rami in¿ynieryjnymi i zapewniaæ skuteczne obezw³adnianie
(niszczenie) podchodz¹cych si³ dywersyjnych przeciwnika.

Batalion ten mo¿e organizowaæ ochronê i obronê od-

cinka drogi przemieszczania wojsk – samodzielnie lub we
wspó³dzia³aniu z si³ami policji i zarz¹dów dróg wojewódz-
kich i powiatowych. Mo¿e otrzymaæ zadanie ochrony
i obrony odcinka linii kolejowej, organizuj¹c s³u¿bê ochron-
no-obronn¹ w obiektach, a tak¿e dozorowanie i patrolowa-
nie odcinków linii kolejowej oraz dzia³ania na podejœciach
do obiektów.

W zale¿noœci od wielkoœci i znaczenia ochranianych

obiektów na danym odcinku drogi (linii kolejowej), batalion
obrony terytorialnej mo¿e broniæ:

2

si³ami kompanii – 3–4 du¿e obiekty (wiadukty, mosty);

2

si³ami plutonów – 8–10 obiektów œredniej wielkoœci;

2

si³ami dru¿yn – 26–28 obiektów ma³ych.

W ochronie i obronie linii komunikacyjnej (drogowej

lub kolejowej) przez batalion obrony terytorialnej szcze-
gólnego znaczenia nabiera wspó³dzia³anie z pododdzia³a-
mi wojsk in¿ynieryjnych i operacyjnych, z si³ami i œrod-
kami zarz¹dów dróg (zak³adów infrastruktury kolejowej i
trakcji PKP) utrzymuj¹cych sprawnoœæ eksploatacyjn¹
systemu komunikacyjnego, a tak¿e z si³ami prewencji ko-
mend powiatowych policji i oddzia³ów ¿andarmerii woj-
skowej.

W obszarze ty³owym korpusu w terenie lesisto-je-

ziornym dzia³ania przeciwdywersyjne batalionu obrony
terytorialnej bêd¹ skupione na ochronie i obronie obiek-
tów logistyki stacjonarnej i mobilnej (stanowisk dowo-
dzenia, sk³adów, magazynów, instalacji logistycznej
i technicznej).

35

PPRRZZEEG

GLL¥

¥D

D

W

WO

OJJSSK

K LL¥

¥D

DO

OW

WYYCCH

H

SZKOLENIE WOJSK

BAZA W

BAZA W

DZIA£ANIACH P

DZIA£ANIACH P

A

A

T

T

R

R

OLOW

OLOW

YCH

YCH

Baza patrolu (patrol base) to okrê¿na pozycja obronna zajmo-
wana wówczas, gdy patrol zatrzymuje siê na d³u¿szy czas. Wy-
korzystuje siê j¹ przez okres nie d³u¿szy ni¿ 24 godziny, a po
opuszczeniu jej – nigdy nie zajmuje ponownie. Celem organi-
zowania bazy jest: unikniêcie zdemaskowania przez powstrzy-
manie ruchu w rejonie operacji; organizowanie ¿ywienia, obs³ugi uzbrojenia i odpoczynku; za-
pewnienie warunków do planowania i przygotowania dalszych dzia³añ; reorganizacja si³ przed
okreœlonym etapem operacji lub po jego zakoñczeniu; stworzenie doraŸnego zaplecza dla dzia-
³añ prowadzonych równoczeœnie b¹dŸ jednych po drugich w ramach jednej operacji.

Por. in¿.

ROBERT

BASA£YGA

16 B

ATALION

P

OWIETRZNODESANTOWY

D

owódca patrolu dokonuje wstêpnego wyboru re-
jonu na bazê na etapie planowania na podstawie

map, danych rozpoznawczych otrzymywanych od S-2
oraz innych dostêpnych Ÿróde³ informacji, a je¿eli to
mo¿liwe – równie¿ podczas osobistego rekonesansu
(zwykle powietrznego). Przy czym wyznacza dodatkowo
rejon bazy zapasowej (alternate base) na wypadek, gdy-
by miejsce na bazê g³ówn¹ okaza³o siê niekorzystne lub
gdyby patrol musia³ ewakuowaæ siê z bazy g³ównej.
W czasie operacji rejon ka¿dej bazy jest przed zajêciem
potwierdzany b¹dŸ zmieniany.

Planuj¹c bazê, dowódca patrolu wybiera teren:

Y

którego odleg³oœæ od obiektu dzia³ania umo¿liwia spraw-

ne wykonanie zadania;

Y

o mo¿liwie najmniejszym znaczeniu taktycznym dla

przeciwnika;

Y

le¿¹cy z dala od szlaków komunikacyjnych i skupisk lud-

noœci;

Y

utrudniaj¹cy poruszanie siê pieszo i ograniczaj¹cy mo¿-

liwoœæ obserwacji (pofa³dowany, pokryty krzakami i drze-
wami o ga³êziach rosn¹cych nisko nad ziemi¹);

Y

le¿¹cy w pobli¿u Ÿród³a wody, ale nie bezpoœrednio

przy nim;

Y

którego warunki umo¿liwiaj¹ prowadzenie przynaj-

mniej krótkotrwa³ej obrony oraz pozwalaj¹ ewakuowaæ
siê z bazy pod jego os³on¹ (w trzech ró¿nych kierun-
kach).

Unika przy tym:

S

znanych oraz prawdopodobnych rejonów przebywania

si³ przeciwnika;

S

rejonów zabudowanych oraz innych skupisk i miejsc

przebywania ludnoœci;

S

gór, wzgórz oraz grzbietów i szczytów wzniesieñ;

S

dróg, œcie¿ek, strumieni i innych szlaków;

S

dolin i depresji o niewielkich rozmiarach oraz miejsc

podmok³ych, na których nie jest mo¿liwe przygotowanie
pozycji obronnych i zorganizowanie odpoczynku.

Dzia³alnoœæ patrolu w bazie

Dzia³anie patrolu w bazie obejmuje realizowanie przed-

siêwziêæ z zakresu ubezpieczenia i gotowoœci bojowej oraz
osi¹ganie zdolnoœci do kontynuowania dotychczasowych
b¹dŸ prowadzenia nowych dzia³añ.

Ubezpieczenie

Ubezpieczenie jest najwa¿niejszym przedsiêwziêciem

realizowanym w bazie bez przerwy, tj. od pocz¹tku do koñ-
ca jej funkcjonowania. System ubezpieczeñ obejmuje:

R

posterunki obserwacyjne (organizowane w warunkach

dobrej widocznoœci);

R

patrole do rozpoznawania otoczenia bazy;

R

zasadzki na dogodnych drogach podejœcia si³ przeciwnika

(organizowane jedynie przez patrole wiêksze liczebnie);

R

obserwacjê i nas³uchiwanie prowadzone w okreœlonych

sektorach przez wszystkie elementy patrolu z ich stanowisk
w ramach utrzymywanej gotowoœci bojowej.

W czasie funkcjonowania bazy patrol wykorzystuje tyl-

ko jeden punkt wyjœcia i powrotu do niej, a ka¿da osoba
zbli¿aj¹ca siê do bazy z innej strony jest traktowana jako
potencjalny przeciwnik. Ka¿da osoba zbli¿aj¹ca siê do bazy
jest równie¿ sprawdzana pod k¹tem znajomoœci ustalone-
go przez patrol has³a i odzewu (niezale¿nie od kierunku
podejœcia). Has³o jest podawane œciszonym g³osem po do-
puszczeniu sprawdzanej osoby na odleg³oœæ kilku metrów.

G³ówny kierunek zagro¿enia bazy przyjmuje siê na go-

dzinie 0600, czyli drogê podejœcia patrolu do bazy podczas
jej zajmowania. Niezale¿nie od tego mog¹ istnieæ równie¿
inne kierunki zagro¿enia – odcinki terenu w otoczeniu bazy,
na których ewentualne si³y przeciwnika mog¹ siê ³atwo roz-
win¹æ do akcji przeciwko patrolowi lub którymi mog¹
sprawnie przedostaæ siê w pobli¿e bazy.

Dowódcy poszczególnych szczebli rygorystycznie eg-

zekwuj¹ tzw. dyscyplinê œwiat³a, dŸwiêku i maskowania
(light, noise and camouflage discipline). ród³a œwiat³a s¹
wykorzystywane jedynie w ostatecznoœci i musz¹ byæ przy
tym zamaskowane (zalecane jest stosowanie œwiat³a czer-
wonego ze wzglêdu na niepowodowanie efektu oœlepiania
oraz nierzucanie siê w oczy w wiêkszej odleg³oœci). Ogni-
ska, ze wzglêdu na odblask œwiat³a i charakterystyczn¹ woñ
dymu, mog¹ byæ rozpalane tylko w wypadku bardzo niskich
temperatur zagra¿aj¹cych zdolnoœci przetrwania patrolu.
Porozumiewanie siê g³osem jest mo¿liwe tylko szeptem,
a wszelkie czynnoœci w bazie s¹ wykonywane z ostro¿no-
œci¹, aby unikn¹æ intensywnych odg³osów. Z tego samego
wzglêdu unika siê rozpoznawania otoczenia bazy w nocy,
gdy pokrycie terenu mo¿e powodowaæ ha³as podczas prze-
mieszczania siê. Nikt w bazie nie porusza siê bez wyraŸnej
i uzasadnionej koniecznoœci, dziêki czemu unika siê zdema-
skowania na skutek ³atwo rzucaj¹cego siê w oczy ruchu.

GotowoϾ bojowa

Dowódca patrolu okreœla stan jego gotowoœci bojowej

(alert posture) w poszczególnych etapach funkcjonowania
w bazie. W zale¿noœci od sytuacji patrol utrzymuje 100%
lub 50%, ale nie mniej ni¿ 33% stanu osobowego w pe³nej
gotowoœci do reagowania na dzia³anie przeciwnika.

Zawsze 30 minut przed brzaskiem oraz 30 minut przed

zmierzchem dowódca patrolu doprowadza 100% si³ do pe³-
nej gotowoœci bojowej ze wzglêdu na najwiêksze (w tych
porach) prawdopodobieñstwo ataku przeciwnika. Czas
czuwania (stand-to) rozpoczyna siê 30 minut przed wscho-
dem s³oñca i trwa do 30 minut po jego wschodzie oraz 30
minut przed nastaniem ciemnoœci i trwa do 30 minut po ich
zapadniêciu. Podczas czuwania 100% si³ patrolu pozostaje
w bazie w pe³nej gotowoœci do reagowania w wypadku
kontaktu z przeciwnikiem.

Dowódcy poszczególnych elementów opracowuj¹

i wprowadzaj¹ zmiany na posterunkach obserwacyjnych
oraz na pozycjach. Zastêpca (pomocnik) dowódcy patrolu

36

LLIIPPIIEECC

22000022

SZKOLENIE WOJSK

Rys. 1. Stanowiska ogniowe wraz z sektorami ognia i obserwacji

37

PPRRZZEEG

GLL¥

¥D

D W

WO

OJJSSK

K LL¥

¥D

DO

OW

WYYCCH

H

SZKOLENIE WOJSK

przygotowuje plan kontrolowania pozycji patrolu przez do-
wódców poszczególnych szczebli. Kontrola ta jest prowa-
dzona bez przerwy, w dzieñ i w nocy (co najmniej jeden
z dowódców w danym czasie kontroluje pozycje). Jedynym
wyj¹tkiem w systemie kontroli jest okres czuwania, gdy
wszyscy dowódcy równie¿ znajduj¹ siê w pe³nej gotowoœci
na swoich stanowiskach.

Dowódcy wszystkich szczebli sporz¹dzaj¹ szkice syste-

mu ognia i ubezpieczeñ dla podleg³ych elementów. Na ich
podstawie dowódca patrolu sporz¹dza szkic systemu ognia
i ubezpieczeñ dla ca³ego patrolu. Organizowanie systemu
ognia w wypadku bazy obejmuje okreœlenie pasów obser-
wacji dla danych elementów oraz sektorów obserwacji dla
poszczególnych ¿o³nierzy, a tak¿e rozmieszczenie min dzia-
³ania kierunkowego oraz przygotowanie stanowisk ognio-
wych. Pasy, sektory i wszelkie inne kierunki okreœla siê za
pomoc¹ charakterystycznych przedmiotów terenowych
oraz azymutów. Umo¿liwia to koordynacjê ca³ego systemu
w dzieñ i w nocy, jak równie¿ w sytuacji zupe³nego braku
charakterystycznych punktów odniesienia. Patrol uzupe³nia
system ognia minami dzia³ania kierunkowego odpalanymi
elektrycznie. Patrole powinny unikaæ stosowania pu³apek
(potykaczy, ³adunków sygnalizacyjnych, min odci¹gowych,
naciskowych itp.), poniewa¿ zwiêkszaj¹ one teren, na
którym patrol pozostawia oznaki swojej obecnoœci, oraz
gro¿¹ ca³kowitym zdemaskowaniem patrolu w razie przy-
padkowego zadzia³ania spowodowanego, na przyk³ad,
przez zwierzêta.

W wypadku patrolu dzia³aj¹cego w sile plutonu i kom-

panii stanowiska ogniowe s¹ wykonywane na przemian
w parach (jeden ¿o³nierz pracuje, drugi prowadzi obserwa-
cjê wyznaczonego sektora). W patrolu w sile dru¿yny
i mniejszym ¿o³nierze przygotowuj¹ stanowiska pojedyn-
czo (na przemian co drugi ¿o³nierz pracuje i co drugi ubez-
piecza). W warunkach niskich temperatur patrol przygoto-
wuje stanowiska do strzelania w postawie strzeleckiej klê-
cz¹cej, a w wy¿szych temperaturach – w postawie strzelec-
kiej le¿¹cej (rys. 1 i 2). Nastêpnie ka¿dy z ¿o³nierzy wyko-
nuje ograniczniki sektora ognia

1

(sector stakes). Wszystkie

stanowiska s¹ dok³adnie maskowane naturalnymi materia-
³ami pochodz¹cymi z bazy. W twardym pod³o¿u nie rozbu-

dowuje siê stanowisk. W takiej sytuacji ¿o³nierze zajmuj¹
pozycje, umieszczaj¹c plecaki przed sob¹ jako os³onê przed
od³amkami, odpryskami i rykoszetami.

Plan ewakuacji

Plan ewakuacji patrolu obejmuje sposób alarmowania

o zagro¿eniu oraz plan dzia³ania na wypadek kontaktu
z przeciwnikiem. Je¿eli jest pewne, ¿e przeciwnik znajduj¹-
cy siê w pobli¿u bazy nie zauwa¿y³ patrolu, stosuje siê ci-
chy sposób alarmowania. Patrol w skrytoœci osi¹ga wów-
czas pe³n¹ gotowoœæ bojow¹ na pozycjach. Gdy minie za-
gro¿enie, dowódca ocenia sytuacjê i podejmuje decyzjê
o pozostawieniu patrolu w bazie g³ównej lub ewakuacji do
bazy zapasowej. Je¿eli jednak patrol zosta³ zdemaskowany,
¿o³nierz, który pierwszy zauwa¿y³ przeciwnika b¹dŸ zosta³
jako pierwszy przez niego wykryty, otwiera ogieñ i krzy-
kiem informuje resztê patrolu o kontakcie z przeciwnikiem.
Dla pozosta³ych cz³onków patrolu jest to sygna³ o zagro¿e-
niu z danego kierunku. Je¿eli patrol nie osi¹gn¹³ dotych-
czas pe³nej gotowoœci, ka¿dy ¿o³nierz zajmuje swoje stano-
wisko w gotowoœci do otwarcia ognia lub ewakuacji.

Patrol nie prowadzi obrony bazy, lecz jedynie powstrzy-

muje si³y przeciwnika do czasu osi¹gniêcia pe³nej gotowo-
œci przez wszystkie elementy. Najprostszy plan ewakuacji
polega w pierwszym etapie na wycofaniu siê do punktów
zbiórek, a nastêpnie do bazy zapasowej. Jako pierwsze wy-
cofuj¹ siê te elementy, które nie s¹ w kontakcie z przeciw-
nikiem. Po ich wycofaniu, na sygna³ dowódcy patrolu, ele-
ment bêd¹cy w kontakcie z przeciwnikiem zrywa ten kon-
takt przez zadymianie oraz ogieñ i manewr, po czym prze-
mieszcza siê do bazy zapasowej.

Niezale¿nie od sposobu dzia³ania, zajmuj¹c bazê zapa-

sow¹ i przebywaj¹c w niej, patrol utrzymuje wy¿sz¹ ni¿ do-
tychczas gotowoœæ bojow¹ ze wzglêdu na fakt, ¿e przeciw-
nik jest ju¿ zorientowany w obecnoœci wrogich si³ w tym

Rys. 2. Wariant rozbudowy stanowisk ogniowych

1

Ograniczniki sektora ognia – dwa paliki z drzewa lub innego materia³u

wbite u wylotu stanowiska ¿o³nierza zgodnie z granicami jego sektora
ognia i obserwacji. Pomagaj¹ utrzymaæ prowadzenie ognia w wyznaczo-
nym sektorze, uniemo¿liwiaj¹c kierowanie broni poza te ograniczniki.

rejonie. W wypadku bezpoœredniego kontaktu z si³ami
przeciwnika znacznie mniejszymi ni¿ patrol ten ostatni d¹-
¿y do ca³kowitej ich likwidacji, po czym niezw³ocznie opu-
szcza bazê.

Obs³uga uzbrojenia i wyposa¿enia

Obs³uga uzbrojenia i wyposa¿enia, czyli wyczyszcze-

nie i zakonserwowanie broni oraz wyposa¿enia specjali-
stycznego, to jedno z zasadniczych przedsiêwziêæ reali-
zowanych w ramach przygotowañ do dzia³ania i utrzymy-
wania gotowoœci bojowej. Jest ono realizowane nie-
zw³ocznie po zorganizowaniu systemu ognia i ubezpie-
czeñ. W jednym czasie mo¿e siê odbywaæ obs³ugiwanie
25% ca³oœci broni, w tym tylko 33% karabinów maszy-
nowych i (lub) innego ciê¿szego uzbrojenia niezbêdnego
do ewentualnej reakcji na kontakt z przeciwnikiem.
Wszyscy pozostali cz³onkowie patrolu prowadz¹ w tym
czasie obserwacjê w wyznaczonych sektorach. W ra-
mach obs³ugi uzbrojenia i wyposa¿enia jest uzupe³niana
b¹dŸ równomiernie rozdzielana amunicja i inne œrodki
walki oraz sprzêt specjalistyczny. W ciemnoœciach nie
rozk³ada siê ¿adnej broni, a jej obs³ugiwanie w takich wa-
runkach polega na przeczyszczeniu i zakonserwowaniu
przewodów luf i zasadniczych mechanizmów.

Higiena osobista i sanitarna

Czynnoœci zwi¹zane z utrzymywaniem higieny osobi-

stej s¹ wykonywane raz na dobê po obs³udze uzbrojenia
i wyposa¿enia. Zastêpca (pomocnik) dowódcy patrolu

organizuje przygoto-
wanie do³u ch³onne-
go na odpadki oraz
do za³atwiania po-
trzeb fizjologicznych,
a dowódcy poszcze-
gólnych elementów –
miejsca do oddawa-
nia moczu (jedno na
element). Ka¿dy ele-
ment patrolu usuwa
do do³u ch³onnego
wszelkie nieczystoœci
i odpadki. Je¿eli z ja-
kichkolwiek przyczyn
nie jest mo¿liwe przy-
g o t o w a n i e d o ³ u
ch³onnego, wszystkie
odpadki s¹ zabierane
przez ¿o³nierzy do
plecaków, a za³atwia-
nie potrzeb fizjolo-
gicznych odbywa siê
do torebek foliowych
b¹dŸ innych tego ty-

pu pojemników. W takiej sytuacji wszystkie nieczystoœci s¹
zakopywane i maskowane w dogodnym do tego miejscu po
opuszczeniu przez patrol bazy.

Spo¿ywanie posi³ków

Racje ¿ywnoœciowe s¹ spo¿ywane wy³¹cznie na zarz¹-

dzenie dowódcy. W jednym czasie nie mo¿e spo¿ywaæ po-
si³ku wiêcej ni¿ 50% si³ patrolu. Jedzenie posi³ków odbywa
siê na przemian w parach, 3–5 metrów za stanowiskami (je-
den z ¿o³nierzy spo¿ywa posi³ek i ewentualnie przygotowu-
je racjê ¿ywnoœciow¹ drugiego, drugi w tym czasie prowa-
dzi obserwacjê wyznaczonego sektora). W wypadku dru¿y-
ny posi³ek spo¿ywa na przemian co drugi ¿o³nierz, 1–3 me-
try za swoim stanowiskiem. W tym czasie pozostali prowa-
dz¹ nas³uchiwanie i obserwacjê w swoich sektorach.

Uzupe³nianie wody

Uzupe³nianie wody organizuje zastêpca (pomocnik) do-

wódcy patrolu. Dowódcy elementów wyznaczaj¹ 1–2 ¿o³-
nierzy, którzy zbieraj¹ do opró¿nionych plecaków puste
manierki i pod dowództwem jednego z dowódców ni¿sze-
go szczebla nape³niaj¹ je wod¹. Podczas uzupe³niania wo-
dy zespó³ ten zachowuje najwy¿sz¹ ostro¿noœæ, stosuj¹c
czêste postoje orientacyjne i dok³adnie siê ubezpieczaj¹c.
W czasie uzupe³niania wody czêœæ ¿o³nierzy zespo³u wyko-
nuje tê czynnoœæ, pozostali natomiast ubezpieczaj¹ ich
okrê¿nie. Wyznaczony dowódca zabiera ze sob¹ radiosta-
cjê. Przed opuszczeniem bazy zastêpca (pomocnik) przed-
stawia dowódcy zespo³u plan dzia³ania na wypadek kontak-

38

LLIIPPIIEECC 22000022

SZKOLENIE WOJSK

Rys. 3. Baza dru¿yny na planie ko³a (wariant)

39

PPRRZZEEG

GLL¥

¥D

D W

WO

OJJSSK

K LL¥

¥D

DO

OW

WYYCCH

H

SZKOLENIE WOJSK

tu z przeciwnikiem oraz sprawdza
z nim ³¹cznoœæ.

£¹cznoœæ

Je¿eli patrol ma bez przerwy po-

zostawaæ na nas³uchu w sieci z wy-
¿szym prze³o¿onym, zastêpca (po-
mocnik) organizuje plan czuwania
przy radiostacji. Wyznaczone do tego
celu osoby na zmianê prowadz¹ na-
s³uch na okreœlonej czêstotliwoœci,
przeprowadzaj¹ obs³ugê radiostacji
oraz dzia³aj¹ jako ³¹cznicy miêdzy do-
wódc¹ patrolu i dowódcami poszcze-
gólnych elementów (patrol w bazie
nie wykorzystuje ³¹cznoœci radiowej
miêdzy elementami). W wypadku
dru¿yny przy radiostacji czuwaj¹ ¿o³-
nierze aktualnie ubezpieczaj¹cy,
którzy przekazuj¹ j¹ kolejnym pod-
czas zmiany ubezpieczenia.

Odpoczynek

Odpoczynek jest jednym z podsta-

wowych celów organizowania bazy,
jednak¿e mo¿e mieæ miejsce dopiero
po zrealizowaniu wszystkich wczeœniej
opisanych przedsiêwziêæ. Odpoczynek
w bazie odbywa siê na pozycjach. Je¿eli pe³n¹ gotowoœæ
utrzymuje 50% stanu osobowego patrolu, odpoczynek orga-
nizowany jest na zmianê w parach (jeden ¿o³nierz odpoczywa,
drugi prowadzi obserwacjê w wyznaczonym sektorze). Je¿eli
pe³n¹ gotowoœæ utrzymuje 33% si³, odpoczynek odbywa siê
metod¹ rotacji poszczególnych stanowisk. Na przyk³ad, w pa-
trolu w sile dru¿yny (do 8 osób) ubezpieczaæ w czasie odpo-
czynku mo¿e jeden ¿o³nierz, który prowadzi nas³uchiwanie
i obserwacjê ze swojego stanowiska, po czym o okreœlonym
czasie przekazuje ubezpieczenie nastêpnemu. W plutonie
i kompanii w ka¿dej dru¿ynie jako ubezpieczenie zmieniaj¹ siê
poszczególne pary. Niezale¿nie od zastosowanej metody, do-
wódca ka¿dego elementu dostarcza zastêpcy (pomocnikowi)
plan odpoczynku swojego elementu. Zastêpca (pomocnik)
sporz¹dza ogólny plan odpoczynku ca³ego patrolu, który jest
przekazywany przez kolejnych dowódców kontroluj¹cych po-
zycje w momencie rotacji.

Rodzaje baz

Bazy patrolu, w zale¿noœci od kszta³tu, dziel¹ siê na trzy

zasadnicze rodzaje: bazy na planie ko³a, bazy na planie trój-
k¹ta oraz bazy pasywne.

Baza na planie ko³a

Baza na planie ko³a (perimeter base) jest podstawo-

wym rodzajem. Mo¿e byæ stosowana przez ka¿dy patrol

niezale¿nie od jego liczebnoœci i organizacji oraz w ka¿-
dych warunkach terenowych i przy ka¿dej widocznoœci
(rys. 3 i 4).

Baza na planie trójk¹ta

Baza na planie trójk¹ta (triangular base) mo¿e byæ sto-

sowana przez kompanie oraz plutony o strukturze trzech
dru¿yn. Plutony sk³adaj¹ce siê z dwóch elementów oraz
dru¿yny nie stosuj¹ tego rodzaju bazy z powodu niewielkiej
liczebnoœci. Umo¿liwia ona najsprawniejsze rozlokowanie
patrolu zarówno w warunkach dobrej, jak i ograniczonej wi-
docznoœci. Wskazane jest jej stosowanie, gdy jest organi-
zowana przez patrol w ciemnoœciach. Baza na planie trójk¹-
ta wymaga jednak terenu o odpowiednim ukszta³towaniu
i niezbyt gêstym poszyciu w celu zapewnienia celowniczym
karabinów maszynowych warunków do prowadzenia ognia
na ca³ej linii celowania wzd³u¿ pozycji poszczególnych ele-
mentów (rys. 5).

Baza pasywna

Baza pasywna (passive base) mo¿e byæ stosowana je-

dynie przez patrole w sile dru¿yny i mniejsze. Jest to spe-
cyficzny rodzaj bazy wykorzystywany tylko do odpoczynku
(rys. 8). Bardzo ma³e jej rozmiary zwiêkszaj¹ skutecznoœæ
ukrycia i zapewniaj¹ dowódcy dobr¹ kontrolê patrolu, jed-
nak wiêkszoœæ wczeœniej opisanych przedsiêwziêæ nie jest

Rys. 4. Baza plutonu na planie ko³a oraz przyk³adowy system ognia i ubezpieczeñ

w niej mo¿liwa do realizacji. Baza pasywna bezwzglêdnie
wymaga terenu o gêstym poszyciu.

Organizacja bazy plutonu i kompanii

Organizacja bazy plutonu i kompanii opiera siê na

trzech zasadniczych etapach: rekonesansie rejonu bazy,
rozmieszczeniu elementów patrolu oraz organizowaniu
ubezpieczeñ i systemu ognia.

Baza na planie trójk¹ta

200–400 metrów od planowanej bazy dowódca patrolu

zatrzymuje patrol i organizuje postój orientacyjny (nas³uchi-
wanie i obserwacjê). Je¿eli nie ma oznak zagro¿enia, wraz
z dowódcami podleg³ych elementów, radiotelefonist¹ oraz
ubezpieczeniem bazy (po 1–2 ¿o³nierzy z ka¿dego podleg³e-
go elementu) rozpoczyna rozpoznanie. Po potwierdzeniu lo-
kalizacji bazy organizuje jej rozpoznanie. Je¿eli planowany
rejon odpowiada wymaganiom, dowódca patrolu rozlokowu-
je ubezpieczenia na godzinie 0600, 1000 i 0200.

Dowódcy natomiast wracaj¹ do si³ g³ównych patrolu,

przekazuj¹ ewentualne zmiany w planie rozlokowania i pro-
wadz¹ patrol do ubezpieczenia na godzinie 0600. W miej-
scu skrêtu patrolu do bazy swoj¹ pozycjê zajmuje obsada
posterunku obserwacyjnego i przystêpuje do obserwacji
kierunku podejœcia (rys. 5). Obserwacja jest prowadzona
przynajmniej do momentu osi¹gniêcia pe³nej gotowoœci
patrolu w bazie.

Dowódcy poszczególnych elementów rozlokowuj¹ je

wzd³u¿ boków utworzonego „trójk¹ta” (ka¿dy z dotychcza-
sowych ubezpieczaj¹cych bazê jest lewoskrzyd³owym swo-

jego elementu), po czym zajmuj¹ sta-
nowiska na ich lewych skrzyd³ach. Si³y
wspieraj¹ce s¹ rozlokowywane we-
wn¹trz bazy w miejscach i na kierun-
kach, które umo¿liwiaj¹ im wsparcie
pozosta³ych elementów w ramach sy-
stemu ognia patrolu.

2

Dowódca patrolu wraz z zastêpc¹

(pomocnikiem), poruszaj¹c siê wzd³u¿
pozycji poszczególnych elementów, na-
wi¹zuj¹ kontakt z ich dowódcami, kory-
guj¹ rozlokowanie podleg³ych si³ oraz
wyznaczaj¹ im pasy obserwacji. Po ko-
rekcie pozycji oraz okreœleniu pasów
i sektorów obserwacji podleg³ym si³om
dowódcy elementów stawiaj¹ siê na
stanowisko dowódcy patrolu.

Dowódca patrolu organizuje rozpo-

znanie otoczenia bazy: okreœla podle-
g³ym dowódcom granice terenu do roz-
poznania i przedstawia plan dzia³ania
na wypadek kontaktu z przeciwnikiem

podczas pobytu w niej. Ka¿dy z dowódców wraz z 1–2 ¿o³-
nierzami ze swojego elementu wychodzi na rozpoznanie te-
renu w obrêbie swojego pasa obserwacji (rys. 7). Zespo³y
te patroluj¹ teren pod k¹tem obecnoœci si³ przeciwnika,
Ÿróde³ wody, skupisk ludnoœci, dróg i innych szlaków oraz
charakterystycznych miejsc lub przedmiotów terenowych
mog¹cych s³u¿yæ jako punkty zbiórki na wypadek ewakua-
cji z bazy. Podczas patrolowania dowódcy sporz¹dzaj¹
szkice terenu. W trakcie rozpoznawania terenu 100% si³
patrolu znajduje siê na swoich pozycjach w pe³nej gotowo-
œci do dzia³ania. W terenie wyj¹tkowo trudnym oraz w wa-
runkach ograniczonej widocznoœci nie organizuje siê roz-
poznania. Po zakoñczeniu rozpoznania ka¿dy dowódca
przedstawia dowódcy patrolu uzyskane informacje. Je¿eli
teren i sytuacja odpowiadaj¹ za³o¿eniom, radiotelefonista
dowódcy patrolu przekazuje wy¿szemu prze³o¿onemu sy-
gna³ o zajêciu bazy.

Po analizie wyników rozpoznania terenu dowódca pa-

trolu przekazuje ka¿demu z elementów ostateczne in-
strukcje dotycz¹ce jego pozycji i systemu ubezpieczeñ.
Na podstawie jego wytycznych dowódcy elementów roz-
mieszczaj¹ swoje g³ówne œrodki ogniowe i w razie po-
trzeby precyzuj¹ sektory obserwacji dla poszczególnych
stanowisk. Po potwierdzeniu sektora przez dowódcê ka¿-
da para na zmianê przygotowuje i maskuje stanowisko
(jeden ¿o³nierz z pary pracuje, drugi prowadzi obserwa-

40

LLIIPPIIEECC 22000022

SZKOLENIE WOJSK

2

Poszczególne elementy patrolu s¹ rozmieszczane z uwzglêdnieniem mo¿-

liwoœci taktycznego wykorzystania terenu oraz utrzymania kontaktu wzro-
kowego miêdzy s¹siednimi stanowiskami.

Rys. 5. Zajêcie pozycji przez pluton w bazie na planie trójk¹ta (wariant)

41

PPRRZZEEG

GLL¥

¥D

D W

WO

OJJSSK

K LL¥

¥D

DO

OW

WYYCCH

H

SZKOLENIE WOJSK

cjê wyznaczonego sektora).
O okreœlonym czasie dowódcy ele-
mentów stawiaj¹ siê do dowódcy
patrolu. Dowódca potwierdza do-
tychczasowe b¹dŸ przedstawia no-
we ustalenia dotycz¹ce:

3

planu dzia³ania na wypadek kon-

taktu z przeciwnikiem;

3

lokalizacji bazy zapasowej i punk-

tów zbiórek (podaj¹c kierunek, odle-
g³oœæ oraz charakterystyczn¹ cechê
lub przedmiot terenowy);

3

pozycji poszczególnych elemen-

tów patrolu;

3

miejsc zajmowanych przez osoby

funkcyjne;

3

punktu wyjœcia i wejœcia do bazy;

3

hase³, odzewów i sygna³ów roz-

poznawczych;

3

do³u ch³onnego;

3

przedsiêwziêæ do zrealizowania.

Dowódcy poszczególnych ele-

mentów przekazuj¹ otrzymane informacje podw³adnym
w ³añcuchu dowodzenia, po czym kontroluj¹ pozycje swo-
ich elementów i znajomoœæ ustaleñ. Dowódcy dru¿yn czy-
ni¹ to samo w swoich dru¿ynach na ka¿dym stanowisku.

Baza na planie ko³a

200–400 metrów od planowanej bazy dowódca patrolu

zatrzymuje patrol i organizuje postój orientacyjny (nas³uchi-
wanie i obserwacjê). Je¿eli nie ma oznak zagro¿enia, wraz
z dowódcami podleg³ych elementów, radiotelefonist¹ oraz
ubezpieczeniem bazy (po 1–2 ¿o³nierzy z ka¿dego podleg³e-
go elementu) rozpoczyna rozpoznanie. Po potwierdzeniu lo-
kalizacji bazy organizuje jej rozpoznanie. Je¿eli planowany
rejon odpowiada wymaganiom, dowódca patrolu rozlokowu-
je ubezpieczenie na godzinie 0600, 1000 i 0200.

Dowódcy natomiast wracaj¹ do si³ g³ównych patrolu,

przekazuj¹ ewentualne zmiany w planie rozlokowania
i prowadz¹ patrol do ubezpieczenia na godzinie 0600.
W miejscu skrêtu patrolu do bazy swoj¹ pozycjê zajmuje
obsada posterunku obserwacyjnego i przystêpuje do ob-
serwacji kierunku podejœcia. Obserwacja jest prowadzo-
na przynajmniej do momentu osi¹gniêcia pe³nej gotowo-
œci patrolu w bazie.

Dowódcy elementów rozlokowuj¹ podw³adnych wzd³u¿

boków utworzonego „trójk¹ta” (ka¿dy z dotychczasowych
ubezpieczaj¹cych bazê jest lewoskrzyd³owym swojego ele-
mentu) i zajmuj¹ stanowiska w œrodku swoich elementów
(rys. 6). Si³y wspieraj¹ce s¹ rozlokowywane wewn¹trz ba-
zy w miejscach i na kierunkach, które umo¿liwiaj¹ im

wsparcie pozosta³ych elementów w ramach systemu ognia
patrolu.

Dowódca patrolu wraz z zastêpc¹ (pomocnikiem), po-

ruszaj¹c siê wzd³u¿ pozycji poszczególnych elementów, na-
wi¹zuj¹ kontakt z ich dowódcami i okreœlaj¹ pozycjê b¹dŸ
odleg³oœæ, na jak¹ dowódca ma przesun¹æ œrodek swojego
elementu (w wypadku dru¿yn s¹ to œrodkowe pary, w plu-
tonach – œrodkowe dru¿yny). Ka¿dy z dowódców rozloko-
wuje œrodek swojego elementu we wskazanym miejscu,
a nastêpnie koryguje wed³ug tej pozycji pozosta³e si³y ele-
mentu.

3

Pozycje na godzinie 0600, 1000 i 0200 nie s¹ prze-

suwane (rys. 6). Po rozlokowaniu podw³adnych dowódcy
poszczególnych elementów stawiaj¹ siê na stanowisku do-
wódcy patrolu.

Dowódca patrolu organizuje rozpoznanie otoczenia

bazy: okreœla podleg³ym dowódcom granice terenu do
rozpoznania i przedstawia plan dzia³ania na wypadek kon-
taktu z przeciwnikiem. Ka¿dy z dowódców wraz z 1–2 ¿o³-
nierzami ze swojego elementu rozpoczyna rozpoznawanie
terenu w obrêbie swojego pasa obserwacji (rys. 7). Ze-
spo³y te patroluj¹ teren pod k¹tem obecnoœci si³ przeciw-
nika, Ÿróde³ wody, skupisk ludnoœci, dróg i innych szla-

3

Elementów w bazie nie rozmieszcza siê na idealnym krêgu, lecz

z uwzglêdnieniem mo¿liwoœci taktycznego wykorzystania terenu oraz
utrzymania kontaktu wzrokowego miêdzy s¹siednimi stanowiskami.

Rys. 6. Zajêcie pozycji przez pluton w bazie na planie ko³a (wariant)

ków oraz charakterystycznych miejsc lub przedmiotów
terenowych mog¹cych s³u¿yæ jako punkty zbiórki na wy-
padek ewakuacji z bazy. Podczas patrolowania dowódcy
sporz¹dzaj¹ szkice terenu. W trakcie rozpoznawania tere-
nu 100% si³ patrolu znajduje siê na swoich pozycjach
w pe³nej gotowoœci do dzia³ania. W terenie wyj¹tkowo
trudnym oraz w warunkach ograniczonej widocznoœci nie
organizuje siê rozpoznawania. Po zakoñczeniu rozpozna-
wania ka¿dy dowódca przedstawia dowódcy patrolu uzy-
skane informacje. Je¿eli teren i sytuacja odpowiadaj¹ za-
³o¿eniom, radiotelefonista dowódcy patrolu przekazuje
wy¿szemu prze³o¿onemu sygna³ o zajêciu bazy.

Po analizie wyników rozpoznania terenu dowódca pa-

trolu przekazuje ka¿demu z elementów ostateczne in-
strukcje dotycz¹ce jego pozycji i systemu ubezpieczeñ.
Na podstawie tych wytycznych dowódcy elementów roz-
mieszczaj¹ swoje g³ówne œrodki ogniowe i w razie po-
trzeby precyzuj¹ sektory obserwacji dla poszczególnych
stanowisk. Po potwierdzeniu sektora przez dowódcê ka¿-
da para na zmianê przygotowuje i maskuje stanowisko
(jeden ¿o³nierz z pary pracuje, drugi prowadzi obserwa-
cjê wyznaczonego sektora). W okreœlonym czasie do-
wódcy elementów stawiaj¹ siê do dowódcy patrolu. Do-
wódca potwierdza dotychczasowe b¹dŸ przedstawia no-
we ustalenia dotycz¹ce:

2

planu dzia³ania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem;

2

lokalizacji bazy zapasowej i punktów zbiórek (podaj¹c

kierunek, odleg³oœæ oraz charakterystyczn¹ cechê lub
przedmiot terenowy);

2

pozycji poszczególnych elementów patrolu;

2

miejsc zajmowanych przez osoby funkcyjne;

2

punktu wyjœcia i wejœcia do bazy;

2

hase³, odzewów i sygna³ów rozpoznawczych;

2

do³u ch³onnego;

2

przedsiêwziêæ do zrealizo-

wania.

Dowódcy poszczególnych

elementów przekazuj¹ otrzy-
mane informacje podw³adnym
w ³añcuchu dowodzenia, po
czym kontroluj¹ pozycje swo-
ich elementów i znajomoœæ
ustaleñ. Dowódcy dru¿yn czy-
ni¹ to w swoich dru¿ynach na
ka¿dym stanowisku.

Organizacja bazy

dru¿yny

Ze wzglêdu na ma³¹ liczeb-

noœæ patrol w sile dru¿yny

i mniejszy mo¿e pomijaæ etap rekonesansu i zajmowaæ pla-
nowan¹ bazê z marszu, aby unikn¹æ rozdzielania niewiel-
kich si³. W takim wypadku dru¿yna, podchodz¹c do plano-
wanej bazy zachowuje wzmo¿on¹ ostro¿noœæ, organizuj¹c
czêstsze postoje orientacyjne.

Baza na planie ko³a

W przeciwieñstwie do patrolu w sile plutonu i kompa-

nii, dru¿yna wykonuje kilka zwrotów o 90

O

, co pozwala roz-

poznaæ otoczenie bazy. W miejscu ostatniego zwrotu do-
wódca patrolu pozostawia dwuosobow¹ obsadê posterun-
ku obserwacyjnego. Je¿eli patrol jest mniejszy ni¿ dru¿yna,
nie wystawia siê posterunku obserwacyjnego. Dowódca
wraz z pozosta³¹ czêœci¹ patrolu wchodzi do rejonu plano-
wanej bazy i organizuje w nim postój orientacyjny. Je¿eli
nie ma oznak zagro¿enia, dowódca patrolu œci¹ga do bazy
obsadê posterunku i ka¿demu z cz³onków patrolu wskazu-
je stanowisko.

W przeciwieñstwie do liczniejszych patroli, dru¿yna

rozlokowuje siê na pozycjach pojedynczo (ka¿dy ¿o³nierz
osobno), w niewielkich odleg³oœciach miêdzy stanowiska-
mi, z karabinem maszynowym na godzinie 0600. Poszcze-
gólne stanowiska wyznacza siê z uwzglêdnieniem mo¿liwo-
œci taktycznego wykorzystania terenu oraz utrzymania wza-
jemnego kontaktu wzrokowego miêdzy s¹siaduj¹cymi ze
sob¹ ¿o³nierzami.

Po rozmieszczeniu podw³adnych na pozycjach dowód-

ca patrolu organizuje rozmieszczenie min dzia³ania kierun-
kowego oraz ka¿demu ¿o³nierzowi okreœla sektor obserwa-
cji i kolejnoœæ czynnoœci do wykonania np.: przygotowanie
stanowiska lub ubezpieczenie pozosta³ych cz³onków patro-
lu. W miarê mo¿liwoœci dowódca patrolu wysy³a dwuoso-
bowy zespó³ do rozpoznania rejonu bazy zapasowej i ewen-
tualnych punktów zbiórek na wypadek ewakuacji z bazy
g³ównej. Do przeprowadzenia rozpoznania s¹ wyznaczani
¿o³nierze z przeciwleg³ych stanowisk. W czasie rozpozna-

42

LLIIPPIIEECC 22000022

SZKOLENIE WOJSK

Rys. 7. Techniki rozpoznawania otoczenia bazy patrolu

43

PPRRZZEEG

GLL¥

¥D

D W

WO

OJJSSK

K LL¥

¥D

DO

OW

WYYCCH

H

SZKOLENIE WOJSK

wania terenu 100% si³
patrolu pozostaje w pe³-
nej gotowoœci do reago-
wania w sytuacji kon-
taktu z przeciwnikiem.
Dalsze czynnoœci s¹
identyczne jak wykony-
wane przez plutony
i kompanie.

Baza pasywna

Inaczej ni¿ w wy-

padku zajmowania ba-
zy na planie ko³a, do
rejonu bazy pasywnej
wchodzi ca³y patrol
(posterunek na drodze
podejœcia do bazy nie
jest organizowany).
W planowanej bazie do-
wódca patrolu organizuje postój orientacyjny, po czym
okreœla dok³adn¹ pozycjê do zajêcia przez patrol. Po roz-
lokowaniu patrolu organizuje on rozmieszczenie min
dzia³ania kierunkowego (jako minimum patrol ustawia
minê na drodze podejœcia do bazy na godzinie 0600) oraz
ustala plan dzia³ania w sytuacji kontaktu z przeciwnikiem
na podejœciach z poszczególnych kierunków.

Patrol przez ca³y czas zajmowania bazy pasywnej nie

zdejmuje plecaków ani innych elementów wyposa¿enia,

pozostaj¹c w pe³nej gotowoœci do reakcji w wypadku
kontaktu z przeciwnikiem i koniecznoœci natychmiasto-
wej ewakuacji. Podczas odpoczynku co najmniej jeden
¿o³nierz patrolu znajduje siê w pe³nej gotowoœci, prowa-
dz¹c nas³uchiwanie i obserwacjê ze swojego stanowiska.
Za³atwianie potrzeb fizjologicznych odbywa siê parami
w ustalonym przez dowódcê miejscu, w odleg³oœci
umo¿liwiaj¹cej skryte przekazywanie sygna³ów o ewentu-
alnym zagro¿eniu.

SPECYFIKA ROZPOZNANIA

W TERENIE ZABUDOWANYM

Prowadzenie obrony i natarcia w terenie zabudowanym nie
jest zjawiskiem ani nowym, ani rzadkim. Zarówno w dawnych
czasach, jak i obecnie, mo¿na znaleŸæ wiele przyk³adów pro-
wadzenia ró¿nego rodzaju dzia³añ bojowych w tym terenie.
Walki o takie miasta, jak: Sarajewo, Bræko, Srebrenica, Ma-
glaj w Boœni i Hercegowinie oraz Grozny w Czeczenii, pokaza³y, i¿ teren zabudowany stanowi
specyficzne œrodowisko walki zwiêkszaj¹ce mo¿liwoœci prowadzenia dzia³añ defensywnych,
utrudniaj¹ce natomiast prowadzenie dzia³añ zaczepnych. Dlatego te¿ nale¿y spodziewaæ siê, ¿e
teren zabudowany bêdzie czêsto wykorzystywany w dzia³aniach obronnych, a kontrola nad nim
mo¿e mieæ decyduj¹ce znaczenie dla wykonania zadañ przez oddzia³y i zwi¹zki taktyczne.

Kpt. dr

DARIUSZ

KOZERAWSKI

W

Y¯SZA

S

ZKO£A

O

FICERSKA IM

. T. K

OŒCIUSZKI

S

trona maj¹ca wiêcej informacji dotycz¹cych przeciw-
nika (np.: o jego aktualnych i przewidywanych dzia-

³aniach, rozmieszczeniu elementów ugrupowania, rodza-
jach wykorzystywanego sprzêtu bojowego, mo¿liwoœciach
logistycznych), bêdzie mia³a du¿o wiêksze szanse na wyko-
nanie zadania oraz zminimalizowanie w³asnych strat.
Ogromne znaczenie ma tak¿e skuteczne prowadzenie roz-

poznania na wszystkich szczeblach dowodzenia podczas
dzia³añ taktycznych w terenie zabudowanym.

Tereny zabudowane i typy zabudowy

Istotne znaczenie dla prowadzenia rozpoznania w tere-

nie zabudowanym ma jego rodzaj. Teren zabudowany

Rys. 8. Baza pasywna dru¿yny (wariant)