  padło  na  nie  światło,  to  wtedy  owszem,  były
rzeczywiście  piękne,  mogłoby  się  wydawać,  że  wybuchają  i  rozsiewają  ogień.  Ale  tak  czy
inaczej miałem go za durnia. Na jego miejscu oddałbym te diamenty kompanom i powiedział
im, żeby pryskali na brzeg i dali mi święty spokój. Lecz on był zupełnie inny. Mówił, że to
krociowa fortuna i że nie zniósłby nawet podobnej myśli.

Parowiec dwukrotnie przystawał, żeby naprawić ma szyny, i postój trwał dosyć długo, raz

nawet  w  nocy,  ale  nie  było  dość  ciemno,  więc  Jake  bał  się  wyskoczyć  na  ląd.  Lecz  już  za
trzecim  razem,  kiedy  przystanęliśmy,  nadarzyła  się  lepsza  okazja.  Trochę  po  pierwszej  w
nocy  przybiliśmy  do  brzegu  koło  wiejskiego  składu  drewna,  o  jakieś  czterdzieści  mil  od
farmy  wuja  Silasa.  Wkrótce  też  zaczęło  się  chmurzyć  i  zbierać  na  burzę.  Toteż  Jake
skorzystał  z  okazji,  żeby  się  jakoś  wymknąć.  Zaczęto  właśnie  ładować  drewno.  A  zaraz
potem lunął rzęsisty deszcz i zerwał się wiatr. Rzecz jasna, wszyscy majtkowie narzucali na
siebie  jutowe  worki  i  nosili  je  niczym  kaptury,  tak  jak  to  robią  zazwyczaj,  kiedy  dźwigają
ładunek.  My  buchnęliśmy  jeden  dla  Jake'a,  a  on  wziął  swoją  torbę,  prześliznął  się  na  rufę,
później podreptał na dziób razem z innymi i zszedł z nimi na brzeg, a kiedy spostrzegliśmy,
że znika z kręgu światła pochodni  i  pochłania go mrok, odetchnęliśmy z ulgą błogosławiąc
los  i  poczuliśmy  się  naprawdę  wspaniale.  Ale  nie  trwało  to  długo.  Wydaje  mi  się,  że  ktoś

musiał nas sypnąć, bo ledwie upłynęło osiem czy dziesięć minut, a już tamci dwaj popędzili
co tchu w piersi na dziób, zeskoczyli na brzeg i tyleśmy ich widzieli. Czekaliśmy aż do
białego rana, czy przypadkiem nie wrócą i cały czas mieliśmy nadzieję, że tak się właśnie
stanie. Ale nie wrócili. Byliśmy teraz straszliwie przygnębieni i smutni. Liczyliśmy już tylko
na to, że Jake wyprysnął dostatecznie wcześnie, aby nie mogli trafić na jego ślad, że dotrze do
swego brata, ukryje się tam jakoś i będzie bezpieczny.

Planował, że powędruje drogą wzdłuż brzegu, a nam polecił sprawdzić, czy Brace i

Jubiter są w domu i czy nie ma tam przypadkiem żadnych obcych, a później, gdzieś tak o
zachodzie słońca, wymknąć się cichcem do niego i wszystko mu opowiedzieć. Powiedział, że
będzie na nas czekał przy małej kępie sykomor, tuż za tytoniowym łanem Tomko-wego wuja
Silasa. A więc niedaleko od drogi biegnącej brzegiem rzeki, w miejscu całkiem ustronnym.

Siedzieliśmy długo rozprawiając o tym, czy ma w ogóle jakieś szanse, i Tomek

powiedział, że wszystko będzie dobrze, jeżeli jego kamraci popędzą w górę, a nie w dół rzeki,
lecz to nie było zbyt prawdopodobne, bo przecież mogli wiedzieć, skąd Jake pochodzi, toteż z
pewnością pójdą w tym właśnie kierunku, będą go tropić przez cały boży dzień, a on niczego
nie będzie podejrzewał i kiedy tylko się ściemni, wtedy go ukatrupią i odbiorą mu buty.
Dlatego też zrobiło się nam jeszcze smutniej.

ROZDZIAŁ V

Tragedia w lesie

Naprawy w maszynowni skończono dopiero późnym popołudniem, więc kiedy wreszcie

dotarliśmy do domu, słońce chyliło się już ku zachodowi, toteż nawet nie przystawaliśmy po
drodze,  ale  co  tchu  w  piersi  popędziliśmy  do  kępy  sykomor,  żeby  powiedzieć  Jake'owi,
dlaczegośmy  się  tak  spóźnili  i  żeby  jeszcze  trochę  poczekał,  aż  pójdziemy  do  Brace'ą  i
zobaczymy, jak tam sprawy stoją. Kiedy spoceni i zdyszani po tak długim biegu wyszliśmy
wreszcie na skraj lasu, było już szarawo. O jakie trzydzieści jardów przed sobą zobaczyliśmy
te  właśnie  sykomory,  a  także  —  dokładnie  w  tej  samej  chwili  —  spostrzegliśmy  dwóch
mężczyzn  biegnących  w  stronę  kępy  i  zaraz  potem  dotarły  do  naszych  uszu  dwa  albo  trzy
przeraźliwe wołania o pomoc. I pomyśleliśmy: „Ani chybi utłuką nam biednego Jake'a".

Śmiertelnie przerażeni popędziliśmy na pole tytoniowe i ukryliśmy się tam, dygocąc tak

straszliwie, że aż dziw, iż ubrania jakoś się na nas trzymały. I właśnie w tej sekundzie,
kiedyśmy tam wskoczyli, przebiegło obok dwóch mężczyzn co sił w nogach właśnie w stronę
kępy. A już po chwili wypadło ich stamtąd czterech i pognali przed siebie drogą: po prostu
jakichś dwóch jeszcze innych goniło tamtych dwóch.

Padliśmy na ziemię — zupełnie osłabli, niezdolni do czegokolwiek — i tylko

nadstawialiśmy uszu, czy nie dobiegnie nas aby jakiś odgłos walki, ale przez dłuższą chwilę
słyszeliśmy  jedynie  łomot  własnych  serc.  Rozmyślaliśmy  o  tym,  co  mogło  teraz  leżeć  tam,
wśród sykomorów, i czuliśmy się tak, jakby nagle w pobliżu znalazła się pokutująca dusza,
toteż  wstrząsały  mną  zimne  dreszcze.  Wtedy  zza  horyzontu  wyjrzał  pyzaty  księżyc,
niesamowicie  duży,  okrągły  i  jasny;  przezierał  przez  korony  drzew  niczym  twarz  więźnia
spoza kraty, a wokół nas zaczęły pełzać mroczne cienie i mleczno-białe smugi jego blasku. I
zrobiło się zaraz dziwnie cicho i upiornie, powiało takim jakimś strasznym nocnym chłodem,
jakbyśmy  ni  stąd,  ni  zowąd  znaleźli  się  na  cmentarzu.  A  tu  znienacka  Tomek  szepnął  mi
wprost do ucha:

— Patrz! Co to?
— Nie!!! — ja na to. — Nie strasz mnie w ten sposób! uż i tak prawie konam ze strachu, i

to bez twojej pomocy.

— Patrz, mówię ci. Coś tam wychodzi spomiędzy sy-omor.
— Nie, Tomku!
— Coś bardzo wysokiego!
— O Boże, Boże! A niech to...
— Uspokój się... idzie w naszą stronę.
Był tak podniecony, że ledwie łapał oddech i tylko z największym trudem mógł szeptać

mi  na  ucho.  Spojrzałem  w  tamtym  kierunku.  Nie  mogłem  się  jednak  powstrzymać.
Przyklęknęliśmy  więc  obaj,  wspierając  brody  o  żerdzie  ogrodzenia,  i  patrzyliśmy  przed
siebie, tak, jednak patrzyliśmy, dławiąc się niemal powietrzem. A tamto coś szło drogą... szło
w  cieniu  drzew,  zupełnie  zamazane,  dopóki  nie  podeszło  bliżej  nas  i  nie  stanęło  pośrodku
jasnej plamy księżycowego blasku. A wtedy czym prędzej runęliśmy na ziemię. To był duch!
Duch Jake'a Dunlapa! Tak przynajmniej zrazuśmy pomyśleli.

Przez chwilę albo dwie nie śmieliśmy się nawet poruszyć. A zaraz potem wszystko gdzieś

zniknęło. Mówiliśmy więc o tym przyciszonymi głosami. Tomek powiedział:

— One bywają zazwyczaj niewyraźne i takie zamazane, jakby były zrobione z mgły. Ale

ten taki nie był.

— No nie — odrzekłem mu na to. — Widziałem całkiem dokładnie bokobrody i okulary.
— Tak, i te^same wrzeszczące kolory, ten sam niedzielny strój wiejskiego eleganta...

Zielono-czarne tweedowe bryczesy...

— Aksamitna kamizelka, taka wściekle czerwona, do tego w żółtą kratkę...
— Skórzane paski u dołu nogawek. Jeden z nich zwisał nie zapięty...
— Aha, i ten kapelusz...
— Duch w takim kapeluszu?!
Bo widzicie, dopiero w tym sezonie zaczęły wchodzić w modę takie właśnie cylindry.

Zupełnie sztywne rondo i czarna rura od pieca; bardzo wysoki, trochę jakby chropowaty i z
takim małym denkiem. Zupełnie jak głowa cukru.

— A nie widziałeś przypadkiem, Huck, czy włosy też miał takie same?
— Nie... wpierw mi się wydawało, że widziałem dokładnie, ale teraz znów myślę, że

chyba raczej nie.

— Ja też myślę, że nie, ale on miał ze sobą tamtą swoją torbę, to wiem na pewno.
— Ja też ją widziałem. A czy to w ogóle możliwe, żeby duch biegał z torbą, Tomku?
— No jasne! Na twoim miejscu nie byłbym takim nieukiem, Hucku Finnie. Cokolwiek

duch ma ze sobą, to należy do niego. One też przecież muszą mieć jakieś swoje rzeczy, tak
samo jąk wszyscy. Sam przecież widziałeś, że tamto jego ubranie zmieniło się teraz w
duchowe. Co takiego więc stoi na przeszkodzie, żeby i z torbą stało się podobnie? Pewnie, że
nic.

To brzmiało bardzo rozsądnie. A przynajmniej ja nie mogłem doszukać się w tym

żadnego błędu.

Tymczasem nadeszli Bill Withers i jego brat Jack. Po drodze gadali ze sobą i Jack

właśnie zapytał:

— Jak myślisz, co on tam takiego mógł targać?
— Nie wiem, ale to wyglądało mi na coś ciężkiego.
— Ledwie to wlókł. Myślę, że to jakiś czarnuch, który podpylił zboże temu staremu

kaznodziei, Silasowi.

Obaj się roześmiali, a później już nic nie mogliśmy dosłyszeć, bo poszli dalej.

Zrozumieliśmy, iż poczciwy wuj Silas stał się teraz osobą niezbyt tutaj lubianą. Bo inaczej
tamci by nigdy nie dopuścili, żeby jakiś czarnuch kradł komukolwiek zboże i żeby w dodatku
uszło mu to na sucho.

Usłyszeliśmy też jakieś inne głosy, wpierw bełkotliwe, a później w miarę jak się zbliżały,

coraz to wyraźniejsze. Czasami było nawet słychać czyjś śmiech. Byli to Lem Beebe i Jim
Lane. A Jim Lane powiedział:

— Więc kto? Jubiter Dunlap?
— Tak.
— Och, sam już nie wiem. Ale też mi się wydaje, że to chyba on. Widziałem, jak gdzieś

godzinę temu, tuż przed zachodem słońca, ryli w ziemi... On i kaznodzieja. Powiedział też, że
sam chyba dziś nie pójdzie, ale jeżeli chcemy, możemy wziąć jego psa.

— Wydaje mi się, że chyba musiał się już zanadto zmęczyć.
— Tak... to ciężka robota!
— Oho! I to jeszcze jak!

ROZDZIAŁ VI

Jak zabezpieczyć brylanty

Wlekliśmy się za Jimem i Lemem, aż w końcu doszliśmy do dziury w ogrodzeniu na

tyłach, tam gdzie stała chatka naszego starego Jima, w której przebywał niegdyś jako więzień,
a myśmy go uwolnili. I oto nagle zbiegły się wszystkie psy, kłębiąc się wokół nas i witając, w
domu zapaliły się światła, więc już się nie baliśmy, i właśnie mieliśmy wejść na teren farmy,
kiedy Tomek powiedział:

— Czekaj, przysiądźmy no tu na chwilę. Tam do diaska!
— Co znowu? — zapytałem.
— Ano, sporo różnych rzeczy! — odrzekł mi na to. — Przewidziałeś chyba, że to właśnie

my,  jako  pierwsi,  powiadomimy  rodzinę,  kogo  ukatrupiono  tam,  wśród  sykomor  a  także  o
tych  szubrawcach,  którzy  to  zrobili  i  o  diamentach,  które  zabrali  nieboszczykowi;  że
odmalujemy  to  wszystko  na  cacy  i  będziemy  się  później  cieszyć  sławą  tych,  co  to  wiedzą
więcej niż ktokolwiek inny?

— Cóż, prosta sprawa. Nie byłbyś sobą, Tomku Sawyerze, gdybyś przepuścił taką okazję.

I sądzę, że nic nie zazna braku odpowiedniego malunku, kiedy już zaczniesz przystrajać
wszystkie wydarzenia.

— A co ty na to — oświadczył najzupełniej spokojnie — gdybym ci tak powiedział, że

nie zamierzam o tym nic nikomu mówić?

Jego słowa wprawiły mnie w zdumienie. I rzekłem:
— Powiedziałbym, że to niemożliwe. Nie mówisz chyba poważnie, Tomaszu Sawyerze?
— Niedługo się przekonasz. Czy ten duch był boso?
— Nie, nie był. I co z tego?
— Poczekaj... Zaraz ci wytłumaczę. Czy miał na nogach buty?
— Tak, widziałem je wyraźnie.
— Mógłbyś przysiąc?
— Przysięgam.
— I ja również. A wiesz, co to znaczy?
— Nie. A cóż takiego?
— To znaczy, że ci złodzieje nie dostali brylantów.
— Do stu piorunów! Dlaczego tak uważasz?
— Ja tak nie tylko uważam, ja wiem. Bo Czy te okulary, portki, bokobrody i każda inna z

tych  przeklętych  rzeczy  nie  zmieniły  się  teraz  w  duchowe?  Wszystko,  co  miał  na  sobie,
musiało się zmienić, nie? A to wskazuje, że skoro jego buty także się zmieniły, bo  przecież
miał je na nogach, kiedy już zaczął straszyć, to tylko z tej przyczyny, że tamte łotry wcale ich
nie  zdobyły.  I  jeśli  tego  nie  uznasz  za  dowód,  to  chciałbym  wiedzieć,  co  ty  właściwie
nazywasz dowodem.

No i sami popatrzcie. Nigdym jeszcze nie spotkał tak tęgiej głowy jak TomkOwa. Cóż,

wprawdzie też miałem oczy i wiele widziałem, ale wszystko, com ujrzał, na niewiele mi się
jakoś przydawało. Lecz Tomek Sawyer był zupełnie inny. Kiedy już Tomek Sawyer
spostrzegł jakąś rzecz, to ona najzwyczajniej stawała na dwóch łapkach i przemawia-ł a do

niego ludzkim głosem... spowiadała mu się ze wszystkiego, co tylko jej było wiadomo. Tak,
nigdy nie spotkałem równie tęgiej głowy.

— Tomaszu Sawyerze — odrzekłem mu na to — powtórzę ci jeszcze raz to, co już

powiadałem  wiele razy  przedtem. Nie jestem nawet  godzien czyścić twoich butów. Ale tak
ma już być i na to nie ma rady. Bóg Wszechmogący stworzył wprawdzie nas wszystkich, ale
jednym dał oczy zupełnie ślepe, natomiast innym takie, co wszystko widzą, i myślę, że nie do
nas  należy  zastanawiać  się,  dlaczego  tak  zrobił;  musiał  mieć  coś  na  uwadze,  bo  inaczej
załatwiłby  to  jakoś  inaczej.  Mów  dalej,  teraz  już  widzę  całkiem  wyraźnie,  że  tamtym
złodziejom nie udało się nawiać z diamentami. Ale jak sądzisz, dlaczego?

— Ponieważ przepędziło ich tamtych dwóch facetów, zanim udało im się rozzuć trupa.
— A więc to taka sprawa! No, teraz już rozumiem. Ale powiedz mi, Tomku, czemu to

niby nie mielibyśmy pójść i opowiedzieć o wszystkim?

— Tam do licha, Hucku Finnie, czy ty nic nie pojmujesz? No, popatrz. Co będzie dalej?

Jutro rano zacznie się całe śledztwo. I tamci dwaj wyśpiewają, że usłyszeli krzyki i popędzili
tam,  ale  zbyt  późno  i  nie  mogli  ocalić  obcego  przybysza.  A  później  przysięgli  będą  gadać,
gadać, gadać, mleć ozorem bez końca, aż w końcu ogłoszą werdykt, że ten jegomość został
zastrzelony,  zadźgany  albo  że  rozbito  mu  głowę  czymś  ciężkim,  co  —  wskutek  zrządzenia
niebios — przyprawiło go o śmierć. A później go pochowają i opchną na licytacji wszystkie
jego  rzeczy,  żeby  pokryć  wydatki  związane  z  pogrzebem.  I  wtedy  się  pojawi  nasza  wielka
szansa.

— Że jak?
— Będziemy mogli kupić te buty za dwa dolary! Na te słowa to mi niemal zaparło dech w

piersi.

— Tam do pioruna! To by znaczyło, że m y dostaniemy te diamenty!
— A jakże. Któregoś dnia wyznaczą za nie wielką nagrodę... Na pewno z tysiąc dolarów.

No i ta forsa wpadnie w nasze ręce! A teraz chodźmy przywitać się z rodzinką. I pamiętaj, nic
nie wiesz o żadnym morderstwie, diamentach czy złodziejach... Zapamiętaj to sobie.

Pobiadoliłem trochę z powodu tej jego recepty na załatwienie sprawy. Bo ja to bym

opchnął kamyki za dwanaście kawałków, tyle że wcale mu się do tego nie przyznałem. Bo i
tak na nic by się to nie zdało. I zapytałem tylko:

— No dobra, ale co powiemy ciotce Sally, gdy zapyta, dlaczego aż tak bardzo musieliśmy

się guzdrać w drodze do miasteczka?

— Och, zostawiam to tobie. Uważam, że potrafisz jej to jakoś wytłumaczyć.
Zawsze był właśnie taki: stanowczy i delikatny zarazem. On sam nifdy by nie skłamał.
Przeszliśmy przez duże podwórko, zauważając po drodze tę, tamtą czy ową z tak dobrze

nam znanych rzeczy, i bar-dzośmy się cieszyli, że znowu to wszystko widzimy, a dochodząc
do  dużego  zadaszonego  przejścia  pomiędzy  domem,  zbudowanym  z  grubych  podwójnych
bali, a letnią kuchnią, mogliśmy się przekonać, że i tu wszystko wisiało sobie na ścianach tak
jak dawniej, łącznie ze starym spłowiałym chałatem roboczym wuja Silasa, tym z zielonego
rypsu, z kapturem i postrzępioną białą łatą między łopatkami, która wyglądała, jak gdyby ktoś
mu  przyłożył  w  plecy  dużą  śniegową  kulą.  Później  odciągnęliśmy  zasuwkę  i  weszliśmy  do
środka. Ciotka Sally krzątała się właśnie nerwowo, dzieci siedziały stłoczone w jednym kącie,
a  w  drugim  tkwił  skulony  nasz  staruszek  i  odmawiał  modlitwę  o  pomoc  w  razie  nagłej
potrzeby. Ciotka rzuciał się ku nam bardzo uradowana i po policzkach zaczęły jej ściekać łzy;
wytarmosiła nas za uszy, uściskała i ucałowała, potem znów wytargała i mogłoby się zdawać,
że wciąż jej tego mało, tak bardzo się cieszyła, że nas wreszcie widzi. W końcu powiedziała:

— A gdzież to się włóczycie, wy zatracone nicponie! Tak się o was martwiłam, że nie

wiedziałam, co począć. Wasze manatki są już tutaj od dawna, a ja chyba ze cztery razy

odgrzewałam kolację, żeby była gorąca i w ogóle w sam raz, kiedy przyjedziecie, aż w końcu
do reszty straciłam cierpliwość. Dlatego oznajmiam wam, że... że obedrę was żywcem ze
skóry! Musicie chyba konać z głodu, moje wy biedactwa. Siadajcie! Wszyscy do stołu! Nie
traćmy więcej czasu.

Dobrze było znowu się tutaj znaleźć, siąść za stołem obficie zastawionym tymi

wspaniałościami,  kukurydzianymi  płackami,  kotletami  i  w  ogóle  wszystkim,  czego  tylko
mógłbyś zapragnąć na tym świecie. Poczciwy wuj Silas znęcał się nad nami międląc jedną z
tych  swoich  modlitw  o  błogosławieństwo,  mającą  tyleż  warstw  co  cebula,  i  podczas  gdy
aniołowie  ziewali  w  tym  czasie,  ja  próbowałem  wymyślić  jakiś  godziwy  wykręt,  jeśli  nas
zapytają,  co  nas  zatrzymało  w  drodze.  Kiedy  już  nasze  talerze  były  pełne  po  brzegi  i
zabraliśmy  się  wreszcie  do  jedzenia,  ciotka  Sally  zadała  w  końcu  to  pytanie,  a  ja  zacząłem
wić się niczym węgorz:

— Hm, rto cóż... Eee, tego... bo widzi pani...
— Hucku Finnie! A odkądże to jestem dla ciebie panią? Czy skąpiłam ci kiedy

szturchańców  i  całusów,  odkąd  tylko  twoja  noga  postała  w  tym  domu,  a  ja  wzięłam  cię
wpierw  za  Tomka  Sawyera?  Błogosławiłam  Boga,  że  cię  tu  do  mnie  przysłał,  choć
tymczasem  zdołałeś  mnie  okłamać  chyba  ze  cztery  tysiące  razy,  a  ja  za  każdym  razem
wierzyłam ci jak głupia. Nazywaj mnie ciotką Sally, tak jak to zawsze robiłeś.

No więc tak właśnie zrobiłem. I powiedziałem:
— Cóż, postanowiliśmy z Tomkiem, że przejdziemy się na piechotę i odetchniemy sobie

cokolwiek w lasku, ale tam natknęliśmy się na Lema Beeba i Jima Lane, i oni prosili nas,
żebyśmy się z nimi wybrali dziś wieczór na jeżyny, a potem mówili, że mogliby pożyczyć psa
od Jubitera Dunlapa, bo im właśnie powiedział...

— Gdzie oni go widzieli? — spytał znienacka wuj Silas, a kiedy uniosłem wzrok, ażeby

nań popatrzeć (tak bardzo byłem zdziwiony, że byle głupstwov zdołało go wyrwać z zadumy)
stwierdziłem, że jego oczy, wpatrzone wprost we mnie, aż płoną z ciekawości. To zdumiało
mnie już do reszty i trochę jakby zbiło z pantałyku, ale wziąłem się w garść i powiadam:

— No, wtedy, kiedy kopał z panem jakąś ziemię, tuż przed zachodem słońca albo coś

koło tego.

Wuj Silas odburknął tylko „Uhum", jak gdyby trochę rozczarowany, i przestał się w

ogóle interesować tą sprawą. A ja ciągnąłem swoje:

— Więc... cóż... Jak już powiedziałem...
— Wystarczy, nie musisz się już plątać. — To była cała ciotka Sally. Przewiercała mnie

oczyma na wskroś, bardzo oburzona. — Hucku Finnie, a jakim to niby cudem ludzie, o
których tu mówisz, mieliby cię ciągnąć ze sobą we wrześniu na jeżyny? Do tego jeszcze t u t
a j, w naszych stronach?

Zrozumiałem, że leżę, i już nie mogłem z siebie wydusić ani słowa. A ona czekała nadal,

bez przerwy śledząc mnie uważnie, i w końcu zapytała:

— I skąd im przyszedł do głowy ten idiotyczny pomysł, żeby się wybierać na jeżyny po

nocy?

— No, jakby tu... eee... powiedzieli nam, że mają latarnię i że...
— Och! Lepiej byś już milczał! Widzicie go, a po cóż mieli brać psa? Chcieli polować na

te jeżyny czy jak?

— Wydaje mi się... eee... że oni...
— A ty, Tomku Sawyerze, powiedz, jakie to kłamstwo obracasz właśnie w ustach, ażeby

je dorzucić do tego steku bzdur? Mów, ale ostrzegam cię, nim zaczniesz, że już z góry nie
wierzę w ani jedno twoje słowo. Z pewnością ty i Huck zajmowaliście się czymś, w co tak
czy siak nie powinniście ścibiać nosa. Wiem o tym doskonale, bo znam was obu, ' to nie od

dziś. A teraz wytłumacz mi, jak to było z tym psem, z latarnią, jeżynami i całą resztą tych
strasznych bredni. I pamiętaj, byś mówiąc szedł prosto jak po sznurku. Słyszysz? Tomek
wyglądał na urażonego i odpowiedział jej bardzo wyniośle:

— Przykro mi, ciociu, że zwracasz się tak do Hucka, i to tylko dlatego, że zdarzyło mu

się popełnić jeden niewielki błąd, który przecież każdemu mógłby się przytrafić.

— A jakiż to błąd popełnił?
— Tylko ten, że powiedział jeżyny, kiedy, rzecz jasna, szło mu o poziomki.
— Tomku Sawyerze, przysięgam, że jeżeli jeszcze choć trochę mnie zdenerwujesz, to

ja...

— Ciociu Sally, nawet o tym nie wiedząc, no i, rzecz oczywista, mimo dobrych intencji,

jesteś po prostu w błędzie. Gdybyś kiedyś uczyła się botaniki, a przecież powinnaś była,
wiedziałabyś zapewne, że na całym świecie, tylko z wyjątkiem Arkansas, na poziomki poluje
się zawsze z psem i z latarnią...

Lecz wtedy najzwyczajniej runęła na niego niczym górska lawina i przysypała go. Była

tak rozwścieczona, że nawet nie potrafiła godziwie wymawiać słów i po prostu wylewała je z
siebie nie kończącym się potokiem. O to właśnie hodziło Tomkowi SawyeiWi. Pozwolił jej
wyjść z siebie, ozognić się w zajadłości, a później zostawił w spokoju, ażeby jej gniew mógł
stopniowo wygasnąć. Zdenerwowana do ostatecznych granic, nie wypowiedziałaby później
ani słowa na ten temat ani nie pozwoliła, aby ktokolwiek inny do niego powracał. I stało się
tak, jak przewidział. Kiedy się już zmęczyła i przerwała na chwilę, aby trochę odsapnąć,
powiedział z niezmąconym spokojem:

— A jednak mimo wszystko, ciociu Sally...
— Zamilcz wreszcie! — wykrzyknęła. — Nie chcę już słyszeć od ciebie ani jednego

słowa.

Toteż byliśmy najzupełniej bezpieczni i nie mieliśmy więcej kłopotów z powodu

spóźnienia. Tomek załatwił to naprawdę elegancko.

ROZDZIAŁ VII

Nocne czuwanie

Benny była śmiertelnie poważna i jeszcze od czasu do czasu zdarzało się jej wzdychać,

ale  już  wkrótce  zaczęła  wypytywać  o  Mary,  Sida  i  o  Tomkową  ciotkę  Polly,  a  wówczas
ciotka  Sally  rozchmurzyła  się,  nabrała  humoru,  również  zaczęła  o  wszystko  wypytywać  i
znów  stała  się  tą  samą  najlepszą  i  najukochańszą  osobą  co  zawsze,  tak  więc  reszta  kolacji
upłynęła nam  wesoło  i  przyjemnie. Ale staruszek prawie wcale nie brał  w tym  udziału;  był
jakiś  taki  niespokojny,  roztargniony  i  bez  przerwy  wzdychał,  toteż  kiedy  widziałem,  jak
bardzo jest przybity, smutny i skłopotany, czułem się, jakby serce miało mi pęknąć z bólu.

Po pewnym czasie, w chwilę po kolacji, przyszedł jakiś czarnuch; zapukał do drzwi,

wsunął tylko głowę, w którą zresztą bez przerwy się drapał, mnąc w drugiej ręce swój stary
słomkowy kapelusz, ukłonił się i powiedział, że jego pan, pan Brace, stoi przy furtce i
chciałby się zobaczyć z bratem, bo zmęczył się już czekaniem na niego z kolacją, więc może
tak pan Silas zechciałby mu powiedzieć, gdzie można go teraz znaleźć. Nigdy jeszcze dotąd
nie zdarzyło mi się słyszeć, żeby wuj Silas odpowiedział komuś równie ostro i zaczepnie. Bo
krzyknął nagle głośno:

— A czy j a jestem niańką jego brata?!
Lecz zaraz potem jak gdyby skurczył się w sobie i mogło się wydawać, iż żałuje, że coś

takiego powiedział, ponieważ znów przemówił, tym razem bardzo łagodnie:

— Ale nie mów mu tego w ten sposób, Billy. Wpadłeś tu tak znienacka, że nerwy mnie

trochę poniosły, a ostatnio nie czuję się zbyt dobrze, toteż nie mogę odpowiadać za wszystko,
co robię. Powiedz mu, że go tutaj nie ma.

Kiedy Murzyn już odszedł, wuj Silas wstał i zaczął chodzić tam i z powrotem mamrocząc

coś do siebie i przeczesując palcami włosy. Naprawdę, aż litość brała, gdy się na to patrzyło.
Ciotka  Sally  szepnęła,  żebyśmy  nie  zwracali  na  niego  uwagi,  bo  to  go  tylko  wprawia  w
zakłopotanie.  Powiedziała  też,  że  on  przez  cały  czas,  odkąd  nastały  te  kłopoty,  nic  tylko
rozmyśla i rozmyśla, i ona sama sądzi, że wuj, kiedy już go napadnie to całe myślenie, nawet
w połowie nie wie, o co właściwie mu chodzi. I powiedziała nam jeszcze, że teraz spaceruje
tak  o  wiele  częściej,  niż  zwykł  to  robić  wcześniej,  bo  czasem  snuje  się  po  całym  domu,  a
nawet nocą, we śnie, wychodzi gdzieś na zewnątrz, więc gdybyśmy go na czymś takim kiedyś
przyłapali, to mamy mu nie przeszkadzać i zostawić w spokoju. Mówiła, że — jej zdaniem —
to  mu  w  niczym  nie  szkodzi,  a  nawet  poprawia  stan  nerwów.  I  że  ostatnio  Benny  jest  tu
jedyną  osobą,  która  w  jakiś  tam  sposób  potrafi  mu  dopomóc.  Bo  Benny  chyba  wie,  kiedy
można próbować go uspokoić, a kiedy znów pozostawić samemu sobie.

Tak więc wuj Silas nadal dreptał w tę i we w tę po izbie, mamrocząc coś do siebie, aż

wreszcie  zaczął  sprawiać  wrażenie,  jakby  się  już  tym  zmęczył.  Wtedy  Benny  podeszła  do
niego,  przytuliła  i  objęła  wpół,  kładąc  zarazem  swą  dłoń  na  jego  dłoni.  Wówczas  on  się
uśmiechnął,  pocałował  ją,  z  jego  twarzy  stopniowo  zniknął  wyraz  przygnębienia  i  wreszcie
pozwolił jej się odprowadzić do innego pokoju. Zwracali się do siebie tak czule, że aż miło
było patrzeć.

Ciotka Sally zajęła się teraz wyprawianiem wszystkich dzieci do łóżek, zrobiło się jakoś

nudno i nieciekawie, więc obaj z Tomkiem wyszliśmy zaraz na dwór i przy świetle księżyca
przemknęliśmy na zagon z melonami, gdzie zjedliśmy jednego mogąc sobie przy tym

spokojnie pogadać. Tomek powiedział, że gotów pójść o zakład, iż te kłótnie i spory to wina
Jubitera, ale już on go sobie dobrze przyuważy i przy najbliższej okazji dokładnie wybada. A
jeśli rzecz wygląda tak, jak on sądzi, to choćby miał stanąć na głowie, skłoni wuja Silasa, by
wylał tamtego z roboty.

Tak więc rozmawialiśmy, ćmiliśmy sobie fajki i napy-chaliśmy się tymi melonami co

najmniej przez dwie godziny, a potem zrobiło się już późno i kiedy wróciliśmy, cały dom
tonął w ciszy i w ciemnościach, bo wszyscy poszli spać.

Tomek zawsze był bardzo spostrzegawczy, więc teraz też zauważył, że stary fartuch

roboczy z zielonego rypsu gdzieś się nagle zapodział; powiedział również, że widział go tu
jeszcze, kiedyśmy wychodzili, dlatego ta cała sprawa bardzo dziwnie mu pachnie. I zaraz
potem poszliśmy spać.

Słyszeliśmy, jak Benny krząta się w swoim pokoju, który przylegał do naszego, i

pomyśleliśmy, że pewnie nie może zasnąć, bo tak bardzo się martwi o ojca. Przekonaliśmy
się  wkrótce,  że  my  też  nie  możemy  spać.  Dlategośmy  siedzieli,  palili  fajki  i  naradzali  się
szeptem;  byliśmy  dziwnie  przygnębieni,  a  humor  opuścił  nas  do  reszty.  Wałkowaliśmy  bez
końca sprawę morderstwa i  tamto  spotkanie z duchem,  aż w końcu zimne dreszcze zaczęły
nam chodzić po grzbiecie i już za żadne skarby nie dało się zasnąć.

Po jakimś czasie, kiedy już była bardzo późna noc i- wszystkie odgłosy wokół stały się

także mroczne i ponure, Tomek szturchnął mnie nagle i szepnął mi na ucho, żebym wyjrzał
przez okno. Zrobiłem to czym prędzej i zobaczyłem jakiegoś mężczyznę, który w najlepsze
myszkował po podworku, lecz robił to w taki sposób, jakby sam dobrze nie wiedział, czego
szuka. Było jednak dość ciemno i nie mogliśmy mu się przypatrzeć jak należy. Potem ruszył
w kierunku furtki w płocie i gdy wychodził na zewnątrz, księżyc na jakiś czas wychylił się
spoza chmur. Spostrzegliśmy, że tamten niósł na ramieniu łopatę o długim stylisku; mignęła
nam też biała łata na starym fartuchu roboczym. I Tomek powiedział:

— On chodzi tak we śnie. Wielka szkoda, że nie możemy pójść za nim i zobaczyć, dokąd

idzie. O, teraz skręcił w dół, za polem tytoniowym. A teraz znikł już zupełnie. Biedny, nawet
w nocy nie zazna wypoczynku.

Czekaliśmy dość długo, ale on juz nie wrócił, a jeśli nawet wrócił, to pewnie nadszedł z

drugiej strony domu, natomiast my byliśmy strasznie zmordowani i wkrótce zasnęliśmy, a we
śnie  trapiły  nas  całe  miliony  przeróżnych  widziadeł.  Lecz.zbudziliśmy  się  jeszcze  przed
świtem,  bo  rozszalała  się  straszliwa  burza,  grzmoty  i  błyskawice;  wiatr  targał  wszystkimi
drzewami  dookoła,  deszcz  siekł  niemiłosiernie  i  wszystkie  rowki  przemieniły  się  w  rwące
rzeki. Tomek powiedział:

— Widzisz, Huck, powiem ci jedną rzecz, która wydaje mi się niesamowicie dziwna. Aż

do wczoraj wieczorem, kiedyśmy wyszli sobie na spacer, nikt w całym domu nie słyszał, że
Jake Dunlap został zamordowany. A przecież ci ludzie, co przepędzali "Hala Claytona i Buda
Dixona, roztrąbiliby pewnie wszystko w pół godziny i wtedy każdy farmer w okolicy, gdyby
o tym usłyszał, ganiałby zaraz po wszystkich sąsiadach, chcąc jako pierwszy oznajmić im
nowinę. Dalibóg, taka gratka trafia się tu nie częściej jak raz na trzydzieści lat! Huck, to musi
być jakaś bardzo dziwna sprawa, bo ani rusz nie mogę się w tym połapać.

I bardzo się denerwował; chciał, aby deszcz jak najprędzej ustał, żebyśmy mogli wyjść,

pobiec do paru domów i zobaczyć, czy nam przypadkiem coś o tym nie powiedzą. I mówił
jeszcze, że jeżeli coś powiedzą, to musimy udawać, że bardzo nas to wszystko zdziwiło i
zaskoczyło.

Ledwie tylko deszcz przestał padać, wypadliśmy z domu. Był już wtedy zupełnie jasny

dzień. Szliśmy drogą, co jakiś czas ktoś się nam napatoczył, a wtedy mówiliśmy dzień dobry,
przystawaliśmy na moment i dalejże pytlować, kiedyśmy przyjechali, jak się czuła rodzina w
dzień naszego wyjazdu, jak długo chcemy tu jeszcze zabawić i takie tam różne rzeczy, ale

nikt  z  napotkanych  jakoś  nie  wspomniał  ani  słowem  o  tym,  co  najważniejsze,  i  właśnie  to
wydało nam się zupełnie niepojęte. Tomek powiedział, iż jest przekonany, że gdybyśmy tak
teraz  wybrali  się  do  kępy  sykomor,  zastalibyśmy  tam  zwłoki,  samotne  i  opuszczone,  a
dookoła ani żywej duszy. Powiedział też, że jego zdaniem tamci faceci pogonili złodziei tak
daleko w las, że w końcu te rzezimieszki wyczuły dobrą okazję, zwróciły się przeciw nim, a
potem wszyscy nawzajem  się pozabijali i  nie pozostał nikt, kto  by mógł przyjść i  rozgłosić
wiadomość w okolicy.

Gwarząc ze sobą w ten sposób aniśmy się obejrzeli, gdy stanęliśmy w cieniu sykomor.

Zimny dreszcz przebiegł mi po plecach i już nie chciałem postąpić ani kroku naprzód mimo
namów Tomka. Ale on sam nie mógł się powstrzymać; musiał sprawdzić, czy aby stopy
nieboszczyka tkwią sobie nadal bezpiecznie w tamtych butach. Podczołgał się tam ostrożnie...
i już w następnej chwili wypadł stamtąd jak strzała, ogromnie podniecony, wybałuszając ze
zdumienia oczy. I zaraz też powiedział:

— Huck, on zniknął!
Mnie także to zadziwiło. Więc spytałem:
— Tomku, chyba żartujesz?
— On zniknął, to rzecz pewna. I nie zostało po nim ani śladu. Ziemia jest trochę

zdeptana, ale gdyby tam nawet była jakaś krew, to przecież zmyłaby ją pewnie burza, bo
dookoła są tylko kałuże i błoto.

I w końcu ustąpiłem; poszedłem zobaczyć to na własne oczy i było dokładnie tak, jak

mówił Tomek — ani śladu zwłok.

— A niech to nagły piorun! — powiadam. — Diamenty przepadły! Czy nie uważasz,

Tomku, że złodzieje zakradli się tu jeszcze raz i gdzieś go wywlekli?

— Na to wygląda. Po prostu na to mi wygląda. A jak sądzisz, gdzie go mogli ukryć?
— Nie wiem — odrzekłem, bardzo zniechęcony. — A co więcej, wcale o to nie dbam.

Zabrali buty, a o nie nam przecież chodziło. Więc może sobie leżeć w tym lesie dokąd tylko
zechce, ja tam nieprędko wezmę się do szukania.

Tomek również przestał się interesować samymi zwłokami; chciał tylko po prostu

wiedzieć, co się z nimi stało. Ale powiedział, że już my tam jakoś się z tym pogodzimy i nie
puścimy pary z ust, a już pewnie niebawem ktoś go gdzieś odnajdzie albo psy go wygrzebią.

Więc wróciliśmy do domu na śniadanie, zmartwieni i zagniewani, oszukani i pełni

goryczy. I chyba nigdy jeszcze nie byłem aż tak cięty na czyjeś zwłoki.

ROZDZIAŁ VIII

Rozmowa z duchem

Przy śniadaniu nie było zbyt wesoło. Ciotka Sally wyglądała na dziwnie starą i zmęczoną;

pozwalała  dzieciom  burczeć  na  siebie  i  wszczynać  awantury,  i  mogło  się  wydawać,  że  nie
zwraca  na  to  najmniejszej  uwagi,  choć  coś  takiego  wcale  do  niej  nie  było  podobne;  my  z
Tomkiem siedzieliśmy milcząc, tak wiele rzeczy mieliśmy do przemyślenia, natomiast Benny
sprawiała wrażenie, jakby tej nocy nie spała zbyt wiele; gdy tylko trochę unosiła głowę, aby
ukradkiem  zerknąć  w  stronę  ojca,  w  jej  oczach  widać  było  łzy.  Co  się  zaś  tyczy  wuja,  to
wszystko  stygło  mu  na  talerzu,  a  on  nawet  nie  siedział,  że  tam  cokolwiek  ma;  tak
przynajmniej uważam, onieważ przez cały czas nic, tylko myślał i myślał i ani razu o nas nie
przemówi ani też nie tknął najmniejszego kęska.

Po pewnym czasie, kiedy zrobiło się zupełnie cicho, nów ukazała się w drzwiach głowa

tamtego Murzyna. Powiedział, że pan Brace zaczyna się okropnie niepokoić o pana Jubitera,
który jak dotąd jeszcze nie wrócił do domu, i czyby pan Silas nie zechciał, bo...

Patrzył przy tym na wuja Silasa i przerwał tak nagle, jak gdyby reszta jego słów ni stąd,

ni zowąd zamarzła, wuj bowiem wstał z miejsca bardzo roztrzęsiony i, tracąc równowagę,
oparł się o stół; dyszał ciężko, wlepił wzrok w czarnucha i łykał głośno ślinę, a drugą ręką
przesunął parę razy po grdyce, aby wreszcie cokolwiek wykrztusić. I powiedział:

— Czy on... czy on... myśli... C o on właściwie sobie wyobraża? Powiedz... powiedz...

mu... — a potem osunął się na krzesło bez siły i dodał, ale tak, że ledwie go było słychać: —
Odejdź... odejdź stąd!

Murzyn musiał być pewnie bardzo przerażony, bo zniknął natychmiast, natomiast my

poczuliśmy się tak... no cóż, sam nie wiem, jak to właściwie nazwać, ale tak czy inaczej było
to okropne. Wuj dyszał ciężko, postawił oczy w słup i mogłoby się wydawać, że umiera. Nikt
z nas nie śmiał się nawet poruszyć, jedynie Benny podeszła do niego cichutko, a po
policzkach płynęły jej łzy; przytuliła jego biedną siwą głowę, zaczęła ją gładzić i pieścić i
tylko dała nam znak, żebyśmy stamtąd wyszli. Więc zrobiliśmy, jak chciała, wychodząc cicho
na palcach, tak jakby tam leżał zmarły.

Poszliśmy z Tomkiem do lasu, obaj bardzo zatroskani, rozprawiając nad tym, jak wiele

się  tu  zmieniło  od  ubiegłego  lata,  kiedy  wszyscy  żyli  spokojnie  i  szczęśliwie,  i  tak  dobrze
myśleli  o  wuju  Silasie,  a  i  on  sam  był  taki  wesoły  i  taki  dobroduszny,  łatwowierny  i
życzliwy...  A  teraz...  spójrzcie  no  tylko  na  niego.  Jeżeli  już  nie  postradał  zmysłów,  to  w
każdym razie niewiele mu do tego brakuje. Takiego byliśmy zdania.

Był przepiękny dzień, jasny i słoneczny, a im dalej i dalej wędrowaliśmy przez wzgórza

ku polanie, tym śliczniejsze stawały się kwiaty i tym dziwniejsze i coraz bardziej niesłuszne
wydawało nam się, że na tak cudnym świecie ktoś może w ogóle przeżywać jakieś tam
nieszczęścia. I wówczas, całkiem znienacka, zaparło mi dech w piersi, a płuca, wątroba i inne
podroby skoczyły mi do gardła. Złapałem Tomka za rękę.

— To on! — powiedziałem. Skoczyliśmy do tyłu za krzak i Tomek przykazał:
— Cśśś! Tylko bez hałasu!
O n siedział na pniaku na skraju polany i nad czymś rozmyślał. Próbowałem namówić

Tomka, żebyśmy zawrócili, ale nie chciał, natomiast ja sam nie ośmieliłbym się ruszyć z

miejsca. Tomek powiedział, że jiiż może nigdy nie trafi się nam okazja, żeby go móc oglądać,
a więc zamierza napatrzyć się do syta, nawet gdyby później miał od tego umrzeć. Więc i ja
spojrzałem w tamtą stronę, choć aż cierpła mi skóra. Tomek, rzecz jasna, musiał coś
powiedzieć, lecz mówił bardzo cicho. Rzekł:

— Biedny Jake, ma na sobie wszystkie swoje rzeczy, i to co do jednej, tak jak

zapowiedział. A teraz widzisz to, czego do końca nie byliśmy pewni... Te jego włosy. Teraz
już nie nosi długich, tak jak przedtem, ściął je sobie króciutko, tuż przy samej skórze, a
mówił, że tak zrobi. Huck, nigdy nie widziałem, żeby ktoś wyglądał prawdziwiej i bardziej
naturalnie niż ta zjawa:

— Ani ja — powiedziałem. — Rozpoznałbym go zaraz, gdziekolwiek bym go spotkał.
— I ja też. Wygląda sobie całkiem czerstwo i zdrowo, zupełnie tak, jak przed śmiercią.
Więc gapiliśmy się dalej. A wkrótce Tomek powiedział:
— Wiesz, Huck, jeśli idzie o niego, to musi się w tym kryć jakaś niesamowicie dziwna

sprawa. On przecież nie powinien wałęsać się za dnia.

— Tak, Tomku... Nigdy jeszcze dotąd nie słyszałem o czymś podobnym.
— O, nie, mój drogi, one nigdy nie wychodzą w biały dzień, tylko nocą... i to nie

wcześniej jak po dwunastej. Coś tu jest z nim nie tak, zważ dobrze, co mówię. Uważam, że
nie ma prawa kręcić się tutaj za dnia. Ale czy nie wygląda zupełnie jak "żywy? Jake miał
zamiar udawać głuchoniemego, żeby sąsiedzi nie mogli poznać go po głosie. Czy myślisz, że
udawałby w dalszym ciągu, gdybyśmy tak nagle coś do niego wrzasnęli?

— Na Boga, Tomku, nawet o tym nie mów! Jeślibyś tylko wrzasnął, chybabym skonał na

miejscu.

— Nie martw się, nie zamierzam wcale na niego wrzeszczeć. O, spójrz, Huck, teraz

drapie się w głowę... Widzisz?

— No i co z tego?
— Ha. Jakie to ma znaczenie, że on drapie się w głowę? Przecież nie ma tam nic, co by

go swędziało, bo jego głowa składa się teraz z mgły albo z czegoś takiego, co w ogóle nie
swędzi. Mgła przecież nie może swędzieć, każdy dureń to wie.

— Hm, więc skoro ona go nie swędzi i nie może zaswędzieć, to po jakiego licha on się

właściwie drapie? A może to tylko tak, z przyzwyczajenia? Jak sądzisz?

— Nie, mój drogi, nie sądzę. Sposób, w jaki to robi, diabelnie mi się nie podoba. I diablo

mi się wydaje, że qn "jest jakiś podrabiany... Tak, to pewne jak to, że tutaj siedzę. Bo jeśli
on... Ej, Huck!

— Co tam znowu?
— Nie widać przez niego krzaków!
— Do licha, Tomku, rzeczywiście nie widać! On jest w sobie równie mało przejrzysty jak

krowa! I przyszło mi właśnie do głowy...

— Huck, on odgryza,, teraz prymkę tytoniu! Tam do kata, one przecież nie żują! Nie

mają czym żuć! Huck!

— Że co?
— To nie żaden duch. To Jake Dunlap we własnej osobie!
— A niech to gęsi „zdepczą! — powiedziałem.
— Hucku Finnie, czy znaleźliśmy jakieś zwłoki, tam, wśród sykomor?
— Nie.
— Albo jakiś ślad po nich?
— Też nie.
— A wszystko to z jednej, poważnej przyczyny. Bo tam nigdy nie było żadnych zwłok.

— Ależ, Tomku, przecież słyszeliśmy...
— Tak, słyszeliśmy. Jakiś wrzask, a może nawet i dwa. Czy to już oznacza, że ktoś kogoś

musiał ukatrupić? Oczywiście, że nie. I widzieliśmy jeszcze czterach biegnących mężczyzn, a
później zjawił się ten tu oto jegomość i myśmy go wzięli za ducha. Lecz on był takim samym
duchem, jak ty i jak ja. Bo to był Jake Dunlap we własnej osobie, a teraz mamy go tu po raz
drugi. Poszedł, kazał sobie obciąć włosy i udaje obcego, dokładnie tak, jak zapowiedział.
Duch? Też coś! Przecież ten facet jest żywy i zdrowy jak ryba!

Wtedy wszystko pojąłem i przekonałem się, że wcześniej byliśmy zanadto pewni swego.

Okropnie się ucieszyłem, że nie dał się im zabić, a Tomek tak samo, i zaczęliśmy się czym
prędzej zastanawiać, co on by teraz wolał: żeby udawać, że go w ogóle nie znamy, czy jak?
Tomek uważał, że najlepiej będzie pójść i zapytać go wprost. I ruszył przed siebie, a ja —
kawałeczek za nim, bo bałem się, że tak czy owak Jake może przecież być duchem. A Tomek
podszedł do niego i powiedział:

— Huck i ja bardzo jesteśmy radzi, że znów cię widzimy i nie musisz się bać, że coś

komuś chlapniemy. Ale gdybyś tak wolał, to przy innych spotkaniach możemy też udawać, że
się wcale nie znamy i wtedy sam zobaczysz, że można na nas liczyć, że raczej damy sobie
uciąć obie ręce, niż wkopać cię w jakieś kłopoty, choćby nawet drobne.

Wpierw zrobił zdziwioną minę na nasz widok i jakoś wcale nie był zadowolony, lecz w

miarę jak Tomek dalej ciągnął swoje, rozchmurzył się cokolwiek, a później to nawet się
uśmiechnął, skinął nam parę razy głową, zrobił rękami parę dziwacznych znaków i
powiedział:

— Gu-gu-gu-gu.
Zupełnie tak, jak mówią głuchoniemi. I właśnie wtedy zauważyliśmy, że nadchodzi paru

ludzi Steve'a Nichersona, który mieszkał po drugiej stronie polany, więc Tomek powiedział:

— Robisz to bardzo elegancko, nigdy jeszcze nie widziałem, żeby ktoś tak wspaniale

udawał. Masz rację, przed nami-też powinieneś udawać, tak samo jak przed innymi, bo dzięki
temu nie będziesz wychodził z wprawy ani nie strzelisz jakiegoś byka. My możemy się
trzymać od ciebie z daleka i udawać, że cię w ogóle nie znamy, ale gdy tylko będziemy mogli
ci jakoś pomóc, to daj nam znać.

Potem przeszliśmy wolniutko obok Nichersonów, a ci rzecz jasna zapytali nas, czy ten

facet  to  jakiś  nowy,  skąd  pochodzi  i  jak  się  nazywa,  jakiego  jest  wyznania,  baptysta  czy
metodysta, z kim trzyma w polityce, z demokratami czy może z wigami, jak długo tu myśli
zostać, no i w ogóle zadali wszystkie te pytania, które tak dręczą ludzi, gdy tylko pojawi się
jakiś  obcy.  Nie  tylko  zresztą  ludzi,  bo  i  zwierzęta  też.  Ale  Tomek  powiedział,  że  to
głuchoniemy i ani rusz nie może nic zrozumieć z tych jego dziwnych znaków i gulgotania. I
jeszcze  potem  obserwowaliśmy,  czy  aby  nie  będą  zaczepiali  Jake'a,  bo  bardzo  byliśmy  o
niego  niespokojni.  Tomek  powiedział,  że  minie  sporo  dni-,  zanim  Jake  się  jakoś  do  tego
przyzwyczai,  będzie  pamiętał,  że  jest  głochoniemym  i  nie  chlapnie  ni  stąd,  ni  zowąd  byle
głupstwa bez zastanowienia. Gdy już napatrzyliśmy się do syta i stwierdziliśmy, że Jake radzi
sobie  zupełnie  niekiepsko  i  całkiem  dobrze  daje  te  swoje  znaki„  ruszyliśmy  przed  siebie,
ponieważ zamierzaliśmy dojść do szkoły, co oznaczało dla nas trzymilowy marsz, i do tego
utrafić mniej więcej w środek przerwy.

Byłem tak bardzo rozczarowany, że nie usłyszałem opowieści Jake'a o awanturze pod

sykomorami i o tym, jak o mały włos go nie ukatrupili, że z trudem mogłem to przeboleć, a
Tomek czuł to samo, lecz powiedział, że gdybyśmy się znaleźli w położeniu zbiega, na
pewno byśmy woleli zachować ostrożność, siedzieć cichutko i nie narażać się bez potrzeby.

Chłopaki i dziewczęta bardzo się ucieszyli, że znowu nas widzą, i póki trwała przerwa,

naprawdę świetnie się z nimi bawiliśmy. Chłopcy od Hendersonów, gdy szli do szkoły,
również natknęli się na tego dziwacznego przybysza i powiedzieli o nim całej reszcie, więc

ROZDZIAŁ. IX

Odnalezienie Jubitera Dunlapa

W ciągu - następnych dwóch albo trzech dni Milczek stał się osobą niezwykle znaną.

Chodził,  przebywał  wiele  z  sąsiadami,  a  oni  bardzo  go  sobie  cenili  i  byli  dumni,  że  mają
pośród  siebie  aż  takie  towarzyskie  dziwo.  Zapraszali  go  na  śniadania,  obiady  i  kolacje,
faszerowali  przez  cały  czas  plackami  i  wieprzowiną;  przypatrywali  mu  się  bez  przerwy,
bardzo się dziwowali i  jakoś wcale ich to  nie męczyło,  a co najwyżej  tylko  żałowali, że na
dobrą  sprawę  niewiele  o  nim.  wiedzą,  bo  taki  był  niezwykły  i  strasznie  romantyczny.  Jego
gesty i znaki były bezużyteczne, bo ludzie jakoś nic z nich nie mogli wyrozumieć, a i on sam
chyba  też,  za  to  gulgotał  całkiem  nienajgorzej,  toteż  wszyscy  dokoła  byli  zadowoleni  i
uwielbiali mu się przysłuchiwać. Nosił ze sobą ułomek tabliczki i rysik; ludzie pisali mu na
niej pytania, a on im odpowiadał, tyle że nikt nie umiał odczytać jego pisma oprócz Brace'a
Dunlapa.  Natomiast  Brace  twierdził,  że  jemu  też  nie  idzie  to  najlepiej,  ale  na  ogół  zawsze
potrafi  się  w  tym  do-grzebać  jakiegoś  zdrowego  sensu.  Mówił,  że  Milczek  dał  mu  do
zrozumienia, iż pochodzi z bardzo daleka, lecz został kiedyś nabrany przez oszustów, którym,
niestety, zaufał, i teraz jest bardzo biedny, bez żadnych środków do życia. Wszyscy chwalili
Brace'a  Dunlapa,  jaki  to  on  jest  dobry  dla  tego  obcego.  Pozwolił  mu  zamieszkać  w  małej
chatce z belek, tylko jemu samemu, i kazał swym czarnuchom, żeby tam dostarczali wszelkie
wiktuały, czego tylko zechce.

Milczek zaglądał do nas od czasu do czasu, ponieważ stary wuj Silas sam był w tych

dniach  tak  bardzo  dotknięty  chorobą,  że  widok  jakiegoś  innego  nieszczęśnika  przynosił  mu
pociechę.  My  z  Tomkiem  nie  dawaliśmy  nic  po  sobie  poznać,  że  znamy  się  z  nim  już
cokolwiek dłużej, a on tak samo przestrzegał umowy. Rodzina mówiła przy nim o wszystkich
swoich  kłopotach,  zupełnie  tak,  jakby  go  nie  było,  my  zaś  byliśmy  zdania,  że  nic  mu  nie
zaszkodzi,  gdy  usłyszy,  co  mówią.  Na  ogół  sprawiał  wrażenie,  że  niczego  nie  chwyta,  ale
czasami chyba bacznie nadstawiał ucha.

Minęły jeszcze dwa, trzy dni i wszyscy zaczęli się niepokoić o Jubitera Dunlapa. I

wszyscy wypytywali się nawzajem, czy przypadkiem nie wiedzą, co się mogło z nim stać. A
każdy  odpowiadał,  że  nie,  nic  o  tym  nie  wie,  kręcił  głową  i  mówił,  że  cała  sprawa  jakoś
podejrzanie pachnie. Upłynął jeszcze jeden dzień, a potem następny i oto nagle rozeszła się
pogłoska, że kto wie, czy Jubiter nie został zamordowany. Możecie sobie wyobrazić, jakie się
wtenczas zrobiło zamieszanie! O mało wszystkim języki nie odpadły od tego trajko-tania! W
sobotę  wyruszyły  dwie  albo  trzy  grupki  mężczyzn,  aby  przeszukać  las  i  sprawdzić,  czy  nie
odnajdą czasem gdzieś jego zwłok. My z Tomkiem pomagaliśmy im i była to bardzo ciekawa
i przednia zabawa. Tomek tak się tym przejął, że nie mógł jeść ani nie potrafił choćby przez
chwilę  odpocząć.  Powiedział,  że  gdyby  tak  udało  nam  się  odnaleźć  te  zwłoki,  to  znów
stalibyśmy  się  sławni  i  znacznie  więcej  by  o  nas  mówiono,  niż  gdybyśmy  się  nawet
przypadkiem utopili.

■ A potem tamtym zaraz się odechciało i zaprzestali wszelkich poszukiwań. Ale nie

Tomek Sawyer — to nie było w jego stylu. W sobotę w nocy wcale nie mógł zasnąć —
powiedzmy, prawie nie mógł — ponieważ cały czas głowił się nad jakimś pianem i tuż przed
samym świtem dopiął wreszcie swego. Wywlókł mnie zaraz z łóżka i, bardzo tym przejęty,

powiedział:

— Huck, wskakuj szybko w portki... nareszcie wymyśliłem! Pies gończy, ot co!
Po dwóch minutach pruliśmy już drogą nad brzegiem rzeki w kierunku miasteczka. I to

zupełnie po ciemku. Stary Jeff Hooker miał ogara i Tomek zamierzał go od niego pożyczyć.
Więc powiedziałem mu na to:

— Tomku, ślad jest już za stary... A poza tym lało, więc chyba sam rozumiesz.
— To nie ma nic do rzeczy. Jeżeli ciało leży gdzieś w lesie, to pies je musi znaleźć. A

jeśli go zabili, a potem zakopali, to przecież chyba nie mogli pogrzebać go zbyt głęboko, to
chyba oczywiste. Więc kiedy tylko pies podejdzie do tego miejsca, na pewno go wyczuje.
Huck, okryjemy się ' sławą! To równie pewne jak to, że się urodziłeś!

On najzwyczajniej płonął, a ilekroć choć trochę do czegoś się zapalił, to zazwyczaj

można było przewidzieć, że lada chwila wybuchnie całą pożogą. Tak było i tym razem. W
ciągu dwóch minut wszystko rozszyfrował i zamierzał nie tylko znaleźć zwłoki... o, nie, on
pragnął również wpaść na trop mordercy i ruszyć za nim w pogoń. Gdzie tam! Chciał nawet
deptać mu po piętach, i to tak długo, aż...

— No dobra — odrzekłem mu na to. — Najlepiej znajdź wpierw te zwłoki, bo zdaje mi

się, że to całkiem sporo, jak na dziś. A z tego, co wiemy, to może tam również n i e być
żadnych zwłok i niekoniecznie ktoś musiał zaraz zostać ukatrupiony. Bo ten cwaniak mógł
sobie zwyczajnie gdzieś poleźć i teraz żyje w najlepsze.

To przygnębiło go trochę i powiedział:
— Hucku Finnie, nigdy jeszcze nie napotkałem kogoś takiego jak ty, co to od razu aż

stajesz na głowie, żeby wszystko zepsuć. Dopóki ty sam się do czegoś nie przekonasz,
nikomu innemu nie pozwolisz nic robić. Co ci właściwie da to ciągłe oblewanie trupa zimną
wodą i wygłaszanie tych ciągłych samolubnych konceptów, że tu nie było żadnego
morderstwa? Nic, kompletnie nic! Nie rozumiem, jak można tak postępować. Wiesz przecież,
że gdyby tu o ciebie chodziło, ja bym cię w ten sposób nie potraktował. A oto mamy dobrą,
wspaniałą okazję, by zdobyć sobie jakąś ruputację i...

— Och, weźmy się w końcu do tej roboty — powiedziałem. — Jest mi okropnie przykro,

dlatego odwołuję wszystko, co dotąd mówiłem. I niczego takiego nie miałem na myśli.
Załatwiaj to sobie tak, jak tylko zechcesz. O n dla mnie nic nie znaczy. Jeśli został zabity,
cieszę się z tego tak samo jak ty, a jeśli...

— Nigdy nie mówiłem, że się z tego cieszę, ja przecież tylko...,
— W porządku, więc jest mi tak samo przykro, jak i tobie. Wolę, żeby było tak, jak ty

wolisz. On...

— Tu nie ma nic do wolenia, Hucku Finnie, nikt nie powiedział, że coś tam woli albo że

nie woli. A co się tyczy...

Urwał, zapomniał, że coś w ogóle mówił, i szedł dalej przed siebie rozmyślając. Znów

zaczął się rozpalać i już niebawem powiedział:

— Huck, gdybyśmy tak znaleźli to ciało po tym, jak wszyscy przestali go już szukać,

byłaby to przecież najświetniejsza rzecz, jaka kiedykolwiek nam się przydarzyła. A potem
moglibyśmy ciągnąć to jeszcze dalej i ścigać mordercę. To nie tylko byłby wielki zaszczyt dla
nas, ale i dla wuja Silasa, że to myśmy czegoś takiego dokonali. To by go znów postawiło na
nogi, sam byś się przekonał.

Ale stary Jeff Hooker ostudził nasze zapały, ledwie tylko doszliśmy do jego kuźni i

powiedzieliśmy mu, po co tu przychodzimy.

— Możecie wziąć psa — powiedział — ale nie odnajdziecie w ten sposób żadnych

zwłok, bo nic takiego nie ma do odnalezienia. Wszyscy przestali ich już szukać i mieli rację.
Wystarczy tylko pomyśleć i już wiadomo, że nie ma żadnych zwłok. I powiem wam
dlaczego. Po co jeden człowiek zabija drugiego, Tomku Sawyerze? Hę?

— No, cóż, bo on... eee... tego...
— Odpowiedz! Nie jesteś przecież głupcem. No, p o c o go zabija?
— No, czasami to z zemsty, a kiedy indziej...
— Poczekaj. Nie wszystko na raz. Powiadasz, że z powodu zemsty i masz rację. Ale któż

mógłby mieć coś przeciwko temu biednemu i nic nie znaczącemu szaraczkowi? Jak sądzisz,
kto by go chciał wykończyć? Takiego byle królika.

Tomka zatkało. Sądzę, że wcześniej nawet mu przez myśl nie przeszło, że jedna osoba

musi mieć jakiś swój powód, aby zabić drugą, a teraz zobaczył, że raczej nie było to możliwe,
ażeby ktoś miał jakąś tam urazę do takiego ciołka jak Jubiter Dunlap. A kowal ciągnął dalej:

— Widzisz, ten pomysł z zemstą jest do kitu. Więc co masz następnego? Rabunek?

Dalibóg, to by było to! Tak, tak, mój panie, wydaje mi się, że tym razem trafiliśmy w sedno.
Jakiemuś jegomościowi spodobały się pewnie jego klamry przy butach, no i...

Ale to było tak bardzo niepoważne, że wybuchnął śmiechem i śmiał się, śmiał bez końca,

i  mogło  się  wydawać,  że  lada  chwila  skona  od  tego  śmiechu.  Za  to  Tomek  wyglądał  jak
skopany pjes: był straszliwie ponury i wiem, jak bardzo żałował, że w ogóle tu przyszedł, i
pewnie  wolałby  wtedy,  aby  do  tego  wszystkiego  nie  doszło.  A  stary  Hooker  wcale  go  nie
oszczędzał.  Wygrzebał  wszystkie  powody,  jakie  tylko  ktoś  może  mieć,  zęby  kogoś  zabić:
mówił,  że  nawet  dureń  się  w  tym  połapie,  iż  do  tego  przypadku  żaden  z  nich  nie  pasuje,  i
stroił sobie żarty z całej tej historii, a także z ludzi, którzy szukali zwłok. I powiedział:

— Gdyby tamci mieli choć krzynę rozumu, wiedzieliby, że ten leniwy gałgan

najzwyczajniej dał dęba, bo chciał się wreszcie przewietrzyć po całej tej robocie. Ale za parę
tygodni wróci, a jak wtedy wy, chłopaki, będziecie się czuli? No, nic, niech was Bóg ma w
swej opiece, bierzcie psa i ruszajcie szukać jego szczątków. Rób sobie, Tomku, jak chcesz.

Potem znowu wybuchnął tym swoim rechotem, takim huczącym i długim na dobre

czterdzieści sążni. Teraz już Tomek nie mógł się wycofać, więc tylko rzekł: — W porządku,
niech go pan spuści z łańcucha — i kowal zaraz to zrobił. A kiedy ruszyliśmy już w stronę
domu, widzieliśmy, że nadal jeszcze stoi i śmieje się na całe gardło.

To był przepiękny pies. W ogóle nie ma psa, który miałby milsze usposobienie od ogara,

a ten w dodatku nas znał i bardzo lubił. Skakał i biegał dookoła, przyjazny i zadowolony, że
nareszcie jest wolny i też ma jakieś święto, lecz Tomek był tak okropnie struty, że wcale się
nim teraz nie interesował i dowodził, iż gorzko żałuje, że nie pomyślał przez chwilę, zanim
wystrzelił z tamtym idiotycznym pomysłem. Powiedział, że stary Jeff Hooker rozgada to
wszystkim i kpinom nie będzie końca.

Tak więc wlekliśmy się ospale do domu bocznymi ścieżkami, zupełnie przygnębieni, nie

odzywając się już do siebie ani słowem. Lecz kiedy mijaliśmy kraniec naszego pola tytoniu,
pies nagle zawył przeciągle, a kiedy tam pobiegliśmy, rył z całej siły ziemię i od czasu do
czasu odwracał głowę w bok, zawodząc jak potępieniec.

Był to podłużny prostokąt, mniej więcej o kształcie grobu, a ulewa sprawiła, iż ziemia

trochę osiadła ujawniając jego kształt. Stanęliśmy jak wryci, sami nie wiedząc, co mówić, i
tylko spojrzeliśmy na siebie znacząco. A pies, ledwie się wkopał na parę cali, złapał coś w
zęby i zaczął ciągnąć do siebie. Była to ręka przyodziana w rękaw. Tomek zrobił coś, co
wyglądało na głęboki wdech, i powiedział:

— Odejdź, Huck. Znaleźliśmy, co trzeba.
Czułem się po prostu okropnie. Ruszyliśmy ku drodze i sprowadziliśmy pierwszych ludzi,

jacy tylko się napatoczyli. Ktoś tam poszedł do szopy po łopatę, wykopali ciało i chyba
jeszczeście nigdy nie widzieli, ażeby coś mogło zrobić tak wielkie wrażenie. Nie sposób było
rozpoznać twarzy, lecz to i tak było zbędne. Bo wszyscy dokoła mówili:

— Biedny Jubiter! Toż to jego ubranie, zgadza się co do strzępka!

Niektórzy zaraz pobiegli, żeby rozgłosić nowinę i zawiadomić sędziego pokoju, aby

rozpoczął śledztwo, a ja i Tomek w te pędy ruszyliśmy do domu. Kiedy wreszcie wpadliśmy
do pokoju, gdzie byli wuj Silas, ciotka Sally i Benny, Tomek dosłownie płonął i z trudem
łapał oddech. Ale czym prędzej wyśpiewał:

— Ja i Huck odnaleźliśmy zwłoki Jubitera Dunlapa, zupełnie sami, mając tylko ogara,

choć wszyscy inni już dawno przestali szukać i dali sobie z tym spokój, i gdyby nie my, to
chyba nikt by ich już nigdy nie odnalazł, bo on jednak został zamordowany. Załatwili go
pałką albo czymś w tym rodzaju, a ja dopiero teraz wezmę się do roboty, ponieważ chcę
wykryć mordercę i gotów jestem się założyć, że go w końcu znajdę!

Ciotka Sally i Benny zerwały się z miejsc, przerażone i blade, wuj Silas zaś stoczył się z

krzesła wprost na podłogę i wyjęczał:

— Och, mój Boże, a więc go znaleźliście! I to jeszcze teraz!

ROZDZIAŁ X

Aresztowanie wuja Silasa

Te okropne słowa zmroziły nas do szpiku kości. Co najmniej przez pół minuty nie

mogliśmy poruszyć ręką ani nogą. Potem jakbyśmy trochę przyszli do siebie; dźwignęliśmy
staruszka i  usadowili z powrotem na krześle.  Benny zaczęła  go  głaskać i  całować,  chcąc w
jakiś  sposób,  pocieszyć,  a  poczciwa  ciotka  Sally  robiła  to  samo.  Ale,  biedaczki,  były  tak
załamane, przerażoąe i wytrącone z równowagi, że nie wiedziały, co począć. Dla Tomka było
to  okropne  i  mało  brakowało,  a  kto  wie,  czy  nie  padłby  tknięty  jakimś  paraliżem  na  samą
tylko  myśl,  że  być  może  wpakował  swego  wuja  w  tysiąckroć  większe  kłopoty  niźli
dotychczasowe  i  że  na  pewno  nigdy  by  do  tego  nie  doszło,  gdyby  to  właśnie  on  nie  miał
ambicji, żeby okryć się sławą, i gdyby pozostawił te zwłoki w spokoju, podobnie jak wszyscy
inni. Ale po pewnym czasie jakby trochę ochłonął i powiedział:

— Wuju Silasie, nie mów tego więcej. To niebezpieczne, a ponadto nie ma w tym nawet

cienia prawdy.

Ciotka Sally i. Benny były mu bardzo wdzięczne, ze wygłosił takie właśnie słowa i

powiedziały to samo, lecz staruszek kiwał tylko głową, smutno i beznadziejnie, a łzy jak
groch toczyły mu się po policzkach. I w końcu powiedział:

— Nie... ja to zrobiłem. O, biedny Jubiter... Nikt inny, tylko ja!
Aż strach było tego słuchać. Ale on ciągnął swoje, opowiadał o wszystkim i mówił, że

wydarzyło  się  to  właśnie  tego  dnia,  kiedy  myśmy  z  Tomkiem  tu  przyjechali...  tuż  przed
zachodem słońca. Powiedział, że Jubiter bardzo mu dokuczał i nie dawał spokoju, a on tak się
rozwścieczył,  jakby zupełnie coś  go opętało.  Złapał  kij i  z całej siły uderzył  go w  głowę, i
Jubiter zwalił się jak długi. A potem bardzo się przeraził, zrobiło mu się przykro; ukląkł więc
i podźwignął mu głowę, błagał, aby doń przemówił i powiedział, że żyje. I niebawem Jubiter
przyszedł jakoś tam do siebie, lecz gdy zobaczył, kto podtrzymuje mu głowę, od razu zerwał
się  jak  oparzony,  przesadził  płot,  pognał  do  lasu  i  zniknął.  Dlatego  wuj  miał  nadzieję,  że
chyba jednak zanadto go nie uszkodził.

— Ale, dalibóg — mówił — to tylko śmiertelny strach pomnożył jego siły, bo oczywiście

potem na pewno zaraz osłabł. Położył się więc w zaroślach, gdzie nie było nikogo, kto by mu
pomógł, i wkrótce skonał.

Po czym wuj znowu zapłakał, nachmurzył się bardzo i powiedział, że teraz jest mordercą,

nosi na sobie piętno Kainowe i okrył hańbą całą swoją rodzinę, ale oto wszystko wyszło na
jaw i stryczek go nie minie. Lecz Tomek zaprzeczył:

— Nie, nic nie wyjdzie na jaw. Przecież wuj go n i e zabił. Jedno takie uderzenie by go

nie zakatrupiło. Musiał to zrobić kto inny.

— Ależ skąd — powiedział wuj Silas. — Właśnie ja to zrobiłem, nikt inny. No bo któż

inny mógłby mieć coś przeciwko niemu?

Popatrzył na nas, jak gdyby z odrobiną nadziei, że któryś z nas poda nazwisko kogoś, kto

mógłby żywić urazę do tamtego nieszkodliwego szaraczka, ale — rzecz jasna — na nic się to
nie zdało. Przyłapał nas co się zowie, bo przecież niczego takiego nie mogliśmy powiedzieć.

Poznał się na tym od razu, bo znowu posmutniał i chyba nigdy jeszcze nie widziałem

równie żałosnej i nieszczęśliwej miny. Lecz Tomek wpadł nagle na pomysł i wykrzyknął:

— Ależ, chwileczkę! Ktoś go przecież pochował. A więc...
I nagle umilkł. Wiedziałem dlaczego. Przeszedł mnie zimny dreszcz, gdy usłyszałem, jak

wypowiadał  te  słowa,  bo  od  razu  przypomniałem  sobie,  że  widzieliśmy  wuja  Silasa
skradającego  się  tamtej  nocy  z  łopatą.  I  wiedziałem,  że  Benny  również  go  spostrzegła,  bo
wspominała o tym któregoś dnia. Ale Tomek natychmiast zmienił temat i zaczął błagać wuja
Silasa, by lepiej siedział cicho, a wszyscy pozostali też, bo inaczej się n i e d a. I powiedział
jeszcze, że nie miałoby najmniejszego sensu donosić na samego siebie, więc jeśli tylko wuj
nabierze wody w usta, to nikt o niczym się nie dowie, ale gdyby wszystko wyszło na jaw, a
jemu stałaby się jakaś krzywda, wtedy całej rodzinie z pewnością serca popękałyby z bólu i
również  by  nic  dobrego  w  ten  sposób  nie  osiągnął.  I  w  końcu  wuj  Silas  przyrzekł,  że  tak
właśnie postąpi. Wówczas wszyscy poczuliśmy się trochę spokojniejsi i zaczęliśmy robić, co
kto  mógł,  żeby  staruszka  cokolwiek  rozweselić.  Powiedzieliśmy  mu,  że  wystarczy,  gdy
będzie teraz milczał, a cała rzecz niedługo się uciszy i wszyscy o niej zapomną. Była mowa i
o tym, że przecież nikt się nie odważy go podejrzewać, nawet w najśmielszych domysłach,
gdyż jest człowiekiem dobrym i łagodnym i taki ma prawy charakter. A Tomek dodał jeszcze,
serdecznie i szczerze:

— Przyjrzyjmy się temu i pomyślmy przez chwilę. Oto wuj Silas, przez wszystkie te lata

pełniący  obowiązki  kaznodziei  —  i  to  na  własny  koszt;  przez  cały  czas  nie  szczędzący
wysiłków, aby czynić dobro — także na własny koszt i na wszelkie możliwe sposoby; zawsze
przez wszystkich kochany i szanowany, zawsze taki spokojny i pilnujący wyłącznie własnego
nosa,  słowem,  ostatni  człowiek  w  całej  okolicy,  który  mógłby  komuś  wyrządzić  jakąś
krzywdę.  Wszyscy  o  tym  wiedzą.  I  podejrzewać  go  o  coś?  Hm,  bardziej  byłoby  już
prawdopodobne, że...

— W imieniu prawa stanu Arkansas aresztuję cię pod zarzutem dokonania zabójstwa na

osobie Jubitera Dunlapa! — rozległo się nagle od drzwi. Był to tutejszy szeryf.

Jedna wielka okropność! Ciotka Sally i Benny rzuciły się na wuja płacząc i zawodząc

wniebogłosy, tuliły go i obejmowały; ciotka Sally wołała, żeby szeryf stąd poszedł, bo nigdy
nie odda męża, a więc on go nie dostanie; nawet Murzyni tłoczyli się przy drzwiach i płakali
żałośnie, i... Hm, to już było ponad moje siły, bałem się, że lada moment serce pęknie mi z
żalu, więc... po prostu wyszedłem.

Zabrali go do niewielkiego i dosyć marnego więzienia w miasteczku, a my wyruszyliśmy

wraz  z  nim,  żeby  się  pożegnać.  Tomek  był  w  pierwszorzędnym  nastroju  i  powiedział  do
mnie:  „Będziemy  mieć  wspaniałą,  cudowną  zabawę  i  będzie  na  nas  czyhać  mnóstwo
niebezpieczeństw, a pewnej ciemnej nocy wydostaniemy go stąd, Huck. Podniesie się wtedy
okropna  wrzawa  i  staniemy  się  sławni."  Lecz  nasz  staruszek  odrzucił  ten  pomysł  już  w  tej
samej chwili, kiedy mu Tomek wyszeptał go na ucho. Powiedział, że nie, że jest przecież jego
obowiązkiem znieść, co tylko prawo mu zgotuje, i że wytrwa w więzieniu do końca, choćby
nawet wszystkie drzwi stały tam otworem. To bardzo rozczarowało Tomka i wprawiło go w
wielkie zakłopotanie, ale musiał się z tym jakoś pogodzić.

Tak czy owak czuł się zobowiązany uwolnić wuja Silasa z więzienia; powiedział ciotce

Sally, że jest to ostatnia rzecz, jaką mogłaby się trapić, gdyż on zrobi co trzeba, nie spocznie
ani w dzień, ani w nocy, wygra tę partię i dowiedzie niewinności wuja. A ona była dla niego
bardzo czuła, dziękowała mu i powiedziała, że wie, iż Tomek naprawdę zrobi wszystko, co
tylko w jego mocy. I powiedziała jeszcze, byśmy pomogli Benny zająć się domem i dziećmi.
A później popłakaliśmy sobie na pożegnanie — wszyscy, ilu nas tylko tam było — i
wróciliśmy na farmę, zostawiając ciotkę w miasteczku. Miała zamieszkać z żoną dozorcy
więzienia i czekać przez miesiąc na proces, wyznaczony na październik.

ROZDZIAŁ Xl

Tomek wykrywa morderców

Tak, to był dla nas wszystkich bardzo trudny miesiąc. Biedna Benny, trzymała się

najlepiej jak tylko mogła, a my z Tomkiem staraliśmy się poprawić nastrój w domu, ale  —
mówiąc szczerze — cała nasza robota właściwie szła na marne. Tak samo było w więzieniu.
Chodziliśmy tam codziennie, żeby zobaczyć się ze staruszkiem, lecz to było strasznie ponure,
bo  wuj  niewiele  sypiał,  a  sporo  chodził  we  śnie,  toteż  z  każdym  dniem  wyglądał  na  coraz
bardziej  skonanego  i  przybitego;  umysł  też  mu  szwankował,  więc  wszyscy  zaczęliśmy  się
bać,  że  te  kłopoty  w  końcu  załamią  go  i  uśmiercą.  Lecz  kiedy  próbowaliśmy  go  jakoś
nakłonić, żeby czuł się weselszy, to tylko kręcił głową, a raz nawet powiedział, że gdybyśmy
się  tak  mogli  przekonać  na  własnej  skórze,  co  to  znaczy  nosić  na  sobie  piętno  mordercy,
inaczej  byśmy  mówili.  My  z  Tomkiem  powtarzaliśmy  mu  stale,  że  to  przecież  nie  było
morderstwo, a co najwyżej przypadkowe zabójstwo, lecz hasze słowa w ogóle nie trafiały mu
do przekonania; upierał się przy morderstwie i na nic innego ani rusz nie chciał się zgodzić. A
w miarę jak zbliżał się termin rozprawy, to — wyobraźcie sobie — zaczynał całkiem otwarcie
przyznawać  się  do  winy  i  bajdurzyć,  że  zaplanował  sobie  ukatrupić  człowieka  już  o  wiele
wcześniej. Do licha, to było okropne, możecie mi wierzyć. Wydawało  nam się w końcu, że
wszystko  dookoła  jest  o  pięćdziesiąt  razy  straszniejsze,  niż  było  naprawdę,  i  że  dla  ciotki
Sally oraz Benny  nie ma już żadnej  pociechy.  Lecz za to  wuj nam  przyrzekł,  że jeśli  tylko
ktoś obcy znajdzie się w pobliżu, nie piśnie ani słowa o tym swoim morderstwie, i bardzo nas
tym ucieszył.

Tomek Sawyer przez cały ten miesiąc okropnie łamał sobie głowę, próbując obmyślić

jakieś wyjście dla wuja Silasa, toteż w niejedną noc nie pozwalał mi zasnąć aż do rana, tyle
mitręgi go to kosztowało, ale w żaden sposób nie mógł trafić na właściwą drogę. Co do mnie,
to byłem zdania, że właściwie mógłby już sobie dać spokój, bo cała ta historia wyglądała tak
smutno, że czułem się kompletnie załamany. Ale on — nie. On ślęczał nad tym cały czas,
wciąż coś planował, obmyślał i łamał sobie głowę.

Lecz w końcu nadszedł dzień procesu i wszyscy razem stawiliśmy się w sądzie. Sala była,

rzecz jasna, zapchana aż po brzegi. Biedny wuj Silas! Wyglądał raczej na nieboszczyka niż na
żywą osobę; był teraz chudy, żałosny, a oczy zapadły mu gdzieś w głąb. Benny siedziała po
jednej  jego  stronie,  ciotka  Sally  po  drugiej  i,  przeokropnie  zmartwione,  zasłaniały  twarze
woalkami.  Za  to  Tomek  siadł  sobie  przy  naszym  adwokacie  i  do  wszystkiego,  oczywista,
musiał wtrącać swoje trzy grosze. Adwokat mu na to pozwolił, a sędzia tak samo. Czasami
Tomek  wcale  nie  dopuszczał  mecenasa  do  głosu  i  to  nie  było  nawet  takie  złe,  bo  nasz
adwokat był tylko takim tam sobie błotnym żółwiem z zabitej dechami dziury, a nie jurystą z
prawdziwego  zdarzenia.  Należał  raczej  do  tych,  co  to  uciekając  przed  deszczem,  wpadliby
wprost pod rynnę, że się tak wyrażę.

Zaprzysiężono przysięgłych, a później wstał... no, ten, proroku... prokurator i zaczął

gadać jak najęty. Palnął straszliwą mowę przeciwko wujowi, w czasie której nasz staruszek aż
jęczał  i  postękiwał,  a  Benny  i  ciotka  Sally  rozpłakały  się  na  dobre.  Zupełnie  nas  zatkało,
gdyśmy  usłyszeli,  jak  o  n  widzi  sprawę  całego  morderstwa,  tak  bardzo  się  to  różniło  od
opowieści  wuja.  Mówił,  że  zamierza  tutaj  udowodnić,  iż  dwóch  wiarygodnych  świadków
widziało  na  własne  oczy,  jak  wuj  Silas  zabił  Jubitera  Dunlapa,  że  zrobił  to  umyślnie,  a  w

chwili, gdy uderzył go pałką, powiedział, że chce go zabić. A później widzieli, jak ukrywał
Jubitera w krzakach i widzieli także, że Jubiter był martwy jak głaz. Zaciągnął go jeszcze na
pole tytoniowe, na co jest również świadectwo tamtych dwóch. Mówił, że wuj Silas zjawił się
tam później, w samym środku nocy, żeby zakopać zwłoki, a pewien człowiek widział, jak on
to robił.

No cóż, powiadam sobie, biedny stary wuj Silas pewnie łgał ile wlezie, bo sądził, że nikt

go  przy  tym  nie  spostrzegł,  a  nie  mógł  przecież  dopuścić,  żeby  ciotce  Sally  i  Benny  serca
pękły z bólu. No i miał rację.. Co do mnie, to też bym tak nałgał i tak zrobiłby każdy, kto by
miał choć trochę litości, żeby oszczędzić im nieszczęścia i smutku, za które w żaden sposób
nie  ponosiły  winy.  Wszystko  to  razem  sprawiło,  że  nasz  adwokat  zupełnie  się  rozkleił,  a
Tomek na krótką chwilę dał się zbić z pantałyku, tyle że zaraz potem czym prędzej wziął się
w  garść  i  robił  minę,  jak  gdyby  niczym  się  nie  przejmował-.  Ale  ja  tam  wiem,  że  tak  cźy
inaczej  martwił  się  jak  diabli.  A  ludzie...  O  mocny  Boże,  zupełnie  jakby  kto  wsunął  kij  w
mrowisko!

I kiedy tamten prawnik powiedział już przysięgłym, co chce udowodnić, usiadł i zaraz

zaczął maglować swoich świadków.

Wpierw wezwał ich wszystkich, aby poświadczyli, ile to złej krwi zdążyło się

nagromadzić pomiędzy wujem Silasem a zamordowanym; ażeby opowiedzieli o tym, jak wuj
Silas, raz albo i dwa razy, groził Jubiterowi, i o tym, że ten stan rzeczy ciągle się pogarszał, aż
w końcu wszyscy zaczęli o tym gadać, a denat to nawet lękał się o swoje życie i mówił dwom
albo trzem z nich, że nie da głowy za to, czy wuj Silas pewnego pięknego dnia gdzieś go nie
zaciuka.

Tomek i nasz adwokat zadali im parę pytań, ale to nic nie dało, bo trzymali się tego, co

powiedzieli już wcześniej.

Potem wezwali Lema Beebe, który zajął miejsce dla świadków. Przypomniałem sobie

zaraz, jak to Lem z Jimem Lane przechodzili tam właśnie wtedy i rozmawiali o pożyczeniu
psa  czy  czegoś  innego  od  Jubitera  Dunlapa,  a  potem  tamtą  historię  z  latarnią  i  jeżynami,  i
jeszcze  później  Billa  i  Jacka  Withersów,  którzy  również  akurat  tamtędy  przemaszerowali,
gadając  o  Murzynie,  co  ukradł  worek  ziarna  wujowi  Silasowi.  I  wreszcie  pomyślałem  o
naszym  starym  kompanie, który się napatoczył  mniej  więcej  o tej samej porze i  bardzo nas
przeraził... Tak, on był teraz tutaj i cackano się z nim jak z jajkiem, bo głuchoniemy i obcy, i
ustawiono  mu  nawet  krzesło  tuż  przy  barierce,  żeby  mógł  sobie  wygodnie  usiąść  i  założyć
nogę na nogę, podczas gdy inni stali w takim ścisku, że ledwie mogli oddychać. I wszystko to
zaraz przyszło mi do głowy, dokładnie tak, jak było wtedy, w nocy, i od razu zrobiło mi się
smutno, bo pomyślałem  też sobie, jak bardzo do tamtej pory było  przyjemnie i  jak kiepsko
zrobiło się potem.

Lem Beebe, zaprzysiężony, powiedział: — Tamtego dnia, to znaczy drugiego września,

szedłem  sobie  właśnie  z  Jimem  Lane,  a  było  to  tuż  przed  Zachodem  słońca,  i  nagle
usłyszeliśmy jakąś głośną rozmowę, tak jakby ktoś się z kimś kłócił. I kiedy podeszliśmy już
zupełnie blisko, tak że od tamtych dzieliły nas tylko krzaki leszczyny (te wzdłuż ogrodzenia),
usłyszeliśmy, jak jeden głos powiedział: „Mówiłem ci już nie raz, że w końcu cię zabiję", a
my  rozpoznaliśmy,  że  to  był  głos  oskarżonego.  I  potem  zobaczyliśmy,  jak  pałka  tylko
śmignęła nad krzakami i zaraz opadła w dół, gdzie już nie było nic widać, tylko o coś łupnęła,
a później było  jeszcze słychać dwa  albo  trzy jęki. Podkradliśmy się cicho do miejsca, skąd
można było coś zobaczyć, a tam leżał Jubiter Dunlap, już zabity, a ten tu oskarżony stał nad
nim z pałką w garści; no, a później zaciągnął nieboszczyka w krzaki i ukrył go tam. No to my
pochyliliśmy się nisko, tak żeby nas nie zobaczył, i odeszliśmy.

Ech, to było okrutne. Wszystkim, kiedy to usłyszeli, zupełnie jakby krew zastygła w

żyłach, a gdy Lem mówił, na sali zrobiło się tak cicho, jak gdyby nie było w niej w ogóle

żywej duszy. A kiedy skończył, wszyscy nabrali powietrza w piersi, zaczęli ciężko wzdychać
i spoglądali po sobie, jakby chcieli powiedzieć: Czy to nie straszne? Czyż to nie zupełny
koszmar?

Lecz właśnie wtedy wydarzyło się coś, co mnie zadziwiło. Przez cały czas, kiedy pierwsi

świadkowie mówili o złości, groźbach i tak dalej, Tomek Sawyer był pełen wigoru i czaił się
do  skoku,  by  potem  ruszyć  na  nich,  zrobić  wszystko,  co  tylko  się  da,  by  złapać  ich  na
krętactwie i podważyć zeznania. Więc gdy wystąpił Lem i nawet ani słowa nie pisnął o tym,
że  przecież  rozmawiał z  Jubiterem  i  chciał  od  niego  pożyczyć  psa,  byłem  przekonany,  że  i
tym razem pochwyci go w krzyżowy ogień pytań, a później on i ja pójdziemy na miejsce dla
świadków i ujawnimy wszystko, o czym wtedy mówili razem z Jimem Lane. Lecz kiedy mu
się przyjrzałem już w parę chwil później, przebiegł mnie zimny dreszcz, Tomek pogrążył się
teraz w głębokiej zadumie, najgłębszej, jaką sobie można wyobrazić, i mogłoby się zdawać,
że błądzi teraz myślami o całe mile stąd. Nie słyszał ani słowa z tego, co mówił Lem Beebe i
mimo że tamten już skończył, tkwił w dalszym ciągu po uszy w tym swoim zamyśleniu. Nasz
adwokat szturchnął go w bok, a wtedy Tomek przyjrzał mu się zaskoczony i powiedział: —
Niech  pan  przesłucha  świadka,  jeśli  pan  sobie  życzy.  A  teraz  proszę  zostawić  mnie  w
spokoju, muszę coś sobie przemyśleć.

Do diaska, to już było ponad moje siły. Nie mogłem w żaden sposób tego zrozumieć. A

Benny i jej matka... och, wyglądały jak śmiertelnie chore, tak się tym wszystkim truły.
Uchyliły nieco woalek i próbowały jakoś pochwycić jego spojrzenie, lecz to i tak na nic się
nie zdało, bo ja sam nie mogłem się z nim porozumieć. A potem nasz wymoczek zaczął
maglować świadka, ale niewiele mogło być z tego pociechy, bo spartolił robotę.

Potem wezwali Jima Lane, a on opowiedział kubek w kubek tę samą historię. Tomek też

wcale go nie słuchał, tylko siedział i łamał sobie głowę, znów oddalony o całe mile stąd.
Więc nasz wymoczek raz jeszcze ruszył sam do boju i wyszedł z niego równie przegrany jak
za poprzednim razem. Prowoku... no, ten, prokurator wyglądał na bardzo zadowolonego, ale
sędzia zdawał się być oburzony. Bo widzicie, Tomek miał tutaj odwalać taką samą robotę jak
normalny prawnik, no, powiedzmy, że prawie, bo zgodnie z przepisami stanu Arkansas
oskarżony ma prawo dobrać sobie kogo tylko zechce, żeby pomagał 'adwokatowi w obronie, i
Tomek wpierw namówił wuja Silasa, aby go jakoś wkręcił do tej sprawy, a teraz po prostu
wszystko knocił i widać było, że sędziemu wcale się to nie podoba.

A nasz wymoczek zdobył się tylko na tyle, że zapytał Lema i Jima:
— Dlaczego nie poszliście i nie zawiadomiliście o tym kogo trzeba?
. 217
— Baliśmy się, że jeszcze i nas w to wplączą. A poza tym wybieraliśmy się właśnie w dół

rzeki na polowanie, i to na cały tydzień. Ale jak tylko wróciliśmy do domu i powiedzieli nam,
że szukają ciała, opowiedzieliśmy wszystko Brace'owi Dunlapowi. .

— Kiedy to było?
— W sobotę wieczorem, dziewiątego września. A wtedy zabrał głos sędzia:
— Szeryfie, proszę zaaresztować obu świadków jako podejrzanych o współudział w

morderstwie.

Prowokurator, czy jak mu tam, zerwał się z miejsca, bardzo zdenerwowany, i

wykrzyknął:

— Wysoki Sądzie! Protestuję przeciwko podobnym...
— Siadaj — powiedział sędzia, wyjął swój nóż myśliwski i położył go przed sobą na

pulpicie. — Więcej szacunku dla Wysokiego Sądu!

Więc tamten zrobił, jak mu kazano. I wezwał Billa Withersa.
Bill Withers, zaprzysiężony, zeznał co następuje: — W sobotę, drugiego września, a było

już  pod  wieczór,  szedłem  sobie  wraz  z  moim  bratem,  Jackiem,  obok  pola  oskarżonego  i
wtedy zobaczyliśmy jakiegoś człowieka, który coś dźwigał na plecach. Obaj myśleliśmy, że
to  któryś  z  Murzynów,  co  właśnie  ukradł  zboże,  tyle  że  nie  byliśmy  tego  pewni.  Dopiero
później  przyszło  nam  do  głowy,  że  przecież  ten  mężczyzna  musiał  taszczyć  drugiego,  a
temten zwisał mu  z pleców tak jakoś bezwładnie, więc myśleliśmy, że na pewno się spił.  I
tego,  który  go  niósł,  poznaliśmy  po  chodzie;  był  to  pastor  Silas.  Umyśliliśmy  też  sobie,  że
pewnie  znalazł  na  drodze  urżniętego  jak  bela  Sama  Coopera,  bo  zawsze  go  próbował
nawrócić na dobrą drogę, i teraz taszczy go do domu.

Wszyscy zadrżeli ze zgrozy, bo pomyśleli sobie o biednym wuju Silasie dźwigającym

zamordowanego na swoje pole tytoniu, właśnie w to miejsce, gdzie później wygrzebał go
pies, tyle tylko że na twarzach nie było widać zbyt wielkiego współczucia, a nawet
usłyszałem, jak jakiś drań powiedział:

— Jeszcze się nigdy z czymś takim nie spotkałem, żeby ktoś miał aż tyle zimnej krwi, no

bo tak wlec ze sobą trupa, żeby go zakopać, jak jakieś padłe bydlę... A do tego pomyśleć, że
to kaznodzieja.

Tomek wciąż tylko myślał nad czymś i myślał, i wcale nie zwracał uwagi na to, co się

działo, więc nasz adwokat dobrał się zaraz do świadka i zrobił, co tylko mógł, choć mógł
naprawdę niewiele. Później miejsce dla świadków zajął jeszcze Jack Withers i opowiedział
dokładnie to samo, co Bill.

Za to po nim przyszedł Brace Dunlap; wyglądał bardzo żałośnie, nieomal płakał.

Wszędzie wokół dały się słyszeć szepty i nagłe poruszenie; wszyscy nadstawili ucha, a wiele
kobiet powtarzało:

— Ach, biedak, cóż to za nieszczęście — i widać było, że niejedna ociera łzy z oczu.
ęBrace Dunlap, zaprzysiężony, zeznał co następuje: — Już od dłuższego czasu trapiłem

się bardzo z powodu mego biednego brata, ale nie .sądziłem, że sprawy stoją aż tak źle, jak on
to przedstawiał, bo jakoś nie mogłem uwierzyć, że ktoś zdobyłby się na to, żeby ukrzywdzić
takie  biedne  i  nieszkodliwe  stworzenie  (do  licha,  dałbym  głowę,  że  Tomek  poruszył  się
nieznacznie, lecz później znów zrobił minę, jakby go coś rozczarowało) i wiecie, nawet nie
przyszłoby mi na myśl, że zrobi to właśnie kaznodzieja — bo to przecież wydaje się zupełnie
nieprawdopodobne — więc jakoś nie brałem sobie tego do serca, toteż teraz nigdy, przenigdy
nie  zaznam  już  spokoju,  bo  gdybym  wtedy  uczynił  inaczej,  mój  biedny  brat  byłby  teraz  ze
mną, zamiast leżeć tam, w ziemi, okrutnie zamordowany. A przecież on nikomu w życiu nie
wszedł w drogę... — Tu jakby głos mu się załamał, toteż odchrząknął i odczekał chwilę, póki
nie  odzyska  mowy.  Ludzie  dookoła  wypowiadali  teraz  same  litościwe  słowa,  a  kobiety
płakały;  zrobiło  się  bardzo  cicho,  zupełnie  pogrzebowo,  a  wuj  Silas,  biedactwo,  wydał
głęboki jęk, tak że go wszyscy słyszeli. Natomiast Brace ciągnął dalej: — W sobotę, drugiego
września,  nie  wrócił  do  domu  na  kolację.  Po  jakimś  czasie  trochę  się  tym  zaniepokoiłem  i
wysłałem  do  domu  oskarżonego  jednego  z  Murzynów,  ale  wrócił  i  powiedział,  że  Jubitera
tam nie ma. Więc zdenerwowałem się jeszcze bardziej i nie mogłem znaleźć sobie miejsca.
Położyłem się do łóżka, ale nie potrafiłem zasnąć; późną nocą wstałem i poszedłem do domu
kaznodziei i kręciłem się przez jakiś czas w pobliżu, mając nadzieję, że spotkam tam mojego
biednego brata, choć wcale nie wiedziałem, że on już pozbył się^ wszystkich swych kłopotów
i  przepłynął  na  tamten,  lepszy  brzeg.  —  Tu  znowu  głos  uwiązł  mu  w  gardle,  a  prawie
wszystkie kobiety wybuchnęły teraz głośnym szlochem. Zaraz jednak rozpoczął na nowo: —
Ale  to  wszystko  na  nic  się  nie  zdało,  więc  w  końcu  wróciłem  do  domu  i  próbowałem
cokolwiek  się  przespać,  choć  mi  się  nie  udało.  Upłynął  dzień  lub  dwa,  wszyscy  bardzo  się
zaniepokoili, zaczęli mówić o pogróżkach tego tu oskarżonego i jakoś przypadł im do gustu
pomysł,  którego  ja  nie  mogłem  brać  poważnie:  że  mój  brat  już  nie  żyje.  A  więc  szukali
wszędzie i próbowali odnaleźć jego ciało, ale ponieważ nic im z tego nie wyszło, dali sobie

spokój.  Dlatego  też  uwierzyłem,  że  brat  na  pewno  musiał  gdzieś  wyjechać,  bo  chciał  mieć
trochę swobody, i że wróci, kiedy jego kłopoty same jakoś przybledną. Lecz dziewiątego, w
sobotę,  już  późnym  wieczorem,  Lem  Beebe  i  Jim  Lane  przyszli  do  mnie  do  domu  i
powiedzieli  wszystko...  Opowiedzieli  mi  o  tym  całym  straszliwym  morderstwie  i  wtedy  o
mało serce mi nie pękło. I wtenczas przypomniałem sobie także coś, co do mnie wcześniej w
ogóle nie dotarło, ponieważ ludzie mówili, że oskarżony chodzi ostatnio we śnie i robi różne
inne  bezsensowne  rzeczy,  wcale  nie  zdając  sobie  z  tego  sprawy.  I  powiem  wam,  co  mi  się
wtedy nagle przypomniało. W tamtą straszną sobotę, późną nocą, kiedy to snułem się wokół
domu Silasa, taki zgnębiony i trapiony zmartwieniem, traf sprawił, że zaszedłem na sam skraj
pola  tytoniowego  i  wtenczas  usłyszałem  taki  dziwny  dźwięk,  jak  gdyby  ktoś  rył  łopatą  w
piaszczystym  gruncie.  Toteż  podszedłem  ostrożnie  bliżej,  zerknąłem  przez  pędy  winoro'śli,
które  zwisały  ze  sztachet  ogrodzenia,  i  zobaczyłem  tam  oskarżonego,  jak  przerzucał  łopatą
—.taką  na  długim  stylisku  —  ziemię  do  wielkiej  jamy,  wypełnionej  już  prawie  po  brzegi.
Wprawdzie stał do mnie plecami, ale księżyc świecił na tyle jasno, że rozpoznałem go po tym
starym fartuchu z zielonego rypsu, z białą łatą pośrodku pleców, co to wyglądał, jakby ktoś
rzucił w niego śnieżną kulą. Grzebał człowieka, którego zamordował.

I Brace opadł ciężko na krzesło, łkając i zalewając się łzami, a wszyscy zebrani w sali

zawtórowali mu zawodzeniem i płaczem, powtarzając: — Ach, to okropne!... To straszne!
Zapanowało takie poruszenie, że człowiek nie słyszał nawet głosu własnych myśli. I nagle, ni
stąd, ni zowąd, pośród tego wszystkiego rozległ się jeszcze głos wuja Silasa, który — biały
jak prześcieradło — wykrzyknął:

— To prawda! Słowo w słowo! Zabiłem go, i to zupełnie z zimną krwią!
Mocny Boże, ale ich zamurowało! Wszyscy zerwali się na nogi wściekle wlepiając wzrok

w wuja Silasa, ażeby go jak najlepiej widzieć; sędzia walił w stół swoim młotkiem, a szeryf
krzyczał na cały głos: — Spokój! Proszę o spokój... W sądzie należy zachować porządek!

A nasz staruszek stał tak przez cały czas, zupełnie roztrzęsiony, z płonącymi oczyma; nie

patrzył nawet na swoją żonę i córkę, które chwytały go za ramiona błagając, aby się uspokoił.
Odtrącał  je  jak  mógł  i  wołał,  że  nareszcie  oczyści  swą  czarną  duszę  z  grzechu  zbrodni,  że
zrzuci z siebie ten ciężar, który go przytłacza, bo nie utrzyma go już na swych barkach ani
godziny  dłużej!  I  zaraz  też  rozpoczął  swoją  straszliwą  opowieść;  mówił  jak  opętany,  a
wszyscy  wpatrywali  się w  niego  wybałuszając  oczy,  sędzia,  przysięgli,  adwokat  i  kto  tylko
tam był, wraz z Benny i ciotką Sally, których serca już chyba wykrwawiły się teraz do'reszty.
A Tomek Sawyer — tam do diaska! — nawet nie raczył spojrzeć w jego stronę. Ani razu... po
prostu  siedział z oczyma wlepionymi w  coś zupełnie innego, sam  nawet  nie wiem  w co.  A
nasz staruszek szalał, wyrzucał z siebie słowa niczym strumień ognia:

— Tak, to ja go zabiłem! To ja ponoszę winę! Lecz nigdy w życiu ani mi nawet w głowie

nie postało, żeby go zranić albo wyrządzić jakąś inną krzywdę, i to pomimo wszystkich tych
tutaj łgarstw o moich pogróżkach pod jego adresem. Tak było aż do -chwili, kiedy uniosłem
pałkę... bo wtedy serce  całkiem  mi zlodowaciało! Wówczas odeszła z niego wszelka litość,
toteż  zadałem  cios  tak,  aby  go  zabić!  W  jednej,  jedynej  chwili  stanęły  mi  przed  oczyma
wszystkie moje krzywdy, wszystkie zelżywe słowa, jakimi nieboszczyk wraz ze swym bratem
łajdakiem  ciągłe  mnie  obrzucali,  a  także  i  to,  że  zmówili  się  obaj,  ażeby  mnie  oczernić,
zniesławić  przed  innymi  moje  dobre  imię,  a  wreszcie  przywieść  do  jakiegoś  czynu,  który
mógłby  mnie  zniszczyć  wraz  z  całą  rodziną,  choć  ta  —  klnę  się  na  Boga!  —  nigdy  nie
wyrządziła  im  najmniejszej  choćby  szkody.  A  wszystko  to  wskutek  niecnej  zemsty.  I  sami
powiedzcie, za co? Ponieważ to niewinne i czyste dziewczę, moja córka, którą widzicie tu, u
mego  boku,  nie  chciała  poślubić  bogatego,  bezczelnego  i  nieokrzesanego  tchórza,  Brace'a
Dunlapa, co to jeszcze przed chwilą lał fałszywe łzy nad losem swego brata, choć naprawdę
wcale o niego nie dbał (tu zobaczyłem, że Tomek Sawyer aż podskoczył; tym razem ani chybi
był  zadowolony).  Dlatego  w  owej  chwili,  o  której  wam  mówię,  zapomniałem  o  Bogu,

rozpamiętując tylko gorycz' mego serca i — oby Stwórca wejrzał na moją skruchę! —
zadałem tamtemu cios, pragnąc go uśmiercić. Lecz w tej samej sekundzie przyszło mi gorzko
żałować swego czynu — ach, jakże straszne jęły mnie trapić wyrzuty! — aliści pomyślałem o
nieszczęsnej rodzinie, o tym, że m u s z ę zatrzeć ślady przestępstwa, i to ze względu na nią. I
rzeczywiście ukryłem zwłoki w zaroślach, aby w stosownym czasie zawlec je na pole tytoniu,
gdzie później, ciemną nocą, zjawiłem się z łopatą i...

W tejże samej chwili Tomek zerwał się na równe nogi i wykrzyknął:
— Te r a z już wiem! — i skinął wujowi dłonią; ach, nawet w takiej chwili dostojny i

elegancki jak zawsze. I powiedział:

— Siadaj, wuju! Tak, dokonano morderstwa, lecz ty do niego nie przyłożyłeś ręki!
Cóż, moi drodzy, teraz dla odmiany można by nawet usłyszeć odgłos rzuconej na podłogę

szpilki.  I  wuj  Silas  klapnął,  jakby  ogłuszony,  znów  na  swoje  miejsce,  lecz  ciotka  Sally  i
Benny  nawet  nie  zdały  sobie  z  tego  sprawy,  gdyż  wpatrywały  się  w  Tomka  z  otwartymi
ustami, nie wiedząc o bożym świecie. I wszyscy zebrani w sali robili to samo. Jak żyję, nie
widziałem  jeszcze  tylu  ludzi  równie  oszołomionych  i  zbitych  z  tropu  ani  tylu  par  oczu  tak
bardzo  wybałuszonych,  niezdolnych  nawet  mrugnąć  powieką.  A  wtedy  Tomek  powiedział
najzupełniej spokojnym tonem:

— Wysoki sądzie, czy mogę prosić o głos?
— Na Boga, ależ tak... Mów dalej! — powiedział sędzia, też tak zaskoczony, że

właściwie nie wiedział, co począć.

Wówczas Tomek wstał z miejsca, odczekał sekundę lub dwie — a wszystko po to, by

osiągnąć większy efekt, jak on to nazywa — i wreszcie zaczął swoje, jak zawsze spokojny i
opanowany:

— Od jakichś dwóch tygodni na froncie tego gmachu wisi mały afisz, oferujący dwa

tysiące dolarów nagrody za dwa wielkie brylanty skradzione w St. Louis. Te brylanty są warte
dwanaście tysięcy dolarów. Ale na razie niech to nie obciąża zbytnio uwagi państwa, póki do
tego .nie dojdę. A teraz o samym morderstwie. Powiem wam o nim wszystko, tak jak to się
stało, powiem, kto jest zabójcą, w ogóle podam także wszystkie niezbędne szczegóły.

Widać było teraz, jak wszyscy sadowią się wygodnie i nadstawiają uszu.
— Ten oto człowiek, Brace Dunlap, który wylewał przed chwilą krokodyle łzy po swoim

zmarłym bracie, choć ten, jak dobrze wam wiadomo, obchodził go tyle co zeszłoroczny śnieg,
pragnął  poślubić  tę  oto  tutaj  młodą  dziewczynę,  lecz  ona  go  nie  chciała.  Toteż  powiedział
wujowi Sila-sowi, że jeszcze tego pożałuje. Wuj Silas zdawał sobie sprawę z jego szerokich
barów, a także-ze swojej nader mizernej postury, dlatego wiedział, jak niewielką ma szansa,
gdyby przyszło co do czego. Więc bardzo się tym trapił, był ciągle zalękniony i robił, co tylko
mógł,  aby  tamtego  jakoś  sobie  zjednać  i  udobruchać;  przyjął  nawet  na  farmę  jego
brata-ladaco, Jubitera, i wypłacał mu dniówki, choć z tego powodu musiał wszystkiego skąpić
własnej  rodzinie. Jubiter  zaś  dokładał  wszelkich starań,  aby  uknute  przez  Brace'a  plany  nie
chybiły  celu:  obrażał  wuja  Silasa,,nękał  i  drażnił,  chciał  go  doprowadzić  do  tego,  aby
wyrządził mu w końcu jakąś krzywdę, zyskując sobie samemu niesławę u ludzi. I tak też się
stało. Wszyscy zwrócili się przeciw wujowi, rozpowiadając o nim najbezecniejsze rzeczy, a to
powoli  raniło  mu  serce...  Tak,  bo  truł  się  i  martwił  do  tego  stopnia,  że  często  sprawiał
wrażenie obłąkanego.

W ową sobotę, która przyniosła nam tyle kłopotów, dwaj spośród obecnych tu na sali

świadków,  Lem  Beebe i Jim  Lane, istotnie przechodzili  obok tego miejsca,  gdzie wuj Silas
pracował  z  Jubiterem  w  polu.  I  to  tylko  jest  prawdą,  bo  reszta  ich  opowieścf  to  zwyczajne
kłamstwa. Nie, nie słyszeli, żeby wuj Silas groził Dunlapowi, że go zabije, nie mogli słyszeć
odgłosu  uderzenia  pałką,  nie  mogli  także  widzieć  żadnych  zwłok  ani  tego,  jak  wuj  Silas
ukrywał coś w krzakach. Spójrzcie no teraz na nich.,. siedzą tam i żałują swojej usłużności,

tego, że tak ochoczo zaprzedali swe własne języki... A w, każdym razie z pewnością będą
żałować, zanim jeszcze skończę.

Tego samego wieczoru, w sobotę, Bill i Jack Witherso-nowie rzeczywiście widzieli, jak

jakiś człowiek dźwigał gdzieś drugiego. Tyle z ich słów jest prawdą, bo reszta — to łgarstwa.
Wpierw pomyśleli, że to jakiś Murzyn, który ukradł wujowi worek ziarna... Przyjrzyjcie się,
jak  głupie  mają  teraz  miny,  gdy  widzą,  że  ktoś  podsłuchał,  o  pzym  wówczas  mówili.  A
wszystko  to  dlatego,  że  dowiedzieli  się  z  czasem,  kim  był  ten  mężczyzna;  sami  wiedzą
najlepiej,  dlaczego  zeznawali  tutaj  pod  przysięgą,  że  wzięli  go  wówczas  za  wuja  Silasa  ze
względu na jego chód, choć to nie było prawdą, a przysięgając wiedzieli już, że skłamią.

Ów człowiek, który w słabym świetle księżyca zobaczył, jak grzebano zwłoki na polu

tytoniowym — rzeczywiście to widział. Tyle że tym grabarzem wcale nie był wuj Silas. Bo
on dokładnie w tym czasie leżał w swoim łóżku.

Teraz, nim przejdę dalej, chciałbym was jeszcze zapytać o jedną drobną rzecz. Czy nie

zauważyliście  przypadkiem,  że  ludzie,  gdy  nad  czymś  usilnie  myślą  lub  gdy  są  skłopotani,
prawie  zawsze  nie  wiedzą,  co  począć  z  rękami  albo  też  sami  nie  zauważają,  co  robią  ich
dłonie?  Niektórzy  głaszczą  się  po  brodzie,  inni  drapią  się  po  nosie,  a  jeszcze  inni  w  szyję,
kręcą dewizką lub szarpią guziki. Zdarzają się i tacy, co wówczas kreślą palcem jakąś figurę
lub gryzmoł; na policzku, pod brodą i pod wargą. Ja sam tak robię. Gdy się czymś niepokoję,
martwię lub gdy się nad czymś głęboko zastanawiam, rysuję wówczas palcem duże „V"... i w
połowie przypadków nawet nie zauważam i nie wiem, że to robię.

To było wprost nieprawdopodobne. Bo i mnie coś takiego się zdarza, tylko że ja kreślę

wtedy duże „O". I zobaczyłem, że ludzie kiwają głowami, jak gdyby chcieli powiedzieć: „No,
tak, w rzeczy samej".

— A więc, wracam do sprawy. Tego samego dnia — choć nie, to było jeszcze

poprzedniej nocy  —  przy  Nabrzeżu Flaglera, czterdzieści  mil  stąd w górę rzeki,  zacumował
parowiec.  Była  wtedy  burza  i  padało  jak  nie  wiem  co.  Na  pokładzie  przebywał  pewien
złodziej  i  miał  przy  sobie  te  dwa  ogromne  brylanty,  o  których  mowa  w  obwieszczeniu
wiszącym na drzwiach sądu; wymknął się jakoś na brzeg ze swoją podręczną torbą, dał nura
w  mrok  i  burzę,  ponieważ  liczył,  że  dotrze  cały  i  zdrowy  do  tego  miasteczka.  Ale  miał  na
statku dwóch kompanów, którzy się tam ukryli, i wiedział, że gdy tylko nadarzy się pierwsza
okazja, tamci jak hic go zamordują i zabiorą brylanty, gdyż wszyscy trzej maczali palce w ich
kradzieży, a teraz on sam je porwał i uciekł.

Nie upłynęło nawet dziesięć minut, gdy jego kamraci zorientowali się, że prysnął, więc

wyskoczyli  na  brzeg  i  popędzili  za  nim.  Prawdopodobnie  odkryli  jego  ślady  przy  świetle
zapałek. Tak czy inaczej, tropili go przez całą sobotę, sami trzymając się przy tym na uboczu,
lecz  przed  zachodem  słońca  tamten  mężczyzna  przyszedł  do  kępy  sykomor,  tej  obok  pola
wuja Silasa, ażeby wyjąć z torby jakieś przebranie i włożyć je, zanim odważy się pokazać tu,
w  mieście...  I,  zauważcie,  zrobił  to  ledwie  w  krótką  chwilę  po  tym,  jak  wuj  Silas  uderzył
pałką w głowę Jubitera Dunlapa... gdyż rzeczywiście go uderzył.

Lecz już po chwili tamci dwaj złodzieje spostrzegli, że ich kompan wślizguje się

pomiędzy sykomory, więc wyskoczyli z krzaków i ruszyli w ślad za nim.

Dopadli go i zatłukli na śmierć.
Tak, bo mimo iż wrzeszczał i wył wniebogłosy, zdołali go ukatrupić. Ale dwaj inni

ludzie, przechodzący tą drogą, usłyszeli ów rwetes i pobiegli ku kępie — dokąd tak czy
inaczej zmierzali — więc na ich widok tamtych dwóch rzezimieszków rzuciło się do ucieczki
mając ich wciąż na karku, ponieważ obaj przybysze ścigali ich co sił w nogach. Lecz upłynęła
może minuta lub dwie — i teraz ci dwaj nowi, ścigając złodziei, wśliznęli się na powrót w
kępę sykomorów.

I cóż tam takiego zrobili? Zaraz wam to wyjaśnię. Znaleźli przebranie, które ten złodziej

wydobył ze swej torby podróżnej, i jeden ż przybyłych mężczyzn przyodział się w nie.

Tu Tomek przerwał na chwilę, by bardziej wzmocnić efekt, a potem stwierdził, powoli i

dobitnie:

— Mężczyzną, który włożył przebranie zabitego, był sam.,. Jubiter Dunlap!
— O Boże! — jęknęli wszyscy, kto tylko był na sali, a wuj Silas' z wrażenia chyba

całkiem oniemiał.

— Tak, to był Jubiter Dunlap. Nie umarł, jak sami widzicie. Bo tamci dwaj ściągnęli

zmarłemu buty, ażeby obuć go w stare i poszarpane buty Jubitera, buty nieboszczyka zaś —
włożył  Jubiter  Dunlap.  A  później Jubiter  Dunlap  pozostał  tam,  gdzie  był,  natomiast  tamten
drugi  odciągnął  zwłoki  w  pole.  I  potem,  już  po  północy,  przemknął  się  chyłkiem  do  domu
wuja  Silasa,  zdjął  z  kołka  jego  stary,  zielony  chałat  —  który  zawsze  tam  wisiał,  pomiędzy
domem a kuchnią — założył go na siebie, a potem ukradł jeszcze łopatę o długim stylisku i
poszedł w zagony tytoniu pogrzebać nieboszczyka. Tomek przerwał i stał w milczeniu przez
dobre pół minuty. Lecz wkrótce podjął na nowo:

— No, a jak państwo sądzicie? Kim był zamordowany? Był to... sam J a k e Dunlap, ten

włamywacz, dawno już tu uznany za zaginionego!

— Na Jowisza!
— Za to mężczyzną, który go pochował, był B r a c e Dunlap, jego rodzony brat!
— Wielkie Nieba!
— A teraz jak uważacie, kim jest ten tutaj oto budzący litość przygłupek, który przez cały

czas udaje głuchoniemego przybłędę? Toż to J u b i t e r Dunlap!

O, do kata! Podniosła się taka wrzawa i wszyscy wyli tak głośno, że jak długo żyjecie, nie

widzieliście chyba jeszcze takiego zamieszania. A Tomek podbiegł teraz do Jubitera, zerwał
mu okulary i sztuczne bokobrody i teraz nikt nie wątpił, że oto ma przed sobą nieboszczyka
we własnej osobie. Lecz był on żywy, żywy jak każdy z tutaj zgromadzonych! A ciotka Sally
i Benny zaczęły zaraz płakać, ściskać, całować i dusić wuja Silasa, i do tego robiły to z takim
zapałem, że w jego biednej głowie z pewnością wszystko się teraz poplątało, pokopało i
pokręciło do reszty, bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, a to już trochę za wiele. Lecz cała
sala poczęła niebawem wołać:

— Tomasz Sawyer! Tomasz Sawyer! Zamknijcie się wreszcie wszyscy i pozwólcie mu

mówić! No, dalej, Tomku Śawyerze!

To sprawiło, że Tomek Sawyer poczuł się niczym ryba w wodzie, bo przecież zawsze aż

stawał na głowie, byle tylko być ważną osobistością i bohaterem w pełnym tego słowa
znaczeniu, jak on to nazywał. Więc kiedy wszystko się uciszyło, powiedział:

— Niewiele już tego zostało, chyba jeszcze tylko ta jedna sprawa. Kiedy ten drugi

mężczyzna,  Brace  Dunlap,  który  tak  bardzo  zatruł  życie  i  pomieszał  rozsądek  wujowi
Silasowi, stwierdził, że wuj niemal do reszty postradał już zmysły i uderzył tamtego nicponia,
jego brata, dostrzegł w tym swoją szansę. Jubiter popędził do lasu, aby się tam ukryć i sądzę,
że  miał  za  zadanie  wymknąć  się  stamtąd  nocą,  czmychnąć  z  okolicy.  Wówczas  Brace
sprawiłby, że wszyscy by uwierzyli, iż to właśnie wuj Silas go zabił i ukrył gdzieś jego ciało.
To  by  wuja  zniszczyło;  musiałby  wynieść,  się  z  tych  stron...  a  może  nawet  sam  by  się
powiesił, trudno to przewidzieć. Lecz kiedy tam, pośród sykomor, odnaleźli swego zabitego
brata — nie rozpoznając go zresztą, bo tak był zmasakrowany — stwierdzili, że mogą zrobić
coś  lepszego:  przebrać  ich  obu,  pogrzebać  Jake'a,  ale  za  jakiś  czas  odkopać  go  znowu,  w
odzieniu  Jubitera,  a  później  jeszcze  przekupić  Jima  Lane  i  Billa  Withersa  i  jeszcze  paru
innych,  aby  ,  złożyli  pod  przysięgą  jakieś  kłamliwe,  choć  wygodne  zeznania  —  co  też  się

zresztą stało. I teraz siedzą tutaj, a powiedziałem im przecie, że będą mieli raczej niewyraźne
miny, zanim skończę, i takie właśnie mają.

Hm, a więc ja, wraz z tym tu oto Huckiem Finnem, płynęliśmy tym samym parowcem co

złodzieje  i  nieboszczyk  "  opowiedział  nam  wszystko  o  diamentach;  powiedział  również,  że
tamci  dwaj  przy  pierwszej  lepszej  okazji  na  pewno  go  zamordują,  toteż  chcieliśmy  mu
pomóc, o ile tylko będzie to w naszej mocy. Podążaliśmy właśnie ku kępie sykomor, kiedy
dobiegły  nas  stamtąd  odgłosy  tego  mordu.  Lecz  wybraliśmy  się  tam  również  wczesnym
rankiem po burzy, gdyż mimo to mieliśmy nadzieję, że jednak nikt nie został wówczas zabity.
Ale gdy ujrzeliśmy tego tu Jubitera Dunlapa, jak paradował wszędzie w przebraniu, w którym
przecież  miał  chodzić  J  a  k  e,  wzięliśmy  go  wpierw  za  Jake'a,  tym  bardziej  że  gulgotał
zupełnie jak głuchoniemy, co także było zgodne z wcześniejszą umową.

Ja i Huck wyruszyliśmy na poszukiwanie zwłok, choć wszyscy inni już tego zaniechali, i

znaleźliśmy je. Byliśmy wówczas z tego bardzo dumni, niemniej wuj Silas ogromnie nas
zadziwił mówiąc, że to właśnie on uśmiercił tego człowieka. Więc dla odmiany zrobiło nam
się wtenczas bardzo przykro, że znaleźliśmy to ciało, i postanowiliśmy zrobić wszystko, co
tylkto w naszej mocy, aby ocalić wuja od stryczka. A była to niezwykle trudna sprawa, gdyż
wuj za nic nie chciał nam pozwolić wykraść się' z więzienia, tak jak to już raz zrobiliśmy w
wypadku naszego starego Jima.

Przez cały miesiąc robiłem, co mogłem, aby wymyślić jakiś sposób na wyratowanie wuja,

lecz jakoś nić nie chciało mi przyjść do głowy. Toteż kiedy przyszliśmy tu dzisiaj do sądu,
miałem w głowie kompletną pustkę i nie wierzyłem w istnienie jakiejkolwiek szansy. Ale po
pewnym  czasie  zobaczyłem  coś,  co  dało  mi  bardzo  wiele  do  myślenia...  Ot,  taki  sobie
drobiazg, lecz to  coś, samo  przez się, jeszcze nie wystarczało,  by zyskać zupełną pewność,
gdyż należało rzetelnie uporządkować myśli, a przede wszystkim — bardzo uważnie patrzeć.
Dlatego,  choć  udawałem  głęboką  zadumę,  musiałem  jednocześnie  bacznie  wszystko
obserwować. No i po pewnym czasie, jakżeby inaczej, gdy już wuj Silas wyczerpał swój stek
bredni, jakoby własnoręcznie zabił Jubitera, znów spostrzegłem to coś, a wtedy zerwałem się
z miejsca i  pomyślałem  sobie, że pora  kończyć sprawę, albowiem Jubiter Dunlap siedzi  tu,
przede  mną.  Poznałem  go  po  tej  rzeczy,  którą  zwykł  często  robić,  a  którą  ja  dobrze
zapamiętałem. Zapamiętałem to będąc tu rok temu.

Znów zrobił przerwę i rozmyślał przez dłuższą chwilę, pewnie szykując nowy efekt .'—

to było dla mnie jasne. Później odwrócił się, tak jakby zamierzał już zejść z podwyższenia, i
oświadczył, niby to całkiem spokojnym i obojętnym tonem:

— No cóż, sądzę, że to już wszystko.
Do diaska! Chyba jeszcze nigdy nie słyszeliście takiego wycia! A dobiegało ono teraz z

całej sali.

— Co on takiego robił? Stój tam, gdzie stoisz, ty mały wcielony czorcie! Cóż to, wydaje

ci się, że wolno ci najpierw doprowadzić człowieka do zupełnej gorączki, a potem odejść i
nic? C o on właściwie robił?

No i sami widzicie, to było właśnie to, ten cały jego efekt! Bo tak naprawdę nie dałby się

przecież teraz zwlec z podestu nawet parą wołów.

— Och, nic wielkiego — powiedział w końcu. — Zauważyłem, że trochę się

podenerwował, kiedy usłyszał, iż wuj Silas sam sobie kładzie stryczek na szyję przyznając się
do morderstwa, którego przecież nie popełnił. A później już, z minuty na minutę, wpadał w
coraz  to  większe  nerwy.  Więc  przyglądałem  mu  się  bacznie,  udając  przy  tym,  że  wcale  na
niego  nie  patrzę...  I  nagle  ni  stąd,  ni  zowąd  palce  jakoś  tak  dziwnie  mu-się  rozbiegały,  a
później  odruchowo  uniósł  lewą  dłoń  do  policzka  i  pocierał  go  kciukiem,  kreśląc  przy  tym
znak krzyża. No, a wówczas go miałem!

Ech, teraz cała sala zaczęła krzyczeć, wrzeszczeć, tupać i eo sił klaskać w dłonie, a

Tomek Sawyer był taki dumny i taki szczęśliwy, że właściwie nie wiedział, co ze sobą
począć.

A wtedy sędzia spojrzał znad swego pulpitu i zapytał:
— Mój chłopcze, a więc byłeś świadkiem wszystkich opisanych tu faktów tego

przedziwnego spisku, a następnie tragedii?

— O, nie, Wysoki Sądzie, niczego nie widziałem.
— Nic z tego nie widziałeś? Przecież opowiedziałeś nam tutaj wszystko, po kolei, tak

jakbyś to oglądał własnymi oczyma. Jak ty to właściwie zrobiłeś?

A Tomek odrzekł z niewzruszonym spokojem i swobodą:
— Och, ja, Wysoki Sądzie, po prostu bacznie śledziłem fakty i zeznania, składając to czy

owo w jedną całość. Ot, zwyczajny kawałek roboty detektywa; każdy by to potrafił.

— Też coś! Nawet dwóch łudzi na milion nie potrafiłoby tego dokonać! Jesteś wprost

wyjątkowym chłopakiem.

A wówczas sala znów się rozwrzeszczała i urządziła Tomkowi jeszcze jedną owację, on

zaś — cóż, nie oddałby pewnie tego wszystkiego nawet za całą kopalnię srebra. Potem sędzia
zapytał:

— Ale czy jesteś pewien, że przedstawiłeś nam tę jakże dziwną historię w zupełnej

zgodzie z prawdą?

— Całkowicie, Wysoki Sądzie. Oto Brace Dunlap — jeżeli zechce się ważyć na takie

ryzyko, to niech zaprzeczy, powie, że nie brał w tym udziału, a przyrzekam, iż rychło
pożałuje, że cokolwiek mówił... Lecz cóż, sami widzicie, że -w ogóle się nie odzywa.
Podobnie jego brat oraz tych czterech świadków, którzy nałgali tu ile wlezie i dostali godziwą
zapłatę — też milczą jak zaklęci. A co się tyczy wuja, to raczej nie" widzę sensu, aby go w to
mieszać, bo ja bym mu nie wierzył nawet pod przysięgą!

Tak, moi drodzy, cała sala ryknęła gromkim śmiechem i nawet sędzia też sobie

pofolgował. A Tomek był po prostu wniebowzięty. Kiedy już wszyscy ucichli, spojrzał na
sędziego i oświadczył:

— Wysoki Sądzie, tu na sali jest złodziej. —- Złodziej?
— Tak jest, Wysoki Sądzie. I ma przy sobie brylanty wartości dwunastu tysięcy dolarów.
Dalibóg, ale zawrzało! I wszyscy zaczęli krzyczeć:
— Kto to jest? Który to? Wskaż go zaraz! A sędzia powiedział:
— Wskaż go, mój chłopcze. Szeryfie, proszę go natychmiast aresztować. Kto to taki?
I Tomek wskazał:
— To ten, cudem zmartwychwstały Jubiter Dunlap. I znowu ten sam grzmiący wybuch

zdumienia i emocji,

a Jubiter, który i tak już ledwie się trzymał z wrażenia, tym razem skamieniał ze

szczętem. Po czym nagle przemówił, z trudem tłumiąc płacz:

— No, nie, to już zwykłe kłamstwo! Wysoki Sądzie, to przecież nie w porządku, ja już

bez tego jestem w poważnych tarapatach! Na tamte rzeczy zgoda... to Brace mnie namówił,
pouczył, co mam robić i jeszcze obiecał, że któregoś dnia stanę się bogaty. Zrobiłem to, co
zrobiłem, i teraz mi bardzo przykro i wszystkiego żałuję, ale wcale nie kradłem żadnych tam
diamentów i nie mam ich przy sobie. Zęby mnie coś na miejscu, jeżeli tak nie jest. Niech
mnie szeryf obszuka, a wtedy się okaże.

A Tomek powiedział:
— Wysoki Sądzie, może to jednak nieładnie nazywać go złodziejem i chyba się trochę

zagalopowałem. On rzeczywiście ukradł te brylanty, choć tak naprawdę wcale o tym nie

wiedział. Ukradł je swemu bratu, JakeWi, gdy tamten leżał martwy. Bo Jake wcześniej skradł
je tamtym dwóm złodziejom, ale Jubiter nie wiedział, co robi, i obnosił się tu z nimi przez
calutki miesiąc. Tak jest, Wysoki Sądzie, ma przy sobie kamienie warte dwanaście tysięcy
dolarów... To przecież cała fortuna, podczas gdy on pałęta się co dnia jak ostatni nędzarz. To
prawda, Wysoki Sądzie, on ma je teraz przy sobie.

Sędzia rozkazał:
— Zrewidować go, szeryfie!
Cóż, moi drodzy, szeryf obszukał go z góry na dół, wszędzie, gdzie się dało. Sprawdził

kapelusz, skarpetki, szwy odzienia i buty, i w ogóle wszystko — a Tomek tylko stał zupełnie
spokojnie, czyhając na ten swój jeszcze jeden efekt. Wreszcie szeryf dał za wygraną, wszyscy
zrobili mocno zawiedzione miny, a Jubiter powiedział:

— No i co? A nie mówiłem? Wtedy sędzia stwierdził:
— Coś mi się zdaje, że tym razem, synu, musiałeś się pomylić.
I wówczas Tomek zrobił taką minę, jak gdyby myślał nad czymś z całej siły, drapiąc się

przy tym w głowę. Po czym uniósł wzrok i powiedział, na nowo ożywiony:

— Ach, teraz już wiem! Na śmierć o tym zapomniałem. Co oczywiście było zwykłym

kłamstwem.

I zaraz dodał:
— Czy może ktoś z państwa byłby taki uprzejmy i pożyczył mi mały, taki całkiem

maleńki śrubokręcik? Wiesz, Jubiterze, dokładnie taki sam, jaki był w torbie twego brata,
którą zwędziłeś. Ale chyba go tutaj ze sobą nie przyniosłeś?

— Nie, nie przyniosłem. Nie był mi ' potrzebny do szczęścia i komuś go tam dałem.
— A to dlatego, że nie wiedziałeś, do czego może służyć.
Jubiter zdążył już na powrót się obuć, lecz kiedy potrzebne narzędzie dotarło wreszcie

nad głowami tłumu, Tomek zażądał:

— Oprzyj stopę tu, na tym krześle.
Ukląkł i zaczął odkręcać blaszkę od obcasa, a wszyscy zgromadzeni śledzili jego ruchy. I

gdy wreszcie wydobył wspaniały diament i uniósł go do góry, a ten zabłysnął, rozjarzył się
płomieniem i trysnął na wszystkie strony jaskrawym słonecznym światłem, ludziom po prostu
dech zaparło w piersi. Jubiter zaś wyglądał tak jakoś żałośnie i nieszczególnie, że pewnie
niczego podobnego dotąd nie widzieliście. Dalipan! Na pewno myślał teraz o tym, że mógłby
przecież nawiać, stać się człowiekiem bogatym i całkiem niezależnym, gdzieś bardzo daleko
stąd, gdyby tak jakimś cudem przyszło mu do głowy, po co właściwie w torbie był ten cały
śrubokręt.

O, tak, gdyby zgarnąć to wszystko do kupy, była to bardzo emocjonująca chwila i na

Tomka runęły całe tony chwały. Sędzia zabrał diamenty, stanął za swoim stołem,
odchrząknął, uniósł okulary nad czoło i powiedział:

— Zatrzymam je na razie i powiadomię prawowitych właścicieli, a kiedy już po nie

przyjdą,  będzie  dla  mnie  wówczas  prawdziwym  zaszczytem  wręczyć  ci  owe  dwa  tysiące
dolarów,  bo  zasłużyłeś  sobie  na  tę  nagrodę...  Tak,  zasłużyłeś  sobie  na  najgorętsze  i
najszczersze wyrazy podziękowania tej oto społeczności, między innymi i za to, żeś uchronił
pokrzywdzoną  i  niewinną  rodzinę  przed  ruiną  i  hańbą,  żeś  ocalił  prawego  i  szlachetnego
człowieka  od  śmierci  godnej  zbrodniarza,  a  ponadto  także  z  tej  przyczyny,  że  ujawniłeś
nędzne  matactwa  okrutnego  i  plugawego  łajdaka,  gotując  mu  niesławę  i  karę  przewidzianą
przez prawo!

Ach, kochani, brakowało tam tylko orkiestry dętej, żeby tak coś nagle zagrała, bo wtedy

byłby to chyba najuroczystszy moment, jaki ktokolwiek mógłby sobie wymarzyć. I Tomek
Sawyer też był tego zdania.

Potem już tylko szeryf zakuł w kajdanki Brace'a Duri-lapa i całą jego bandę, no i po

jakimś  czasie,  następnego  miesiąca,  sędzia  wytoczył  im  proces  i  całe  towarzystwo
powędrowało  do  pudła.  I  wszyscy  znów  zaczęli  tłumnie  nawiedzać  mały,  stary  kościółek
wuja Silasa i  tacy byli dlań czuli i  mili dla całej  rodziny, że  wprost  o mało nie wyłazili  ze
skóry.  Wuj  Silas  znów  zaczął  dla  nich  wygłaszać  te  swoje  straszliwie  nudne,  bełkotliwe  i
najbardziej pokiełbaszone nauki, jakie tylko świat widział, i tak każdemu potrafił zamieszać
w  głowie,  że  po  czymś  takim  mało  który  z  wiernych  był  w  stanie  trafić-w  biały  dzień  do
domu.  Ale  ludzie  udawali,  że  są  to  najbardziej  celne,  najznakomitsze  i  najwspanialsze
kazania, jakie można sobie wyobrazić, toteż siedzieli tam i ronili łzy wzruszenia, z miłości i z
litości. Tyle że mnie, dalibóg, przenikały od tego zaraz zimne dreszcze i chwytały drgawki, a
mózg  kurczył  mi  się  zupełnie  i  twardniał  jak  orzech.  Lecz  właśnie  te  kazania  sprawiły,  że
staruszkowi  rozum  powrócił  z  wolna  do  czaszki  i  wuj  był  już  potem  równie  zdrowy  na
umyśle jak dotąd, co — jeśli się nie mylę — nie jest chyba jednak przesadną pochwałą. Tak
więc cała rodzina żyła sobie szczęśliwie niczym te ptaszki w gniazdku i chyba nikt nie mógł
być bardziej od nich kochający i wdzięczny, gdy szło o Tomka Sa-wyera. To samo okazywali
zresztą  i  mnie,  choć  ja  właściwie  niczego  tu  przecież  nie  dokazałem.  A  kiedy  już  wreszcie
nadeszły  te  dwa  tysiące  dolarów,  Tomek  odpalił  mi  połowę,  o  czym  nikomu  nic  nigdy  nie
pisnął, co mnie wcale nie dziwi, bo na tyle go znam.

Posłowie
I oto Czytelnik — bądź to młody adresat tej książki, bądź też ów znacznie starszy,

sięgający po nią za sprawą miłych wspomnień lektury dzieciństwa, a może nawet własnych,
ho,  ho!  też  nie  lada  jakich  przygód  w  wieku  iluś  tam  lat  —  dobrnął  do  kresu  ostatniego
spotkania z bohaterami znanego cyklu powieściowego Marka Twaina, z Tomkiem i Huckiem.
Cokolwiek dojrzalszymi niż w dwóch wcześniejszych powieściach, lecz nadal dysponującymi
(w  przypadku  Tomka)  równie  „pokiełbaszoną"  fantazją  i  żądzą  nowych,  jakże  szaleńczych
przeżyć,  lub  też  -4-  w  wypadku  Hucka  —  pełnych  głębokiego  umiłowania  niczym  nie
skrępowanej  łotrzykow-skiej  swobody  i  ochoczo  wyrażających  zgodę  na  udział  w
ucieleśnianiu  wszelkich  łobuzerskich  pomysłów.  Byle  było  ciekawie  i  byle  coś  się  działo...
Niemniej,  powiadam,  jest  to  spotkanie  ostatnie.  Mark  Twain  bowiem  nic  więcej  już  o  ich
przygodach nie pisał. A przynajmniej nic więcej nie ukazało się drukiem.

Z góry zakładam, iż Czytelnik zna przygody obu bohaterów zawarte w dwóch

poprzednich  książkach:  w  Przygodach  Tomka  Sawyera  i  w  Przygodach  Hucka,  gdyż  obie
miały  u  nas  ogromną  liczbę  wydań,  wchodząc  na'trwałe  do  repertuaru  literatury
młodzieżowej.  Żywię  także  nadzieję,  że  ich  popularność  nieprędko  przeminie.  Lecz  jeśli
czytający te słowa ma jeszcze w tej mierze zaległości, gorąco zachęcam do co rychlejszego
nadrobienia  ich.  A  także  do  lektury  trzeciej  książki,  tematycznie  związanej  z  obiema
wcześniej już wymienionymi, mianowicie Życia na Missisipi, gdzie można się przekonać, iż
sporo  przeżyć  i  faktów  zawartych  w  „cyklu  Tomka"  wiąże  się  z  doświadczeniami  i
przeżyciami  samego  Marka  Twaina;  że  rozliczne  realia  powieściowe  nie  są  li  tyko  fikcją
literacką.  I  źe  dotyczy  to  zarówno  szeregu  postaci  (ot,  choćby  nawet  starego  pijaczyny,
Jimmy'ego  Finna,  ojca  Hucka),  jak  i  szeregu  zdarzeń,  na  przykład  wypadków  „porywania"
wolnych skądinąd Murzynów.

Mark Twain — poza wspomnianym już autobiograficznym Życiem na Missisipi —

doczekał się znacznej liczby monografii i opracowań. Dlatego też nie zamierzam się zbytnio
rozwodzić na temat sylwetki samego autora. Jednakże, gwoli porządku, nie od rzeczy chyba
będzie przypomnieć pewne dane z jego życia.

Mark Twain (a właściwie Samuel Langhorne Clemens, 1835-1910) urodził się w

miejscowości Florida w stanie Missouri. W wieku dwunastu lat, wskutek śmierci ojca,
zmuszony był przerwać naukę i podjąć pracę zarobkową. Terminował w niewielkiej drukarni
w miasteczku Hannibal nad Missisipi, gdzie zamieszkał już od roku 1840, dokładnie w tym

samym,  które  dostarczyło  punktu  wyjścia  dla  przygód  Tomka  i  Hucka.  To  ono  stanowiło
wspaniały pierwowzór amerykańskiej prowincji, wychodzącej ze swego pionierskiego okresu,
gdzie życie toczyło się już raczej powolnym nurtem i gdzie przybycie jakiejkolwiek nowej,
nieznanej  osoby  urastało  do  rangi  sensacji  towarzyskiej.  Później,  w  swych  zarobkowych
wędrówkach,  dotarł  nawet  do  Nowego  Jorku  i  Filadelfii.  Ale  niebawem  znów  powrócił  do
Hannibal,  aby  na  kilka  lat  urzeczywistnić  swe  dziecięce  marzenia:  zostać  pilotem  statków
kursujących  po  Missisipi  —  podówczas  głównej  arterii  komunikacyjnej  Stanów
Zjednoczonych  —  między  St.  Louis  a  Nowym  Orleanem.  Okres  ten,  jako  już  się  rzekło,
opisał w książce Życie na Missisipi (Life on the Missi-ssippi) wydanej w roku 1883. Ale na
tym  nie  koniec:  w  swej  bogatej  karierze  życiowej  był  również  poszukiwaczem  złota  w
Nevadzie, by wreszcie,, w San Francisco, zająć się dziennikarstwem i literaturą, co niebawem
przyniosło  mu  znaczny  rozgłos  jako  autorowi  wyjątkowo  ostrych  satyrycznie  nowel  i
humoresek.  Zresztą  prowadził  bardzo  ruchliwy  żywot;  odwiedził  Europę,  bawił  przez  jakiś
czas  na  Hawajach.  I  bardzo  wiele  pisał,  w  tym  zresztą  wiele  utworów,  nazwijmy  to,
„dorosłych".

Jednakże największą sławę przyniosły mu z czasem powieści przygodowe dla młodzieży.

Ale  czy  tylko  dla  młodzieży?  Wszak  chyba  nie  bez  racji  spora  część  znawców  przedmiotu
uważa  Przygody  Hucka  (The  Adventures  oj  Huckelberry  Finn,  1884)  za  niezwykle  ważne
wydarzenie  w  dziejach  rozwoju  całej  nowoczesnej  literatury  amerykańskiej.  A  skądinąd
chronologicznie  i  tematycznie  wcześniejsze  Przygody  Tomka  Sawy  era  (The  Adventures  of
Tom  Sawyer,  1876)  kryją  w  sobie  tyle  ciętych  i  finezyjnych  aluzji  do  cech  ówczesnej
prowincjorialnej  społeczności  czy  do  pew-nego  rodzaju  gustów  estetycznych,  że  wywołują
uśmiech  również  na  twarzy  dorosłych  czytelników.  To  samo  odnosi  się  zresztą  do  dwóch
innych  znanych  utworów  powieściowych,  tym  razem  o  tematyce  historycznej:  Królewicz  i
żebrak  (The  Prince  and  the  Pauper,  1882)  oraz  JanKes  na  dworze  króla  Artura  (A
Connecticut Yankee in King Arthur's Court, 1889).

Dwie zaprezentowane tutaj opowieści: Tomek Sawyer za granicą (Tom Sawyer Abroad) i

Tomek  Sawyer  detektywem  (Tom  Sawyer  Detective),  wydane  zostały  w  ojczyźnie  Autora  w
latach 1894 i 1896. A zatem ujrzały światło dnia już po  Przygodach Hucka i — wnosząc z
przedstawionych tam faktów (np. ponowne odwiedziny u wuja Silasa w  Arkansas)  — akcja
ich rozgrywa się dopiero w jakiś czas po wydarzeniach związanych z uwalnianiem czarnego
Jima.  Toteż  dość  trudno  byłoby  ustalić  dokładny  wiek  bohaterów  w  jednej  i  drugiej
opowieści. Nie to jest jednak najistotniejsze. Sądzę bowiem, iż ważniejsza jest sama geneza
tych utworów, pobudki, .jakie spowodowały ich napisanie.

W Życiu na Missisipi Mark Twain stwierdza: „Kiedy byłem chłopcem, moi koledzy w

naszym małym osiedlu Hannibal w stanie Missouri na zachodnim brzegu Missisipi mieli
jedną ambicję: zostać marynarzem na rzecznym parowcu. Mieliśmy jeszcze inne ambicje, ale
te były tylko przelotne (...) Od czasu do czasu miewaliśmy nadzieję, że jeżeli będziemy żyć i
będziemy grzeczni, Pan Bóg pozwoli nam zostać piratami. Ambicje te gasły jedna po drugiej,
ale ambicja zostania marynarzem na rzecznym statku nie opuszczała nas nigdy".

I chyba o to po prostu chodziło. Nadbrzeżne miasteczko Hannibal jako punkt wyjścia i

powrotu dla chłopięcych marzeń! Mark Twain w wieku cokolwiek dojrzalszym zre-' alizował
część  swych  wcześniejszych  ambicji:  został  pilotem  prowadzącym  rzeczne  parostatki.  Nie
sposób  było  jednak  cofnąć  się  w  pełni  do  okresu  dzieciństwa.  Toteż  Twain  usiłował  ziścić
swe  tęsknoty  w  formie  powieściowej,  za  sprawą  literackich  postaci  Tomka  i  Hucka,
nakazując im żywić te same pragnienia i myśleć takimi samymi kategoriami, jakie były jego
udziałem o dobre trzydzieści lat wcześniej.

Tylko skąd wziął pomysł, aby nakazać trójce przyjaciół — Tomkowi, Huckowi i

Przekład Zofii Siwickiej.

czarnemu  Jimowi  —  lecieć  przedziwnym  balonem  aż  do  Afryki  i  przeżyć  tam  zupełnie
nieprawdopodobne  przygody,  które  —  na  tle  tych  następnych,  zupełnie  już  niemal
realistycznych,  zawartych  w  drugiej  opowieści  —  moglibyśmy  dziś  określić  bardziej
współczesnym  mianem  science  fiction?  Wydaje  mi  się,  że  Marka  Twaina  nie  interesowała
raczej zbytnio czysta futurologia i fantastyka. Proszę zważyć, iż nawet nie wgłębia się zbytnio
w zasady funkcjowania owego nader „futurologicznego" jak na tamte czasy balonu. Podobnie
jak i nie ignorancja nakazała mu w tak beztroski sposób uprościć kwestię powrotu z Afryki do
domu,  owej  błyskawicznej  wyprawy  po  fajkę  Tomka.  Być  może  autor,  skądinąd  bezlitosny
szyderca  i  prześmiewca,  zdolny  wykpiwać  choćby  nawet  wpływ  romansów  historycznych
Walter  Scotta  na  mentalność  i  gusta  swoich  amerykańskich  współczesnych,  przemycił  tu
dodatkową  szyderczą  „szpileczkę",  aluzję  do  Juliusza  Verne'a  i  jego  licznych,  choć

urokliwych uproszczeń natury geograficzno-technicznej, rozsianych szczodrą ręką od Pięciu
tygodni w balonie po Wokół księżyca. Być może... Lecz najprawdopodobniej po prostu chciał
na kartach swej opowieści jeszcze raz móc myśleć i odczuwać tak samojak Tomek i Huck, jak
nastolatek  z  Hannibal  w  stanie  Missouri.  Żywić  te  same  ambicje...  Nie  chodziło  mu  więc
raczej  o ścisłe realia,  gdyż zastanawiał  się  głównie nad tym,  jak w paru ,określonych, choć
nieprawdopodobnych  wręcz  sytuacjach  reagowałby  jego  typowy  niegdysiejszy  rówieśnik  z
amerykańskiej  prowincji.  Taki,  który  śnił  o  zostaniu  marynarzem  na  bocznokołowcu,
zaludniał  dzięki  swej  wyobraźni  otaczający  go  świat  piratami,  bandytami  i  postaciami  z
krainy  widm  i  zjaw,  który  wreszcie  był  święcie  przekonany,  iż  zamulona,  błotnista  woda  z
ojczystej  Missisipi  stanowi  „najlepszy  w  świecie"  napitek,  a  fajka  z  kaczana  —
najwykwintniejszy przybór do palenia. Cóż... Dla takiego właśnie chłopaka powrót balonem z
Afryki  do  Hannibal  zdawałby  się  zapewne  sprawą  nader  mało  skomplikowaną.  Ot,
zwyczajnie, lecieć prosto jak strzelił, dotrzeć do brzegów Ameryki, odnaleźć Wielką Rzekę,
żeglować parę tysięcy stóp ponad jej nurtem, tu skręcić na wschód, ówdzie na zachód i pilnie
baczyć, by nie przegapić miasteczka. I tyle. Proste, niczym zjedzenie pajdy kukurydzianego
placka!

Natomiast druga opowieść, Tomek Sawyer detektywem, owa — nazwijmy to — bardziej

realistyczna? — ta zdaje się jakby wychodzić naprzeciw pragnieniom odbiorcy, który
zakończył właśnie lekturę Przygód Hucka, „uwolnił" już wraz z naszymi bohaterami Jima,
przeczytał końcowe zdania o dalszych awanturniczych planach Tomka i pyta: A co dalej?

No cóż, Mark Twain zadbał o ciąg dalszy. Tyle że wraz z tą drugą wizytą w Arkansas i

rozwikłaniem  tam  detektywistycznej  zagadki  przygody  Tomka  i  Hucka  po  prostu  dobiegły
kresu.  Choć  niezupełnie,  albowiem  nadal  stanowią  one  swoisty  kanon  literacki,  inspirują
twórców  mniej  lub  bardziej  udanych  adaptacji  filmowych,  a  nade  wszystko  —  wyobraźnię
szerokich rzesz czytelników. O ile wiem, chłopcy z Hannibal i okolic po dziś dzień kultywują
tradycje  obu  bohaterów,  urządzając  doroczne  wyprawy  na  „bezludną  wyspę",  gdzie  —
odziani w malownicze postrzępione stroje — bawią się w piratów, łowią ryby i przeżywają
swą  własną  wielką  przygodę.  Choć  sądzę,  że  obecnie,  u  schyłku  wieku  XX,  to  już  chyba
jednak nie to samo, co niegdyś.

Na zakończenie godziłoby się wyjaśnić jeszcze jedną sprawę. Otóż Tomek Sawyer za

granicą ukazuje się w niniejszym wydaniu po raz pierwszy. Natomiast opowieść druga,
Tomek Sawyer detektywem, ukazała się po polsku już w roku 1903, atoli pod dość
staroświecko dziś brzmiącym tytułem Tom Sawyer ajentem śledczym. Zważywszy jednak, że
z początkiem wieku sztuka translatorska nie zawsze stała na obecnym poziomie i, zwłaszcza
w dziedzinie powieści przygodowej, częstokroć — miast tłumaczyć — opowiadano po prostu
utwór „własnymi słowami", zarówno Wydawca jak i tłumacze zdecydowali się na'publikację
tej części przygód Tomka we współczesnej wersji przekładowej.

Andrzej Nowak