194

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

4 2004

Materiały z badań

Elementy sztuki regionalnej

w pozaszkolnej edukacji

muzycznej młodego pokolenia*

Dla człowieka wartość regionu, to

przede wszystkim poczucie zakorzenie
nia, niezbędne by być podmiotem, a nie
przedmiotem toczących się procesów kul
turowych. Poczucie „zakorzenienia” jest
dla jednostki istotą zrozumienia swoich
obowiązków i zadań wobec własnego
środowiska (A

NGIEL

, R

EPSCH

1999). Do

świadczenie uczy (dobrym przykładem
są tutaj artyści, członkowie narodowych
szkół romantycznych), że postawy regio
nalizmu i uniwersalizmu nie wykluczają
się nawzajem. Wielcy twórcy kultury
muzycznej eksponowali swoje dziedzic
two narodowe i regionalne nie zanied
bując indywidualnego, wyzwolonego
w sensie artystycznym, uniwersalizmu.
Dziś drogą wiodącą do pogodzenia przy
toczonych postaw jest uświadomienie
sobie ich hierarchii: wspólnota rodzinna,

M

IROSŁAW

K

ISIEL

„Poszukiwaniu własnego miejsca w świe

cie i w otwarciu się na drugiego człowieka
może sprzyjać potencjał tkwiący w głębokiej
wiedzy i w wielkiej sztuce, która jest swoistym
ocaleniem człowieka.”

(S

UCHODOLSKI

198

3

, 17

3

)

*

Materiał był częściowo prezentowany

w formie referatu na Ogólnopolskiej Konferencji
Naukowej Ludowość i tradycja wychowania mu
zycznego na różnych szczeblach kształcenia

. In

stytut Muzyki,

U

niwersytet Śląski, Filia w Cie

szynie 24–25 kwietnia 2001. Treść rozważań zosta
ła zaprezentowana w pięciu częściach: Sztuka
regionalna a poczucie tożsamości kulturowej i na
rodowej

; Determinanty wzrastania młodego po

kolenia w kulturę regionu

;

U

czestnictwo mło

dzieży w kulturze

; Amatorski ruch muzyczny

a identyfikacja młodych z najbliższym środowi
skiem

oraz Podsumowanie. Ich celem było ukaza

nie ważności elementów edukacji regionalnej,
kształtującej poczucie zakorzenienia w środowi
sku, jako procesu uświadomienia młodym lu
dziom wartości kultury, przez pryzmat twórczości
muzycznej wynikającej z ich uzdolnień, zamiło
wań oraz zainteresowań muzycznych.

lokalna, mała ojczyzna, region, naród,
wspólnota kręgu kulturowego, wspólnota
światowa. A kształtowanie od najmłod
szych lat zdolności człowieka do uczest
nictwa w różnych rodzajach wspólnot wy
daje się być kluczem w zapewnieniu jed
nostce uczucia świadomości własnych
korzeni kulturowych i jednocześnie poczu
cia tożsamości kulturowej i narodowej
(S

AWICKI

1997).

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

4 2004

195

Materiały z badań

Sztuka regionalna a poczucie tożsamo
ści kulturowej i narodowej

Wprowadzanie elementów sztuki

regionalnej do muzycznej edukacji poza
szkolnej, stwarzanie warunków do for
mowania i wzmacniania poczucia tożsa
mości, jest poniekąd odpowiedzią na
pojawiające się niebezpieczeństwa związa
ne z uniformizacją naszego życia (P

ODSTA

WA

PROGRAMOWA

…

1999). W tym przypad

ku edukację regionalną traktuje się jako
powrót do ojczyzny lokalnej, a przez to
jako możliwość zachowania swojej indy
widualności, własnej kultury i specyficz
nej zdolności do życia we wspólnocie.
Tak rozumiane zadania edukacji regional
nej przekształcają się niejako w proces
wzrastania w przeszłość, tradycję i kul
turę swojej ziemi rodzinnej. Ich celem
jest przygotowanie do zaangażowanego
działania w swoim środowisku lokalnym
lub rodzinnym. Konsekwencją takiej posta
wy winno być wykształcenie w młodym
człowieku otwartości i tolerancji na inne
społeczności i kultury.

Muzyka stanowi trwały element ży

cia społecznego, a różnorodność form mu
zycznych i ich funkcji jest dla każdego
człowieka „sytuacją” zastaną i naturalną,
niezależną od miejsca i okresu, w którym
żyje (P

YTLAK

199

3

). Wiara w siłę od

działywania muzyki na człowieka,
a w szczególności wiara w jej siłę wycho
wawczą, towarzyszy ludziom na prze
strzeni dziejów. Wydobyte i utrwalone
z czasów starożytnych wartości intelek
tualne, moralne i oczyszczające muzyki
nabierały stopniowo coraz większego
znaczenia w postępowych systemach
oświatowych, stając się istotnym elemen

tem współczesnych działań pedagogicz
nych. Związek muzyki z procesem kształ
cenia i wychowania zaistniał z chwilą
wprowadzenia do programu szkolnego
przedmiotu wychowanie muzyczne jako
procesu organizowania różnorodnych doś
wiadczeń muzycznych, ukierunkowanych
na rozwijanie percepcji, wykonawstwa
i twórczości muzycznej oraz wyzwalania
ekspresji jednostki. Wychowanie muzycz
ne stymulowało jednocześnie prawidłowe
funkcjonowanie jednostki w kulturze spo
łeczeństwa (P

RZYCHODZIŃSKA

1989).

Kultura ludowa, prezentowana przez

folklor będący jej podstawowym kom
ponentem, jest jednym z podstawowych
źródeł komunikacji międzyludzkiej, a wy
raża się w zachowaniu, światopoglądzie
i własnej aktywności jednostki.

U

widacz

nia się w obrzędach, wierzeniach,
pieśniach, opowiadaniach będących swo
istą formą przekazu, wytwarza więzi
między ludźmi, odzwierciedla codzienne
problemy. Przekaz kulturowy będący
transmisją ustalonych wartości, uczuć, po
staw moralnych normowanych przez trady
cję jest jednym z podstawowych czynni
ków określających przynależność narodo
wą (S

IMONIDES

1989, 46). Kultura ludo

wa, chociaż stanowi niewątpliwą wartość
samą w sobie, jest również ważnym
elementem narodowościowym, zwłaszcza
w kontekście określenia własnej tożsamo
ści przez grupę społeczną. Dziś najpeł
niej przejawia się ona w życiu koheren
tnej zbiorowości, np. jest to tradycyjna kul
tura Śląska, Podhala. Natomiast w więk
szych, heterogenicznych skupiskach pod
lega dużemu rozproszeniu, przeobraże
niom i ewaluacji (K

ISIEL

2002, 287).

196

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

4 2004

Materiały z badań

Eugeniusz Rogalski, ustalając cele

wychowania muzycznego i eksponując
postawę pietyzmu wobec dzieł sztuki, wy
różnił następujące jego zadania:

a) rozwijanie szacunku do dzieł

muzycznych jako przykładów twórczego
wysiłku człowieka oraz szczytowych
osiągnięć ludzkości w tej dziedzinie;

b) kształtowanie szacunku do trady

cji kulturalnych naszych przodków, które
odziedziczyliśmy i które zostały zakodo
wane w naszej osobowości;

c) rozwijanie postawy pietyzmu

wobec kultury ludowej jako praźródła
i genezy naszej narodowej kultury (R

O

GALSKI

1992, 24).

T

ak precyzyjne wyartykułowanie za

dań daje podstawę do dalszych rozważań
na temat roli i znaczenia sztuki regional
nej w pozaszkolnej edukacji młodego po
kolenia.

Determinanty wrastania młodego
pokolenia w kulturę regionu

Powszechna edukacja muzyczna mło

dych rozpoczyna się i zostaje ugruntowa
na w domu rodzinnym dziecka, by póź
niej zostać poddana weryfikacji i wpły
wom środowiska rówieśniczego, szkoły,
środków masowego przekazu oraz in
stytucji upowszechniających kulturę.

Istnieje w rodzinie wiele czynników

mających bezpośredni wpływ na mło
dego człowieka w kwestii wyboru przez
niego wartościowej muzyki o szerokich
walorach wychowawczych. Dziecko wzra
stające w poczuciu bezpieczeństwa, w do
mu gdzie słyszy śpiew, poznaje wiele pięk
nych melodii, w atmosferze słuchania
muzyki rozpoczyna swój start w dorosłe

życie wraz z zamiłowaniem do twórczego
uczestnictwa w kulturze muzycznej. Ob
serwowana dziś transformacja modelu
rodziny, będąca odzwierciedleniem obec
nej cywilizacji, wymaga od rodziców wy
siłku w podejmowaniu zadań towarzy
szenia swojemu dziecku na drodze (wspar
tej własnym przykładem) wzrastania
w kulturę swojego regionu.

Wśród wielu pełnionych przez rodzi

nę funkcji szczególnie ważna jest funkcja
przekazywania dziedzictwa kulturowego.
Rodzina jako pierwsza grupa, w której roz
wija się młody człowiek, udostępnia całe
bogactwo kultury, dokonując jej mody
fikacji, wyboru i selekcji. Stanowi grupę
odniesienia, z którą każda jednostka
świadomie się identyfikuje, od której
przyjmuje poglądy, postawy, obyczaje,
wzory zachowania i postępowania (T

YSZ

KA

1979, 71). W niej dziadkowie byli i są

krzewicielami tradycyjnych wartości i oby
czajów. Stanowią też swoistą „żywą
historię rodziny”, czyli są integralną czę
ścią rodzinnego dziedzictwa kulturowego
(R

U

SEK

1995, 44). Niestety, młodzież zda

je się niedoceniać tych wartości, wpatrzo
na w przyszłość najczęściej ignoruje prze
szłość (K

ORCZAK

1992, 11). Rozdźwięk

międzypokoleniowy nie pomaga pielęgno
waniu tradycji ludowych.

J

ednakże mą

drzy rodzice cieszący się autorytetem
u swojego dziecka, wspierając różne jego
poczynania, mogą stać się przewod
nikami w kształtowaniu zainteresowań
młodego człowieka (K

WIECIŃSKI

1995,

271). Przy niewłaściwym postępowaniu
dorosłych, w postępowaniu młodego czło
wieka pojawi się konformizm manifes
tujący podporządkowanie się narzuco

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

4 2004

197

Materiały z badań

nym z zewnątrz zasadom i autorytetom.
Takie sytuacje można zauważyć, patrząc
np. na subkulturę muzyczną, której war
tość tak często odbiega od wyobrażeń
i oczekiwań dorosłych (L

ASKOWSKA

1999, 1

3

2).

Środowiskiem rówieśniczym mło

dego człowieka jest klasa szkolna lub
grupa działająca poza szkołą. Tworzą ją
koledzy i koleżanki będący w bliższych
lub dalszych kontaktach z jednostką.
Środowisko rówieśnicze może wpływać
na jednostkę pozytywnie lub negatywnie.
Gdy mamy do czynienia z silną osobowo
ścią pozytywną młodego człowieka, to
rodzaj wpływu środowiska na jednostkę
jest zdecydowanie pozytywny.

J

ednakże

gdy jednostka pozytywna posiada słabą
osobowość, rodzaj wpływu na jednostkę
w tym przypadku będzie zależał od tego,
jak silny jest jej związek z rodziną. Specy
ficznym środowiskiem wzrastania mło
dych jest zespół ludzi, w którym realizo
wane są z góry sprecyzowane zaintere
sowania np. muzyczne. Wzajemny wpływ
w tego typu środowisku jest w większo
ści przypadków mobilizujący i twórczy za
razem. Znaczącym elementem oddziały
wania środowiska rówieśniczego jest ran
ga miejscowości oraz pochodzenie ro
dzin, z jakich wywodzi się młodzież.
Środowisko lokalne, w którym dorasta
dziecko, stanowi dla niego niewyczerpal
ne źródło przeżyć i doświadczeń, mate
riałów do obserwacji oraz pole do aktyw
nego działania.

Środki masowego przekazu odgrywa

ją znaczącą rolę w procesie wychowaw-
czym. Pełnią również ważną misję w prze
kazie muzyki i wszelkich treści z nią

związanych. Muzyki nadawanej w radiu,
telewizji i coraz częściej poprzez Internet
słucha najczęściej młodzież. Środki
masowego przekazu nie wykorzystują swo
ich możliwości w zakresie kształtowania
kultury muzycznej u młodych słuchaczy.
Wręcz przeciwnie, prezentują lawinę na
grań muzycznych z dominacją kreacji ła
twych, atrakcyjnych, nie angażujących
wyobraźni i pamięci słuchacza. Dokonu
jąc przeglądu „ramówki programowej”
Polskiego Radia i Telewizji należy stwier
dzić, iż najwięcej czasu w mass mediach
poświęca się na emisję muzyki rozryw
kowej (PR – 68,5%, TV – 71,6%). Wy
przedza ona zdecydowanie pozostałe
rodzaje muzyki w tym: artystyczną (PR –
18,1%, TV – 11,4%), ludową (PR – 5,1%,
TV – 11,2%) oraz inną (PR – 8,

3

%, TV –

5,8%). Bliższa weryfikacja treści audycji
radiowych i programów telewizyjnych
wskazuje na skromny repertuar tytułów
bezpośrednio związanych z muzyką ludo
wą. Polskie Radio proponuje na przy
kład: Czas na folk, Notatnik kulturalny,
Na folkowej scenie, Księga pieśni

, na

tomiast TV: Gala piosenki biesiadnej,
Kalejdoskop regionalny, Tańce polskie,
Ej przeleciał ptaszek – 50 lat Mazowsza

(A

NTENA

… 2001). Znaczącą funkcję w po

wszechnej edukacji muzycznej spełnia
przemysł fonograficzny i wideofoniczny.

Wśród opublikowanych tytułów (pły

ty CD, kasety magnetofonowe i wideo)
rejestracje muzyki ludowej również są naj
skromniejsze. Podobne miejsce w kul
tywowaniu tradycji ludowej pełni Inter
net. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na
dużą popularność wśród rzeszy słuchaczy
i publikatorów medialnych muzyki w stylu

198

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

4 2004

Materiały z badań

folk np. Golec

u

Orkiestra, Brathanki, muzy

ki wyrosłej z tradycji i nawiązującej do folk
loru. Styl folk odnosi się głównie do
piosenek opartych na elementach ludowych
kultur europejskich, afrykańskich i latyno
skich. Piosenki w tym stylu mają zazwyczaj
metryczny akcent na mocnej części taktu,
śpiew wykonywany jest legato (P

ANEK

2000,

111). Teksty piosenek często mają charakter
opowiadający, balladowy.

U

żywane są instru

menty akustyczne.

U

czestnictwo młodzieży w kulturze

W roku akademickim 1999/2000 prze

prowadzono badania ankietowe dotyczące
oceny przez młodzież studiującą swoich
kompetencji muzycznych. Analizując wyni
ki ocen różnych gatunków muzycznych,
zwrócono uwagę na fakt, iż badani określa
ją się jako entuzjaści dwóch spośród po

danych rodzajów muzyki, tj.: muzyki tanecz
nej (42,0%) i filmowej (

3

1,0%). Pozytyw

nie odnoszą się do większości z wy
mienionych, chociaż prym w tych ocenach
przyznali: muzyce popularnej (46,0%),
z tolerancją ankietowani odnieśli się do
muzyki ludowej (25,0%), z niechęcią do
jazzowej (

3

8,5%) i elektronicznej (

3

0,

3

%).

W ten sposób dają wyraz, poprzez subiek
tywną ocenę, swojego stosunku do funkcjo
nujących w obiegu medialnym gatunków
i stylów muzycznych (ryc. 1).

U

zyskane wyniki wskazują, że naj

bliższa współczesnemu młodemu czło
wiekowi jest muzyka: taneczna, filmowa,
popularna i młodzieżowa. Natomiast mu
zyka artystyczna, o wyższych wartoś
ciach, wymagająca od słuchacza pewne
go przygotowania i dojrzałości w od
biorze, tzn.: muzyka symfoniczna, kame

Ryc. 1. Stosunek emocjonalny badanych studentów do różnych gatun
ków muzyki w świetle średniej oceny wyników.
Źródło: Badania ankietowe przeprowadzone wśród studentów kierun
ku pedagogika studiujących na uczelniach województwa śląskiego.

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

4 2004

199

Materiały z badań

ralna, operetkowa, operowa, jest zaledwie
zauważana i percypowana w sposób, deli
katnie mówiąc, umiarkowany. Na margine
sie zainteresowań pozostaje muzyka ludo
wa, elektroniczna i jazzowa.

Instytucje upowszechniające kulturę

pełnią funkcje reprezentanta wartości kul
tury w środowisku, oferując społeczeń
stwu wiele propozycji repertuarowych.
Reprezentantami wartościowej kultury
są: filharmonia, teatr, opera i operetka, do
my kultury. Wśród proponowanego reper
tuaru można odnaleźć różne formy i gatun
ki muzyki artystycznej.

J

ednocześnie na

leży stwierdzić, że niewielka część popula
cji młodzieży uczestniczy w zorganizowa
nych formach prezentowania warto
ściowej muzyki. Słaba frekwencja z jed
nej strony ma podłoże finansowe
(zubożenie społeczeństwa, nowe pokusy
świata), z drugiej strony wpływają na nią
wykształcenie odbiorców muzyki (liceali
ści wykazują większe zainteresowanie
niż uczniowie szkół zawodowych) oraz na
wyki wyniesione z domu (S

U

CHODOLSKI

1969, 22).

J

est faktem, iż sztuka, w tym

muzyka, posiada ogromny wpływ na po
czynania człowieka. Niejednokrotnie
„uczy” odpowiedniej postawy wobec
tego, co dobre i wobec tego, co niskie.
W muzyce tkwi siła wychowawcza, jest
ona również środkiem kształcenia osobo
wości człowieka.

Dokonując oceny częstotliwości

udziału badanych w koncertach muzycz
nych, otrzymano dane skłaniające do
ostrożnych wniosków w zakresie zaintere
sowań młodych ludzi formą kontaktu
z muzyką „na żywo”. Na skali punktowej
od 0 do 10 jedynie koncerty muzyki popu

larnej cieszyły się większą popularnością
wśród respondentów, zbliżając się na
skali do punktu 4 („pamiętam takie spo
tkanie z muzyką i mogę o nim poroz
mawiać”). Na podobne usytuowanie
mogły również liczyć: festiwale, konkur
sy muzyczne i widowiska plenerowe. Po

Tab. 1
Częstotliwość uczestnictwa badanych studentów
kierunku pedagogika w koncertach muzycznych or
ganizowanych przez instytucje kulturalne

Przyjęto skalę 10-punktową, gdzie: 0 – brak zainte
resowania tego typu spotkaniami; 1 – brałem(am)
udział w koncercie jeden raz bardzo dawno temu;
2 – spotkania z muzyką organizowane w okresie po
bytu w szkole podstawowej;

3

– spotkania z muzy

ką organizowane w okresie pobytu w szkole śred
niej; 4 – pamiętam takie spotkanie z muzyką
i mogę o nim porozmawiać; 5 – obecnie biorę
udział przy nadarzającej się okazji; 6 – biorę
udział w tego typu spotkaniu raz w roku; 7 – udaje
mi się brać udział w tego typu spotkaniu raz na pół
roku; 8 – śledzę repertuar koncertów, bywam na naj
ważniejszych; 9 – jestem melomanem, systematycz
nie słucham tego typu koncertów; 10 – jestem miło
śnikiem i pasjonatem muzyki, cały wolny czas po
święcam na uczestniczenie w tego typu imprezach.
Źródło: Badania ankietowe przeprowadzone wśród
studentów kierunku pedagogika studiujących na
uczelniach województwa śląskiego.

200

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

4 2004

Materiały z badań

zostałe rodzaje koncertów (spotkań
z muzyką), tj. spektakle operetkowe i ope
rowe, koncerty symfoniczne były przed
miotem jedynie wspomnień z czasów
szkolnych. Badani nie wykazali zaintere
sowań spektaklami baletowymi. Takie roz
łożenie wyników świadczy o małym zain
teresowaniu młodego pokolenia uczestnic
twem w profesjonalnym ruchu muzycz
nym z jednej strony, z drugiej – wynika
z potrzeby kontaktu wielu osób z muzyką
łatwą, efektowną i atrakcyjną w formie
przekazu i odbioru.

Amatorski ruch muzyczny
a identyfikacja młodych
z najbliższym środowiskiem

Wiele zasług w upowszechnianiu kul

tury należy przypisać nieprofesjonalne
mu ruchowi muzycznemu (chóry, or
kiestry, zespoły instrumentalne, wokalno-
instrumentalne, taneczne). Ruch oparty
na dobrowolności jego członków skupia
osoby, którym bliskie jest pragnienie kul
tywowania rodzimej pieśni i muzyki in
strumentalnej oraz chęć propagowania jej
w środowisku bliższym i dalszym. Nie
wielka część repertuaru poświęcona jest
muzyce ludowej autentycznej lub stylizo
wanej. Dokonując krótkiej charaktery
styki form aktywności muzycznej ruchu
amatorskiego, należy zwrócić uwagę na
specyfikę jego aparatu wykonawczego.

Zespół wokalno-instrumentalny jest

podstawowym rodzajem zespołu w muzy
ce młodzieżowej. W tym przypadku
utwór muzyczny jest wykonywany równo
cześnie na dwóch płaszczyznach – wokal
nej i instrumentalnej. Skład instrumenta
rium jest umowny i podporządkowany

z jednej strony umiejętnościom wykonaw
czym grupy instrumentalistów, z drugiej
– charakterowi wykonywanej muzyki.
Wspólne muzykowanie w zespole dostar
cza jego członkom wielu przeżyć estetycz
nych, pozwala młodemu człowiekowi spo
tkać się z bogatą twórczością. Zespoły
wokalno-instrumentalne wykorzystują mu
zykę ludową, wprowadzając pewne jej
elementy do swojego repertuaru.

Zespół instrumentalny stanowi gru

pa muzyków wykonujących utwory prze
znaczone na różnego rodzaju instrumenty
muzyczne. Wśród tych zespołów można
wyróżnić zespoły o jednolitym składzie in
strumentalnym, np. gitarowy, mandolino
wy, akordeonowy, keyboardowy oraz ze
społy o rozmaitym składzie, gdzie dobór
instrumentów jest celowy bądź wynika
z zainteresowań jego członków.

T

worzone zespoły wokalne, jak rów

nież ich podział i specyfika, podyktowa
ne są rodzajem wchodzących w ich skład
głosów (np. chóry żeńskie, męskie
i mieszane). Ważna w tym podziale jest
liczba głosów tworzących zespół (1-, 2-,

3

- i 4-głosowe). Inna interpretacja uwzglę

dnia środki wykonawcze (zespół wokalny
a cappella, z towarzyszeniem instrumen
tu). W muzyce wokalnej do wykonania
utworu wykorzystywany jest głos ludzki
solo lub w zespole. Śpiew jest pierwszym
i najstarszym instrumentem muzycznym
naszej cywilizacji, jak również najstarszą
i najpopularniejszą formą uprawiania mu
zyki. W naturalny sposób zaspokaja we
wnętrzne potrzeby wyrażania stanów
emocjonalnych i przeżyć człowieka.

Zespoły taneczne nawiązują do

pierwotnej aktywności człowieka, eks

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

4 2004

201

Materiały z badań

presji ruchowej ludzkiego ciała. Taniec
tworzy całość wybranych elementów ru
chowych mających określoną formę i na
zwę. Istnieje kilka technik tańca, wśród
nich należy wymienić: taniec klasyczny
(akademicki), taniec charakterystyczny
(stylizacja tańców ludowych różnych na
rodów), taniec nowoczesny (taniec wyzwo
lony, taniec wyrazisty), taniec postmoder
nistyczny. Celem tańca jest m.in. wyra
bianie sprawności fizycznej i psychicznej,
estetyki ruchu, a szczególnie rozwijanie za
miłowań i umiejętności tanecznych.

Zespoły ludowe (folklorystyczne) kul

tywują sztukę ludową tworzoną i asymilo
waną przez ludzi wyrosłych i żyjących
w kręgu kultury ludowej. Obcowanie
z muzyka ludową daje młodym muzykom
zadowolenie, przeżycie estetyczne i ra
dość wywodzące się z piękna intuicyjne

go, niezafałszowanego pogonią za ar
tystycznymi modami.

Młodzież podejmująca studia (a rek

rutująca się z heterogenicznych środo
wisk) wskazuje na różnorodność swoich
kontaktów ze sztuką, w tym i z muzyką.
Prowadząc badania ankietowe, uzyskano
informacje nt. przygotowania muzyczne
go młodych ludzi, wynikającego bez
pośrednio z ich działalności w amator
skim ruchu muzycznym.

U

zyskane rezultaty wskazują, że ten

typ doświadczeń ma, uczestnicząc aktyw
nie (okres nauki w szkole podstawowej
i średniej) w pracy chóru – 61,1% respon
dentów, zespołu wokalnego – 1

3

,9%, ze

społu tańca towarzyskiego – 12,1%, ze
społu

wokalno-instrumentalnego

–

10,1%, orkiestry – 5,

3

%, oraz zespołu tań

ca ludowego – 4,

3

%.

U

zyskane wyniki

Tab. 2

U

czestnictwo badanych studentów kierunku pedagogika w amatorskim ruchu

muzycznym (członkostwo w wybranym zespole artystycznym) N= 208

*

Ankietowani mogli podać kilka odpowiedzi.

Źródło: Badania ankietowe przeprowadzone wśród studentów kierunku peda
gogika studiujących w wybranych uczelniach województwa śląskiego.

202

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

4 2004

w swoich wartościach procentowych nie
sumują się do 100, gdyż część ankietowa
nych wskazywała na uczestnictwo
w kilku zespołach równocześnie (np.
chór i zespół wokalno-instrumentalny,
chór i zespół wokalny lub zespół tańca
towarzyskiego). Największy procent ak
tywnego udziału badanych w wybranych
rodzajach zespołów artystycznych przy
pada na szkołę podstawową (54,7% wy
powiedzi), niespełna o połowę mniej przy
pada na okres nauki w szkole średniej
(28,1%), jak również na okres nauki póź
niejszej (szkoły pomaturalne, wyższe
szkoły zawodowe, uczelnie wyższe) –
23,0%. Najmniejszą popularnością pod
względem członkostwa w wybranym ze
spole artystycznym studentów kierunku
pedagogika cieszyły się: zespół tańca ludo
wego, orkiestra, zespół wokalno-instru
mentalny, zespół tańca towarzyskiego
oraz zespół wokalny.

Szczegółowa analiza zebranego mate

riału unaoczniła fakt, że największą
grupę badanych stanowili ankietowani,
którzy aktywnie uczestniczyli w pracach
chóru szkolnego. Zaprezentowane dane
wskazują, iż znaczny odsetek osób miało
kontakt z tą formą aktywności muzycznej
już w szkole podstawowej, natomiast
w późniejszym okresie nauki kontakt ten
był znacznie mniejszy.

U

dział w zaję

ciach zespołu wokalnego, zespołu tańca
towarzyskiego, zespołu tańca ludowego,
zespołu wokalno-instrumentalnego i or
kiestry kształtuje się na poziomie warto
ści niskich. W tej ocenie nie pomaga po
ziom i zakres dodatkowego wykształce
nia muzycznego, jakim legitymują się nie
liczni badani.

W najbliższym środowisku ludzi mło

dych coraz słabiej zaznacza się działalność
amatorskiego ruchu artystycznego w for
mie: zespołów muzycznych działających
przy szkołach, kół tanecznych propagują
cych tańce regionalne, organizowania kon
certów, przeglądów zespołów muzycznych,
w tym chórów, kół teatralnych krzewiących
tradycję mowy, konkursów międzyszkol
nych o tematyce z pogranicza historii, kul
tury i sztuki. Ich repertuar tylko w niewiel
kiej części (z wyjątkiem tanecznych ze
społów ludowych) zawiera treści (ludowe
lub regionalne) wspierające kształtowanie
szacunku do tradycji kulturowych przod
ków (K

ISIEL

1999, 151–161).

Podsumowanie

Współczesna rzeczywistość stawia

wyzwanie animatorom kultury, insty
tucjom upowszechniającym kulturę oraz
środkom masowego przekazu w zakresie
pielęgnowania tradycji i zwyczajów oraz
w identyfikacji z najbliższym środowi
skiem. Mając znaczący wpływ na wybór
przez młodych ludzi właściwej muzyki,
powinni właśnie muzykę ludową (auten
tyczną opracowaną i stylizowaną) wy
korzystać jako ważny element sztuki
regionalnej w pozaszkolnej edukacji
muzycznej młodych. Należy podkreślić,
iż w dalszym ciągu w procesie wrastania
w kulturę regionu niezaprzeczalną rolę
pełni rodzina.

Ważnym elementem edukacji regio

nalnej kształtującej poczucie zakorze
nienia w środowisku jest uświadomienie
młodym ludziom wartości kultury jako
twórczości muzycznej wynikającej z uz
dolnień, zamiłowań i zainteresowań mu

Materiały z badań

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

4 2004

203

A

NGIEL

J

., R

EPSCH

E., 1999, Edukacja

regionalna – dziedzictwo kulturowe w re
gionie. Program autorski

, Wyd. Polska Sek

cja CIOFF, Warszawa.

„A

NTENA

. Pismo widzów i słuchaczy” 2001,

nr 16 i 17.

D

ANEL

-B

OBRZYK

H. (red.), 1999, Muzyka w edu

kacji i wychowaniu

, Wyd.

U

Ś, Katowice.

D

YMARA

B. (red.), 2000, Dziecko w świecie

muzyki

, Impuls, Kraków.

K

ATARYŃCZ

U

K

-M

ANIA

L., K

ARCZ

J

. (red.),

2002, Edukacja artystyczna wobec prze
mian społeczno-oświatowych

, Wyd.

U

Z,

Zielona Góra.

K

ISIEL

M., 1999, Rola muzyki i poszczegól

nych jej form aktywności w realizacji zało
żeń edukacji regionalnej na poziomie kształ
cenia wczesnoszkolnego

, [w:] Edukacja

regionalna. Z historii, teorii i praktyki

, red.

Maria T. Michalewska, Impuls, Kraków.

K

ISIEL

M., 2002, Elementy sztuki regionalnej

w edukacji szkolnej a poczucie zako
rzenienia w środowisku

, [w:] Muzyka w na

uczaniu zintegrowanym

, red. E. Zwolińska,

Wyd. AB, Bydgoszcz.

K

ISIEL

M., 200

3

, Media w edukacji muzycznej

uczniów szkoły ogólnokształcącej

, Wyd.

GWSP i KAH, Mysłowice.

K

ORCZAK

J

., 1992,

J

ak kochać dziecko

, War

szawska Agencja Wydawnicza, Warszawa.

K

WIECIŃSKI

Z., 1995, Socjologia edukacji,

Wyd.

U

niwersytetu w Białymstoku „Trans

Humana” i Wszechnica, Mazurska Olecko.

L

ASKOWSKA

H., 1999, Muzyka młodzieżowa

w środowisku społecznym ludzi młodych

,

Wyd.

U

czelniane WSP, Bydgoszcz.

P

ANEK

W., 2000, Encyklopedia muzyki rozryw

kowej

, Świat Książki, Warszawa.

P

ODSTAWA

programowa kształcenia ogólnego

dla szkół podstawowych i gimnazjum

, MEN,

Warszawa 1999.

P

RZEREMBSKA

V. (red.), 2002, Problemy współ

czesnej edukacji muzycznej

, Wyd.

U

Ł, Łódź.

P

RZYCHODZIŃSKA

M., 1989, Wychowanie

muzyczne. Idee, treści, kierunki rozwoju

,

WSiP, Warszawa.

P

YTLAK

A., Muzyka a wychowanie, 1993,

[w:] Encyklopedia pedagogiczna, red.
W. Pomykało, Wyd. Fundacja Innowacja,
Warszawa.

R

OGALSKI

E., 1992, Muzyka w pozaszkol

nej edukacji estetycznej

, Wyd. WSP, Byd

goszcz.

R

OGALSKI

E. (red.), 1997, Profil kształce

nia nauczycieli muzyki dla potrzeb
szkoły ogólnokształcącej

, Wyd. WSP,

Bydgoszcz.

R

U

SEK

H., 1995, Rola kobiety w procesie trans

misji kultury regionalnej

, [w:] Kultura ludo

wa na pograniczu

, red. D. Kadłubiec,

Katowice.

U

CHYŁA

-Z

ROSKI

J

., 1999, Promuzyczne zacho

wania młodzieży w okresie dorastania i ich
uwarunkowania

, Wyd.

U

Ś, Katowice.

S

AWICKI

M., 1997, Dziedzictwo kulturowe

w regionie. Koncepcja edukacji regionalnej.
Załącznik do zarządzenia MEN nr 8 z dn.
15.05.1997

, Warszawa.

S

IMONIDES

D., 1989, Folklor Górnego Śląska,

Katowice.

S

U

CHODOLSKI

B., 1969, O sztuce i wychowa

niu estetycznym

, PZWS, Warszawa.

S

U

CHODOLSKI

B., 1983, Wychowanie i strate

gie życia

, WSiP, Warszawa.

T

YSZKA

Z., 1979, Socjologia rodziny, War

szawa.

Materiały z badań

zycznych jednostki. One to umiejętnie
wprowadzone, są w stanie obudzić w mło
dym człowieku chęć popularyzowania
własnej muzyki i realizowania się w róż
nych formach aktywności, kultywowania
tradycji regionu, ale również tworzenia no
wych treści i interesujących kreacji.