Materiał szkoleniowy do modułu „Ocena gotowości szkolnej z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS)”
Załącznik nr 3
KRYTERIA GOTOWOŚCI EDUKACYJNEJ PIĘCIOLATKA (GE-5)
Opis eksperymentalnej wersji metody.
Kryteria Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka GE-5
1
są inwentarzem zachowań
i umiejętności dziecka w wieku przedszkolnym, zestawionym ze względu na potrzebę
obserwacji takich zachowań i umiejętności dzieci, które dotyczą ich przygotowania do nauki
w szkole. Kryteria powstały na bazie Skali Gotowości Szkolnej (SGS)
2
, jej analiz
statystycznych i psychometrycznych (A. Matuszewski 2008) oraz konsultacji z psychologami
klinicznymi. Założenia teoretyczne obu metod oraz ich struktura odnosząca się do zadań
rozwojowych stawianych dzieciom u progu szkoły są takie same. Treści Kryteriów... dotyczą
pięciu ważnych obszarów aktywności dzieci. Są nimi:
-
zdobywanie wiedzy i umiejętności poznawczych,
-
współdziałanie z rówieśnikami,
-
osiąganie samodzielności,
-
realizowanie nowych form aktywności – nauki i pracy,
-
przygotowanie do nauki czytania, pisania i matematyki.
Wskazania do obserwacji
Zadaniem nauczyciela, który stosuje arkusz GE-5 jest obserwowanie czy i w jakim
stopniu wybrane dziecko przejawia wymienione w arkuszu zachowania i umiejętności a po
upływie czasu przeznaczonego na obserwację zanotowanie wyników na arkuszu zapisu.
Wybraną odpowiedź nauczyciel zaznacza w odpowiedniej kolumnie po prawej stronie
arkusza zapisu.
- tak oznacza, że dane zachowanie lub umiejętność zdecydowanie pojawia się u dziecka,
- raczej tak oznacza, że nauczyciel zaobserwował dane zachowanie lub umiejętność, ale
nie jest ono utrwalone,
1
Projekt „Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci pięcioletnich
w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole”
realizowany na zlecenie MEN w ramach programu „Bezpieczna i Przyjazna Szkoła”
CMPPP, Warszawa 2008
1
Kryteria Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (E. Koźniewska 2008) to eksperymentalna wersja arkusza
obserwacyjnego dla nauczycieli dzieci pięcioletnich. Planowane są badania standaryzacyjne w roku 2009
z zastosowaniem tego arkusza.
2
Skala Gotowości Szkolnej (SGS) została opracowana w CMPPP w ramach SPO RZL na lata 2004-2006 i jest
rezultatem projektu Badanie Gotowości Szkolnej Sześciolatków współfinansowanego przez EFS.
Materiał szkoleniowy do modułu „Ocena gotowości szkolnej z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS)”
- raczej nie oznacza, że dane zachowanie lub umiejętność pojawia się bardzo rzadko,
- nie oznacza, że dane zachowanie lub umiejętność nie zostało przez nauczyciela
zauważone.
Proponujemy nauczycielom wypełnianie arkusza po przeprowadzeniu obserwacji
w naturalnych przedszkolnych warunkach w oparciu o dostępne zabawki, książeczki,
układanki, loteryjki itp. Wskazane jest, aby nauczyciel na potrzeby obserwacji stopniował
trudność zadań podczas zajęć przewidzianych programem lub aranżowanych (np. w szkole).
Na przykład, przy układaniu historyjki obrazkowej (GE-5, pkt 23) można zacząć od dwu czy
trzy elementowej. Podobnie przy formułowaniu poleceń warto zacząć od prostego, krótkiego
polecenia, tak aby dziecko mogło wywiązać się z jego wykonania. Proponujemy też, aby
składanie całości z części (GE-5, pkt 31) rozpocząć od czterech elementów. Mogą to być
czteroelementowe puzzle lub pocięty na cztery części obrazek. Grupowanie przedmiotów
(GE-5, pkt 5) może polegać na zabawie w dobieranie, tego, co „pasuje”. Dzieci mogą
grupować np. ubrania, owoce, zwierzęta, pojazdy w postaci naturalnych przedmiotów czy
ilustracjach. Wiadomości o porach roku (GE-5, pkt 3) dzieci mogą zademonstrować np.
układając loteryjkę gdzie zadaniem dziecka będzie dołożenie do obrazka tematycznego
przedstawiającego np. zimę z pośród wielu innych kartoników tylko tych, tematycznie
związanych z tą porą roku np. rękawiczki, sanki, bałwan.
Wskazania do interpretacji wyników
Kryteria Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka to metoda w wersji eksperymentalnej. Wyniki
obserwacji uzyskane przy zastosowaniu arkusza Kryteriów Gotowości Edukacyjnej ( GE-5)
mogą być analizowane i interpretowane wyłącznie jakościowo.
Dziecko, które przejawia wymienione w arkuszu zachowania i umiejętności (wyniki
obserwacji w większości tak) z dużym prawdopodobieństwem osiągnie gotowość do nauki w
szkole:
•
jest ciekawe świata, zainteresowane tym, co je otacza:
− bada przedmioty, pyta o przyczyny obserwowanych zjawisk, eksperymentuje,
− chętnie rozwiązuje zagadki,
− często zadaje pytania,
•
ma umiejętność klasyfikowania i szeregowania przedmiotów, obrazków itp.
− potrafi grupować przedmioty według różnych kryteriów,
− wymienia pory roku, związane z nimi zabawy dzieci i zjawiska przyrody,
Projekt „Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci pięcioletnich
w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole”
2
realizowany na zlecenie MEN w ramach programu „Bezpieczna i Przyjazna Szkoła”
CMPPP, Warszawa 2008
Materiał szkoleniowy do modułu „Ocena gotowości szkolnej z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS)”
− potrafi umieścić nowy przedmiot w odpowiednie miejsce w już ułożonym szeregu,
•
ma umiejętności słownego porozumiewania się
− mówi w sposób zrozumiały dla innych, np. o swoich potrzebach,
− używa ze zrozumieniem słów wykraczających poza bezpośrednie doświadczenie,
− potrafi opowiedzieć historyjkę obrazkową,
− często zadaje pytania,
•
ma umiejętność kontaktowania się z rówieśnikami
− zwraca uwagę na inne dzieci, przewiduje ich zachowania,
− zaprasza dzieci do zabaw i rozmów,
− pomaga innym dzieciom spontanicznie lub na prośbę kolegi,
• jest samodzielne
− sam podejmuje próby poradzenia sobie z trudnością,
− wykazuje inicjatywę, wypróbowuje różne sposoby działania,
− jest zainteresowany osiągnięciem celu, stara się dokończyć pracę,
− okazuje radość z osiągniętego wyniku,
• podejmuje uczenie się pod kierunkiem dorosłej osoby
− potrafi zapamiętać i wykonać polecenie,
− jest zainteresowane osiągnięciem celu, stara się dokończyć pracę,
− często zadaje pytania
• jest sprawne pod względem ruchowym i manualnym
− sprawnie łapie i odrzuca piłkę,
− buduje z drobnych klocków,
− lepi figurki z plasteliny,
− prawidłowo trzyma ołówek (chwyt, napięcie mięśni),
− posługuje się prostymi narzędziami,
• interesuje się czytaniem, pisaniem i matematyką
− interesuje się książkami dla dzieci, słucha, ogląda,
− potrafi opowiedzieć obrazkową historyjkę,
− rozumie sens umownych znaków,
− używa ze zrozumieniem słów wykraczających poza bezpośrednie
doświadczenie,
− układa układanki,
Projekt „Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci pięcioletnich
w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole”
3
realizowany na zlecenie MEN w ramach programu „Bezpieczna i Przyjazna Szkoła”
CMPPP, Warszawa 2008
Materiał szkoleniowy do modułu „Ocena gotowości szkolnej z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS)”
Projekt „Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci pięcioletnich
w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole”
realizowany na zlecenie MEN w ramach programu „Bezpieczna i Przyjazna Szkoła”
CMPPP, Warszawa 2008
4
− dzieli zdanie na wyrazy,
− dzieli wyraz na sylaby i łączy sylaby w wyraz,
− zna i stosuje liczebniki porządkowe,
− dodaje i odejmuje „konkretne” przedmioty, liczmany.
Wymienione w arkuszu zachowania mówiące o trudnościach emocjonalnych dziecka mogą
być sygnałem sytuacyjnych lub trwalszych problemów dziecka. Trzeba te „sygnały” odczytać
w zależności od kontekstu i udzielić dzieciom pomocy niezależnie od celu prowadzenia
obserwacji.
Zachowania wskazujące na trudności emocjonalne:
− w zabawach i w czasie aktywności zadaniowej reaguje gniewem, obraża się,
odwraca, odchodzi,
− łatwo wybucha złością, płaczem, zachowuje się impulsywnie w stopniu
utrudniającym mu kontakty z dziećmi,
− okazuje niepokój, lęk, wycofuje się,
− stara się przebywać blisko nauczyciela lub innej osoby dorosłej w stopniu
utrudniającym zabawę i naukę w grupie,
− unika sytuacji wymagających samodzielności.
Podsumowanie
Pojedyncze zachowanie, umiejętność czy sprawność dziecka może świadczyć o różnych
wymiarach rozwoju np. zadawanie pytań jest znakiem dowolności procesów poznawczych,
dobrego rozwoju mowy, umiejętności społecznych lub zainteresowań dziecka. Interpretacja
zależeć będzie od kontekstu wystąpienia danego zachowania. Brak kilku umiejętności lub
sprawności (zaznaczenie odpowiedzi raczej nie i nie), albo wystąpienie zachowań, które
przeszkadzają dziecku w kontaktach społecznych, w zabawie i uczeniu się może być
sygnałem problemów rozwojowych. Brak umiejętności w danym obszarze aktywności
dziecka świadczy o braku gotowości do wypełnienia danego zadania rozwojowego
związanego z rozpoczęciem nauki w szkole.
Serdecznie dziękuję za konsultację arkusza obserwacyjnego Paniom dr Marii Piszczek,
Bognie Mackiewicz i Marzennie Czyżewskiej.