Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
Szkolne „Sokrates Cafe”
Prezentacja Projektu i Ksi
ąż
ki Christophera Phillipsa
Materiały prasowe ksi
ąż
ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA
Udost
ę
pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
www.wydawnictwoszafa.pl
, e-mail: wydawnictwo@wydawnictwoszafa.pl
1
JAK ZORGANIZOWA
Ć
WŁASNE SOKRATES CAFÉ
Christopher Phillips i Cecilia Phillips
JAK ZACZ
ĄĆ
Jak mam si
ę
dowiedzie
ć
, czy w mojej okolicy działa grupa Sokrates Café? Mo
ż
esz
wej
ść
na stron
ę
internetow
ą
www.sokratescafe.pl
gdzie znajduje si
ę
lista
działaj
ą
cych Sokrates Café w Polsce. Znajdziesz tam równie
ż
informacje, jak
skontaktowa
ć
si
ę
z osobami, które wyraziły zainteresowanie zorganizowaniem
Sokrates Café i chciałyby nawi
ą
za
ć
kontakt z innymi lud
ź
mi w okolicy, którzy te
ż
s
ą
tym zainteresowani. Sokrates Café tworzone s
ą
przez „szarych obywateli”.
Organizowali je ludzie tacy jak ty, ludzie, którzy dostrzegaj
ą
wielk
ą
potrzeb
ę
tego
rodzaju dialogu. Dlatego je
ś
li nie mo
ż
esz znale
źć
Sokrates Café w swojej okolicy,
prosz
ę
, zorganizuj je sam/a!
Je
ś
li zorganizowałe
ś
własn
ą
grup
ę
, podziel si
ę
t
ą
informacj
ą
z innymi, wysyłaj
ą
c e-
mail pod adresem
spotkanie@sokratescafe.pl
.
Jak znale
źć
odpowiednie miejsce do zorganizowania Sokrates Café? Biblioteki,
domy kultury, ksi
ę
garnie i kawiarenki to niektóre z wielu miejsc, nadaj
ą
ce si
ę
znakomicie do tego, aby zorganizowa
ć
w nich Sokrates Café. Zwłaszcza offowe
kawiarnie, niezwykle zainteresowane kontaktem z lokaln
ą
społeczno
ś
ci
ą
, zazwyczaj
przyjmuj
ą
ten pomysł bardzo entuzjastycznie. Zapoznaj z ide
ą
Sokrates Café
wła
ś
ciciela lub osob
ę
odpowiadaj
ą
c
ą
za lokal. Bez oporów
ś
ci
ą
gaj materiały ze
strony internetowej Society for Philosophical Inquiry, kiedy zabierzesz si
ę
do
poprowadzenia spotkania Sokrates Café. Dowiedz si
ę
, czy lokal mo
ż
e przyj
ąć
wasza
grup
ę
w najspokojniejszy dzie
ń
, w porze najmniejszego ruchu, tak aby nie zaburza
ć
normalnej działalno
ś
ci tego miejsca. Odpowiednia pora na takie spotkania to
zazwyczaj wieczory dni roboczych (z wyj
ą
tkiem pi
ą
tku).
Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
Szkolne „Sokrates Cafe”
Prezentacja Projektu i Ksi
ąż
ki Christophera Phillipsa
Materiały prasowe ksi
ąż
ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA
Udost
ę
pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
www.wydawnictwoszafa.pl
, e-mail: wydawnictwo@wydawnictwoszafa.pl
2
JAK PROWADZI
Ć
SOKRATES CAFÉ
Skoro ju
ż
znalazłe
ś
/a
ś
kawiarenk
ę
, ksi
ę
garni
ę
lub inny lokal odpowiedni do tego, aby
regularnie odbywało si
ę
w nim Sokrates Café, płoniesz pewnie ch
ę
ci
ą
, aby zapyta
ć
mnie: W jaki sposób si
ę
prowadzi Sokrates Café?
Jakie pytania s
ą
odpowiednie? Podczas Sokrates Café praktycznie ka
ż
de pytanie
mo
ż
e by
ć
zaczynem sensownego dialogu.
Jak wybra
ć
pytanie do dyskusji? Popro
ś
uczestników o pytania. Zach
ęć
ich, aby
zgłaszali do sokratycznego dyskursu dosłownie ka
ż
de pytanie, jakie im przyjdzie do
głowy. Ich pytania nie musz
ą
by
ć
stereotypowe. Przeczytaj na głos wszystkie
zgłoszone pytania i popro
ś
uczestników, aby zagłosowali na takie, które budzi w nich
najwi
ę
ksze zakłopotanie i bezradno
ść
.
Jak zacz
ąć
dyskusj
ę
wokół wybranego pytania? Na pocz
ą
tku niech kilku uczestników
swobodnie odpowie na pytanie. Jednak gdy tylko zauwa
ż
ysz,
ż
e zaczyna si
ę
ogólna
paplanina pozbawiona jakiejkolwiek wewn
ę
trznej metody – zacznij testowa
ć
pytanie
w sposób sokratyczny. Przebadaj je pod k
ą
tem: 1) ukrytych zało
ż
e
ń
, 2)
zakorzenionych poj
ęć
, 3) ró
ż
nic stopnia i rodzaju oraz 4) logicznych spójno
ś
ci i
niespójno
ś
ci. Nast
ę
pnie spróbuj wskaza
ć
istotne zastrze
ż
enia i alternatywne punkty
widzenia.
Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
Szkolne „Sokrates Cafe”
Prezentacja Projektu i Ksi
ąż
ki Christophera Phillipsa
Materiały prasowe ksi
ąż
ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA
Udost
ę
pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
www.wydawnictwoszafa.pl
, e-mail: wydawnictwo@wydawnictwoszafa.pl
3
Jak znajdowa
ć
ukryte w pytaniu zało
ż
enia? Na przykład kiedy uczestnik dyskusji
zadaje pozornie gł
ę
bokie pytanie w rodzaju: „Jak mo
ż
na przezwyci
ęż
y
ć
alienacj
ę
?”,
musisz od razu zaatakowa
ć
przesłank
ę
tego pytania. Mo
ż
esz spyta
ć
: Czy alienacja
jest czym
ś
, co zawsze chcemy przezwyci
ęż
y
ć
? By
ć
mo
ż
e Szekspir i Goethe
stworzyli swoje ponadczasowe dzieła wła
ś
nie dzi
ę
ki temu,
ż
e zaakceptowali
poczucie alienacji, zamiast próbowa
ć
przed nim uciec.
Jakie poj
ę
cia zakorzenione s
ą
w tym pytaniu? Aby przebada
ć
pytanie dotycz
ą
ce
przezwyci
ęż
ania alienacji, powiniene
ś
/nna
ś
przede wszystkim znale
źć
odpowiedzi na
takie pytania jak: Co to jest alienacja? Co to znaczy przezwyci
ęż
y
ć
alienacj
ę
?
Dlaczego wła
ś
ciwie mieliby
ś
my przezwyci
ęż
a
ć
alienacj
ę
? Dzi
ę
ki wydzieleniu
poszczególnych poj
ęć
i indywidualnemu ich przebadaniu, wszyscy b
ę
d
ą
mogli ujrze
ć
pytanie z nowej perspektywy.
Na czym polega badanie „ró
ż
nic stopnia i rodzaju”? W przypadku pytania o alienacj
ę
,
mo
ż
esz zapyta
ć
: Czy istniej
ą
takie rodzaje alienacji, które chcieliby
ś
cie
przezwyci
ęż
y
ć
i takie, których nie chcecie przezwyci
ęż
a
ć
, bo wolicie je sobie
przyswoi
ć
? Jakie s
ą
, mi
ę
dzy innymi, rodzaje alienacji? Czym si
ę
mi
ę
dzy sob
ą
ró
ż
ni
ą
? Co je ł
ą
czy? Czy mo
ż
na by
ć
całkowicie wyalienowanym?
Sk
ą
d wiadomo,
ż
e znajd
ą
si
ę
alternatywne punkty widzenia? Mo
ż
e ci si
ę
wydawa
ć
,
ż
e jeste
ś
w stanie od razu przewidzie
ć
, jakie padn
ą
odpowiedzi. Ale prawdopodobnie
b
ę
dziesz – podobnie jak cała reszta grupy – zaskoczony/a tym, jak zró
ż
nicowane i
odkrywcze mog
ą
si
ę
one okaza
ć
. Badaj
ą
c znaczenie u
ż
ywanych podczas dialogu
terminów uczestnicy ujawni
ą
i sformułuj
ą
swoje pogl
ą
dy dotycz
ą
ce podstawowych
poj
ęć
, cz
ę
sto wyznawane przez nich całkiem bezkrytycznie. I to wła
ś
nie da pocz
ą
tek
spontanicznej i pasjonuj
ą
cej dyskusji.
Jak sobie radzi
ć
z osobami, które monopolizuj
ą
konwersacj
ę
lub nie okazuj
ą
szacunku innym uczestnikom? Poniewa
ż
spotkania Sokrates Café odbywaj
ą
si
ę
zwykle w miejscach publicznych, ka
ż
dy mo
ż
e bra
ć
w nich udział. Bardzo wa
ż
ne jest
stworzenie takiej atmosfery, w której wszyscy uczestnicy mog
ą
bez skr
ę
powania
Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
Szkolne „Sokrates Cafe”
Prezentacja Projektu i Ksi
ąż
ki Christophera Phillipsa
Materiały prasowe ksi
ąż
ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA
Udost
ę
pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
www.wydawnictwoszafa.pl
, e-mail: wydawnictwo@wydawnictwoszafa.pl
4
wypowiada
ć
si
ę
i słucha
ć
innych. Je
ż
eli który
ś
z uczestników próbuje zdominowa
ć
dyskusj
ę
i cz
ę
sto przerywa innym, prowadz
ą
cy powinien by
ć
asertywny i zapewni
ć
wszystkim mo
ż
liwo
ść
zabrania głosu. Je
ś
li to konieczne, mo
ż
na porozmawia
ć
z tak
ą
osob
ą
na stronie i grzecznie j
ą
upomnie
ć
,
ż
e powinna zwraca
ć
wi
ę
ksz
ą
uwag
ę
na
pozostałych, którzy te
ż
chc
ą
co
ś
powiedzie
ć
. Powiniene
ś
/nna
ś
takiej osobie
wyja
ś
ni
ć
,
ż
e ludzie małomówni lub nie
ś
miali mog
ą
si
ę
czu
ć
niezr
ę
cznie, kiedy
przerywaj
ą
im bardziej agresywne jednostki i
ż
e pragniesz stworzy
ć
i zapewni
ć
wszystkim uczestnikom atmosfer
ę
bezpiecze
ń
stwa, troski i wsparcia.
Jak zach
ę
ca
ć
ludzi do zabrania głosu? Dobry prowadz
ą
cy mo
ż
e stworzy
ć
zdrow
ą
atmosfer
ę
sam daj
ą
c przykład innym. Przede wszystkim prowadz
ą
cy musi by
ć
bardzo uwa
ż
nym słuchaczem. Musisz w skupieniu słucha
ć
ka
ż
dego uczestnika, który
akurat zabrał głos – nie planuj w tym czasie odpowiedzi lub kolejnych pyta
ń
. Dopilnuj
te
ż
, aby wszyscy ludzie, którzy chc
ą
wzi
ąć
udział w dyskusji, mieli do tego okazj
ę
–
obserwuj mow
ę
ciała i sygnały dawane przez ludzi, którzy chc
ą
zabra
ć
głos.
Niektórzy uczestnicy mog
ą
wykonywa
ć
gesty sygnalizuj
ą
ce,
ż
e maj
ą
co
ś
do
powiedzenia, a po chwili ich zaniecha
ć
– po jakim
ś
czasie to, co zamierzali
powiedzie
ć
, nie wydaje im si
ę
ju
ż
zwi
ą
zane z tematem. Je
ż
eli tak si
ę
dzieje, wci
ąż
mo
ż
esz da
ć
im szans
ę
wyra
ż
enia swoich my
ś
li, pytaj
ą
c, co s
ą
dz
ą
o kwestii, która
była przedmiotem dyskusji.
Czy to w porz
ą
dku,
ż
e jest tylko jeden prowadz
ą
cy? Na pocz
ą
tku mo
ż
esz by
ć
jedynym prowadz
ą
cym, poniewa
ż
podj
ą
łe
ś
inicjatyw
ę
zorganizowania grupy. Jednak
z czasem powiniene
ś
/nna
ś
poszuka
ć
innych uczestników, którzy chcieliby sprawdzi
ć
si
ę
w roli prowadz
ą
cego i którzy najwyra
ź
niej uchwycili istot
ę
sokratycznego
dociekania. Sokrates Café ma by
ć
o
ż
ywcz
ą
alternatyw
ą
– panuje tutaj duch
egalitaryzmu, dopuszczaj
ą
cy wiele rozmaitych pogl
ą
dów. Dlatego im wi
ę
cej
prowadz
ą
cych, tym lepiej. Ka
ż
dy prowadz
ą
cy wnosi co
ś
nowego, a to wzbogaca
dialogi i sprawia,
ż
e grupa mo
ż
e si
ę
utrzyma
ć
bardzo długo.
Czy prowadz
ą
cy powinni by
ć
neutralni, czy te
ż
wolno im wyra
ż
a
ć
własne pogl
ą
dy?
Podobnie jak wszyscy członkowie grupy, prowadz
ą
cy Sokrates Café stara si
ę
Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
Szkolne „Sokrates Cafe”
Prezentacja Projektu i Ksi
ąż
ki Christophera Phillipsa
Materiały prasowe ksi
ąż
ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA
Udost
ę
pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
www.wydawnictwoszafa.pl
, e-mail: wydawnictwo@wydawnictwoszafa.pl
5
nieustannie doskonali
ć
w sztuce zadawania pyta
ń
. Zobaczysz,
ż
e pełni
ą
c funkcj
ę
prowadz
ą
cego trudno jest zachowa
ć
neutralno
ść
. Ju
ż
to, jakie pytania zadajesz
podczas dialogu, odzwierciedla twoje własne umysłowe rozterki. Jednak w miar
ę
mo
ż
liwo
ś
ci powiniene
ś
/nna
ś
stara
ć
si
ę
by
ć
neutralny/a. Nie jeste
ś
nauczycielem, a
twoim celem nie jest doprowadzenie grupy do okre
ś
lonej odpowiedzi lub prawdy.
Je
ż
eli zmonopolizujesz dyskusj
ę
, inni mog
ą
si
ę
poczu
ć
stłamszeni lub wykluczeni.
Twoje zadanie jako prowadz
ą
cego polega na wspomaganiu innych i inspirowaniu ich
do artykułowania własnych, niepowtarzalnych pogl
ą
dów.
PROWADZ
Ą
CY I UCZESTNIK
MAŁY DEKALOG
Musisz by
ć
czujnym i uwa
ż
nym słuchaczem. Poszanowanie dla pogl
ą
dów innych
uczestników to podstawowy warunek udanego Sokrates Café. B
ą
d
ź
otwarty/a na to,
co ludzie mówi
ą
, nawet je
ś
li si
ę
z tym nie zgadzasz. Prowadz
ą
cy powinien da
ć
grupie do zrozumienia,
ż
e poni
ż
anie innych jest podczas Sokrates Café absolutnie
zabronione.
Musisz
zach
ę
ca
ć
uczestników
do
podawania
konkretnych
przykładów
potwierdzaj
ą
cych to, co uwa
ż
aj
ą
za powszechnie przyj
ę
te pogl
ą
dy. Prowadz
ą
cy
powinien skłania
ć
ich do popierania własnych pogl
ą
dów przekonuj
ą
cymi, solidnie
skonstruowanymi i przemy
ś
lanymi argumentami.
Musisz kwestionowa
ć
pogl
ą
dy prezentowane przez innych i bada
ć
ka
ż
d
ą
zauwa
ż
aln
ą
niespójno
ść
logiczn
ą
. Generalny cel spotka
ń
jest taki, aby wszyscy
uczestnicy – a nie tylko prowadz
ą
cy – stali si
ę
bardziej biegli w sztuce zadawania
pyta
ń
.
Nie wolno ci pozwoli
ć
, aby dialog toczył si
ę
tylko mi
ę
dzy prowadz
ą
cym i jednym z
uczestników (lub tylko mi
ę
dzy dwoma uczestnikami). Pami
ę
taj: to jest wspólnota
Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
Szkolne „Sokrates Cafe”
Prezentacja Projektu i Ksi
ąż
ki Christophera Phillipsa
Materiały prasowe ksi
ąż
ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA
Udost
ę
pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
www.wydawnictwoszafa.pl
, e-mail: wydawnictwo@wydawnictwoszafa.pl
6
filozofuj
ą
cych badaczy. Dlatego dobry prowadz
ą
cy powinien wci
ą
ga
ć
do rozmowy
wszystkich po kolei.
Musisz dopilnowa
ć
, aby wszyscy mieli szans
ę
zabrania głosu. Zach
ę
caj milcz
ą
cych
uczestników, aby wł
ą
czyli si
ę
do dialogu, ale nie wywieraj na nich presji.
Musisz by
ć
otwarty na nieoczekiwane i dziwaczne odpowiedzi. Prowadz
ą
cy powinni
unika
ć
kierowania dialogu w z góry ustalonym kierunku – nie mog
ą
zachowywa
ć
si
ę
tak, jakby wiedzieli lepiej od innych, jakie powinny by
ć
odpowiedzi b
ą
d
ź
pytania.
Nie wolno ci stresowa
ć
uczestników ani stawia
ć
ich w niezr
ę
cznej sytuacji.
Powiniene
ś
/nna
ś
dyskretnie zach
ę
ca
ć
uczestników do artykułowania własnych
pogl
ą
dów w zrozumiały sposób, ale je
ś
li kto
ś
nie reaguje na twoje namowy, zwró
ć
si
ę
do innych uczestników.
Nie wolno ci d
ąż
y
ć
do konsensusu. W przypadku sokratycznego dociekania, jakie
praktykowane jest podczas Sokrates Café, nic nie szkodzi, je
ś
li na pocz
ą
tku i na
ko
ń
cu dialogu wszyscy uczestnicy maj
ą
ró
ż
ne pogl
ą
dy. Nigdy nie nale
ż
y forsowa
ć
porozumienia mi
ę
dzy uczestnikami.
Musisz pami
ę
ta
ć
,
ż
e Sokrates Café to tylko jedna z wersji filozoficznego dyskursu i w
przypadku pewnych osób mo
ż
e si
ę
nie sprawdza
ć
. Tych, którzy wydaj
ą
si
ę
niezadowoleni z takiego rodzaju dyskusji, jaki jest wła
ś
ciwy dla Sokrates Café, nale
ż
y
zach
ę
ci
ć
, aby zało
ż
yli własn
ą
grup
ę
, w której b
ę
d
ą
mogli praktykowa
ć
własn
ą
wersj
ę
filozoficznego dociekania.
Nie wolno ci d
ąż
y
ć
do sztucznego zamkni
ę
cia dyskusji. Wi
ę
kszo
ść
dialogów w
Sokrates Café trwa około dwóch godzin. (Je
ż
eli spotkanie odbywa si
ę
w kawiarni lub
jakimkolwiek innym lokalu z wyszynkiem, mo
ż
na przysporzy
ć
niezłych zysków
wła
ś
cicielowi, robi
ą
c mniej wi
ę
cej po godzinie rozmowy dziesi
ę
ciominutow
ą
„przerw
ę
na ...”). Sokrates Café uwa
ż
a si
ę
za udane wtedy, gdy uczestnicy ko
ń
cz
ą
dyskusj
ę
ze znacznie wi
ę
ksz
ą
liczb
ą
pyta
ń
, ni
ż
mieli na pocz
ą
tku.
Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
Szkolne „Sokrates Cafe”
Prezentacja Projektu i Ksi
ąż
ki Christophera Phillipsa
Materiały prasowe ksi
ąż
ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA
Udost
ę
pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN
www.wydawnictwoszafa.pl
, e-mail: wydawnictwo@wydawnictwoszafa.pl
7