10

www.gazetapodatkowa.pl

Gazeta Podatkowa nr 16 • 25.02.2008 r.

RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO

Porady eksperta

Kierownik jednostki powinien zapewnić sporządzenie rocznego sprawozdania

finansowego nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego. Jednostki, któ-

rych rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, mają obowiązek sporządzić

sprawozdanie finansowe za 2007 r. w terminie do 31 marca 2008 r. Za niesporządze-

nie sprawozdania finansowego, sporządzenie go niezgodnie z przepisami ustawy

o rachunkowości lub zawarcie w tym sprawozdaniu nierzetelnych danych grożą
kary

określone w art. 77 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694

ze zm.), tj.: kara grzywny lub kara pozbawienia wolności do lat dwóch albo obie te

kary łącznie.

Podstawą sporządzenia sprawozdania finansowego są księgi rachunkowe. Na dzień

bilansowy należy zamknąć księgi, przy czym powinno to nastąpić nie później niż w ciągu

3 miesięcy od tego dnia. Nieprzekraczalny termin zamknięcia ksiąg dla jednostek sporzą-

dzających sprawozdanie finansowe za 2007 r. to również 31 marca 2008 r. W tym terminie

należy ująć w księgach wszystkie operacje dotyczące danego roku obrotowego, uzgodnić

zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej z obrotami dziennika, zweryfikować realność

sald poszczególnych kont aktywów i pasywów, przeksięgować salda kont wynikowych na

wynik finansowy.

Inny ważny ustawowy termin, którego dotrzymanie powinno zagwarantować terminowe

sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego za 2007 r., to dzień 25 marca 2008 r.

Do tego dnia należy:

– wyjaśnić, rozliczyć i ująć w księgach rachunkowych powstałe różnice inwentaryza-

cyjne,

– sporządzić zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej.

Sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego nie jest możliwe bez sporządzenia

zestawienia sald wszystkich kont ksiąg pomocniczych – sporządza się je na dzień za-

mknięcia ksiąg rachunkowych (art. 18 ust. 2 ustawy o rachunkowości). Nieprzekraczalny

termin sporządzenia tego zestawienia w jednostkach, których dzień bilansowy przypada

na 31 grudnia 2007 r. upływa więc 31 marca 2008 r.

Weryfikacja stawki amortyzacyjnej

Do tej pory do amortyzacji bilansowej środków trwałych stosowaliśmy

stawki amortyzacyjne wynikające z ustawy o podatku dochodowym. Na

koniec 2007 r. dokonaliśmy weryfikacji stawek. Według ustaleń służb

technicznych powinniśmy wydłużyć okres ekonomicznej użyteczności

kilku budynków i budowli. Jak w praktyce tego dokonać?

Odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego dokonuje się

drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony

okres amortyzacji. Stanowi o tym art. 32 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Okres lub

stawkę i metodę amortyzacji należy ustalić na dzień przyjęcia środka trwałego do uży-

wania. Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia

się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego wpływają

w szczególności:

1) liczba zmian, na których pracuje środek trwały,

2) tempo postępu techniczno-ekonomicznego,

3) wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytwo-

rzonych produktów albo innym właściwym miernikiem,

4) prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,

5) przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka

trwałego.

Z pytania wynika, że jednostka stosowała do amortyzacji bilansowej stawki wyni-

kające z ustaw podatkowych. Nie ma przeszkód do przyjęcia tych stawek, jeśli zapew-

niają one odpisanie środka trwałego przez okres jego przewidywanej ekonomicznej

użyteczności. Poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków

trwałych powinna być jednak przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodu-

jąc odpowiednią korektę dokonywanych odpisów amortyzacyjnych w następnych

latach obrotowych (art. 32 ust. 3 ustawy o rachunkowości).

W omawianym przypadku jednostka dokonała takiej weryfikacji w 2007 r. i w jej

wyniku okazało się, że okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego jest dłuższy

niż dotychczas przyjmowano. Należy więc dokonać obniżenia stawki amortyzacyjnej

dla celów bilansowych od 2008 r. Ustalenie nowej stawki może nastąpić przy użyciu

następującego wzoru:

S = (Wn × 100) : (Wp × Es)

gdzie:
S –

nowa roczna stawka amortyzacyjna,

Wn

–

nieumorzona część wartości początkowej środka trwałego,

Wp

–

wartość początkowa środka trwałego,

Es –

przewidywany okres używania środka trwałego w latach.

Przykład

Spółka jawna w grudniu 2000 r. przyjęła do używania środek trwały – budynek za-

stępczy o wartości początkowej 100.000 zł. Amortyzację budynku rozpoczęto od stycznia

2001 r. W momencie oddania go do używania ustalono okres ekonomicznej użyteczności

na 10 lat. Zatem stawka amortyzacyjna dla tego budynku wyniosła 10% rocznie (100 : 10).

Jest ona zgodna ze stawką dla takich budynków określoną w ustawie o podatku docho-

dowym.

W ciągu 7 lat (2001 r.–2007 r.) umorzenie budynku wyniosło 70.000 zł. Do umorzenia

pozostało 30.000 zł (w ciągu 3 lat – do 2010 r.). W grudniu 2007 r. przeprowadzono okre-

sową weryfikację stawek amortyzacyjnych. Według oceny służb technicznych budynek

będzie mógł być wykorzystywany przez spółkę przez następne 15 lat.

Ponieważ okres ekonomicznej użyteczności budynku okazał się dłuższy (budynek

ten będzie przydatny w prowadzonej przez jednostkę działalności jeszcze przez

15 lat), jednostka postanowiła obniżyć od 2008 r. stawkę amortyzacyjną budynku.

Nowa stawka amortyzacyjna wynosi 2% rocznie, co wynika z wyliczenia: (30.000 zł

× 100) : (100.000 zł × 15). Po zastosowaniu obniżonej stawki od stycznia 2008 r.

odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej budynku będą dokonywane do

2022 r.

Odpowiedzi udzieliła Dorota Przybyszewska

Kiedy tworzyć odpis aktualizujący na należność

dochodzoną w sądzie?

Kontrahent nie zapłacił nam za wykonane zlecenie, więc nasza spółka

jawna wystąpiła do sądu z pozwem o zapłatę należności. Czy należy utwo-

rzyć odpis aktualizujący na tę należność i odnieść go w koszty uzyskania

przychodów?

Należności skierowane na drogę postępowania sądowego można przeksięgować pod

datą skierowania sprawy do sądu na konto 24-6 „Należności dochodzone na drodze

sądowej”, zapisem:

– Wn konto 24-6

„Należności dochodzone na drodze sądowej” (w analityce: Konto

imienne kontrahenta),

– Ma konto 20

„Rozrachunki z odbiorcami” lub konto 24 „Pozostałe rozrachunki”

(w analityce: Konto imienne kontrahenta).

W przypadku gdy jednostka dochodzi swojej należności na drodze sądowej, istnieje

ryzyko, że część lub całość należności nie zostanie wyegzekwowana od dłużnika.

Wartość należności aktualizuje się uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich za-

płaty poprzez dokonanie odpisu aktualizującego. W szczególności zaś odpisu dokonuje

się w stosunku do należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą

dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należ-

ności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna. Stanowi o tym art. 35b ust. 1 pkt 3

ustawy o rachunkowości.

Jest więc uzasadnione utworzenie odpisu aktualizującego należność w sytuacji

gdy należność jest kwestionowana i dochodzona na drodze sądowej. Najczęściej nie-

pewne jest wówczas uzyskanie zapłaty takiej należności. Jeżeli jednak jednostka uzna,

że sytuacja finansowa dłużnika jest dobra i należność zostanie w wyniku sprawy sądowej

uregulowana, to nie musi takiego odpisu tworzyć. Od oceny jednostki zależy, czy odpis

aktualizujący będzie dokonany.

W praktyce jednostki z ostrożności decydują się dokonać odpisu – zawsze bowiem

można go później odwrócić (w przypadku ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu

aktualizującego – art. 35c ustawy o rachunkowości). Odpisu aktualizującego wartość

należności w księgach rachunkowych można dokonać w wartości brutto, tj. łącznie

z podatkiem VAT. Odpis ten należy zaksięgować:

•

w części dotyczącej należności głównej – w pozostałe koszty operacyjne:

– Wn konto 76-1

„Pozostałe koszty operacyjne”,

– Ma konto 28

„Odpisy aktualizujące wartość należności”,

•

w części dotyczącej odsetek za zwłokę w zapłacie należności, jeśli jednostka je

naliczyła – w koszty finansowe:

– Wn konto 75-1

„Koszty finansowe”,

– Ma konto 28

„Odpisy aktualizujące wartość należności”.

Dokonany odpis aktualizujący należność będzie kosztem uzyskania przychodów,

jeśli spełnione zostaną warunki określone w ustawie o podatku dochodowym, tj. gdy

należność była uprzednio zaliczona do przychodów należnych oraz nieściągalność na-

leżności zostanie właściwie uprawdopodobniona. W odniesieniu do spółki jawnej będą

tu miały zastosowanie art. 23 ust. 1 pkt 21 i ust. 3 ustawy o pdof (Dz. U. z 2000 r. nr 14,

poz. 176 zm.). Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną m.in. gdy

należność została zasądzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę

postępowania egzekucyjnego albo gdy należność jest kwestionowana przez dłużnika na

drodze powództwa sądowego.

Zatem w momencie gdy należność jest dochodzona przez spółkę na drodze postę-

powania sądowego – odpis aktualizujący należność (odniesiony na konto 76-1 i 75-1)

nie stanowi kosztu uzyskania przychodów. Natomiast odpis będzie można zaliczyć do

kosztów uzyskania przychodów w sytuacji gdy np. po uprawomocnieniu się wyroku sądu

należność zostanie skierowana do egzekucji, lecz nie w całości. Nie będzie kosztem uzyska-

nia przychodu odpis w równowartości podatku VAT oraz naliczonych odsetek za zwłokę.

Sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego

– ważne terminy i niezbędne informacje

Elementy składowe rocznego sprawozdania finansowego

Elementy, z jakich powinno składać się roczne sprawozdanie finansowe, wyszczegól-

nione są w art. 45 ust. 2 i 3 ustawy o rachunkowości. Z przepisów tych wynika, że spra-

wozdanie finansowe obejmuje:

• w jednostkach, których sprawozdania finansowe nie podlegają obowiązkowi

badania przez biegłego rewidenta:

1) bilans,

2) rachunek zysków i strat (wariant kalkulacyjny albo porównawczy),

3) informację dodatkową obejmującą wprowadzenie do sprawozdania finansowego

oraz dodatkowe informacje i objaśnienia;

• w jednostkach, których sprawozdania finansowe podlegają badaniu i ogłaszaniu

w trybie art. 64 ust. 1 ustawy o rachunkowości:

1) bilans,

2) rachunek zysków i strat (wariant kalkulacyjny albo porównawczy),

3) informację dodatkową, obejmującą wprowadzenie do sprawozdania finansowego

oraz dodatkowe informacje i objaśnienia,

4) zestawienie zmian w kapitale zakładowym,

5) rachunek przepływów pieniężnych (sporządzany metodą bezpośrednią albo po-

średnią).

Do rocznego sprawozdania finansowego niektóre jednostki obowiązane są do-

datkowo dołączyć sprawozdanie z działalności. Obowiązek sporządzenia sprawo-

zdania z działalności mają spółki kapitałowe (tj. spółki z o.o., akcyjne), spółki

komandytowo-akcyjne, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe (art. 49 ust. 1

ustawy o rachunkowości). W sprawozdaniu z działalności należy przedstawić istotne

informacje o stanie majątkowym i sytuacji finansowej, w tym ocenę uzyskiwanych

efektów oraz wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń. Szczegółowy zakres

informacji, jakie powinno zawierać sprawozdanie z działalności jednostki, określa

art. 49 ust. 2 i 3 ustawy.

ciąg dalszy na stronie 11