Rozwoj i zarzadzanie strukturami klastrowymi w regionie

Kup książkę

Jan Kaźmierski–Katedra Logistyki, Wydział Zarządzania, Uniwersytet Łódzki

90-237 Łódź, ul. Jana Matejki 22/26

kazjan@tlen�pl

RECENZENT

Ryszard Brol

REDAKTORWYDAWNICTWA

Małgorzata Szymańska

SKŁAD I ŁAMANIE

ESUS – Agnieszka Buszewska

PROJEKTOKŁADKI

Barbara Grzejszczak

Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

WydanieI�6086/2012

ISBN(wersja drukowana) 978-83-7525-797-7

ISBN (ebook) 978-83-7969-223-1

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

90-131 Łódź, ul. Lindleya 8

www�wydawnictwo�uni�lodz�pl

e-mail:ksiegarnia@uni�lodz�pl

tel�(42)6655863,faks(42)6655862

Kup książkę

Spis treści

Wykaz stosowanych skrótów��

Wstęp��

Rozdział I. Struktury klastrowe – źródła powstawania i zasady funkcjonowania��

1� Wprowadzenie��

2� Genezakoncepcjistrukturtypuklastrowego��

3� Pojęcieicechystrukturklastrowych��

3�1� Klaster��

3�2� Inicjatywaklastrowa��

3�3� Koordynator/animatorklastra��

4� Klasterjakoformastrukturysieciowej��

5�

Uwarunkowaniaimechanizmpowstawaniaklastrów

��

6�

Kooperencjawklastrach

��

7� Typologiamodeliklastrów��

8� Atutyisłabościstrukturklastrowych��

9� Doświadczeniawzakresierozwojustrukturklastrowych��

9�1� RozwójklastrówwkrajachUniiEuropejskiejiwinnychpaństwach��

9�2� RozwójklastrówwPolsce��

10� Podsumowanie��

Rozdział II. Regionalne aspekty rozwoju struktur klastrowych��

1� Wprowadzenie��

2� Pojęcieregionuirozwojuregionalnego��

3� Czynnikirozwojuregionalnego��

3�1� Rozwójregionalnyakoncepcjapotrójnejheliksy��

4� Konkurencyjnośćitworzenieprzewagkonkurencyjnychregionu��

5� Systemlogistycznyregionuopartynakoncepcjiklastrów��

6� Konkurencyjnośćregionuaklastry��

7� Klastryjakopotencjałrozwojowyregionu��

8� Politykarozwojuopartanaklastrachijejmodele��

9� Wspieranierozwojuklastrówwświetlebadańidokumentówrządowych��

10� Rolasektorapublicznego��

11� Rozwójklastrówaspecjalnestrefyekonomiczne��

12� Podsumowanie��

Rozdział III. Specyfika rozwoju struktur klastrowych��

1� Wprowadzenie��

2� Rozwójstrukturyklastrowej��

2�1� Podejścieopartenakrzywejcyklużycia��

2�2� Podejścieopartenapięciofazowymrozwojuinicjatywyklastrowej��

100

102

105

112

120

125

129

134

139

140

141

145

Kup książkę

2�2�1� Fazaanalizy��

2�2�2� Fazamobilizacji��

2�2�3� Fazaformułowaniastrategii��

2�2�4� Fazawdrożenia��

2�2�5� Fazaewaluacji��

3� Funkcjakoordynatora/animatoraimodelefunkcjonowaniaklastrów��

4� Formaorganizacyjno-prawnafunkcjonowaniaklastrów��

5� Finansowanierozwojustrukturklastrowych��

6� Instytucjeotoczeniabiznesuwrozwojustrukturklastrowych��

7� Podsumowanie��

Rozdział IV. Metody badań i ewaluacji struktur klastrowych��

1� Wprowadzenie��

2� Istotairolaewaluacjiwmetodycebadań��

3� Ewaluacjaklastrów��

4� Metodyitechnikistosowanewewaluacjistrukturklastrowych��

4�1� Badaniaklastrówwujęciumikroorganizacyjnym��

4�2� Badaniaklastrówwujęciumezoorganizacyjnym��

4�3� Badaniaklastrówwujęciumieszanym��

5� Benchmarkingjakometodabadawczaklastrów��

5�1� Definiowaniebenchmarkingu��

5�2� Rolabenchmarkinguklastrów��

5�3� Etapyizasadyprocesubenchmarkingu��

6� Podsumowanie��

Rozdział V. Analiza klastrów potencjalnych w regionie łódzkim��

1� Wprowadzenie��

2� Uwarunkowaniaiczynnikirozwojoweklastrówwregioniełódzkim��

3� Specjalizacjaregionalnaaprofilpotencjalnychklastrów��

4� Analizakoncentracjibranżowejwukładziepodregionów��

5� Potencjalneklastrywgospodarceregionułódzkiego��

5�1� Klastrywsektorzeprzemysłu��

5�2� Klastrywsektorzeusługrynkowych��

5�3� Klastrysektorzeusługnierynkowych��

6� Podsumowanie��

Rozdział VI. Identyfikacja i problemy rozwoju struktur klastrowych w regionie łódzkim��

1� Wprowadzenie��

2� Metodyizakresbadań��

3� Identyfikacjaklastrówistniejącychwregioniełódzkim��

4� Analizawynikówbadańkwestionariuszowych��

4�1� Badaniawgrupieczłonkówklastrów��

4�2� Badaniawgrupieprzedstawicielisamorządów��

4�3� BadaniawŁódzkiejSpecjalnejStrefieEkonomicznej��

5� Opinieekspertówikadrymenedżerskiejnatematuwarunkowańrozwojustrukturklastro-

wych��

6� Benchmarkingrozwojuklastrówwregioniełódzkim��

7� Podsumowanie��

146

149

151

153

155

159

165

176

183

187

189

193

194

204

206

210

211

212

215

219

220

226

231

236

237

248

256

260

263

264

268

273

292

300

305

323

331

Kup książkę

Rozdział VII. Wnioski, rekomendacje i modele usprawniające rozwój i zarządzanie

strukturami klastrowymi��

1� Wprowadzenie��

2� Możliwościrozwojuklastrówpotencjalnych��

3� Stanrozwojuklastrówistniejących��

4� Barieryiograniczeniarozwojoweklastrów��

4�1� Barieryzwiązanezfinansowaniem��

4�2� Barieranieznajomościkoncepcjiklastróworazkorzyściznimizwiązanych��

4�3� Barierabrakuwspółpracyklastrówzadministracjąpubliczną��

5� Systemwspieraniaklastrówwregionie��

6� Rolakoordynatoraklastra,jegokompetencjeirelacjezotoczeniem��

7� Specjalnestrefyekonomicznearozwójklastrów��

8� Rekomendacjeipostulatyzmian��

9� Modeleusprawniająceprocesyzarządzaniarozwojemklastrów��

9�1� Ogólnezałożeniakonstrukcjimodelipolitykiklastrowej��

9�2� Koncepcjamodelumechanizmuhierarchizacjiklastrów��

9�3� Koncepcjamodeluwspieraniaklastrówzdochodówpodmiotówzarządzającychspe-

cjalnychstrefekonomicznych

��

9�4� Koncepcjamodelu–specjalnestrefyekonomicznewrolikoordynatorapolitykikla-

strowej��

10� Podsumowanie��

Zakończenie��

Bibliografia ��

Spis rysunków, wykresów, tabel��

Załączniki ��

Od Redakcji��

337

338

339

341

343

344

345

346

348

350

353

361

362

365

366

369

371

391

409

412

437

Kup książkę

Wykaz stosowanych skrótów

B+R –działalnośćbadawczo-rozwojowa

BIN –SiećInformacjidlaBiznesu

BPO –centrazapleczabiznesowego(Business Process Offshoring)

CBP –politykarozwojuopartanaklastrach

ECA –EuropejskieStowarzyszenieKlastrów

IBnGR –InstytutBadańnadGospodarkąRynkową

ICT –technologieinformacyjno-komunikacyjne(teleinformatyka)

IOB –instytucjeotoczeniabiznesu

IRC –OśrodkiPrzekazuInnowacji

KPK –KrajowyPunktKontaktowy

KPO – centrazaawansowanychusługzzakresuanaliziekspertyz(Knowledge

Process Outsourcing)�

KSFP –KrajoweStowarzyszenieFunduszyPoręczeniowych

KSRR –KrajowaStrategiaRozwojuRegionalnego

KSU –KrajowySystemUsług

ŁSSE –ŁódzkaSpecjalnaStrefaEkonomiczna

MŚP –małeiśrednieprzedsiębiorstwa

NSRR –NarodowaStrategiaRozwojuRegionalnego

NUTS –KlasyfikacjaJednostekTerytorialnychdoCelówStatystycznych

OECD–OrganizacjaWspółpracyGospodarczejiRozwoju

PARP –PolskaAgencjaRozwojuPrzedsiębiorczości

PKD –PolskaKlasyfikacjaDziałalności

POIG –ProgramOperacyjnyInnowacyjnaGospodarka

PSFP –PolskieStowarzyszenieFunduszyPożyczkowych

RPO –RegionalnyProgramOperacyjny

SSE –specjalnestrefyekonomiczne

STRATEGOR –WielkopolskieCentrumEkspertyzFinansowych

WDB –wartośćdodanabrutto

ZPORR–ZintegrowanyProgramOperacyjnyRozwojuRegionalnego

Kup książkę

Wstęp

Analizując doświadczenia najbardziej rozwiniętych regionów na świecie,

możnadostrzeckształtowaniesięwichramachspecyficznychstrukturspołeczno-

-gospodarczychokreślanychjakoklastryczygrona,którewdecydującymstopniu

mogąsięprzyczyniaćdopodnoszeniaregionalnejkonkurencyjnościiwkonse-

kwencjiwysokiejdynamikiwzrostu�

Klastrysąfenomenemglobalnym,tzn�występująnietylkowkrajachwyso-

korozwiniętych�Funkcjonowaniestrukturklastrowychzostałozaobserwowane

wwielukrajachświata�Klastrypowstająwłaściwiewewszystkichsektorachgo-

spodarki�Ichobecnośćnieograniczasiętylkodosektorówprzemysłuprzetwór-

czego�Występująrówniedobrzewusługach,wsektorachwysokichtechnologii,

jakisektorachtradycyjnych�Charakteryzująsiętakżeróżnympoziomeminno-

wacyjnościizaawansowaniatechnologicznego,atymsamymróżnymiperspek-

tywamiorazstrategiamirozwoju�

Jednakżezjawiskoklastraniejestdostatecznierozpoznane�Istniejepoważna

lukawwiedzycodoskutkówiefektówklastrów�Upłynęłobowiemzbytmało

czasu,abymożliwabyładługofalowaocenapolitykiklastrów,zarównotejwwy-

daniumiędzynarodowej,jakitejregionalnejilokalnej�

WPolscewostatnichlatachdynamicznierośniezainteresowanieklastrami�

Powstająróżnegorodzajuinicjatywy,którychcelemjestrozwójsilnychikon-

kurencyjnychspecjalizacjigospodarczych,któremogąstaćsięwkonsekwencji

motoremrozwojugospodarkidanegoregionu�Oczywistyjestichzwiązekzpo-

ziomemrozwojuorazkonkurencyjnościądanegoregionu�Ztegoteżwzględu,

klastrytraktowanesąjakozjawisko ocharakterze regionalnym�

Rozpatrując istotę klastrów, przyjąć można klasyczną definicję Michaela

Portera,wedługktóregoklastry/grona(clusters),„[…]sątogeograficznesku-

piskawzajemniepowiązanychfirm,wyspecjalizowanychdostawców,jednostek

świadczącychusługi,firmdziałającychwpokrewnychsektorachizwiązanych

znimiinstytucjiwposzczególnychdziedzinach,konkurującychmiędzysobą,

ale także współpracujących, W tej koncepcji istotną rolę odgrywa osadzenie

działańgospodarczychwtrwającychstosunkachspołecznych,mającychcha-

raktersieci”�

Kluczowedlafenomenuklastrajestuwzględnienieroliiinterakcjipomiędzy

takimi czynnikami, jak koncentracja przestrzenna powiązana z bliskością pod-

miotów, systemowy charakter (rozbudowana sieć formalnych i nieformalnych

powiązań),jednoczesnekonkurowanieikooperowanie(co-opetition)�

Kup książkę

Opróczpowyższychzagadnień,zfenomenemklastrawiążesięteższeregin-

nychczynnikówotrudnymdouchwyceniawymiarze�Należałobytuwymienićta-

kiecechy,jakwieloletnieczynawetwielowiekowetradycjeokreślonejdziałalno-

ściwdanejlokalizacji(ang�path dependency),„zagnieżdżenie”wregionie(local

embeddedness),atrakcyjnyrynekwyspecjalizowanejsiłyroboczej,występowanie

iefektywnadyfuzjawiedzyukrytej(tacit knowledge)czyznaczącepokładykapi-

tałuspołecznego(zaufanie,efektywnawspółpracawukładziepotrójnejhelisy–tj�

międzyprzedsiębiorcami,sektoremB+Rorazwładzamisamorządowymi)�

Klasterstanowizatemodmianę sieci występującej w określonej lokaliza-

cji geograficznej,wktórejbliskiesąsiedztwofirmiinstytucjizapewniaistnienie

pewnegorodzajuwspólnotyorazzwiększaczęstotliwośćiznaczenieinterakcji�

Posiadazatemszerszycharakterniżsektoridziękitemuwskazujepowiązania,

komplementarność oraz przepływy technologii, umiejętności i informacji, któ-

reprzekraczajągranicefirmisektorów�Koncepcjatazostaławypracowanana

gruncienowegosieciowegopodejściadozagadnieńocharakterzespołeczno-go-

spodarczym�W ramach tego podejścia wskazuje się na sieciowy charakter in-

nowacyjnychsektorówgospodarki,wramachktórychwartośćdodanatworzona

jest przez wykorzystanie efektów synergicznych dwóch podsystemów, tj� sieci

przedsiębiorstworazsektoranaukowo-badawczego,przypoparciuwładzsamo-

rządowych�Zwracasiętakżeuwagęnarelacjenieformalnezachodzącepomię-

dzyfirmamiipracownikamipodmiotówfunkcjonującychwobrębieklastra,które

przyczyniająsiędomultilateralnejtransformacjiwiedzyiknow-how�

Ważnym czynnikiem z punktu widzenia badania rozwoju struktur klastro-

wychjestrozróżnieniepojęciaklastraorazinicjatywy klastrowej�Inicjatywy

klastrowe – z reguły w postaci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanej – to

grupaaktorówlokalnychdążącadozainicjowaniafunkcjonowaniadanegoklastra

bądźrozwiązaniajegoistotnychproblemów�Powoływanesąwcelustymulowa-

niarozwojudanegoklastra�Sąformąorganizacji,czyteżsamoorganizacjidanego

skupiskafirmiinstytucji,którasłużyzdefiniowaniuwspólnychproblemówice-

lóworazkonkretnychprzedsięwzięćidziałańnarzeczrozwojudanegoklastra�

Inicjatywyteprzyczyniająsiętakżedorozwijaniakomunikacjiiwspółpracy;nie

są jednak przedsięwzięciami stricte gospodarczymi

�

Jeśli inicjatywy klastrowe

otrzymująwsparciepubliczne,tocelemtakiegozabiegujestprzedewszystkim

stymulowaniepowiązańiinterakcjiorazbudowakapitałuspołecznego,niezaśfi-

zycznetworzenieklastrautożsamianegozdanązinstytucjonalizowanąinicjatywą�

Zainteresowanie klastrami wynika z zaakceptowania poglądu, że klaster

jestformąorganizacjidziałalnościgospodarczejowysokimpotencjaleinnowa-

cyjnym,atymsamymodgrywakluczowąrolęwkreowaniukonkurencyjności

i rozwoju społeczno-gospodarczego�Badaniaempirycznewskazują,żepodmio-

tyulokowanewefektywniefunkcjonującymklastrzecharakteryzujewiększawy-

dajnośćorazwyższystopieńinnowacyjności�Przekładasiętotymsamymnaich

wyższypotencjałkonkurencyjny�Tekorzyściwpowiązaniuzwystępowaniem

Kup książkę

pozytywnych korzyści zewnętrznych (czyli takich, które nie mogą zostać za-

właszczoneprzezindywidualnepodmioty)powodują,żeklastrymogąstawaćsię

motoramirozwojuregionalnego�

Ztegoteżwzględuklastrystałysięobiektemzainteresowaniawładzpublicz-

nychróżnegoszczebla�M�Porterjużw1990rokuuznałklastryzaźródłobudo-

wania przewagi konkurencyjnej poszczególnych narodów� Stwierdzenie to jest

podzielaneobecnieprzezrosnącegronoekspertów,aanalizagospodarkiregional-

nejpodkątemwystępowaniaklastrówidążeniedowspieraniaichrozwojustała

sięwostatnimokresieswoistymparadygmatemwspółczesnejpolitykirozwoju

regionalnego�Stanowizarazemważnyczłonregionalnegosystemuinnowacyjne-

go�Bliska,efektywna,opartanawzajemnychkorzyściachwspółpracazbiznesem

pomagasamorządombudowaćichkonkurencyjność,kreowaćwartośćdodanądla

mieszkańców,przedsiębiorcówiinwestorów�

Idea,azwłaszczapraktykaklasteringułączywsobieconajmniejkilkaważ-

nychwartości�Popierwsze,sprzyjarozwojowigospodarczemu,regulujączasa-

dy konkurencji i kooperacji pomiędzy podmiotami gospodarczymi� Po drugie,

dziękiklastromrozwijająsięcałeregiony,arozwójtenmacharaktersynergicz-

ny�Opróczfirm,wklasteringuuczestnicząrównieżuczelniewyższeiinstytuty

naukowe,atakżewładzesamorządowe�Dziękitemumożnawsposóboptymal-

nywykorzystaćpotencjałgospodarczy,intelektualnyiorganizacyjnydrzemiący

w określonych zbiorowościach terytorialnych� Po trzecie wreszcie, klastry są

swoistąodpowiedziąnaprocesyglobalizacyjne�Wmyślideiglobalizacji,która

wyrażasięsformułowaniem:„myślećglobalnie,aledziałaćlokalnie”,towłaśnie

inicjatywyklastrowesąalternatywądlacoraztobardziejanonimowychmiędzy-

narodowychkorporacjigospodarczych�

Rozpatrywaniegospodarkiregionalnejzperspektywyklastrówskupiasięna

powstającychpowiązaniachpomiędzyprzedsiębiorstwami,branżami,sektorami

orazrelacjachpomiędzyfirmamiiinstytucjamiotoczenia�Wramachkoncepcji

rozwojuklastrów,przedsiębiorstwaibranżepostrzeganesąjakoelementywięk-

szegosystemu,aniejakowyizolowanepodmioty�

Tonowoczesnepodejścieimplikujeoczekiwaniapodadresempolitykiregio-

nalnejilokalnej,którapowinnabyćobecnienastawionanazwiększaniekonku-

rencyjnościregionówpoprzezidentyfikacjęnajbardziejkonkurencyjnychwskali

międzynarodowejklastrówikształtowaniewarunkówsprzyjającychichrozwojo-

wi�Możnaprzyjąć,żepolitykaklastrowabędziestawałasięwysoceefektywnąfor-

mąrozwojuregionalnego�Uznanieznaczeniaklastrówdlarozwojugospodarczego

regionówprowadziwkonsekwencjidodocenieniapotrzebydostosowaniapolityki

regionalnejilokalnejdopromowaniategotypuformaktywnościiprojektowania

efektywnychinstrumentówwspieraniaprocesówrozwojustrukturklastrowych�

Takrozumianapolitykawspieraniarozwojupowiązańtypuklastrowegosta-

nowinarzędziepoprawykonkurencyjnościprzedsiębiorstwlokalnych�Stymuluje

bowiemprzedsiębiorczość,czyliaktywność,narzeczcorazlepszegopoznania

Kup książkę

możliwości i szans płynących z otoczenia� Ułatwia także usuwanie zagrożeń

ipokonywanietrudnościdziękikooperacjipodmiotówwewnątrzklastra�Klaster

zatem,jakozalążekwspółpracylokalnychfirm,służyuzyskaniuprzewagikonku-

rencyjnejwdługimokresie�Warunkiemjestjednakustanowienienowoczesnego

systemu wspierania rozwoju tworzących się struktur klastrowych�

Badającprocesyzarządzaniawomawianymobszarzepojęciowymnależyza-

uważyć,żeklastrysąwzasadziestrukturami„luźnymi”,mającymicharakterbar-

dziejstowarzyszeniowy,gdzieczynnikwzajemnegozaufaniairozwojudobrych

więziwspółpracyzastępujesformalizowanyukładzależnościtypowydlaprzed-

siębiorstwaczyurzędu�Równieżdziałaniapodejmowaneworganizacjachklastro-

wychczęstoniesąsformalizowane�Każdyprojektklastrowymusimiećcharakter

indywidualny(choćbyzewzględunaodmiennośćprzedmiotudziałaniaorazzróż-

nicowanieśrodowiska,wktórymjestpodejmowanainicjatywaklastrowa)�

Traktowaniezatemstrukturklastrowychwsposóbtypowydlapodmiotów

gospodarczychnieznajdujepełnegomerytorycznegouzasadnienia�Zdrugiejjed-

nakstrony,formyorganizacyjne,takważnezgospodarczegopunktuwidzenia,nie

powinnybyćpozostawionewyłącznieprawomrynku�Interesgospodarkikraju

czyteżinteresdanegoregionuwymagają,abyprocesywspieraniarozwojuifunk-

cjonowaniastrukturklastrowychbyływłaściwiekoordynowane�Dyskusyjnym

pozostaje, kto i w jakim zakresie powinien być kreatorem takich działań oraz

jakiepowinienposiadaćkompetencje�Nie powinny to jednak być formy koor-

dynacji typowe dla struktur sformalizowanych�

Rozwójklastrówjestprocesemzłożonymibardzozróżnicowanym�Można

zcałąpewnościąstwierdzić,żeniemadwóchidentycznychklastrów,któreroz-

wijałybysięwtakisamsposób�Zróżnicowanesątakżeinicjatywyklastroweipo-

dejmowaneprzezniedziałania–wpływnatomazarównopotencjałklastra,jak

iskładpodmiotóworazliderówtworzącychdanąinicjatywę�Mimoiżwliteratu-

rzeopisanoliczneprzypadkidobrychpraktyk,niewypracowanojednakdotąduni-

wersalnegomodeluwtymzakresie�Odnosisiętowpełnidogospodarkipolskiej,

gdziepolitykaklastrowawdrażanajestwsposóbbezkrytycznyprzezinstytucje

państwowe�Jestonaniedostosowanadorealiównaszejgospodarki,donaszych

warunkówspołeczno-gospodarczych,aprzeztomałoefektywna�Wskazujetona

istnienie poważnej luki poznawczej w odniesieniu do problematyki rozwoju

i zarządzania w strukturach typu klastrowego w Polsce�

Celepostawionewniniejszejrozprawiemajądwojakicharakter:poznawczy

orazpraktyczny–bazującynaprzeprowadzonychbadaniachempirycznych�

Cele poznawczekoncentrująsięnadokonaniuwieloaspektowegoprzeglądu

stanuaktualnejwiedzydotyczącejrozwojuizarządzaniawstrukturachklastro-

wych,metodykiichbadaniaiewaluacji,zjednoczesnąpróbąwłasnegoustosunko-

waniasiędoważniejszychkwestii�Rozważaniawtychobszarachwpisanezostały

wszerokikontekstproblemówrozwojuregionalnegoorazpolitykirealizowanej

przezsektorpubliczny�Dotyczytonastępującychobszarówtematycznych:

Kup książkę

•

źródełimechanizmówpowstawaniaklastrówikoncepcjipokrewnych,ich

typologii,orazatutówisłabościstrukturklastrowych;

•

regionalnych aspektów rozwoju struktur klastrowych, na co składają się

wielowątkoweodniesieniadotakichkategorii,jakrozwójikonkurencyjnośćre-

gionalna,politykawspieraniaklastrówwinteresieregionu,związekrozwojukla-

strówzespecjalnymistrefamiekonomicznymi;

•

specyfikirozwojustrukturklastrowych;wtymwszczególnościetapowo-

ściiuwarunkowańrozwojowychinicjatywklastrowych,instytucjikoordynatora,

problemówfinansowaniaklastróworazinstytucjiotoczeniabiznesu;

•

metodykiewaluacjistrukturklastrowych,nacoskładasięprzeglądmetod

itechnikewaluacyjnychpotencjalnieprzydatnych(koordynatorom,władzomsa-

morządowym)wprocesiebadaniaiocenyrozwojuklastrów;

•

wykorzystaniabenchmarkingujakometodypozycjonowaniabadanegore-

gionuw stosunku do innychregionówkraju– zpunktuwidzeniakluczowych

czynnikówrozwojuklastrów�

Świadomośćszczególnejdynamikiorazwielopłaszczyznowościuwarunko-

wańzwiązanychztworzeniem,anastępniefunkcjonowaniemklastrów,pozwoliła

naopisanieszerokiegospektrumproblemówskładającychsięnaprzeprowadzone

badaniaempiryczne�Zdefiniowanowtensposóbpodstawowe cele praktyczne

badania,zmierzającedotego,abynapodstawieanalizregionalnychwypracować

wnioskiirekomendacjedotyczącemechanizmówrozwojuizarządzaniawstruk-

turachklastrowychwPolsce�Realizacjatychcelówrozpisanazostaławpostaci

następującychcząstkowychzadańbadawczych:

1�Przeprowadzenie analizy klastrów potencjalnych w regionie łódzkim�

Mówiąc o klastrach potencjalnych, należy zaznaczyć, że chodzi o określenie

branżgospodarki,wktórychistniejeodpowiedniodużakoncentracjadziałalności,

potencjałmogącystanowićwprzyszłościpodstawędorozwinięciasięklastrów,

coniejestrównoznacznezklastramiistniejącymi�

2�Badania pod kątem identyfikacji i oceny stopnia rozwoju istniejących

obecniewregioniełódzkiminicjatywklastrowychorazokreślenieuwarunkowań

związanychzichrozwojem(barieryiograniczeniarozwojowe,problemyfinan-

sowania,systemwspierania,rolaikompetencjekoordynatora,współpracazad-

ministracjąpubliczną)�

3�Przeprowadzenieanalizybenchmarkinguklastrów,czylipozycjonowania

badanegoregionuwstosunkudoinnychregionówkraju–zpunktuwidzeniaklu-

czowychczynnikówrozwojuklastrów�

4�Opracowaniewnioskówirekomendacji,jakrównieżmodeliusprawniają-

cychprocesyzarządzaniarozwojemstrukturklastrowych,odnoszącjedodwóch

płaszczyzn(wymiarów):

•

ujęciawskaliregionu,napodstawiewynikówbadańempirycznychprze-

prowadzonychwregioniełódzkim;

•

ujęciawwymiarzestrategicznym,jakopróbacałościowegospojrzeniana

problemrozwojuklastrówikształtowaniapolitykiichrozwojuwPolsce�

Kup książkę

Wzwiązkuztakzdefiniowanymipodstawowymicelamipraktycznymi,do-

precyzowanoiposzerzonotecelepoprzezsformułowaniewiązki kilku kluczo-

wych pytań,amianowicie:

•

Jakijeststan,stopieńdojrzałościimożliwościrozwojuklastrówfunkcjo-

nującychwbadanymregionie?

•

Jakiesągłównebarieryorazograniczeniazwiązanezfunkcjonowaniem

irozwojemklastrówwregioniełódzkim?

•

Wjakisposób(przyzastosowaniujakichinstrumentów)należywspierać

funkcjonowanieklastrów,abyzwiększaćichudziałwrozwojuipodnoszeniukon-

kurencyjnościregionu?

•

Jaka powinna być rola koordynatora klastra, jego kompetencje i relacje

zotoczeniem?

•

Jakajestibyćpowinnarolawładzpublicznychwodniesieniudopowsta-

jącychifunkcjonującychjużstrukturklastrowychinaczympowinnypolegać

działaniawspierającezestronytychwładz?

•

Wjakimzakresieistnienieikoncepcjaprzekształceńspecjalnychstrefeko-

nomicznychwpisujesięwproblemrozwojustrukturklastrowych?

•

Naczympowinnopolegaćstrategicznepodejściedoplanowaniadziałań

ipoprawyprocesuzarządzaniaklastramiwregionie?

•

Czybenchmarkingklastrów,jakometodaanalizyporównawczej,możezna-

leźćpraktycznezastosowanieprzypozycjonowaniusytuacjiwdanymregionie?

•

JakiecelepowinnystaćprzedpolitykaklastrowąwPolsceorazjakiesą

determinantyichrozwojuwnajbliższychlatach?

Podejmującpróbęodpowiedzinatakokreślonepytaniabadawcze,postawio-

nonastępującąhipotezę główną:

Klastry i inicjatywy klastrowe stanowią ważny potencjał i skuteczny instru-

ment rozwoju regionu, który przyczynia się zdecydowanie do podnoszenia pozio-

mu jego konkurencyjności. Rozwój struktur klastrowych generuje szereg korzyści

– zarówno dla regionu, jak i firm w nim zlokalizowanch.

Obokhipotezygłównej,sformułowanosiedemhipotezszczegółowych,które

odnosząsięzarównodozaprezentowanejwczęściteoretycznejteoriiklastrów,

jaki(anawetprzedewszystkim)doczęściempirycznejrozprawy�

Hipoteza 1.

Różnorodne przesłanki oraz czynniki rozwoju struktur klastrowych prezentowa-

ne w teorii klastrów (zarówno polskiej, jak i zagranicznej) pozwalają na stwierdze-

nie, że nie ma jednoznacznego konsensusu co do powodów objaśniających przyczy-

ny i mechanizm powstawania klastrów. Sądzić należy, że dominującymi czynnikami

warunkującymi sukces i rozwój danej struktury klastrowej są: korzystne warunki

lokalizacyjne (bliskość współpracujących podmiotów), relacje z otoczeniem oraz

wzajemne zaufanie partnerów. Jakość relacji między partnerami winna być tu po-

strzegana jako istotna cecha dobrego porozumienia sieciowego.

Kup książkę

Hipoteza 2.

Podstawowym warunkiem wytyczenia pożądanych kierunków rozwoju kla-

strów w danym regionie jest wcześniejsze dokonanie diagnozy obszarów koncen-

tracji branżowej przemysłu i usług oraz określenie na tej podstawie aktualnego

profilu gospodarczego regionu. Profil potencjalnych klastrów musi bowiem odpo-

wiadać strukturze branżowej i przestrzennej regionu. Dopiero dokonanie takiej

diagnozy daje możliwość wskazania przyszłościowych kierunków polityki w za-

kresie tworzenia nowych klastrów.

Hipoteza 3.

W procesach powstawania i rozwoju klastrów w układach regionalnych klu-

czową rolę odgrywa administracja publiczna (samorządy) szczebla lokalnego

i regionalnego. Jej rola w tym zakresie powinna polegać głównie na inicjowaniu

i kreowaniu rozwoju powiązań klastrowych, działaniach związanych z finansowa-

niem ich rozwoju oraz budowaniem właściwych relacji z uczestnikami klastra.

W praktyce zaangażowanie samorządów w problemy rozwoju klastrów jest niewy-

starczające i brak jest skoordynowanej polityki w tym zakresie, co stanowi istotną

barierę rozwojową.

Hipoteza 4.

Funkcjonujące w badanym regionie klastry znajdują się w rozwinitych fazach

rozwoju, przyczyniając się do dalszego rozwoju przemysłu i przedsiębiorczości, rów-

nież w odniesieniu do sektora MSP, którego udział w gospodarce regionu jest znaczny.

Do rozwoju klastrów w istotnym stopniu przyczynia się istniejący system wsparcia,

zadekretowany w strategicznych dokumentach określających politykę klastrową.

Hipoteza 5.

Niezależnie od stopnia dojrzałości klastrów funkcjonujących w badanym regio-

nie, ich uczestnicy, jak również kadry samorządów lokalnych, w niewielkim stopniu

znają koncepcję klastrów i korzyści związane z ich funkcjonowaniem. Nie posiadają

również dostatecznej wiedzy na temat źródeł pozyskiwania środków finansowych na

realizację działań związanych z tworzeniem struktur klastrowych w regionie.

Hipoteza 6.

Jednym z ważnych instrumentów doskonalenia funkcjonowania klastrów

oraz podnoszenia ich efektywności jest benchmarking klastrów. Analizę bench-

markingu traktować należy jako użyteczny instrument do pozycjonowania sytuacji

w badanym regionie w stosunku do innych regionów i podstawę wytyczenia wa-

runków wyjściowych do budowy struktur klastrowych w danym regionie. Obecnie

w polskiej rzeczywistości gospodarczej wykorzystanie tego instrumentu jest bar-

dzo utrudnione.

Hipoteza 7.

Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce stanowią dobre narzędzie do tworze-

nia współpracy w ramach sieci powiązań kooperacyjnych, będąc odpowiednią

Kup książkę

bazą

do inicjowania struktur o charakterze klastrowym. Jest to problem, który

w zasadniczy sposób wiąże się z wypracowaniem określonego modelu zarządza-

nia tymi strukturami. Należy postawić hipotezę o zasadności trwałego powiązania

polityki klastrowej z rozwojem specjalnych stref ekonomicznych w Polsce.

Sformułowaneceleihipotezybadawczewpisująsięwzakrestematyczny

rozprawy,wktórymstrukturyklastrowepotraktowanezostałyjakosiłamotorycz-

naipotencjałrozwojowyregionu�

Jak zaznaczono, zasadnicze badania empiryczne obejmowały region łódz-

ki�Jednakżedlapodniesieniastopniareprezentatywnościotrzymanychwyników,

zakres ten został poszerzony o losowo dobrane jednostki samorządowe trzech

ościennychwojewództwPolskicentralnej�Wtensposóbwiększośćwniosków

wynikającychzbadańmożnaodnieść,nazasadziepodobieństwrozwojowych,

takżedoinnychregionówkrajuisformułowaćkonkluzjecałościowe(wwymia-

rzestrategicznym)�

Wramachbadaniaewaluacyjnegoautorzastosowałpodejścieopierającesie

nawykorzystaniuróżnychtechnikbadawczychprzyjednoczesnymuwzględnie-

niuodmiennychperspektywipunktówwidzenia�Badanieobjęłoswymzasięgiem

zarównostrukturyklastrowefunkcjonujące,jakiznajdującesiewfaziepoczątko-

wejorganizacjilubteżwciążpozostającewstadiuminicjalnym(koncepcyjnym)�

Wceluuzyskaniapełnegoiwszechstronnegooglądusytuacji,odwołanosiedo

opiniiistanowiskuczestnikówklastrówreprezentującychróżnetypyinstytucji,

atakże,jakoswegorodzajuprzeciwwaga,uwzględnionoopinieśrodowiskbran-

żowychniepartycypującychwinicjatywachklastrowych�

Ponadtozgromadzonoopinieprzedstawicielisamorządówlokalnychzwo-

jewództwa łódzkiego i trzech województw Polski centralnej� Zebrano również

opiniekadrymenedżerskiejispecjalistówwybranychinstytucjikoordynujących

iplanistycznych,którzypotencjalnieposiadająwiedzęnatematfunkcjonowania

irozwojuklastrów�

Badaniaempirycznepodzielonezostałynapięć etapów,przyczymzapla-

nowanametodykaichprzeprowadzeniazakładaładobórmetodinarzędzibadaw-

czychzgodnyzzasadamiprzyjętymiwliteraturzeprzedmiotu�

W etapie pierwszym, zakładającym przeprowadzenie analizy możliwości

rozwojuklastrówpotencjalnychiichlokalizacjinaobszarzeregionułódzkiego,

zastosowano:

•

metodę desk research, bazującą na wtórnych źródłach informacji (bada-

nie dokumentacji źródłowej, informacje zawarte w publikacjach naukowych

zagranicznych i krajowych, czasopismach branżowych, raportach, dostępnych

wzmiankach na temat zrealizowanych projektów o tematyce klastrowej, notat-

kach prasowych, informacjach publikowanych na stronach internetowych, wy-

wiadachprasowych);

•

metodęstatystyczno-analityczną;

•

metodęporównań;

Kup książkę

•

instrumentbadawczy,wykorzystywanydoanalizykoncentracjiprzestrzen-

nej,wpostaciwspółczynnikalokalizacjiLQ(location quotient)�

W etapie drugim,zakładającymidentyfikacjęiwstępnąocenęstopniaroz-

wojuinicjatywklastrowychistniejącychwregioniełódzkim,jakometodębadania

wykorzystano–podobniejakwetapiepoprzednim–analizęźródełwtórnych(desk

research),jakrównieżrozmowypilotażowe,przeprowadzonewwybranychinsty-

tucjach,któredysponująwiedząnatematklastrówfunkcjonującychwregionie�

W trzecim i czwartymetapie,którestanowiłybadaniaewaluacyjneocha-

rakterzeprzyczynowo-skutkowym,opartosięnamateriałachempirycznychpo-

chodzącychzeźródełpierwotnych�Badaniaewaluacyjneopartezostałynadwóch

podejściachmetodycznych�Podejściepierwszetobadanieankietoweukierunko-

wanenatrzygrupyrespondentów:

•

członkówklastrówiinicjatywklastrowychregionułódzkiego;

•

przedstawicielisamorządówlokalnychszczeblapowiatowegowregionie

łódzkimi(dlapodniesieniapoziomuwiarygodnościuzyskanychwyników)wwy-

branychwojewództwachPolskicentralnej;

•

firmybędąceuczestnikamiklastrów,zlokalizowanewobszarzeŁódzkiej

SpecjalnejStrefyEkonomicznej�

Podejście drugie to indywidualne wywiady pogłębione z wytypowanymi

wcześniejekspertamiikadrązarządzającąinstytucjikoordynującychiplanistycz-

nychzlokalizowanychwregioniełódzkimiczęściowopozanim,orazwŁódzkiej

SpecjalnejStrefieEkonomicznej,którzydysponowaliszerokąwiedząnatemat

funkcjonowaniairozwojuklastrów�

Komentarzawymagawybórgrupyrespondentów,stanowiącychreprezentan-

tówsamorządówlokalnych�Byłonimplikowanymiędzyinnymirelewantnością

rolisamejadministracjipublicznejwanimowaniuszeregulokalnychiregional-

nychprocesówspołecznych�Funkcjonowanieklastrówiichprzyszłość(wkaż-

dymregionie,nietylkowregioniełódzkim)jestbowiemsilnieskorelowanenie

tylko z podejmowanymi przez jednostki administracji publicznej działaniami

wróżnychobszarach,alerównieżzokreśleniemrolitychżepodmiotówwkształ-

towaniuinicjatywoddolnych�

W piątym etapiebadańprzeprowadzonobenchmarkingrozwojuklastrów,

czylipozycjonowaniebadanegoregionuwstosunkudoinnychregionówkraju–

zpunktuwidzeniakluczowychczynnikówrozwojuklastrów�Zestawionowyniki

wcześniejszychbadańzzaprezentowanąwiedząliteraturową,wyodrębniająckil-

kaważnychczynników,którewkażdymregioniebędądecydowaćopowodzeniu

wrozwojustrukturklastrowych�Umożliwiłotodokonanieuproszczonejanalizy

benchmarkingowej,dającejjednakciekawyobrazporównawczy�

Specyfika poruszanej w pracy materii, przedmiot badań, a także potrzeba

dokonania szczegółowej eksploracji w istotny sposób wpłynęły na wybór me-

todinarzędzibadawczych�Ponieważogólny,choćoczywiścieniepozbawiony

rzetelności, charakter badań ilościowych nie pozwoliłby w tym przypadku na

Kup książkę

wyczerpującąweryfikacjęcelubadawczego,właściwewniniejszychbadaniach

okazałosięodwołaniedometodbadańjakościowych�Badaniaorazuzyskanena

ichpodstawieinformacjepotwierdziłyzasadnośćdokonanegowyboru�

Przyjętastrukturarozprawynawiązujeściśledojejtytułu�ObejmujeWstęp,

siedemrozdziałówtematycznychorazZakończenie�Czterypierwszerozdziałyto

częśćliteraturowa,stanowiącakompendialnyprzeglądwiedzynatematstruktur

klastrowych,któremutowarzyszyjednakszerokikomentarz,ocenyiopiniewła-

sneautora–odnoszącysiędoposzczególnychzagadnień�Wczęścibadawczej

monografii(rozdziałyViVI)zaprezentowanazostała,obejmującapięćetapów,

procedurabadawczaorazwynikiprzeprowadzonychbadań�Ostatni,VIIrozdział

stanowi reasumpcję całości przeprowadzonych badań, wiążąc je wnioskowo

zwcześniejprzedstawionączęściąteoretycznąrozprawy�Przyjęcietakiegopodej-

ściapozwoliło,zdaniemautora,logiczniepowiązaćporuszanewątki,cowefek-

ciedałoszerokiespojrzenienacałokształtporuszanychzagadnień�Przedstawione

wyżejhipotezyznajdująweryfikacjęwpostacitreścizawartychwczęściteore-

tycznejpracy,aprzedewszystkimwjejczęściempirycznej�

Rozdział pierwszystanowiobszernąanalizęzasobówliteraturowychdoty-

czących:koncepcjistrukturtypuklastrowego,istotyicechtychstruktur,ichkla-

syfikacjiiuwarunkowań�Wrozdzialezarysowanoobecnystanwiedzydotyczą-

cejpowstawaniaifunkcjonowaniastrukturklastrowych,ujmującjąwczterech

obszarach� Pierwszy obszar wiedzy dotyczy samej genezy koncepcji oraz ram

definicyjnych,obszardrugiobejmujezagadnieniamechanizmuiuwarunkowań

procesówpowstawaniaklastrówiichtypologię,natomiasttrzecidotyczypoten-

cjalnychkorzyścizwiązanychzfunkcjonowaniemstrukturklastrowych�Czwarty

zomawianychobszarówkoncentrujesięnadoświadczeniachzwiązanychzroz-

wojemstrukturklastrowych–naświecieiwkrajacheuropejskich,awkontek-

ścieopisanych„wzorcówrozwojowych”–nadoświadczeniachwwarunkachpol-

skich�Przeglądbardziejznanychklastrówoznaczeniumiędzynarodowym,które

odniosłysukcesyrozwojowe,pozwoliłnasformułowaniekluczowychuwarunko-

wańpowstawaniairozwojuklastrów�

Wrozdzialetymszerokiemuprzeglądowiliteraturyzagranicznejikrajowej

towarzyszą komentarze własne, oceny i opinie autora dotyczące omawianych

kwestii�

Wrozdziale drugimprzedstawionoregionalneaspektyrozwojustrukturkla-

strowych,omawiającproblemczynnikówrozwojuregionuijegokonkurencyjno-

ściwkontekściepowstawaniaklastrów�Rozdziałzawierarozważaniadotyczące

politykiwspieraniaklastrówwaspekcieinteresówregionu�Istotnymelementem

sąrównieżrozważanianatematrolisektorapublicznegoorazrelacjimiędzyroz-

wojemklastrówwukładachregionalnychaspecjalnymistrefamiekonomicznymi�

Podobniejakwrozdzialepierwszym,poruszonetuproblemywzbogacone

zostałyowarstwękomentarzaiwłasnejoceny,zwłaszczawodniesieniudotych

zagadnień,któremającharakterdyskusyjny�

Kup książkę

Rozdział trzecipoświęconyzostałproblematycerozwojustrukturklastro-

wych,azwłaszczaspecyficeposzczególnychfazrozwojowych,różniącychte

strukturywsposóbzasadniczyodstruktursformalizowanych�Odmiennośćta

implikujekoniecznośćinnegopodejściadoprocesówkoordynowaniaichdzia-

łalności�

Treścirozdziałuzawierająszczegółowącharakterystykęprocesówrozwoju

strukturklastrowychnapodstawieróżnorodnychpublikacji,uwzględniającądwa

podejściametodologiczne:podejściebazującenakrzywejcyklużyciaorazpodej-

ściezakładającepięćfazrozwojuinicjatywyklastrowej�Rozważanianapowyż-

szetematyuzupełnionezostałyomówieniemtakistotnychzagadnień,jak:funkcja

koordynatorawrozwojuinicjatywyklastrowej,formyorganizacyjno-prawnekla-

strów,problemichfinansowaniaorazinstytucjiotoczeniabiznesujakoważnego

czynnikawrozwojustrukturklastrowych�

Kolejny,czwarty rozdziałtoszczegółoweprzedstawienieróżnorodnych

metoditechnikewaluacjistrukturklastrowych,jakrównieżbenchmarkingu

potraktowanego jako metoda badawcza klastrów� Charakterystyka poszcze-

gólnych narzędzi, jakie mogą być potencjalnie wykorzystywane w procesie

ewaluacji struktur klastrowych, wzbogacona została o warstwę komentarzy

własnychautoradotyczącychzaletiwadposzczególnychmetodorazmożliwo-

ściichaplikacjidlapotrzebpraktykigospodarczej�Podjęcietegozagadnienia

znajdujeuzasadnieniewtym,żeznajomośćmetodbadaniaklastrówtowiedza

przydatnanietylkodlabadaczytejproblematyki�Maonaznaczeniepraktyczne

równieżdlawszystkich„aktorów”klastraczyteżrozwijającejsięinicjatywy

klastrowej,awięczarównokoordynatorów,uczestników,jakiwładzpublicz-

nychróżnegoszczebla�

Rozdział Vpracymacharakterstricteempiryczny�Obejmujewspomniany

wyżejpierwszyetapbadań,wktórymskoncentrowanosięnaprzeprowadzeniu

analizymożliwościrozwojuklastrówpotencjalnychiichlokalizacjinaobszarze

regionułódzkiego�Wnioskowaniezostałopoprzedzone:

•

szczegółową charakterystyką uwarunkowań i czynników rozwojowych

klastrówwregionie;

•

określeniemprofiluspecjalizacyjnegoregionu;

•

zbadaniempoziomukoncentracjibranżowejwukładziewszystkichpodre-

gionów(powiatów)województwałódzkiego�

Badanieto,przeprowadzonezgodniezprzyjętymiwliteraturzeprzedmiotu

standardami metodycznymi, doprowadziło do identyfikacji w ramach gospo-

darkiwojewództwa,szeregupotencjalnychklastrówrozumianychjakowiązki

grupPKDoponadprzeciętnympoziomiekoncentracjizatrudnieniawstosunku

dośredniejkrajowejiznaczącymudzialewgospodarceregionu�Dziękitemu

możliwestałosięwskazanietychbranżdziałalnościnaterenieregionu,które

powinnybyćnajbardziejpredestynowanedowsparciazpunktuwidzeniapo-

wstaniaklastrów�

Kup książkę

Wrozdziale VI,mającymrównieżcharakterempiryczny,obejmującymczte-

ry kolejne etapy badań (drugi, trzeci, czwarty i piąty), skoncentrowano się na

następującychzadaniachbadawczych:

•

identyfikacjaorazwstępnaoceniarozwojuklastrówistniejącychwregio-

niełódzkim;przeprowadzonotuoszacowanieliczbyaktywnychklastrówiinicja-

tywklastrowychorazetapurozwoju,najakimsięznajdują(etapII);

•

przedstawienieproceduryiwynikówbadańewaluacyjnychocharakterze

przyczynowo-skutkowympozwalającychnailościowąijakościowąocenęwybra-

nych,kluczowychzagadnieństanowiącychistotępostawionychwcześniejpro-

blemówbadawczych(etapyIIIiIV);

•

przeprowadzenie benchmarkingu rozwoju klastrów, zakładającego pozy-

cjonowaniebadanegoregionuwstosunkudoinnychregionówkraju–zpunktu

widzeniakluczowychczynnikówrozwojuklastrów�Wzamyśleautorabenchmar-

kingjestelementemcharakteryzującympoziomrozwojuklastrów,zdrugiejzaś

stronystanowiweryfikacjęjednejzpostawionychhipotezbadawczych(etapV)�

Rozdział VII stanowi formę całościowej reasumpcji rozprawy� Zawarte

wnimwnioskistanowiąsyntezęnajistotniejszychwynikówbadańewaluacyjnych

przeprowadzonychwramachczterechomówionychwyżejetapówbadawczych,

wiążąctewynikizteoretycznąwarstwąrozprawy�Zaprezentowanerekomenda-

cjesąautorskąpróbąnakreśleniakoncepcjikoniecznychzmianwmechanizmach

stymulowaniarozwojustrukturklastrowychorazwskazaniauwarunkowańiin-

strumentów,którepowinnytymzmianomtowarzyszyć�Wtejczęścipracyzawar-

totakżeautorskąkoncepcjętrzechmodeliusprawniającychprocesyzarządzania

rozwojemklastrów�

RozprawęzamykaZakończenie,wktórymzawartoprzedewszystkimomó-

wieniepostawionychnawstępiehipotezbadawczych,jakrównieżuwagiikon-

kluzjeocharakterzepodsumowującym,odnoszącesiędokierunkówkoniecznych

zmianstrukturalnych�Zawieraonoteżpróbęwskazaniawkładurozprawywroz-

wójnaukozarządzaniu�Omawiająchipotezybadawcze,kierowanosięnastępują-

cąlogiką:najpierwprzypominanopostawionąhipotezę,anastępnieprezentowa-

nosyntetycznąodpowiedźwrazzewskazaniem,czypostawionąhipotezęnależy

przyjąć,czyodrzucić�

Rozprawa niniejsza ma charakter naukowy i jest wynikiem wieloletnich

zainteresowań autora problematyką powstawania i rozwoju klastrów, głównie

w aspekcie uwarunkowań regionalnych, popartych badaniami empirycznymi�

Zaprezentowane rozważania, wyniki badań i rekomendacje powinny okazać

sięprzydatnedlarozwojuteoriiipraktykizarządzaniastrukturamiklastrowymi

wPolsce�Istotnesąrównieżzpunktuwidzeniawypełnienialukiwfundamentach

teoretyczno-metodycznychpozwalającychnaformułowaniekryteriówocenypo-

litykiklastrowejorazprogramówwspieraniarozwojuklastrów�Szeregwyprowa-

dzonychwnioskówipostulatówzmianmacharakterotwarty,bowiemwpolskiej

pragmatycezarządzaniasątozagadnieniastosunkowonoweimałozbadane�

Kup książkę

Rozdział I. Struktury klastrowe – źródła

powstawania i zasady funkcjonowania

1. Wprowadzenie

Strukturyklastrowesąobecniefenomenemkażdejgospodarki�Sązjawiskiem

globalnym�Powstająirozwijająsięwewszystkichregionachibranżach,zarówno

technologicznych,jakitradycyjnych�Tworzenieklastrówjakoformywspółdzia-

łaniaprzedsiębiorstwstałosięobecniewUniiEuropejskiejpodstawowąideąakty-

wizacjiregionalnej,któramastanowićswoistepanaceumnawzrostinnowacyjności

ikonkurencyjnościregionów�RównieżwPolscewostatnichlatachdynamicznie

rośniezainteresowanieklastrami�Powstająróżnegorodzajuinicjatywy,których

celemjestrozwójsilnychikonkurencyjnychspecjalizacjigospodarczych,które

mogąstaćsięwkonsekwencjimotoremrozwojugospodarkidanegoregionu�

Nastawienienainnowacyjnośćorazwsparciepowiązańprzedsiębiorstwzin-

stytucjami otoczenia biznesu i jednostkami badawczo-rozwojowymi w formie

klastrówjestwięcobecnienietylkopriorytetempolitykiunijnej,alerównieżkrajo-

wejpolitykirozwojowej�

Zjawisko klastra, jego koncepcja – nie są jeszcze dostatecznie rozpoznane�

Istniejepoważnalukawiedzycodoskutkówiefektówklastrów�Wsensiedoświad-

czeń praktycznych, zwłaszcza w warunkach polskich, upłynęło bowiem jeszcze

zbytmałoczasu,abymożliwabyładługofalowaocenastrukturklastrowych�

Równieżsamopojęcieklastrawliteraturzeprzedmiotuniejestjednoznaczne;

pojęciabliskoznaczne,takiejakinicjatywaklastrowaczypowiązaniasieciowesą

częstomyloneitraktowanejakosynonimy�Brakuporządkowaniatychkwestii

możeprowadzićdowyznaczaniabłędnychcelówdlauruchamianychinicjatyw

iorganizacjiklastrowychorazniewłaściwychkomunikatówdoichuczestników�

Koncepcjaklastrówpojawiłasięjakokluczowaideapoprawykonkurencyj-

nościirozwojugospodarczego

�

Obszernyiwciążpowiększającysięzbiórstu-

diówprzypadkówobejmujedokumentacjęklastrów,charakterystykęklastrów

iichewolucjęwczasie

�

Wrazzewzrostemwiedzynt�klastrówstałysięone

przeważającymelementemkrajowychiregionalnychplanówrozwojugospo-

darczego�Naświecieuruchomionowieleinicjatywklastrowych,angażujących

wsposóbwirtualnywszystkieregiony,aliczbaichstalerośnie�Inicjatywyte,

występującewwieluformach,stanowiąobecnieogólniezaakceptowanyele-

ment rozwoju gospodarczego� Jednakże nasza wiedza systematyczna o tych

M�E�Porter,Funkcjonowanie gospodarki regionów(The Economic Performance of Regions),

„BadaniaRegionalne”2003,t�37,nr�6,7,s�549–478�

Kup książkę