W ramach nadzoru nad fermami krów mlecznych prowadzony powinien być bieżący

lub okresowy monitoring diagnostyczny stad. Według Whitakera (10) w Zjednoczonym
Królestwie w większości ferm profile metaboliczne wykonywane są 3-4 razy w roku w tak
zwanych trudnych, krytycznych okresach jako kontrola-pytanie: „co krowy sądzą o ob-
słudze hodowcy?”. Innymi słowy, używanie metabolicznych profilów jest badaniem stanu
homeostazy wewnętrznej organizmu oraz formą ochrony zdrowia i programu produkcyj-
nego na fermie krów. Ponadto na niektórych tamtejszych wielkich fermach krów mlecz-
nych o dużej produkcyjności takie testy wykonuje się 10 razy w roku, a nawet częściej.
Takie postępowanie ma istotne znaczenie dla kontrolowania prawidłowego utrzymywania
i żywienia zwierząt. W literaturze i praktyce weterynaryjnej dotyczącej bydła wielokrotnie
wykazywano istotny wpływ żywienia na stan homeostazy wewnętrznej organizmu, który
jednocześnie przekłada się na poziom produkcyjności (5), rozrodu (1, 6, 7), a przede
wszystkim zdrowotność krów i ich potomstwa (2).

10

OZRÓD – MATKA – NOWORODEK

R

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MONOGRAFIA „ZWIERZĘTA HODOWLANE”

Znajomość stanu homeostazy we-

wnętrznej zwierząt oraz właściwa in-
terpretacja uzyskanych wyników mają
zasadnicze znaczenie w diagnostyce za-
równo wtedy, kiedy nie ma klinicznych
objawów choroby, jak i wtedy, kiedy są
one manifestowane (3, 8, 10). Szcze-
gólnie ważny jest nadzór weterynaryjny
w sektorze porodowym na fermach by-
dła, gdyż rzutować on może nie tylko na
dalszy potencjał produkcyjny i rozrodczy
krowy, ale też na zdrowotność i odchów
cieląt, a zatem na utrzymanie optymalne-
go cyklu produkcyjnego (4, 9). Manifesto-
wanie objawów chorobowych u większej
ilości krów czy cieląt najczęściej stanowi
dla hodowcy zapowiedź niepowodzeń nie
tylko związanych z kosztami leczenia, ale
i strat z tytułu karencji, produkcyjności,
rozrodu, brakowania czy ewentualnych
upadków zwierząt, a także dalszych pro-
blemów, jak na przykład niezależny re-
mont stada. Wczesne wykrycie przyczy-
ny zachorowań ma generalne znaczenie
dla zmniejszenia wielkości strat. Niejed-
nokrotnie ocena uzyskanych wyników
nastręcza trudności i musi być rozpatry-
wana w aspekcie wszystkich warunków
panujących na fermie. Stan fizjologiczny

11 krów na kilka dni przed spodziewanym
porodem (koniec okresu zasuszenia – gru-
pa KZ). Badania przeprowadzono w tym
samym gospodarstwie i tym samym cza-
sie na krowach nie wykazujących klinicz-
nie objawów choroby i przebywających
w tej samej porodówce, a zatem w tych
samych warunkach bytowych, środo-
wiskowych i żywieniowych. Wiek krów
wynosił od 4 do 7 lat. W badaniach krwi
uwzględniono liczbę erytrocytów, leuko-
cytów, wartość Hb i Ht, poziomy glukozy,
bilirubiny, aktywność GOT, GPT, warto-
ści mocznika kreatyniny, stężenia Mg, Ca,
Pn, Na, K, Cl oraz parametry równowagi
kwasowo-zasadowej. Krowy na porodów-
ce otrzymywały około 15 kg kiszonki z ku-
kurydzy, około 7 kg sianokiszonki, około
4 kg wysłodków kiszonych, 2-3 kg paszy
treściwej oraz dodatki mineralno-witami-
nowe. Cielęta przebywały na porodówce
w sąsiadujących ze stanowiskami krów
– matek klatkach i pojone były siarą od
swoich matek. Średnia wydajność mleka
od krowy w laktacji na fermie wynosiła ok.
7000 litrów. Ferma była wolna od chorób
zakaźnych – zaraźliwych i inwazyjnych.
Upadkowość sztuk dorosłych i młodzieży
nie występowała, a u cieląt była na pozio-

zwierząt, różnorodność systemów ho-
dowli, żywienia, etapów produkcyjnych,
grup technologicznych, grup wiekowych,
poziomów wydajności i produkcyjności
oraz aspekt genetyczny i przystosowaw-
czy są powodem znaczącej zmienności
parametrów. Należy podkreślić, iż w li-
teraturze brakuje kompleksowych norm
fizjologicznych krwi dla noworodków
– cieląt w zależności od wieku, produk-
cyjności, stanu fizjologicznego czy rasy.

Celem pracy była ocena i porówna-

nie wybranych parametrów krwi u krów
w pierwszych dniach po porodzie oraz
u ich cieląt – noworodków w warunkach
sektora porodowego.

M

ATERIAŁ

I

METODY

Prowadząc rutynowe monitorowanie

jednego ze stad krów mlecznych (HF),
zbadano i zestawiono wyniki wybranych
parametrów krwi pobranej od 11 losowo
wybranych krów pomiędzy 3. a 5. dniem
po porodzie (grupa KP) oraz jednocześnie
od ich potomstwa – 11 cieląt – noworod-
ków (grupa CN). Dodatkowo dla oceny
punktu wyjścia oraz dynamiki procesów
wewnętrznych związanych z aktem po-
rodu zestawiono wyniki analiz krwi tych

Analiza wybranych

biochemicznych

i morfologicznych

parametrów krwi u krów

i cieląt – noworodków

dr n. wet. Ryszard Mordak, prof. dr hab. Józef Nicpoń

Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów oraz z Polikliniką Wydziału
Medycyny Weterynaryjnej AR we Wrocławiu

11

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

ROZRÓD – MATKA – NOWORODEK

MONOGRAFIA „ZWIERZĘTA HODOWLANE”

mie 2,5% w badanym okresie. Na fermie
notowano dobre wskaźniki płodności.
Uzyskane wartości parametrów krwi po-
równywano indywidualnie z normą fizjo-
logiczną dla bydła według Winnickiej (11),
natomiast uzyskane wyniki badań w po-
szczególnych grupach zwierząt zestawio-
no i porównano statystycznie. Badania
statystyczne oparto na teście analizy wa-
riancji na poziomie istotności

α = 0,05.

W

YNIKI

I

OMÓWIENIE

Szczegółowe wyniki zestawiono w ta-

belach 1-4 zgodnie z poniższym komen-
tarzem. Nie stwierdzono istotnych róż-
nic statystycznych pomiędzy dwoma
rozpatrywanymi grupami KP i CN w za-
kresie średnich wartości liczby erytro-
cytów i leukocytów, a także poziomach
mocznika, kreatyniny, GPT, glukozy,
hemoglobiny, hematokrytu, Ca, Mg, K,
Cl, pO

2

(tabela 1). Można powiedzieć,

iż były to parametry najbardziej stabil-
ne i mieściły się na ogół w granicach
normy fizjologicznej dla bydła według
Winnickiej (11). Średnie poziomy ta-

kich badanych parametrów krwi, jak
bilirubina, BE i BE(B), także nie wyka-
zywały istotnych różnic statystycznych
pomiędzy badanymi grupami zwierząt,
choć przekraczały wartości uznane za
normę fizjologiczną. Dla takich parame-
trów krwi, jak sód, fosfor nieorganiczny
i pH analiza statystyczna wykazała istot-
ne różnice pomiędzy badanymi grupami
krów i cieląt – noworodków, ale warto-
ści mieściły się w granicach ww. normy.
Analizowane poziomy takich parame-
trów biochemicznych krwi, jak gluko-
za, białko całkowite, GOT, GPT i pCO

2

wyraźnie przekraczały ww. normy fizjo-
logiczne dla bydła i różniły się istotnie
między sobą.

Odnosząc się wyłącznie do porówna-

nia średnich wyników u krów przed i po
porodzie, istotne różnice notowano w za-
kresie bilirubiny całkowitej, GOT, fosforu
nieorganicznego, wapnia potasu i chloru,
Znacząco, aczkolwiek nie przekraczając
granicy istotności, różniły się średnie po-
ziomy białka całkowitego, glukozy, kre-
atyniny i pO

2

.

Określenie przedziału wartości poszcze-

gólnych parametrów u zwierząt klinicznie
zdrowych w obrębie tej samej fermy oraz
w obrębie danej grupy produkcyjnej lub
obiektu, np. porodówki, może stanowić dla
lekarza pewien punkt odniesienia, szcze-
gólnie ważny przy interpretacji wyników
u zwierząt klinicznie wykazujących objawy
chorobowe. Wydaje się, że podobną bazę
można w ramach profilaktyki w danym
obiekcie tworzyć dla innych grup techno-
logicznych (np. cieląt starszych, młodzieży,
jałówek cielnych). Z większą rezerwą można
by traktować pewne przekroczenia norm fi-
zjologicznych u bydła, odnosząc je do wieku
zwierząt, warunków żywieniowych, stanu
fizjologicznego, poziomu produkcyjności,
statusu epidemiologicznego, grupy techno-
logicznej czy danego obiektu.

W

NIOSKI

1. Monitorowe badania biochemiczne

krwi u klinicznie zdrowych krów
mlecznych i ich cieląt – noworodków
wykazały wiele istotnych różnic pomię-
dzy tymi grupami zwierząt w zakresie
badanych parametrów krwi.

2. Dokonując analiz w stadzie o ustalo-

nym statusie epidemiologicznym oraz
nie wykazującym klinicznie objawów
choroby, oznaczono swoisty przedział
normy bazowej dla krów i noworod-
ków określony dla konkretnego stanu
fizjologicznego kilka dni po porodzie.

3. Porównanie poszczególnych parame-

trów krwi u krów przed i po porodzie,
uwzględniając też cielęta – noworodki,
rozszerza wartość diagnostyczną, co
pozwala na kompleksową prewencję
dotyczącą sektora porodowego.

‰

Piśmiennictwo dostępne u autorów.

Grupa

Erytrocyty

T/l

Leukocyty

G/l

Mocznik

mmol/l

Kreatynina

µmol/l

Hematokryt

L/L

Hemoglobina

g/dl

x

s

x

s

x

s

x

s

x

s

x

s

KZ

5,42

0,39

7,43

2,27

3,67

1,66

132,7

38,5

0,32

0,02

9,54

1,96

KP

5,61

0,39

7,12

2,02

3,91

3,23

117,1

32,6

0,32

0,02

9,53

1,92

CN

5,88

0,47

8,46

3,76

4,91

2,36

127,5

28,1

0,33

0,03

9,35

2,35

Tabela1a. Średnie wartości parametrów krwi bez statystycznych różnic pomiędzy badanymi grupami krów i cieląt noworodków i mieszczące się w granicach normy (x – średnia, s – odchylenie standardowe).

Grupa

pO

2

mmHg

Ca

mmol/l

Mg

mmol/l

K

mmol/l

Cl

mmol/l

x

s

x

s

x

s

x

s

x

s

KZ

27,3

3,54

2,51

0,77

1,05

0,20

3,82

0,32

105,85

4,31

KP

32,9

10,2

2,15

0,28

1,05

0,20

3,80

0,77

100,80

4,23

CN

28,5

15,2

2,60

0,14

0,97

0,10

4,54

0,72

100,54

6,00

Tabela 1b.

Grupa

Bilirubina całkowita

µmol/l

BE

mmol/l

BE(B)

mmol/l

x

s

x

s

x

s

KZ

5,14

2,34

3,17

4,18

2,60

3,68

KP

12,34

4,19

4,62

3,36

3,67

2,74

CN

10,47

7,56

4,72

2,55

3,66

2,34

Tabela 2. Średnie wartości parametrów krwi bez statystycznych różnic pomiędzy badanymi grupami krów i cieląt – noworodków, ale przekra-
czające normy.

Grupa

Sód

mmol/l

Fosfor nieorganiczny

mmol/l

pH

x

s

x

s

x

s

KZ

142,72

1,52

2,00

0,55

7,398

0,03

KP

141,09

2,79

1,66

0,18

7,392

0,04

CN

139,49

6,45

2,11

0,30

7,337

0,06

Tabela 3. Średnie wartości parametrów krwi z istotnymi różnicami pomiędzy grupami krów położnic i ich cieląt – noworodków nie przekraczające normy.

Grupa

Glukoza

mmol/l

GOT

U/l

GPT

U/l

Białko całkowite

g/l

pCO

2

mmHg

x

s

x

s

x

s

x

s

x

s

KZ

3,25

0,86

45,28

11,41

16,78

5,72

69,14

8,45

47,12

5,51

KP

3,21

1,29

70,63

29,12

16,90

7,75

65,27

10,13

49,56

4,58

CN

5,78

1,89

34,18

12,18

8,63

3,44

46,54

4,24

59,20

10,78

Tabela 4. Średnie wartości parametrów krwi z istotnymi różnicami pomiędzy grupami krów położnic i ich cieląt – noworodków przekraczające normy dla bydła.