Do czego to służy?

W wielu domach zainstalowane są bardzo

głośne dzwonki. Skutecznie pełnią swoje
funkcje, jednak czasem doprowadzają do−
mowników do rozpaczy. Wszystko za sprawą
energicznych gości, którzy mają zwyczaj na−
ciskać przycisk dzwonka przynajmniej przez
kilka sekund.

W EdW prezentowane były układy dzwon−

ków o narastającej głośności. Układy takie eli−
minują wspomniany problem, ale nie są to
układy najprostsze. W wielu wypadkach lep−
szym rozwiązaniem będzie zastosowanie pro−
ściutkiego układu, który skróci natrętny
dźwięk zbyt długo pracującego dzwonka.
W artykule opisano prosty układ, który po
upływie wyznaczonego czasu (jednej do trzech
sekund) wyłączy albo ściszy dzwonek. Układ
nadaje się do praktycznie wszystkich dzwon−
ków: zarówno elektromechanicznych prądu
zmiennego, jak i stałego (z przerywaczem),
a także dzwonków elektronicznych zasilanych
napięciem stałym lub zmiennym 6...12V.

Jak to działa?

Typowy schemat instalacji dzwonkowej

pokazuje rysunek 1a. Rysunek 1b przedsta−
wia system po przeróbce. Przeróbka jest bar−
dzo prosta − polega na włączeniu „przed”
dzwonkiem układu czasowego z przekaźni−
kiem. Schemat ideowy takiego układu poka−
zany jest na rysunku 2.

Aby układ mógł pracować przy napięciu

zmiennym i stałym o dowolnej biegunowości,
zastosowano mostek diodowy M1. Napięcie
stałe jest filtrowane przez kondensator C1.

Po naciśnięciu przycisku na kondensato−

rze C1 pojawia się napięcie stałe. Rozłado−
wany kondensator C2 pomału ładuje się
przez rezystor R2. Napięcie na rezystorze R2
najpierw jest równe napięciu na C1, potem

stopniowo spada w miarę ładowania konden−
satora C2. Tranzystory T1...T3 tworzą układ
potrójnego „darlingtona”. Jak widać, po naci−
śnięciu przycisku
dzwonka, przeka−
źnik REL1 łapie.
Styk czynny prze−
kaźnika podaje na
dzwonek pełne na−
pięcie transforma−
tora.

Napięcie na cew−

ce przekaźnika jest
największe na po−
czątku cyklu i stop−
niowo maleje. Po
pewnym czasie zma−
leje na tyle, że prze−
kaźnik puszcza. Jeśli
w układzie zastoso−

wano odpowiednio do−
brany

rezystor

R3,

dzwonek może nadal
dzwonić, ale znacznie
ciszej.

Rezystor R3 należy

dobrać indywidualnie,
w zależności od dzwon−
ka. Potrzebna rezystan−
cja może wynosić od
kilkudziesięciu do kil−
kuset omów. Dobrze by−
łoby też sprawdzić, czy
ten rezystor nie będzie
się nadmiernie grzał
przy długotrwałym na−
ciskaniu przycisku.

Dzięki bardzo duże−

mu

wypadkowemu

wzmocnieniu prądowe−

mu, prąd bazy tranzystora T1 jest bardzo ma−
ły, a czas ładowania kondensatora C2 wyzna−
czony jest tylko przez rezystor R2.

Dokończenie na stronie 73.

69

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

O

O

O

O

g

g

g

g

rr

rr

a

a

a

a

n

n

n

n

ii

ii

c

c

c

c

zz

zz

n

n

n

n

ii

ii

k

k

k

k

d

d

d

d

zz

zz

w

w

w

w

o

o

o

o

n

n

n

n

k

k

k

k

a

a

a

a

★

★

★

Rys. 1 schemat instalacji dzwonkowej

Rys. 2 System po przeróbce

70

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Wykaz elementów

R

R11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..11kk

Ω

Ω

((775500......1100kk))

R

R22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..22,,22

..

....44,,77M

M

Ω

Ω

((110000kk

Ω

Ω

......1100M

M

Ω

Ω

))

R

R33 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoobbrraaćć w

wgg ddzzw

woonnkkaa

C

C11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..110000uuFF//2255V

V ((110000......11000000uuFF//2255V

V))

C

C22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..447700nnFF ((222200nnFF......11

µµ

FF)) ssttaałłyy

D

D11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnaa,, nnpp.. 11N

N44114488

M

M11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnyy m

moosstteekk pprroossttoow

wnnii−

cczzyy lluubb 44 ddiiooddyy 00,,22A

A

TT11,,TT22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnyy N

NP

PN

N,, nnpp.. B

BC

C554488

TT33 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnyy P

PN

NP

P,, nnpp.. B

BC

C555588

R

REELL11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnyy pprrzzeekkaaźźnniikk 99......1122V

V

REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA

73

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

eliminując świecenie diody LED,
rezygnując z montażu elementów
R9 i D1). Wykorzystanie T1
zwiększy pobór prądu o prąd jego
bazy. Maksymalny prąd kolektora
T1 nie powinien wyprowadzać go
ze stanu nasycenia.

Na wypadek, gdyby ktoś

wpadł na taki pomysł, muszę
ostrzec, że nie wolno montować
obu tranzystorów naraz, bo wte−
dy będzie działał tylko
tranzystor bipolarny, nato−
miast MOSFET będzie sta−
le zablokowany z powodu
stałej obecności na jego
bramce napięcia U

BE

tran−

zystora T1.

Jedyną czynnością uru−

chomieniową, jaką trzeba
wykonać, jest regulacja
zadziałania komparatora.
Można to zrobić w prosty
sposób: podłączyć urzą−
dzenie do regulowanego
zasilacza, zewrzeć suwak
PR1 z górnym (na sche−
macie) końcem jego ścież−
ki oporowej, zapalić diodę
D2 naciskając przycisk
S1, za pomocą woltomie−
rza ustawić minimalną do−
puszczalną wartość napię−
cia zasilania, a następnie
obracając oś PR1 opu−
szczać jego suwak w stro−

nę masy, aż zgaśnie D2. I to
wszystko.

Adam Sieńko

Od Redakcji.

Układ realizujący podobne

funkcje można zrealizować pro−
ściej. Niemniej jednak układ
i sposób jego realizacji niewąt−
pliwie zainteresuje wielu Czytel−
ników.

Wykaz elementów

Rezystory SMD

R

R11,, R

R44,, R

R66,, R

R88 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..110000kk

Ω

Ω

R

R22,, R

R33,, R

R77 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..11M

M

Ω

Ω

R

R55,, R

R99 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..11,,55kk

Ω

Ω

Kondensatory SMD

C

C11 − C

C33 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..222200nnFF

C

C44 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..110000nnFF

Półprzewodniki

U

US

S11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..TTLLC

C227711 ((IIC

CLL77661111))

U

US

S22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..C

CM

MO

OS

S 44001133 S

SM

MD

D

TT11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. B

BC

C332277

TT22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..IIR

RFF99554400

D

D11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 11N

N44114488

D

D22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddiiooddaa LLEED

D cczzeerrw

woonnaa

Pozostałe

S

S11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..uussw

wiittcchh 1100 lluubb 1133m

mm

m

P

PR

R11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. hheelliittrriim

m 11M

M

Ω

Ω

ppooddssttaaw

wkkaa D

DIILL88

Dokończenie ze strony 69.

Wartość rezystora R2 można śmiało zmie−

niać w zakresie 100k

Ω

...10M

Ω

, by uzyskać

potrzebny czas opóźnienia − w zakresie
1...3s. W układzie celowo kondensator C2
jest kondensatorem stałym. W zasadzie pro−
ściej i znacznie taniej byłoby zastosować
„elektrolit”, bo zmniejszyłoby to liczbę nie−
zbędnych tranzystorów do jednego lub
dwóch, a rezystor R2 miałby mniejszą war−
tość. Jednak „elektrolit” po pewnym czasie
mógłby się rozformować (duży prąd upływu)
lub przeformować (na większą pojemność).
Spowodowałoby to błędne działanie lub cał−
kowity brak działania układu. Zastosowanie
kondensatora stałego eliminuje takie ryzyko,
a koszt jednego czy dwóch tranzystorów jest
bez znaczenia.

Elementy R1, D1 są bardzo potrzebne, by

po zwolnieniu przycisku kondensatory C1
i C2 szybko i całkowicie rozładowały się
w obwodzie R1, D1 (R2) i były gotowe na
następny cykl pracy.

Montaż i uruchomienie

Układ można zmontować na kawałku

płytki uniwersalnej lub „w pająku”. Montaż

nie powinien sprawić trudności, a układ nie
zawiera żadnych szczególnie delikatnych
i wrażliwych elementów. Pomocą będzie fo−
tografia modelu.

Podane wartości (a także typy) elementów

nie są krytyczne − można je śmiało zmieniać.
W układzie można zastosować dowolny
przekaźnik na napięcie pracy 9...12V. Ponie−
waż przekaźnik tylko przez krótki czas (poni−
żej 1 sekundy) zasilany jest pełnym napię−
ciem, ryzyko uszkodzenia zbyt wysokim na−
pięciem zasilającym jest znikome. Gdyby
jednak w trakcie działania dzwonka napięcie
na C1 było dwukrotnie większe od nominal−
nego napięcia przekaźnika, w szereg z cewką
należy włączyć indywidualnie dobrany rezy−
stor. Gorzej, gdyby się okazało, że napięcie
transformatora jest wyjątkowo niskie. Wtedy
trzeba będzie zastosować przekaźnik na na−
pięcie 5...6V.

W modelu zastosowano popularny prze−

kaźnik teletechniczny 12V. Takie przekaźniki
niektórych producentów wymagają określo−
nej biegunowości napięcia na cewce. Zazwy−
czaj biegunowość zaznaczona jest na obudo−
wie przekaźnika. Na rysunku 2 podano nu−
merację nóżek takiego przekaźnika, odpo−

wiadającą numeracji typowych układów sca−
lonych w obudowach DIL.

Układ zmontowany ze sprawnych ele−

mentów nie wymaga żadnego uruchomiania
i od razu pracuje poprawnie. Być może ko−
nieczna będzie jedynie zmiana wartosci R2,
by uzyskać pożądany czas działania.

Piotr Górecki

Wykaz elementów

R

R11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..11kk

Ω

Ω

((775500......1100kk))

R

R22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..22,,22

..

....44,,77M

M

Ω

Ω

((110000kk

Ω

Ω

......1100M

M

Ω

Ω

))

R

R33 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoobbrraaćć w

wgg ddzzw

woonnkkaa

C

C11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..110000uuFF//2255V

V ((110000......11000000uuFF//2255V

V))

C

C22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..447700nnFF ((222200nnFF......11

µµ

FF)) ssttaałłyy

D

D11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnaa,, nnpp.. 11N

N44114488

M

M11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnyy m

moosstteekk pprroossttoow

wnnii−

cczzyy lluubb 44 ddiiooddyy 00,,22A

A

TT11,,TT22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnyy N

NP

PN

N,, nnpp.. B

BC

C554488

TT33 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnyy P

PN

NP

P,, nnpp.. B

BC

C555588

R

REELL11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnyy pprrzzeekkaaźźnniikk 99......1122V

V