KODEKS PRACY

2016

ISBN 978-83-269-4884-8

UOB 98

Cena: 68,25 zł brutto

KODEKS PRACY 2016

Ujednolicony tekst ustawy

Komentarz do zmian

Pr

zepisy z pr

ak

tycznym k

oment

ar

zem

NOWE WYDANIE

UOB98-Okladka.indd 1

2016-03-10 11:19:06

փ/'9;'ঔ 96'$/!£-9;í &9W 6'8932!£2@$,T 09-õ+3>@$,T 68!$</'9A £<# A!8Aí&A!9A

&A-!Ě'1 0!&8T

$,$'9A >-'&A-'ࣗT $3 &A-'/' 9-õ > 68!>-' 68!$@ - /!0-' 9í 90<;0- A1-!2
68!>! 68!$@ > 68!0;@$'T

փ$,$'9A A2!ࣗ -2;'868';!$/' #-'৹í$@$, 683#£'1Õ> 6368A'A 9;!23>-90!

<8Aõ&Õ> 38!A 38A'$A'2-!

'ঔ£-V

Prawo pracy dla specjalistów

á

ࢮã

>>>W63#-'8A'#330W>-6W6£cS6’‡Ž

-63#-'8A#'A6Ě!;2''f638!&2-0-R

UOB98-Okladka.indd 2

2016-03-10 11:19:07

Kup książkę

Kodeks pracy

2016

Ujednolicony tekst ustawy
Komentarz do zmian

UOB98_Srodki.indb 1

2016-03-09 15:44:29

Kup książkę

Autorzy: Katarzyna Wrońska-Zblewska, Szymon Sokolik, Emilia Wawrzyszczuk

Kierownik grupy wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi

Wydawca: Agnieszka Gorczyca

Redakcja: Emilia Wawrzyszczuk, Leszek Skupski

Korekta: Zespół

Projekt okładki:

Piotr Fedorczyk

Koordynator produkcji: Magdalena Huta

Stan prawny na: 1 marca 2016 r.

ISBN: 978-83-269-4884-8
Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o., Warszawa 2016

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a
tel.: [phone], faks 22 617 60 10
e-mail: [e-mail]

Nakład: 2000 egz.

Drukarnia: Miller Druk Sp. z o.o., ul. Jagiellońska 82, 03-301 Warszawa
Skład i łamanie: Raster studio, N. Bogajczyk, ul. Konopnickiej 46, 05-071 Sulejówek

Wszelkie prawa do niniejszej publikacji, w tym do jej tytułu oraz do treści zawartych w zamieszczonych w niej artyku-
łach, podlegają ochronie prawnej przewidzianej w szczególności prawem autorskim. Ich przedruk oraz rozpowszechnia-
nie bez wiedzy i zgody Redakcji są zabronione. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ww. materiałów w granicach dozwolo-
nego użytku, z powołaniem się na źródło.
Wszelkie materiały zawarte w niniejszej publikacji mają charakter wyłącznie popularyzacyjno-informacyjny i nie mogą
być traktowane w sposób prawnie wiążący pomiędzy Czytelnikiem a Wydawcą lub Redakcją.
Redakcja dokłada wszelkich starań, aby informacje i dane zamieszczone w tych materiałach były poprawne merytorycz-
nie i aktualne, jednakże informacje te nie mają charakteru porady, czy opinii prawnej, jako że Wydawca, ani Redakcja
nie świadczy żadnych usług prawnych.
Nie mogą być one również traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. Zastosowanie tych
informacji w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji lub opinii prawnej.
Wobec powyższego Wydawca, Redakcja, redaktorzy, ani autorzy ww. materiałów nie ponoszą odpowiedzialności praw-
nej w szczególności za skutki zastosowania się lub wykorzystania w jakikolwiek sposób informacji zawartych w tych
materiałach.

UOB98_Srodki.indb 2

2016-03-09 15:44:31

Kup książkę

3

SPIS TREŚCI

Komentarz do zmian ............................................................................................................................................................. 7

Uprawnienia rodzicielskie .................................................................................................................................................... 9

Nowe terminy składania wniosków i urzędowe wzory ............................................................................................................ 9

Urlop macierzyński ............................................................................................................................................................. 10

Więcej opcji na wcześniejszy powrót do pracy ............................................................................................................... 10
Urlop przedsiębiorczej matki przejmuje pracownik ojciec ............................................................................................... 11
Prawo do urlopu nabyte po porodzie ............................................................................................................................ 11
Zgon, hospitalizacja matki lub porzucenie przez nią dziecka .......................................................................................... 12
W opiece pomogą członkowie najbliższej rodziny .......................................................................................................... 12

Urlop rodzicielski ................................................................................................................................................................ 14

Nawet na kilkuletnie dziecko ................................................................................................................................................. 14
Zazwyczaj nie mniej niż 8 tygodni ................................................................................................................................ 15
Rezygnacja możliwa w każdym czasie .......................................................................................................................... 15
Praca na urlopie wydłuża jego wymiar .......................................................................................................................... 16
Wydłużony urlop można różnie spożytkować ................................................................................................................ 17

Urlop wychowawczy ........................................................................................................................................................... 18

Urlop ojcowski .................................................................................................................................................................... 18

Urlopy adopcyjne ................................................................................................................................................................ 19

Zwolnienie na opiekę nad dzieckiem .................................................................................................................................. 20

Wolne rozliczane w dniach lub godzinach ..................................................................................................................... 20
Dla niepełnoetatowca – odpowiednio mniej ................................................................................................................ 20

Przepisy przejściowe ........................................................................................................................................................... 21

Dodatkowy urlop macierzyński na starych zasadach ...................................................................................................... 21
Nowe, korzystniejsze zasady dotyczące urlopu rodzicielskiego ....................................................................................... 21
Dotychczasowe terminy przy urlopie wychowawczym ................................................................................................... 21
Pozostałe zmiany ................................................................................................................................................................... 22

Umowy terminowe .............................................................................................................................................................. 23

Mniej rodzajów umów ....................................................................................................................................................... 23

Nowe zasady zatrudniania na próbę .................................................................................................................................. 24

Maksymalnie na 3 miesiące ................................................................................................................................................... 24
Druga próba dla tego samego pracownika ................................................................................................................... 24

Dwa limity umów .............................................................................................................................................................. 25

Nie dwie, a nawet trzy umowy terminowe .................................................................................................................... 26
Ograniczenie w czasie ............................................................................................................................................................ 26
Bezterminowo – po 33 miesiącach lub od czwartej umowy ........................................................................................... 27
Niektóre sytuacje znoszą limity .................................................................................................................................... 27
Dodatkowy zapis w umowie .................................................................................................................................................. 28
Informacja do PIP ................................................................................................................................................................... 29
Przepisy przejściowe .............................................................................................................................................................. 29

Okres wypowiedzenia ........................................................................................................................................................ 30

Na czas określony jak na umowie bezterminowej .......................................................................................................... 30
Bez dodatkowych klauzul ...................................................................................................................................................... 30
Okresy wypowiedzeń – przepisy przejściowe ................................................................................................................ 32

Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy ....................................................................................................................... 33

Lepiej za zgodą pracownika ................................................................................................................................................... 33
Po zmianach – jednostronnie decyduje pracodawca ...................................................................................................... 33
Zwolnienie płatne jak praca ................................................................................................................................................... 33

UOB98_Srodki.indb 3

2016-03-09 15:44:31

Kup książkę

4

Spis treści

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy

(tekst jednolity) ................................................................................. 35

Dział I. Przepisy ogólne ................................................................................................................................................... 35

Rozdział I. Przepisy wstępne .................................................................................................................................... 35
Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy .............................................................................................................. 36
Rozdział IIa. Równe traktowanie w zatrudnieniu ........................................................................................................ 38
Rozdział IIb. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy ......................................................................................... 40
Rozdział III. (Skreślony) ........................................................................................................................................... 41
Rozdział III. (Skreślony) ........................................................................................................................................... 41

Dział II. Stosunek pracy ................................................................................................................................................... 41

Rozdział I. Przepisy ogólne ........................................................................................................................................ 41
Rozdział II. Umowa o pracę ....................................................................................................................................... 43

Oddział 1. Zawarcie umowy o pracę.................................................................................................................... 43
Oddział 2. Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę .................................................................................. 46
Oddział 3. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem ............................................................................ 47
Oddział 4. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem

wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę .......................................................................... 49

Oddział 5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia ........................................................................... 51
Oddział 6. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania

przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia ................................................................... 53

Oddział 6a. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania

przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia ................................................................... 54

Oddział 7. Wygaśnięcie umowy o pracę .............................................................................................................. 54

Rozdział IIa. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium rzeczypospolitej
polskiej z państwa będącego członkiem unii europejskiej ............................................................................................ 55
Rozdział IIb. Zatrudnianie pracowników w formie telepracy ........................................................................................ 56
Rozdział III. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę ................ 59

Oddział 1. Stosunek pracy na podstawie powołania .......................................................................................... 59
Oddział 2. Stosunek pracy na podstawie wyboru ............................................................................................... 61
Oddział 3. Stosunek pracy na podstawie mianowania ....................................................................................... 61
Oddział 4. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę ............................................................. 61

Dział III. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia ..................................................................................................... 62

Rozdział I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą .................................................... 62
Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę ......................................................................................................................... 64
Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę ............................................................................................................. 65
Rozdział III. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy ......................................................... 67
Rozdział IIIa. Odprawa rentowa lub emerytalna ......................................................................................................... 68
Rozdział IV. Odprawa pośmiertna ............................................................................................................................. 68

Dział IV. Obowiązki pracodawcy i pracownika ................................................................................................................. 69

Rozdział I. Obowiązki pracodawcy ............................................................................................................................. 69
Rozdział II. Obowiązki pracownika ............................................................................................................................ 72
Rozdział IIa. Zakaz konkurencji ................................................................................................................................. 72
Rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników ...................................................................................................... 73
Rozdział IV. Regulamin pracy .................................................................................................................................... 75
Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia ............................................................................................................................. 76
Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników ........................................................................................... 76

Dział V. Odpowiedzialność materialna pracowników ....................................................................................................... 77

Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy ............................................................... 77
Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi ............................................................................. 78

Dział VI. Czas pracy ......................................................................................................................................................... 79

Rozdział I. Przepisy ogólne ....................................................................................................................................... 79

UOB98_Srodki.indb 4

2016-03-09 15:44:31

Kup książkę

5

Spis treści

Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy .......................................................................................................... 80
Rozdział III. Okresy odpoczynku ................................................................................................................................ 81
Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy ................................................................................................................ 82
Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych ............................................................................................................ 86
Rozdział VI. Praca w porze nocnej .............................................................................................................................. 89
Rozdział VII. Praca w niedziele i święta ...................................................................................................................... 90

Dział VII. Urlopy pracownicze .......................................................................................................................................... 91

Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe .............................................................................................................................. 91
Rozdział II. Urlopy bezpłatne .................................................................................................................................... 96

Dział VIII. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem ................................................................................... 97

Dział IX. Zatrudnianie młodocianych ............................................................................................................................ 111

Rozdział I. Przepisy ogólne .................................................................................................................................... 111
Rozdział II. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego ........................................ 112
Rozdział III. Dokształcanie ..................................................................................................................................... 113
Rozdział IIIa. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe ............................................... 114
Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia ................................................................................................................. 114
Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe .......................................................................................................................... 115
Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe .............................................................................................. 116

Dział X. Bezpieczeństwo i higiena pracy ....................................................................................................................... 116

Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy ....................................................................................................... 116
Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika .............................................................................................................. 119
Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy ............................................................................................. 120
Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne ................................................................................................... 121
Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia ................................. 122
Rozdział VI. Profilaktyczna ochrona zdrowia ............................................................................................................ 125
Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe .............................................................................................. 128
Rozdział VIII. Szkolenie .......................................................................................................................................... 130
Rozdział IX. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze .................................................................... 131
Rozdział X. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy ................................................................................................... 132
Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy .......... 133
Rozdział XII. Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi

jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi ........................................................ 135

Rozdział XIII. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy ............ 135

Dział XI. Układy zbiorowe pracy ................................................................................................................................... 136

Rozdział I. Przepisy ogólne .................................................................................................................................... 136
Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy .................................................................................................. 141
Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy ........................................................................................................... 144

Dział XII. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy .................................................................................. 147

Rozdział I. Przepisy ogólne .................................................................................................................................... 147
Rozdział II. Postępowanie pojednawcze .................................................................................................................. 147
Rozdział III. Sądy pracy .......................................................................................................................................... 149

Dział XIII. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika .............................................................. 150

Rozdział II. (uchylony) ........................................................................................................................................... 152

Dział XIV. Przedawnienie roszczeń ............................................................................................................................... 152

Dział XIV

a

.

(uchylony) .................................................................................................................................................. 153

Dział XV. Przepisy końcowe .......................................................................................................................................... 153

UOB98_Srodki.indb 5

2016-03-09 15:44:31

Kup książkę

UOB98_Srodki.indb 6

2016-03-09 15:44:31

Kup książkę

7

KOMENTARZ DO ZMIAN

Rok 2016 upływa pracodawcom pod znakiem dużych zmian w prawie pracy.

Od 2 stycznia obowiązuje tzw. ustawa rodzinna, która wprowadziła rewolu-
cję w przepisach regulujących prawa i obowiązki pracowników rodziców oraz
zatrudniających ich pracodawców. Niespełna dwa miesiące później – 22 lutego
2016 r. – weszły w życie nowe przepisy o umowach terminowych.

Ustawa z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych

ustaw (tzw. ustawa rodzinna) – Dz.U. z 2015 r. poz. 1268 – m.in. wydłużyła dotych-
czasowe terminy na złożenie wniosków o urlopy związane z rodzicielstwem, zlikwi-
dowała dodatkowy urlop macierzyński i odpowiednio wydłużyła urlop rodzicielski
o okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a także przyznała niektóre upraw-
nienia rodzicielskie osobom niebędącym pracownikami.

Z kolei na mocy ustawy z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pra-

cy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1220) do przepisów weszły
nowe ograniczenia dotyczące zawierania umów na czas określony – m.in. obok
ilościowego pojawi się czasowy limit trwania umów terminowych. Ponadto okresy
wypowiedzeń umów na czas określony zostały zrównane z okresami wypowiedzeń
obowiązującymi przy umowach bezterminowych (oznacza to, że są uzależnione od
zakładowego stażu pracy pracownika).

UOB98_Srodki.indb 7

2016-03-09 15:44:31

Kup książkę

UOB98_Srodki.indb 8

2016-03-09 15:44:31

Kup książkę

9

UPRAWNIENIA RODZICIELSKIE

Ustawa z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych

innych ustaw (dalej – ustawa rodzinna) – Dz.U. z 2015 r. poz. 1268, która weszła
w życie 2 stycznia 2016 r. – umożliwia dzielenie się uprawnieniami rodzicielski-
mi pomiędzy rodzicem pracownikiem a rodzicem ubezpieczonym niebędącym
pracownikiem. W celu ustalenia kręgu uprawnionych ustawa nowelizująca wpro-
wadziła definicje ubezpieczonej matki dziecka i ubezpieczonego ojca dziecka.
Do celów określonych w Kodeksie pracy są to osoby niebędące pracownikami,
objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, czyli np.
prowadzące działalność gospodarczą lub świadczące pracę na podstawie umowy
zlecenia.

Oprócz dzielenia uprawnień rodzicielskich objętych nowelizacją pomiędzy rodzi-

ców zatrudnionych na etatach i pracujących na innej podstawie (objętych ubez-
pieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa) z niektórych uprawnień
związanych z rodzicielstwem w wyjątkowych przypadkach skorzystać mogą również
inni członkowie najbliższej rodziny (zarówno zatrudnieni na etatach, jak i pracu-
jący na innej podstawie, lecz objęci ubezpieczeniem społecznym w razie choroby
i macierzyństwa).

Do innych członków najbliższej rodziny Kodeks pracy zalicza pracowników (lub

ubezpieczonych niezatrudnionych na etacie), innych niż pracownik ojciec wycho-
wujący dziecko (lub ubezpieczony ojciec dziecka), którzy uzyskali prawo do urlo-
pu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo urlopu
rodzicielskiego (w przypadku pracowników) lub przerwali działalność zarobko-
wą w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (w przypadku pozostałych
ubezpieczonych).

Nowe terminy składania wniosków i urzędowe wzory

Istotną zmianą, jaką wprowadziła ustawa rodzinna, jest wydłużenie terminów

składania wniosków o urlopy związane z rodzicielstwem. Zamiast 14 dni od 2 stycz-
nia 2016 r. pracownika obowiązuje 21-dniowy termin na złożenie wniosku o:

• urlop macierzyński i rodzicielski w pełnym wymiarze składany bezpośred-

nio po porodzie,

• urlop rodzicielski,

• łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą w wymiarze maksymalnie 1/2 etatu,

• rezygnację z korzystania z urlopu rodzicielskiego (udzielonego bezpośred-

nio po porodzie w całości) w całości albo w części i powrotu do pracy,

UOB98_Srodki.indb 9

2016-03-09 15:44:31

Kup książkę

Kodeks pracy 2016

10

• urlop wychowawczy,

• obniżenie wymiaru czasu pracy w okresie, w którym pracownik jest upraw-

niony do urlopu wychowawczego.

Na mocy ustawy nowelizującej, minister właściwy do spraw pracy określił upo-

ważniony do określenia w drodze rozporządzenia treści wniosków:

• o udzielenie części urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlo-

pu macierzyńskiego lub jego części, urlopu rodzicielskiego lub jego
części i urlopu ojcowskiego lub jego części oraz doku mentów do nich
dołączanych,

• w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, części urlopu na

warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub jego części
oraz dokumentów do nich dołącz anych,

• o łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywa-

niem pracy u pracodawcy udzielającego takiego u rlopu,

• o udzielenie urlopu wychowawczego lub jego części oraz dokumentów do

niego dołą czonych,

• o obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika uprawnionego do urlopu

wychowawczego oraz dokumentów do niego dołączonych.

URLOP MACIERZYŃSKI

Jedną z niewielu rzeczy, które po 2 stycznia 2016 r. pozostały bez zmian, jest urlop

macierzyński – ale tylko w pewnym zakresie. Mimo nowelizacji nie zmienił się jego
wymiar i nadal jest on zależny od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.
Podobnie bez zmian pozostaje minimalna część urlopu, którą pracownica musi
wykorzystać po porodzie (14 tygodni), aby móc wrócić do pracy.

Więcej opcji na wcześniejszy powrót do pracy

Jednak warunkiem powrotu matki dziecka do pracy jest konieczność wykorzy-

stania pozostałej części urlopu (lub zasiłku macierzyńskiego za okres, jaki pozostał
do końca urlopu) przez:

• pracownika ojca wychowującego dziecko lub

• ubezpieczonego ojca dziecka, który w celu sprawowania opieki nad dzie-

ckiem przerwał działalność zarobkową (czyli np. ojca prowadzącego dzia-
łalność gospodarczą, pracującego na umowę zlecenie).

Obowiązujące do 1 stycznia 2016 r. przepisy dawały możliwość przejęcia urlopu

macierzyńskiego od 15. tygodnia tylko ojcom zatrudnionym na etacie.

UOB98_Srodki.indb 10

2016-03-09 15:44:31

Kup książkę