Wprowadzenie do psychologii
Wykład 2-7: Inteligencja
Plan
1. Definicje inteligencji
2. Inteligencja - podejście psychometryczne
3. Iloraz inteligencji - testowanie inteligencji
4. Poznawcze modele inteligencji
5. Kontrowersje wokół stosowania testów inteligencji
1
Definicja inteligencji
Trzy rozumienia pojęcia zdolność:
1. Potencjalne możliwości jednostki.
2. Możliwości rzeczywiście przejawiane.
3. Poziom wykonania określonych czynności lub zadań.
Donald Hebb
A
P.E. Vernon
B
C
2
Każdy autor definicji inteligencji zwraca uwagę na co
innego:
" W. Stern: Inteligencja to ogólna zdolność adaptacji do
nowych warunków i wykonywania nowych zadań.
" G.A. Ferguson: Inteligencja to zdolność do uczenia się
" J. Piaget: Inteligencja to zdolność rozwiązywania
problemów
" E.G. Boring: Inteligencja to to co mierzÄ… testy inteligencji
(definicja operacyjna)
3
" J. Strealu: Inteligencja to konstrukt teoretyczny
odnoszący się do względnie stałych warunków
wewnętrznych człowieka, determinujących efektywność
działań wymagających typowo ludzkich procesów
poznawczych. Warunki te kształtują się w wyniku interakcji
genotypu, środowiska i własnej aktywności.
E. Nęcka: Inteligencja to zdolność przystosowania się do
okoliczności dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji,
korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli
na własnymi procesami poznawczymi.
4
U. Neisser - inteligencja to pojęcie potoczne i nie ma co go
definiować. Każdy myśląc o inteligencji myśli o prototypie
osoby, którą uważa za inteligentną.
Sternberg i inni (1981) Ukryte teorie inteligencji
- czyli co o inteligencji myślą osoby na dworcu, w czytelni i
w supermarkecie
Inteligencja to:
" umiejętność rozwiązywania problemów praktycznych
" zdolności werbalne
" kompetencje społeczne
5
E.Nęcka (2003): Definicje inteligencji można podzielić
na trzy grupy:
1. Zdolność uczenia się na podstawie własnych
doświadczeń
2. Zdolność przystosowania się do otaczającego
środowiska
3. Inteligencja to zdolność metapoznawcza - czyli
rozeznanie we własnych procesach poznawczych i
zdolność ich kontrolowania.
6
Inteligencja - podejście psychometryczne
(1857  1911) pierwszy test
Francis Galton (1822-
inteligencji służący do
1911) jako pierwszy
odróżniania uczniów
wprowadził testy
normalnych i upośledzonych
psychometryczne
umysłowo
7
Co oznacza iloraz inteligencji?
William Stern: Iloraz Inteligencji (IQ - Intelligence
Quotient)
wiek umysłowy
dziecka
IQ = ´ð 100
rzeczywisty wiek
dziecka
Obecnie: konwencja - średnie IQ w populacji =
100, odch. stand = 15
8
Fnca ęt śi r w
ukj gsoc p oooiesw
adpdb Å„t a
ynr ax10 5
=o l ; 0;
m( 1)
0 2
,
09
0 2
,
02
0 1
,
05
0 0
,
07
0 0
,
00
55 60 65 70 75 80 85 90 95 100105110115120125130135140145
upośledzen poniżej inteligencja powyż bardzo
ie normy normalna ej wysok
normy a
Uwaga: Sam wyniki IQ nie jest podstawÄ… do
diagnozy upośledzania umysłowego
9
WAIS - R: chyba najpowszechniej stosowany test inteligencji
Testy werbalne:
Wiadomości, Powtarzanie Cyfr, Słownik, Arytmetyka,
Rozumienie, Podobieństwa
Testy niewerbalne:
Braki w Obrazkach, Porządkowanie Obrazków, Klocki,
Układanki, Symbole Cyfr.
Wersja polska - normalizacja I standaryzacja J. Brzeziński, E.
Hornowska I inni.
Normalizacja: Próba kwotowa 1817 osób dobranych ze
względu na wiek, płeć, miejsce zamieszkania i
wykształcenie.
10
11
Przykład wyniku w teście WAIS - R
Test Wynik surowy Wynik przeliczony
Informacje 27 16
Powtarzanie Cyfr 10 9
SÅ‚ownik 56 12
Arytmetyka 18 17
Rozumienie 13 7
Podobieństwa 18 12
Uzupełnianie Obrazków 12 9
Porządkowanie Obrazków 28 13
Klocki 12 5
Układanki 27 9
Symbole Cyfr 57 12
Skale Suma IQ
SÅ‚owna 73 113
Bezsłowna 48 103
Pełna 121 109
Za: Brzeziński, Hornowska
(1998)
12
Inne testy inteligencji
Skala Inteligencji Bineta - Simona (1905) służyła do selekcji
dzieci upośledzonych z populacji uczniów normalnych
Skala Inteligencji Termana - Merill (1937) - badanie dzieci od
2 do 14 lat oraz badanie osób dorosłych
WAIS - 1955
WAIS - R - 1981, polska adaptacja 1993
WISC - Skala Inteligencji Wechslera dla Dzieci (od 5 do 15
lat)
Grupowe testy inteligencji:
I wojna światowa - test Alfa (do badania rekrutów umiejących
czytać I pisać); test Beta (do badania rekrutów analfabetów)
Test matryc progresywnych Ravena
13
14
Czynnikowe teorie inteligencji, czyli co mierzÄ… testy
inteligencji
Spearman (1927): Istnieje pewna naczelna zdolność
intelektualna (czynnik g) i pewna liczba zdolności
specyficznych (czynniki s).
Analiza czynnikowa - na podstawie badania korelacji
pomiędzy różnymi zadaniami można określić ładunek
czynnika g (stopień nasycenia).
Czynnik g jest w największym stopniu związany z
biegłością w łacinie i grece.
Czynnik g Spearman rozumiał jako pewien zasób energii
mentalnej
Wykonanie każdego zadania wymaga zależy od dwóch
czynników ogólnego g i specyficznego dla tego zadania s.
15
Model ściślej hierarchiczne niż model Spearmana:
Vernon:
Czynnik g
werbalno - szkolny przestrzenno - manualny
czynniki grupowe mniejsze
czynniki specyficzne
Catell:
Czynnik g
Inteligencja płynna Inteligencja skrystalizowana
Ogólna zdolność wyobrażeniowa Ogólna płynność Ogólna szybkość
16
Modele czynników równorzędnych:
J. Guilford
4 rodzaje materiału: figuralny, symboliczny, semantyczny, behawioralny
5 grup procesów: poznawanie, pamięć, wytwarzanie dywergencyjne,
wytwarzanie konweregencyjne, ocena efektów myślenia
6 wytworów: jednostki, klasy, relacje, systemy, przekształcenia, implikacje
17
Podejście Roberta Sternberga
dekompozycja - nie trzeba badać cechy, ale trzeba
analizować funkcjonowanie  inteligentne
Najlepsze zadania do sprawdzenia tego to:
" analogie
" uzupełnianie serii
" kategoryzowanie
" uzupełnianie wzorów
18
Triarchiczna (triadowa) Teoria Inteligencji:
1. świat wewnętrzny osoby
metakomponenty (planowanie, monitorowanie i
ocena procesu rozwiązywania problemów)
komponenty wykonawcze (procesy niższego rzędu
stosowane do realizacji tego, co nakazujÄ…
metakomponenty)
komponenty nabywania wiedzy (procesy używane
przy uczeniu się rozwiązywania problemów)
Sternberg (1985) - komponentowa teoria inteligencji
19
Przykłady meta-komponentów:
" wybór problemu, który należy rozwiązać,
" wybór składników niższego rzędu,
" selekcja sposobu organizacji informacji,
" zaangażowanie uwagi (w sumie 7)
Przykłady składników wykonawczych:
" kodowanie bodz
ców;
" strukturalizacja wnioskowanie, przekształcanie,
wyjaśnianie, itp.) i porównywanie bodz
ców;
" reakcja
20
Składniki nabywania wiedzy:
selektywne kodowanie polegajÄ…ce na oddzieleniu
informacji istotnych i nieistotnych
selektywne Å‚Ä…czenie i strukturalizacja informacji
selektywne porównywanie informacji
2. doświadczenie - może być duże (automatyzacja) lub
małe (nowość)
3. świat zewnętrzny (kontekst):
adaptacja człowieka do istniejącego środowiska
przekształcanie środowiska
wybieranie środowisk
21
ZwiÄ…zki i.i. z funkcjonowaniem poznawczym.
Uczenie siÄ™:
Sternberg - inteligencja jest zwiÄ…zana z szybszÄ…
automatyzacjÄ…
Uwaga:
Hunt, Lansman (1982) - poznawczym podłożem
inteligencji sÄ… zasoby uwagi
Nęcka: zasoby uwagi mają związek z inteligencją
ponieważ pewne zadania wymagają
przełączania uwagi
Pamięć robocza:
Kyllonen i Krystal - badanie rekrutów
Conway (2002) - inteligencja płynna to praktycznie
22
to samo co pojemność pamięci roboczej
Howard Gardner - inteligencje wielorakie
Zdolności językowe
Zdolności logiczno - matematyczne
Zdolności przestrzenne
Zdolności muzyczne
Zdolności cielesno - kinestetyczne
Zdolności interpersonalne (rozumienie innych)
Zdolności intrapersonalne (rozumienie siebie)
23
Od czego zależy inteligencja
dziedziczenie
- wskaz
nik odziedziczalności h2 od 0,45 w dzieciństwie do
0,75 w wieku dorosłym
środowisko
- różnice między kulturowe w umiejętności rozwiązywania
różnych typów zadań
- rodzaj pracy
- czas edukacji
- rodzina - wskaz
nik wariancji c2 spada od 0,35 w
dzieciństwie, do 0 w wieku dorosłym
- czynniki biologiczne: odżywianie, ołów, alkohol
24
Do czego przydaje siÄ™ inteligencja
- sukces szkolny - korelacja 0,50
- czas nauki - korelacja 0,55
- status społeczny - korelacja 0,5
- dochód - korelacja 0,4
- sukces w pracy zawodowej - korelacja od 0,3 do 0,5
- negatywne doświadczenia z prawem - korelacja -0,20
25
Kontrowersja wokół stosowania testów inteligencji
Testy inteligencji nie sÄ… trafne, bo:
" mierzą wyłącznie aktualne zdolności człowieka, a nie jego
potencjał
" mierzą efekt czynności, a nie ujawniają procesów umysłowych
" testowanie inteligencji nie wyjaśnia przyczyn funkcjonowania
inteligentnego
" testy inteligencji powstają za szybko w porównania do tego co
wiadomo na temat inteligencji
" na wynik w teście ma wpływ wiele czynników ubocznych (np.
motywacja)
" testy narzucajÄ… sztucznie limity czasowe
" testowanie inteligencji odbywa siÄ™ w warunkach sztucznych, a
26
nie w warunkach naturalnego funkcjonowania osoby badanej
Literatura i co należy umieć
Wykład oparty był głównie na wiadomościach przedstawionych w rozdziale 39
podręcznika pod red. J.Strelaua (tom 2). Do egzaminu należy umieć, to co jest tam
opisane w punktach:
39.1 Pojęcie inteligencji (punkt 1 na wykładzie), 39.2 Czynnikowe teorie inteligencji
(punkt 2 na wykładzie), 39.3.4. Dziedziczność inteligencji, 39.4.1-2, 7 Poznawcze
koncepcje inteligencji (mniej więcej to samo na wykładzie w punkcie 4)
Z wykładu należy dodatkowo wiedzieć to, co zostało przedstawione na temat
testowania inteligencji oraz pojęci inteligencji wielorakich.
Komponentowa teoria inteligencji Sternberga najkrócej przedstawiona jest w jego
własnym podręczniku pt. Psychologia Poznawcza (wyd.WSiP).
O inteligencji książki napisali także Jan Strelau (O inteligencji człowieka) oraz E.
Nęcka (Inteligencja). Przejrzenie (a bardzo polecam przeczytanie) tych książek przed
egzaminem może jedynie pomóc
27