Etyka wykład nr 1 

07.10.2010

 

Brak  listy  zajęcia  nie  obowiązkowe.
EGZAMIN pisemny- tutaj  będziemy opisywać pewne zagadnienia.  W przeciwieństwie do logiki  gdzie 
były zadania.  JEST  PORGRAM  WYKŁADU W POSTACI SYLABUSSA. 
TEMATY:

1.

Zagadnienia ogólne – metaetyka. 

2.

Wybrane zagadnienia szczegółowe – etyka stosowana. 

Etyka jest przedmiotem  który nienajlepiej się wykłada, dobrze jest prowadzić dialog.  Tematy  które 
są przedmiotem  wzbudzają kontrowersję  bo ludzie mają różne poglądy. Będziemy prowadzić dialogi.
Umiejętność prowadzenia  racjonalnego sporu,  musimy racjonalnie uzasadniać swoje  stanowiska 
moralne. Istotne  jest to  aby  umieć  uzasadniać takie a nie inne zdanie. Etyka na pewno nie jest 
matematyką – tu nic nie wynika w sensie absolutnie pewnym.  EGZAMIN BĘDZIE W LUTYM.
ZERÓWKA -  umówimy się później. 
 
Podręczniki:
Nie jest łatwo  wskazać  1 podręcznik który by  nas przygotował do egzaminu.  Co  prawda  wykład  
jest podstawa do  zdania  egzaminu  ale  literatura się przyda.

1.

Maria  Ossowska – „Podstawy nauki o moralności” – pisana podczas okupacji. Wydanie 2 
1957 rok.  Potem  w latach 60-tych  wydanie  następne, nowej nie ma zostaje biblioteka , 
allegro, i  antykwariaty. 

2.

„Normy moralne, grupa systematyzacji” – ta sama autorka  co w 1 punkcie. – wznowiona 
kilka lat temu.

3.

„Moralność mieszczańska”   - chyba ta sama autorka. 

4.

NAJBARDIZJE PRZYDANTY- 2009r.  „Wiedza o  etyce” Jan Hartman i  Jan Woleński.  39zł.

5.

Peter Vardy i P. Grosch „ Etyka”  wydanie z 1995r. jedyne po polsku ciężko dostać. 

6.

F. Richen „ Etyka ogólna” – 2001r. wydanie polskie

7.

A. Anzenbacher – „Wprowadzenie do etyki” 2008r. wydanie polskie. 

3 ostatnie książki  - korzysta doktor w różnym zakresie na różnych tematach. Jak  ktoś nie będzie         
na wykładzie może do nich sięgnąć. 
 
Etyka, kojarzy  nam  się z  tym moralność. 
Etymologia – pochodzenie wyrazów
ETYKA –  pochodzi  od  greckiego słowa (ETHOS). 
Zapisywany na 2 razy:

1.

Stajnia obora  albo  chlew w 1 zapisie ( dziwne N o z kreska w środku  zwykłe o   i   dziwaczne 
s). 

2.

Znaczenie  sposobów życia,  miejsce w którym żyje.  ( duże e  dziwne o z kreska w środku   
zwykłe o  i  dziwaczne s)   Znaczy  to  w  przybliżeniu  charakter , zwyczaj, obyczaj. 

 
Polskie słowo moralność pochodzi  to  od  języka łacińskiego (MOS)  mnoga (mores)  i  Morales.  
Znaczenie  wyrazu  MOS  to  charakter obyczaj  norma narzucona przez  bogów.  Jego  znaczenie  jest 
praktycznie  identyczne  ze znaczeniem  greckiego  tego 2-go.
Od łaciny  MOS   utworzono  słowo  moralność.   
MORALNOŚĆ -  to  oceny  normy  pewien  ich  system   pewne ideały wyznaczające  wzór  dobrego 
zachowania.
Moralność  może  być  jednej  osoby  czyli  zespołem  jej  przekonań  które  wyznaje.   Może  być  też  
własnością  grupy  społecznej. Moralność społeczna  tak  zwana  czy  dla  grupy  społecznej. 
Moralność -  mamy  tu  dwuznaczność  z  moralny.  

1.

Wartościujące= ktoś  zachował  się  w sposób  nie  moralny.  Nazwanie  jakiegoś zachowania  
niemoralnym  wiąże  się  z pozytywna  lub negatywną oceną.

2.

Nie wartościujące- na  oznaczenie  czegoś   co  podlega  moralnym  cechom,   czy  pewne  
zachowania  podlegają  moralnej  ocenie?

 

ETOS-  występuje  teraz w  językach  współczesnych. Etos  rycerski np. Zbiór  wzorców  postępowania  
ideałów  które są zawsze  wspólną  własnością pewnej  grupy
 
ETYKA-  rozumie  się  współcześnie  dziedzinę  filozofii  która  zajmuje  się  badaniem  moralności 
etyka  jest działem  filozofii  poszukującym  odpowiedzi na  pytanie  jak  żyć  jak  postępować  co  jest 
dobre a co  złe  jakie  zachowania?. Te  odpowiedzi   poszukiwane  musza  mieć  charakter  racjonalny  
muszą  mieć pewne uzasadnienia. W tym  sensie  etyka  jest  częściom  szerszego  pojęcia  Filozofii  
praktycznej której  obok  etyki  umieścić  można  politykę  czy  filozofię polityki.
Słowo  etyka  jest używane  teraz w innych  znaczeniach  w języku polskim.  Jako  synonim  
moralności  wyrazu  moralność. W języku  potocznym  często  ludzie  używają  tych  wyrazów 
zamiennie.  Większość  jednak  wprowadza  rozróżnienie  znaczeniowa i  przez etykę  rozumie  
każdy  wzór  zasad  postępowania  z tym  ze  od  moralności  odróżnia  ją  to  że etyka  zawsze 
zakłada  pewien  poziom  systematyzacji,  odpowiedzi  na  pytania  jak  żyć   to  wymagają  poziomu  
racjonalizacji   dla  etyki.  
Moralność  może  być   tylko  zbiorem   norm  ocen  ideałów. 
W  dyskusie  zwykłym mało  jest osób  które  usiłowałyby  uzasadnić  swoje  zdanie  tylko  
przechodzą  od  razu  do  ostrej  wymiany  zdań  gdy  się z czymś Nie  zgadzają  nie  podejmują  prób  
udowodnienia swojej tezy. 
 
Etyka-   to  pojęcie  odnoszone  jest do  pewnych  usystematyzowanych   kodeksów  zachowań?  
Tworzone  są  dla  wyrażenia  podstawowych  zasad poszczególnych  etyk  zawodowych  np.  lekarze 
mają  swój  kodeks  etyki  lekarskiej.  Są  specyficzne  rozumienia  etyki  i moralności  na  gruncie  
poszczególnych  filozofii. 
KANT – przypisywał  duże  rozróżnienie  między  etyką  a moralnością ale o  tym  potem.
 
Etyka -  dział  filozofii  poszukiwania  jak  postępować  w  życiu  co  jest dobre. Etyka  tak  rozumiana  
może  być  nazwana  filozofia  moralna. Jako  pierwszy  terminu  etyka  na oznaczenie  działu  filozofii  
użył  Arystoteles. 
Maria Ossowska – postulowała  by wprowadzić wyraźne  rozróżnienie  pojęciowe pomiędzy  nauką  
moralności  a Etyką. 
PODZIAŁ 1
Czy filozofia jest nauką? Można jej przypisać  cechy  naukowości? 
Uważała że m możliwe jest uprawianie  nauki  o  moralności.   Etyka  poszukiwałaby  odpowiedzi  na  
pytanie  jak  żyć  jak postępować ?  i  zdaniem  Ossowskiej  nie  ma  nauki  która  byłaby  w stanie  
odpowiedzieć na to pytanie.  Etyka w tym  sensie  nauką nie jest.
Nauka  moralności  -  jest nauką  ale musi  spełniać pewne kryteria,  nauka moralności  której  
uprawianie  postulowałaby  miałaby  za swój  przedmiot  moralność  ale  nie  rozważałaby  na  temat  
jak  rzyć  co jest dobre i  słuszne  tylko miałaby szukać  odpowiedzi  na  to  co  ludzie  sadza  na  temat  
moralności  co  ludzie  sadzą  o  zachowaniach  i  dlaczego  uważają  tak  a tak.
Psychologia moralności  - jako  dział   nauki  moralności  szukałaby  odpowiedzi  na  pytanie  co ludzi  
skłania by  postąpić  tak  a nie inaczej.  Jakie SA psychiczne  uwarunkowania  że  robią jedno  a  sądzą  
na ten  temat co innego. 
Socjologia moralności  -  jako kolejny ważny dział  rozpoczęła sama  Ossowska. 
Kolejny  dział 
 Metaetyka. – dyscyplina  badawcza  której  przedmiotem  jest  etyka,   język  za  pomocą  którego  
formułowane SA tezy  etyki.  Zainteresowaniem  jest  znaczenie  podstawowych  wyrazów  języków  
moralności  takich  jak  dobry  zły  słuszny  itp. 
 
 

 
PODZIAŁ 2
Są  autorzy  którzy  chcą  inaczej  rozdzielić  te  dyscypliny:
Rozróżnienie  etyki  opisowej -  nauka  moralności  Ossowskiej 
i  normatywnej-  to  co  nazywa Ossowska etyka. 
Zwolennicy  takiej  systematyzacji  proponują  w  etyce  normatywnej   odróżnić  
Etyka  ogólna -  sens  podstawowych   pojęć  jak  norma  moralna  podmiot  odpowiedzialności  
moralnej  -  wina  w sensie  moralnym.
Etyka szczegółowa -  poszukiwanie  odpowiedzi  na  pytania  szczegółowych  kwestii np.  ocena  
wojny  eutanazji  itp.
 
Rozróżnienie 3: PODZIAŁ 3 
Etyka  spekulatywna – pytanie  o  znaczenie  pojęć  etycznych
Etyka stosowana (najprężniejsza dziś) – to  etyka  szczegółowa raczej. Wypracowują   wyszukane  
sposoby  uzasadniania swoich  stanowisk. 
 
Różne  sposoby  pojmowania  moralności  i  etyki  jako  synonimu moralności.:
W dziejach  etyki  pojmowano  bardzo  różnie  moralność.   Ścierały  się  ze  sobą 2 sposoby  
pojmowania  moralności:

1.

Moralność obowiązek – zbór  norm postępowania w  danej  sytuacji ,  byłaby  w  tym  ujęciu  
zbiorem  nakazów i  zakazów

2.

Moralność cnota- zadaniem  etyki jest wskazywanie  człowiekowi  pewnych idealnych 
wzorców wskazywanie  właściwości  charakteru  które  człowiek  powinien  w sobie 
wypracowywać  aby  być moralnie dobrym.  Tu  odnosi  się to nie do  czynu  tylko  do  
człowieka  czy  jest moralnie dobry  czy zły,  jak   w jaki m stopniu  wypracował  w sobie 
moralne cnoty. 

 
Te 2 ujęcia  wiążą się  z innym  rozróżnieniem  amerykańskiego  prawnika  Leona Fullera. 
2 postacie moralności:

1.

Moralność obowiązku-  operuje nakazami  i  zakazami , mówi  czego  nie wolno  i  co  każdy  
powinien.  Skierowana jest do wszystkich  ludzi,  wyznacz poziom m oralnego minimum. 
Chronią one fundamentalne  dobra  niezbędne  by  społeczeństwo  przetrwało.  Np.  zakazy  
kradzieży  zabójstwa itp. Nieprzestrzeganie  tych  nakazów i  zakazów  wiąże  się  z moralnym  
potępieniem,  ktoś  zasługuje wtedy  na  społeczną pogardę lub inne sankcje. 

2.

Moralność aspiracji – Zamiast  nakazów i  zakazów ,  ona  operuje  sugestiami , radami  i  
wskazówkami formułowanymi w sposób warunkowy. Te rady,   Jeżeli  chcesz osiągnąć  coś  
więcej  jeśli  chcesz dążyć  do moralnego  ideału  postępuj  tak a tak. Niewypełnienie tych  rad  
nie  powoduje sankcji moralnej  i potępienia,  ktoś  taki  zasługuje bardziej na współczucie niż 
potępienie.  

 
Immanuel Kant  ten  rodzaj  moralności (aspiracji) przedstawiał  jako  Etyką supererogacyjna  -  jest 
to  etyka  elitarna  i  wypełnienie jej wskazań  nie  jest możliwe dla wszystkich  osiągnąć to  tylko  
najwytrwalsi.  Ci  którzy  wypełnia  wskazówki  zasługują  na najwyższe uznanie  ale  ci  którym  się  
nie  uda nie zasługują  na potępienie. Np.   ratowanie czyjego  życia  z narażeniem własnego. 
 
Granica  między  etyką  aspiracji  a  obowiązków  gdzie  ona  jest  czy  dla  wszystkich  jest w tym  
samym  miejscu?   Nie  dla każdego  gdzieś  w którąś stronę  jest to przesunięte. Np.  nie  od  każdego  
wymagamy  aby  ratował  komuś  życie  ale  od strażaka  i lekarza tak.  Co  byśmy  powiedzieli  
lekarzowi  który  nie chce pomów  bo  się  boi  choroby  zakaźnej ?  no  zasługuje na potępienie. 
 
 
 

Stosunek  etyki  do innych  systemów moralnych  i  obowiązków  społecznych – 
Niektórzy  mówią  że można  wyznaczyć granice  systemu prawnego  to  i  można  wyznaczyć  granice  
między  etyką  a moralnością.  Gdzie  się  zaczyna   moralność  a kończy  prawo? Prawo  odsyła 
czasem  do  systemów  poza prawnych.  
 
Konstrukcja  norm  prawnych  a moralnych:

1.

Prawna
a.

Hipoteza -  określa  adresata, czasem  wskazane są okoliczności

b.

Dyspozycja - warunki

c.

Sankcja – określa skutki 

2.

Moralna 
a.

Ma hipotezę?   -  niektórzy  mówią  że normy moralne  mają  charakter kategoryczny  a 
nie  hipotetyczny.  To  znaczy  nie  określają  kręgu  adresatów  bo  musza  się  stosować 
wszyscy  kompletnie  jest uniwersalna.  Przykładem  może  być  dekalog.  Nie zabijaj nie 
kradnij  -  przykazania nie określają podmiotów. Nie są określane żadne warunki. 

b.

Dyspozycja – nie mają warunków.

c.

Sankcja – nie posiadają  sankcji  teoretycznie. 

Ale nie  każda norma prawna  sankcje posiada. A z  2 storn  jest tak  ze  nie  jest powiedziane że 
normy  moralne  nie  posiadają  sankcję.  Moralne  nie  są  sformalizowane -  nie ma  instytucji  która  
miałaby  reagować  i  sankcjonować  moralne  zło.  
Sankcja  rozproszona  w normach  moralnych  -  są  to  reakcje różnych  członków  społeczeństwa np.  
wykluczenie  ze  społeczeństwa pogarda  potępienie,  wyrażanym  na różne sposoby np.  z kimś  takim  
się nie  zadajemy.