Ćwiczenia 7

Banki. Polityka pieniężna, cz. 1

Opracowanie:  

mgr Grzegorz Sobiecki

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Katedra Analizy Rynków i Konkurencji

referat

„Problem niezależności 

banku centralnego”

Mnożnik kreacji (podaży) 
pieniądza bankowego

Mnożnik kreacji pieniądza obrazuje wielkość 

zmiany w ilości pieniądza wywołanej zmianą 
bazy monetarnej o jednostkę

Mn

M

=

1

stopa obowiązkowych rezerw

1

r

=

ΔM

1 (podaż pieniądza) 

= 

Mn

M

* 

ΔM

0 (baza monetarna)

Milczące założenie: nie ma gotówki w obiegu, 

czyli całość kredytów natychmiast ląduje na kontach innych banków

Mnożnik kreacji (podaży) pieniądza 
bankowego (z gotówką w obiegu)

g:  

zamierzony stosunek ilości gotówki w obiegu do wkładów 

na żądanie w bankach

r:

zamierzona stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych 

banków (w stosunku do wszystkich wkładów)

Mn

M

=

g + 1

g + r

ΔM

1 (podaż pieniądza) 

= 

Mn

M

* 

ΔM

0 (baza monetarna)

Zadanie 1

Krajowy system bankowy działa tak sprawnie, że w pełni 

wykorzystuje możliwości kreacji pieniądza. Rezerwy gotówkowe 
w systemie bankowym R=700, co stanowi 7% zgromadzonych 

depozytów D. W obiegu pozabankowym znajduje się C=1300 

gotówki. Oblicz:

a)

bazę monetarną M

0

b)

podaż pieniądza M

1

c)

mnożnik kreacji pieniądza bankowego

d)

ilość pieniądza bezgotówkowego

e)

nowy mnożnik kreacji pieniądza bankowego, spowodowany 

zmniejszeniem ilości pieniądza w obiegu pozabankowym o 300, 
w tym wycofaniem z obiegu (zniszczono) 200 oraz spadkiem 

stopy rezerw obowiązkowych do 4%

f)

bazę monetarną po zmianach M

0

g)

podaż pieniądza po zmianach M

1

Zadanie 2

Krajowy system bankowy pełni wykorzystuje możliwości kreacji 

pieniądza. Rezerwy gotówkowe w systemie bankowym R=1300, 

co stanowi 5% zgromadzonych depozytów D. W obiegu 
pozabankowym

znajduje się C=6700 gotówki. Oblicz:

a)

bazę monetarną M

0

b)

podaż pieniądza M

1

c)

mnożnik kreacji pieniądza bankowego

d)

ilość pieniądza bezgotówkowego

e)

nowy mnożnik kreacji pieniądza bankowego, spowodowany 

zmniejszeniem ilości pieniądza w obiegu pozabankowym o 300, 
w tym wycofaniem z obiegu (zniszczono) 200 oraz spadkiem 

stopy rezerw obowiązkowych do 4%

f)

bazę monetarną po zmianach M

0

g)

podaż pieniądza po zmianach M

1

Zadanie 2 - rozwiązanie

DANE:   R = 1300    r = 0,05     C = 6700

a)

M

0

= C + R = 6700 + 1300 = 8000

b)

R = D*r, D = R/r = 1300/0,05 = 26000
M

1

= C + D = 6700 + 26000 = 32700

c)

g = C / D = 6700 / 26000 = 0,26
Mn = (g + 1)/ (g+ r) = 1,26 / 0,31 = 4,06

d)

IOU = M

1

– M

0

= 327000 

– 8000 = 24700

M

1

= 32700

C

= 6700

D

= 26000

R 

= 1300

(5%D)

IOU

= 24700

M

0

= 8000

Oblicz nowy

mnożnik kreacji pieniądza bankowego, spowodowany zmniejszeniem ilości

pieniądza w obiegu pozabankowym o 300, w tym wycofaniem z obiegu (zniszczono) 200
oraz spadkiem stopy rezerw

obowiązkowych do 4%, np.:

1. Z obiegu wycofane jest 300

gotówki (ludzie wpłacają ją do banków):

C

2

= 6400,

tymczasowo:

R’ = 1600

2. Bank centralny niszczy 200

gotówki (=>rezerwy gotówkowe banków komercyjnych):

R

2

= 1400

=> M

0(2)

= R

2

+C

2

= 7800

(f)

3. Bank centralny

określa nową stopę rezerw obowiązkowych => na jej podstawie banki

zmieniają ilość depozytów trzymanych w postaci pieniądza bezgotówkowego (pieniądza de
facto kreowanego przez system bankowy)

r

2

= 0,04

=> D

2

= R

2

/r

2

= 1400/0,04 = 35000

=> M

1(2)

= D

2

+C

2

= 41400 (g)

e)

Mn

2

= M

1(2)

/ M

0(2)

= 41400 / 7800  5,3       

(1. sposób)

g

2

= C

2

/D

2

= 6400/ 35000 = 0,183

Mn

2

= (g

2

+1)/(g

2

+r

2

) = 1,183/0,223 = 5,3    

(2. sposób)

M

1

= 32700

C

= 6700

D

= 26000  

R 

= 1300

IOU

= 24700

M

0

= 8000

[-300]

[+100]

[+/-]

[+/-]

Problemy „wolnego” 
systemu bankowego



Banki nie mają zabezpieczenia „absolutnego” (gdy 

coś nie idzie, szybko by upadały)
=> 

brak zaufania klientów 

=> 

niestabilność systemu bankowego



Reguły rynkowe powodują, że banki by nie trzymały 

żadnych rezerw, wszystko by pożyczały 
=> 

niekontrolowany (teoretycznie nieskończony) 

wzrost podaży pieniądza
=> hiperinflacja



Kto miałby drukować pieniądze?

upadek systemu bankowego

NIEZALEŻNY BANK CENTRALNY jest NIEZBĘDNY

referat

„Problem niezależności 

banku centralnego”

Bank Centralny - zadania



Zachowanie wartości pieniądza



Ochrona stabilności systemu bankowego



Zwiększenie efektywności polityki pieniężnej

Bank Centralny - funkcje



Bank banków – bankier dla banków komercyjnych 
(zapewnia sprawne funkcjonowanie systemu bankowego)



Utrzymuje depozyty banków



Utrzymuje rezerwy gotówkowe banków



Kredytodawca ostatniej instancji 

(jest gotów udzielać pożyczek 

bankom i innym instytucjom finansowym, gdy panika na rynkach 

finansowych zagraża całemu systemowi finansowemu)



Bank państwa



Utrzymuje wkłady sektora publicznego



Sprawuje kontrolę nad podażą pieniądza



Finansuje deficyt państwa



Bank emisyjny

– jako jedyny ma prawo drukowania 

pieniędzy

referat

„Polityka stóp procentowych 

w Polsce w latach 1990-2007”

referat

„Polityka pieniężna 

a polityka fiskalna”

Instrumenty banku centralnego

Zgodnie z funkcjami:



kontrola nad podażą pieniądza

1.

Emisja pieniądza

2.

Stopa rezerw obowiązkowych (minimalna relacja rezerw 

gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki 
komercyjne)

3.

Stopa dyskontowa (stopa procentowa stosowana przez 

bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom 
komercyjnym)

4.

Operacje otwartego rynku 

(zamiana pieniądza wielkiej 

mocy M3 na papiery wartościowe – kupowanie i 

sprzedawanie przez bank centralny papierów 

wartościowych)



finansuje deficyt państwa

5.

Wydawanie papierów wartościowych (np. obligacje)

Co się stanie gdy 

bank centralny zbankrutuje?

Czy bank centralny 

może być prywatny?