Są eukariotycznymi drobnoustrojami jednokomórkowymi o wymiarach około 1-150 mikrometrów.
MajÄ… jedno rzadziej dwa jÄ…dra
Rozmnażają się bezpłciowo, poprzez podział prosty lub podział wielokrotny komórki albo płciowo.
Budowa komórki pierwotniaków jest ogólnie rzecz biorąc taka sama jak u innych organizmów eukariotycznych
Niektóre pierwotniaki mają wyspecjalizowane organelle jak glikosomy u świdrowców z rodzaju Trypanosoma, hydrogenosomy np. rzęsistek czy mitosomy u Entamoeba
Niektóre gatunki wytwarzają stadia rozwojowe np. cysty, oocysty oporne na działanie czynników środowiska 1 zewnętrznego Parazytologia ogólna
Pasożyt (parasitos) to organizm, który żyje w bliższym lub dalszym związku z organizmem innego gatunku (żywicielem), pobiera od niego pożywienie i jest chorobotwórczy dla żywiciela pomimo, że ta cecha nie zawsze jest widoczna.
Choroby te zwiemy parazytozami np. zimnica, lamblioza, tasiemczyca, glistnica, owsica.
W medycynie termin ten używany jest do okreÅ›lenia patogenów eukariotycznych (Pierwotniaki, Robaki pÅ‚askie i obÅ‚e,stawonogi oraz pierÅ›cienice i wrzÄ™chy) Mikrobiologia lekarska. PZWL 2007 2 Wybrane zagadnienia z parazytologii ogólnej Wybrane zagadnienia z parazytologii ogólnej vð Pasożytnictwo jest antagonistycznÄ… formÄ… współżycia organizmów, Pasożytnictwo jest antagonistycznÄ… formÄ… współżycia organizmów, polegajÄ…cÄ… na wykorzystaniu przez pasożyta organizmu żywiciela jako polegajÄ…cÄ… na wykorzystaniu przez pasożyta organizmu żywiciela jako Å›rodowiska życia i zdobywania pożywienia Å›rodowiska życia i zdobywania pożywienia vð Mutualizm jest rodzajem współżycia dwu lub kilku organizmów Mutualizm jest rodzajem współżycia dwu lub kilku organizmów różnogatunkowych, korzystnego, a czÄ™sto nawet koniecznym dla różnogatunkowych, korzystnego, a czÄ™sto nawet koniecznym dla partnerów uczestniczÄ…cym w tym zwiÄ…zku partnerów uczestniczÄ…cym w tym zwiÄ…zku vð Komensalizm współbiesiadnictwo to współżycie organizmów Komensalizm współbiesiadnictwo to współżycie organizmów różnogatunkowych, w trakcie którego partnerzy korzystajÄ… ze wspólnego różnogatunkowych, w trakcie którego partnerzy korzystajÄ… ze wspólnego pożywienia pożywienia 3 Postacie pasożytnictwa vð Ze wzglÄ™du na lokalizacjÄ™ na żywicielu pasożyty dzielimy na: zewnÄ™trzne i wewnÄ™trzne vð BiorÄ…c pod uwagÄ™ kryterium zwiÄ…zku czasowego pasożyta z żywicielem wyróżnia siÄ™ pasożyty czasowe, okresowe i staÅ‚e vð Do pasożytów staÅ‚ych zaliczamy tasiemce, glisty, wszy, wÅ‚osieÅ„ spiralny a także Plasmodium vivax vð Pasożyty można również podzielić na bezwarunkowe czyli bezwzglÄ™dne, obligatoryjne i fakultatywne czyli wzglÄ™dne. 4 Objawy kliniczne vð W czasie inwazji pasożytniczej u pacjentów wystÄ™pujÄ… charakterystyczne objawy kliniczne. vð WykorzystujÄ…c specjalistyczne metody diagnostyczne możemy wykrywać jaja i cysty różnych gatunków pasożytów. vð Eozynofilia w chwili rozpoznania immunologicznego jest jednym z ważniejszych objawów choroby pasożytniczej (15 50%)! vð Klinicznymi wskazówkami w schorzeniach pasożytniczych może być również biegunka (także zaparcia), powiÄ™kszenie wÄ…troby i Å›ledziony, niedrożność dróg żółciowych, wypadniÄ™cie odbytnicy, anemia, tworzenie ziarniaków a nawet wodonercze. vð Nie bez znaczenia w przypadku podejrzenia choroby pasożytniczej jest szczegółowy wywiad lekarski, dotyczÄ…cy wszystkich możliwoÅ›ci zetkniÄ™cia siÄ™ chorego z postaciami inwazyjnymi pasożytów (wywiad dotyczÄ…cy np. podróży). 5 Systematyka pierwotniaków pasożytniczych Systematyka pierwotniaków pasożytniczych vð Klasa Zoomastigophorea, rzÄ…d Kinetoplastida, rodzina Trypanosomatidae, Klasa Zoomastigophorea, rzÄ…d Kinetoplastida, rodzina Trypanosomatidae, vð Rodzaj Trypanosomatidae gatunek Trypanosoma Rodzaj Trypanosomatidae gatunek Trypanosoma (Å›widrowiec),Leishmania (Å›widrowiec),Leishmania vð Rodzina Trichomonadidae gatunek Trichomonas vaginalis rzÄ™sistek Rodzina Trichomonadidae gatunek Trichomonas vaginalis rzÄ™sistek pochwowy, T. tenax rzÄ™sistek policzkowy, T. hominis rzÄ™sistek jelitowy pochwowy, T. tenax rzÄ™sistek policzkowy, T. hominis rzÄ™sistek jelitowy oraz Dientamoeba fragilis oraz Dientamoeba fragilis
Rodzina Hexamitidae gatunek Giardia lamblia Rodzina Hexamitidae gatunek Giardia lamblia
Rodzina Entamoebidae gatunek Entamoeba histolytica (pełzak Rodzina Entamoebidae gatunek Entamoeba histolytica (pełzak czerwonki), E. coli (pełzak okrężnicy), E. gingivalis (pełzak dziąsłowy) czerwonki), E. coli (pełzak okrężnicy), E. gingivalis (pełzak dziąsłowy)
Rodzina Plasmodiidae gatunek Plasmodium vivax (Zarodziec ruchliwy), Rodzina Plasmodiidae gatunek Plasmodium vivax (Zarodziec ruchliwy), P. falciparum (zarodziec sierpowy),P.ovale (zarodziec owalny) P. falciparum (zarodziec sierpowy),P.ovale (zarodziec owalny)
Rodzina Cryptosporidiidae gatunek Cryptosporidium parvum Rodzina Cryptosporidiidae gatunek Cryptosporidium parvum
Rodzina Eimeriidae gatunek Isospora belli Rodzina Eimeriidae gatunek Isospora belli
Rodzina Toxoplasmatidae gatunek Toxoplasma gondii Rodzina Toxoplasmatidae gatunek Toxoplasma gondii 6 Badanie kału - koproskopia
KaÅ‚ do badania pobieramy do specjalnego zamkniÄ™tego naczyÅ„ka zaopatrzonego w Å‚opatkÄ™. W iloÅ›ci ½ naczyÅ„ka.
Metody koproskopii bezpośredniej
Ocena makroskopowa
Rozmaz bezpośredni preparat nietrwały na szkiełko podstawowe nanosimy krople chlorku sodu i w odległości 2-3 cm krople roztworu Lugola. Następnie grudkę kału rozcieramy w soli i w płynie Lugola. Krople zawiesin nakrywa szkiełkiem nakrywkowym i ogląda pod mikroskopem w powiększeniu 10x10 lub 10x40. W soli poszukujemy cyst i trofozoidów w Lugolu tylko cyst gdyż płyn ten zabija trofozoidy. 7 Badanie kału - koproskopia
Rozmaz bezpośredni preparat trwały wykonujemy preparat i utrwalamy w płynie Schaudinna zawierający chlorek rtęciowy. Utrwalony przez 30-60 minut preparat barwi się następnie hematoksyliną żelazistą lub trichromem 8 Rozmaz kału celofanowy metoda Kato i Miury
Metodą tą wykrywa się jaja robaków. Nie rozcieńczony kał nakłada się na szkiełko podstawowe i nakrywa celofanem. Tak przygotowany preparat gładzi się korkiem szklannym i podbarwia zielenią malachitową i nasącza glicerolem i ogląda pod mikroskopem stosując silne oświetlenie. 9 Metoda flotacji
Metoda flotacji stosowana jest do odzielenia jaj i cyst pasożytów od zawierającego je kału. Najczęściej używany jest nasycony roztwór chlorku sodowego o gęstości względnej 1,2.
Przygotowanie roztworu chlorki sodowego. W jednym litrze wody rozpuszcza się 400g NaCl. Podgrzewa się do wrzenia i pozostawia się do wystygnięcia. Przed użyciem roztwór przesącza się przez gazę i przechowuje w zakorkowanym szklanym naczyniu. 10 Zmodyfikowana metoda Fulleborna
Grudką kału około 2g rozciera się w probówce w nasyconym NaCl. Następnie dopełnia roztworem chlorku sodu. Stosunek ten powinien wynosić 1:20. Po usunięciu za pomocą bibuły zanieczyszczeń z powierzchni zawiesiny nakłada się szkiełko nakrywkowe na okres 30-40 minut. Potem przenosi się szkiełko nakrywkowe stroną wilgotną na szkiełko podstawowe przy użyciu pincety, podbarwia płynem Lugola i ogląda pod mikroskopem.
Metoda ta jest polecana do wykrywania jaj glisty ludzkiej- Ascaris lumbricoides, włosogłowki- Trichocephalus trichiurus, tasiemca karłowatego-Hymenolepis nana, bruzdogłowca szerokiego Diphyllobothrium latum. 11 Zmodyfikowana metoda Fulleborna
Metoda ta zawodzi w przypadku jaj ciężkich jak tasiemczyc z rodzaju Taenia oraz nie zapłodnionych jaj glisty ludzkiej.
Z tego powodu równocześnie do metody flotacji powinno się stosować metodę dekantacji czyli metodę sedymentacyjną. 12 Metoda dekantacji
W metodzie tej wykorzystuje się fakt, że jaja robaków i cysty pierwotniaków jako cięższe opadają na dno probówki i można je wykryć w osadzie. 13 Wykonanie dekantacji
%g kału rozciera się w probówce i zalewa niewielką ilością wody. Po roztarciu probówkę dopełnia się wodą i odstawia się na 20-30 minut. Następnie zlewa się płyn z nad osadu i dodaje wody dokładnie mieszając.
Czynności powtarza się tak długo aż płyn z nad osadu będzie przejrzysty.
Z otrzymanego osadu wykonuje siÄ™ preparat i oglÄ…da pod mikroskopem
Osad przegląda się też przy użyciu lupy szukając fragmentów owsików lub proglotydów tasiemca. 14 Metoda sedymentacj według Telemanna w modyfikacji Rivasa
Około 1g kału rozciera się w 10 ml 5% kwasu octowego. Dokładnie się miesza i cedzi przez podwójną gazę do kalibrowabnej probówki. Do 5ml zawiesiny dodaje się 5ml eteru. Probówkę zamyka się korkiem i wstrząsa przez 1 minutę. Następnie odkorkowaną probówkę wirujemy przez 1 minutę z prędkością 1500 obrotów na minutę.
Powstają cztery warstwy, z których trzy górne usuwamy a z czwartej wykonujemy preparat i oglądamy pod mikroskopem. 15 Wykrywanie jaj owsika
Enterobius vermicularis składa jaja w fałdach odbytu w celu ich wykrycia stosujemy metodę Halla zwaną metodą NIH (National Institute of Health) oraz metodę Grahama 16 Metoda Halla
Przygotować naczyńko z bagietką, która jednym końcem umocowana jest w korku a drugi koniec pokryty jest tomofanem. W celu zwiększenia lepkości tymofan zwilża się woda lub glicerolem przed pobraniem materiału z fałd odbytniczych
Tymofan następnie rozkłada się na szkiełku podstawowym podbarwia Lugolem i nakrywa szkiełkiem nakrywkowym i ogląda pod mikroskopem 17 Metoda Grahama
W metodzie tej używa się przezroczystego przylepca celofanowego. Pasek przylepca długości 5-7 cm i szerokości 2 cm przykłada się lepk a stroną do fałd odbytu a następnie tą stroną przykleja się na szkiełko podstawowe i ogląda pod mikroskopem. 18 Hodowle
Podłoże do hodowli Trichomonas vaginalis według Roiron
Do hodowli innych pierwotniaków stosujemy podłoże Pawłowej lub podłoże Pawłowej w modyfikacji Myjaka.
Do hodowli nicieni stosujemy metodę Harada-Mori. Do probówki wkładamy pasek bibuły, nasączamy kałem. Probówką zalewamy wodą i wstawiamy na 10 dni do cieplarki. Larwy wylęgłe z jaj opadają na dno probówki. 19 Klasyfikacja pierwotniaków
Występuje w Azji, Ameryce i Afryce ale również sporadycznie w Europie ( Bułgaria, Grecja, Włochy, Hiszpania, Portugalia)
Zarażenie następuje poprzez owada ćmiankę wywołując chorobę kala-azar (choroba czarna) oraz gorączkę dum- dum.
Choroba rozpoczyna się bólami głowy, napadami wysokiej temperatury, powiększeniem śledziony i wątroby oraz ciemnym zabarwieniem skóry i pojawieniem się osutki grudkowo uogólnionej oraz biegunki
Pasożyty lokują się w różnych narządach w postaci otorbionych ognisk w tym płucach a osutka przypomina gruzlicę lub trąd. Choroba w 95% kończy się śmiercią. W leczeniu stosuje się sulfonamidy oraz amfoterycynę B. 21 Trądzik młodzieńczy Acne vulgaris
Propionibacterium acnes stan fizjologiczny
Propionibacterium acnes stan niezapalny
Propionibacterium acnes stan zapalny. Zdjęcia A. Białecka Diagnosta Laboratoryjny 2005,1(6),19 dzięki uprzejmości i za zgodą Autorki. 22 Nużeniec ludzki-(Demodex folliculorum et Demodex brevis). Nużyca - demodekoza
Nużeniec ludzki jest to roztocz coraz bardziej rozpowszechniony w Polsce. Istnieją również nużeńce pasożytujące na zwierzętach, które mogą również przechodzić na człowieka.
Nużeniec może wywoływać objawy skórne bardzo podobne do objawów trądzika bakteryjnego, różowatego lub hormonalnego.
Demodex brevis wywołuje przewlekłe stany zapalne i ropne spojówek oraz powiek ( blepharoconjunctivitis) oporne na leczenie standardowymi lekami.
Lekiem z wyboru jest metronidazol. www.rozanski.henryk.gower 23 Nużeniec ludzki-(Demodex folliculorum et Demodex brevis). Nużyca - demodekoza Demodex folliculorum http://www.polesine.com/pagine/salute/altre/a002.htm 24 ) Nużeniec ludzki-(Demodex folliculorum et Demodex brevis). Nużyca - demodekoza Skórne zmiany wywołane przez Demodex (zródło obrazka: T. J. Dunn, Jr. DVM http://www.thepetcenter.com ) 25 Śpiączka afrykańska
Przenoszona przez muchy tse-tse. W przebiegu tej choroby wyróżniamy trzy różne stadia:-
Stadium 1 wrzody świdrowcowe : w czasie 2-3 dni występuje objaw pierwotny z lokalnym obrzękłym zapaleniem skóry w miejscu ukłucia przez muchę tse-tse jako reakcja na mnożące się świdrowce (ognisko pierwotne-chagoma).-
Stadium 2 obecność pasożytów we krwi: po około 2-3 tygodniach występują objawy ogólne, następuje przejście pasożytów do układu krwionośnego i limfatycznego, występuje gorączka (utrzymująca się 2-3 tygodni, nieregularnie nawracająca) i powiększenie węzłów chłonnych.
Stadium 3 zapalenie mózgu i opon mózgowych: po kilku miesiącach (nawet latach) obserwujemy przedostawanie się pasożytów z krwi do płynu mózgowo- rdzeniowego i zaatakowanie ośrodkowego układu nerwowego, co objawia się zwiększoną potrzebą snu ( śpiączka ) i zaburzeniem czucia.
Ponadto wystąpić może zapalenie mięśnia sercowego, anemia, ogólny obrzęk i zapalenie nerek. 26 Trypanosoma cruzi czynnik etiologiczny amerykańskiej choroby Chagasa Widoczny obrzęk oka zwany objawem Romana 27 Trypanosoma cruzi czynnik etiologiczny amerykańskiej choroby Chagasa
Do swojego cyklu rozwojowego wymaga owada pluskwiaka.
W organizmie człowieka atakuje głównie komórki mięśni szkieletowych, gładkich i serca a także komórki neuroglejowe.
Do zakażenia dochodzi poprzez skórę lub spojówkę
Zapalenie spojówek i obrzęk powiek zwane jest objawem Romana
Ocenia się, że na chorobę Chagasa (brazylijski lekarz Carlos Chagas w 1909 roku) cierpi 18mln. Ludzi, a umiera na nią około 50.000 rocznie.
Nie wszyscy zostają zakażeni bezpośrednio przez pluskwiaka. Ciężarna kobieta może przekazać pasożyta płodowi albo zarazić dziecko podczas porodu albo karmienia piersią. 29 Trichomonas vaginalis Rzęsistek pochwowy
Występuje we wszystkich krajach należy więc do pasożytów kosmopolitycznych. Zarażenie następuje zarówno u kobiet jak i mężczyzn choroba przenoszona drogą płciową.
Wywołuje chorobę zwaną rzęsistkowicą narządów płciowych i moczowych o przebiegu ostrym i przewlekłym. Pasożyt umiejscawiają się w pochwie, szyjce macicy oraz cewce moczowej
Występują upławy, świąd, pieczenie w okolicy krocza, pochwy i cewki moczowej. Treść pochwy jest obfita, żółta i zielonkawa często pienista. Występuje ból w podbrzuszu, parcie na mocz a w badaniu ginekologicznym czerwone plamki w pochwie i na szyjce macicy.
W leczeniu stosuje się metronidazol. Leczy się obu partnerów seksualnych. 30 Trichomonas vaginalis-rzęsistek pochwowy czynnik etiologiczny trichomonozy/rzęsistkowicy
Częściej zarażane są kobiety 5-20% u mężczyzn poniżej 5%
Pasożyt przenosi się głównie podczas stosunku płciowego.
U około 2-17% noworodków płci żeńskiej, których matki były zarażone, dochodzi do zarażenia okołoporodowego
Istnieje możliwość przeniesienia zakażenia przez mokre ręczniki, kostiumy kąpielowe, gąbki, kąpiele termalne oraz zle utrzymywane baseny
Zakażenie może nastąpić również w szpitalach, gabinetach ginekologicznych, sanatoriach, uzdrowiskach, basenach poprzez zabiegi, wodę, rękawiczki, narzędzia i zaburzenia stanu higieny 31 Trichomonas vaginalis rzęsistek pochwowy
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że co roku na rzęsistkowicę choruje 170 mln ludzi na całym świecie. Infekcja u kobiet może doprowadzić do uogólnionego stanu zapalnego narządów miednicy mniejszej, zwiększenia podatności na zakażenie innymi patogenami ( w tym wirusem HIV) i zakłóca przebieg ciąży.
Mężczyzni mają mniej dolegliwości, ale i u nich może dojść do stanów zapalnych cewki moczowej czy gruczołu krokowego rzadziej pęcherzyków nasiennych
Genom pierwotniaka zawiera około 60 tysięcy genów ( nasze DNA zawiera 26 tysięcy genów)
Występująca w komórce rzęsistka peptydaza jest bardzo podobna do tej, którą wytwarza wirus HIV.
Dzięki temu można będzie zrozumieć, jak rzęsistek atakuje nabłonek dróg rodnych człowieka. 32 Trichomonas vaginalis rzęsistek pochwowy- Medical Tribune 02/2007 33 Trichomonas vaginalis rzęsistek pochwowy diagnostyka
Świeżą próbkę wydzieliny pochwy lub cewki moczowej miesza się z roztworem soli fizjologicznej i bada mikroskopowo. Cechą charakterystyczną jest ruch.
Rzęsistki można rozpoznać także w wymazach po zastosowaniu barwienia metodą Giemsy lub w teście immunofluorescencyjnym.
Najpewniejsza metoda to wynik hodowli próbek na specjalnym płynnym podłożu np.. Test In-pouch test system zawierający komory z podłożem hodowlanym umożliwiającym ocenę wzrostu i analizę mikroskopową 34 Giardia lamblia-lamblioza
Występuje we wszystkich krajach świata należy więc do pasożytów kosmopolitycznych.
Wywołuje giardiozę charakteryzującą się występowaniem nudności, wymiotów i bezkrwawej biegunki. Utrzymujące się zakażenie prowadzi do zmniejszania się wagi ciała, zaników mięśniowych, senności, szybkiego męczenia i opóznienia w rozwoju umysłowym.
Giardia lamblia jest chorobotwórcza dopiero w przypadku masowego zaatakowania jelita cienkiego, przy czym najczęściej zajęta jest dwunastnica. Biegunka, wzdęcie brzucha czy inne dolegliwości jelitowe po połknięciu cyst, ustępują samoistnie po 2-3 miesiącach. Pacjenci z defektami układu odpornościowego zarażają się znacznie częściej. Postacią inwazyjną jest cysta, łatwo osiadająca z kurzem na 35 powierzchniach, zabawkach, dywanach i wykładzinach podłogowych. Niechciany import z krajów tropikalnych
Kolejną inwazją pasożytniczą przewodu pokarmowego jest giardioza (Giardia intestinalis). Biegunki mają charakter wypróżnień tłuszczowych, o nieprzyjemnym zapachu.
W różnicowaniu biegunek u powracających z rejonów endemicznych ważne miejsce zajmuje zimnica wywoływana przez Plasmodium falciparum.
Malaria bardzo często przebiega z towarzyszącą biegunką lub objawami ostrego brzucha
Profilaktyka to stara kolonialna zasada obierz, ugotuj, usmaż lub zapomnij i/lub szczepienia ochronne 36 Giardioza (Giardia intestinalis).
Metody immunologiczne: Wykrywanie antygenów Metody immunologiczne: w kale przy pomocy testu ELISA (metoda immunokoproskopowa), gdy zawiodą mikroskopowe metody wykrywania cyst i trofozoitów.
Test nie jest przeprowadzany we wszystkich laboratoriach parazytologicznych.
Jest pierwotniakiem kosmopolitycznym. Zarażenie cystą następuje poprzez jamę ustną. yródłem zakażenia są ludzie chorzy, wydalający cysty z kałem.
Objawami charakterystycznymi dla pełzakowicy jelitowej są bóle brzucha, parcie na stolec i biegunka. Wypróżnienia są skąpe, krwiste ze śluzem. Może występować również gorączka oraz perforacja jelita grubego a co za tym idzie zapalenie otrzewnej i zgon w kilka dni
Pełzak może również tworzyć ropnie wątroby które penetrują do jamy otrzewnej, opłucnej, osierdziowej oraz płuc i ośrodkowego układu nerwowego. Mogą powodować również owrzodzenia wokół odbytnicy i narządów płciowych.
W leczeniu stosuje się jodochinol, paromomycynę oraz metronidazol 38 Niechciany import z krajów tropikalnych
Niekwestionowaną królową biegunek w tropiku jest biegunka podróżnych nazywana zemstą faraonów. Stan ten trwający kilka dni spowodowany jest nagłą zmianą flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. W klasycznej biegunce podróżnych nie ma potrzeby podawania antybiotyków, a są one nawet przeciwwskazane, ponieważ niekorzystnie wpływają na florę jelitową.
Spośród inwazji pasożytniczych przewodu pokarmowego należy wymienić pełzakowicę (Entamoeba histolytica). Cysty tego pierwotniaka przenoszone są przez skażoną wodę i żywność. Nieleczona pełzakowica stanowi zagrożenie życia z powodu zaburzeń wodno-elektrolitowych oraz ropni 39 wątroby i mózgu Acanthamoeba castellanii
Jest wolnożyjącym pierwotniakiem kosmopolitycznym żyjącym w glebie, wodzie i w ściekach.
U człowieka pasożytuje w ośrodkowym układzie nerwowym. Występuje wtedy padaczka, bóle głowy, halucynacje, dezorientacja nudności, wymioty oraz trudności w mówieniu. W końcowym etapie występuje śpiączka i śmierć.
A. castellanii może również atakować oko powodując pełzakowe zapalenie rogówki szczególnie u ludzi stosujących szkła kontaktowe. Objawy to bóle oka, zamglone widzenie, przekrwienie spojówek i fotofobia.
Leczenie to stosowanie rifampicyny i steroidów. 40 Zarodzce (Plasmodium)
Wewnątrzkomórkowe pasożyty wywołujące malarię. Rozróżniamy cztery gatunki zarodzców i trzy formy malarii:-
Plasmodium vivax i Plasmodium ovale: Malaria tertiana. (trzeciaczka);-
Przenosicielem biologicznym, a zarazem żywicielem ostatecznym tych pasożytów jest samica komara widliszka (Anopheles maculipennis). Zarażenie następuje w wyniku ukłucia i przekazania wraz z śliną komara postaci inwazyjnych - sporozoitów 41 Plasmodium vivax zarodziec ruchliwy
Pierwotniak występuje głównie w strefie tropikalnej oraz w strefach zajmowanych przez komara z rodzaju Anopheles.
Zarodziec malaryczny wywołuje zimnicę trzydniową trzeciaczkę, której okres wylęgania wynosi przeciętnie 10 do 17 dni W tym czasie występują zlewne poty, dreszcze, naprzemienne uczucie zimna i gorąca oraz gwałtowny wzrost temperatury.
Występuje również niedokrwistość, powiększenie wątroby i śledziony, bóle mięśniowe.
Malaria imituje zapalenie płuc, ośrodkowego układu nerwowego, zaburzeń żołądkowo-jelitowych doprowadzając do śpiączki i nagłego zgonu.
W leczeniu stosuje się chlorochininę, primachinę oraz tetracykliny. W zakażeniach CFS podaje się kwas acetylosalicylowy 42 Plasmodium malariae zarodziec pasmowy
Wywołuje zimnicę czterodniową czwartaczkę, której okres wylęgania wynosi 27-40 dni. Napady zimna są cięższe i bardziej nasilone.
Dojrzałe trofozoidy oraz schizonty we krwi
W zarażeniach człowiek-człowiek należy brać pod uwagę możliwość przeniesienia zarodzca poprzez transplantację wątroby, przetoczenie krwi, naruszenie ciągłości tkanek. 43 Plasmodium ovale zarodziec owalny
Pierwotniak występuje rzadko tylko w tych krajach gdzie temperatura nie spada poniżej 25stopni Celsjusza
Okres wylęgania wynosi 10-17dni a napady zimna występują co 48 h. i mają nietypowy przebieg. Niekiedy po 6-10 napadach występuje wyleczenie.
Transmisja człowiek-człowiek jest możliwa głównie podczas przytoczeń krwi oraz zarażenia płodu z krwią matki.
Główne rezerwuary pasożyta stanowią zarażeni ludzie i samice komarów z rodzaju Anopheles. 44 Zimnica Plasmodium falciparum
Zimnica malaria jest jedną z najciężej przebiegających chorób infekcyjnych występujących w związku z podróżą zagraniczną.
Metody zapobiegania i optymalnego postępowania w przypadku zimnicy obejmują:
Uświadomienie pacjentowi ryzyka zachorowania.
Ochrona przed komarami i moskitami. Noszenie odpowiedniej odzieży, stosowanie repelentów zawierających 20-50% N,N dietylo-m-toluamidu (DEET) i moskitier
Przestrzeganie chemioprofilaktyki
Szybkie ustalenie rozpoznania w razie pojawienia się gorączki w trakcie lub po powrocie z podróży.
Leki pierwszego wyboru to chlorochina,atowakwom, doksycyklina. Clinical Infectious Diseases, 2006,43,1499-1539 Medycyna Praktyczna 2007,7-8,197-214 45 Zimnica Plasmodium falciparum Medycyna Praktyczna 2007,7-8,197-214 46 Zimnica Plasmodium falciparum Medycyna Praktyczna 2007,7-8,197-214 47 Zimnica Plasmodium falciparum Gruba kropla barwnikGiemsy Gruba kropla barwnikGiemsy (inwazjaP. falciparum ) (inwazjaP. falciparum ) 48 Udana szczepionka przeciw malarii
Co 30 sekund na świecie na malarię umiera jedna osoba.
Głównie na malarię umierają dzieci najczęściej w wieku 10- 18 tygodni.
Preparat o nazwie RTS S/ASO2 został opracowany przez firmę Glaxo-SmithKline. Próby kliniczne przeprowadzono w Mozambiku gdzie zaszczepiono 214 niemowląt.
Szczepionka zmniejszyła liczbę zakażeń malarią o 65 % a także objawy infekcji u chorych już dzieci o 35% w ciągu sześciu miesięcy.
Jeżeli próby zakończą się pomyślnie szczepionka wejdzie do powszechnego użytku około roku 2012. 49 Cryptosporidium parvum
Wywołuje kryptosporydiozę, która ma cechy ostrego lub przewlekłego gastroenteritis. Występują bóle brzucha, nudności, wymioty, wodnista biegunka, podwyższona temperatura ciała, osłabienie oraz zachwianie równowagi kwasowo-zasadowej.
Pierwotniak ten zaliczany jest do czynników etiologicznych biegunek podróżnych
Postacią inwazyjną jest oocysta. Wrota inwazji jama ustna lub jama nosowa. Zarażenie następuje na drodze pokarmowej lub inhalacyjnej.
Mogą wywoływać biegunki u nosicieli wirusa HIV
W leczeniu stosuje siÄ™ makrolidy 50 Isospora belli
Jest to pasożyt kosmopolityczny, występuje również w Polsce.
Wywołuje izosporozę u dzieci i dorosłych. Objawy kliniczne to biegunka trwająca miesiąc lub dłużej z 6-10 wypróżnieniami. Przebieg inwazji u osób z AIDS niezwykle ciężki.
Objawy kliniczne to biegunka, bóle brzucha, podwyższona temperatura, ogólne osłabienie
Leczenie to sulfonamidy oraz pirymetamina 51 Toxoplasma gondii - toksoplazma
Występuje we wszystkich krajach świata, należy więc do pasożytów kosmopolitycznych.
Rozmnażanie płciowe toksoplazmy (sporogonia) przebiega w komórkach jelita cienkiego kota domowego. Kot może być dla T.gondii nie tylko żywicielem ostatecznym lecz również żywicielem pośrednim.
Wywołuje u człowieka toksoplazmozę nabytą lub wrodzoną. Inwazja ma charakter bezobjawowy.
Najczęściej rozpoznaje się postacie węzłową, uogólnioną i gałki ocznej
Toksoplazmoza uogólniona może wiązać się z inwazją T.gondii do ośrodkowego układu nerwowego
Toksoplazmoza wrodzona związana jest z zakażeniem płodu objawia się niedorozwojem fizycznym i psychicznym, uszkodzeniem wzroku oraz zapaleniem mięśnia sercowego. 52 Jak wykryć toksoplazmozę
Toksoplazmoza wywoływana przez pasożyta Toxoplasma gondii jest chorobą szeroko rozpowszechnioną na całym świecie. Na podstawie danych WHO szacuje się, że zarażenie dotyczy około 1/3 ludności świata. W Polsce mówi się nawet o 60% populacji.
Toksoplazmoza jest chorobą inwazyjną, przebiegającą najczęściej bezobjawowo. Objawy inwazji nie są specyficzne i mogą mieć różne nasilenie w zależności od wieku, płci, gatunku, kondycji układu immunologicznego oraz od intensywności inwazji.
W wykrywaniu toksoplazmozy, z punktu widzenia klinicznego, niezmiernie ważne jest to, czy mamy możliwość określenia fazy choroby czyli rozróżnienia wczesnego zarażenia pasożytem od inwazji przewlekłej 53 Jak wykryć toksoplazmozę
Problem jest niezmiernie ważny, szczególnie dla kobiet w ciąży. Zarażenie człowieka może nastąpić nie tylko drogą pokarmową, ale także drogą łożyska.
Zarażenie T. gondii kobiet w ciąży zachodzi na świecie z częstością 01,-1%. W przybliżeniu w 40% przypadków dochodzi do inwazji płodu. Postać klasyczna toksoplazmozy wrodzonej to tzw. triada Sabina-Pinkertona, w której wyróżnia się zapalenie siatkówki i naczyniówki, wodogłowie lub małogłowie oraz zwapnienia śródczaszkowe. Zarażenie prowadzi często do śmierci płodu. Natomiast jeżeli kobieta zaraziła się przed ciążą, to nic nie grozi płodowi.
Drugą grupą ryzyka są osoby z obniżoną odpornością immunologiczną np. po transplantacjach, u których może dochodzić do ponownego uaktywnienia pasożyta. Toxoplasma gondii red.Louis M.Weiss and Kami Kim. Akademic Press 2007 54 Babesia microti
Pierwotniak ten występuje we wszystkich krajach świata. Jest to pasożyt kosmopolityczny.
Wywołuje chorobę zwaną babeszjozą przypominającą malarię z napadami wysokiej temperatury, dreszczami i obfitym poceniem.
Opisano śmiertelne inwazje u ludzi z niedoborami immunologicznymi oraz po usunięciu śledziony (splenektomia). 55 Toksokaroza
Toksokaroza jest chorobą pasożytniczą. Do zakażenia dochodzi najczęściej u dzieci, po przypadkowym spożyciu inwazyjnych jaj glisty psiej lub kociej.
Larwa z przewodu pokarmowego trafia do naczyń krwionośnych, a następnie z prądem krwi migruje po całym organizmie. Właśnie dlatego choroby tej nie wykryjemy, badając kał na pasożyty. Jedyną metodą są badania serologiczne polegające na oznaczeniu swoistych przeciwciał.
Larwy nie potrafią w naszym organizmie dojrzewać i rozmnażać się ale mogą przeżywać nawet 10 lat. 56 Toksokaroza
W tym czasie u zakażonych dzieci mogą nie wystąpić żadne objawy albo podwyższona leukocytoza, eozynofilia, węzły chłonne, narastające bóle brzucha i głowy, zapalenie oskrzeli i płuc a następnie astma oraz zmiany oczne.
Następstwem zmian ocznych jest upośledzone widzenia a nawet ślepota.
Rozpoznanie toksokarozy opiera siÄ™ na wykryciu lekocytozy, eozynofili oraz na jednostronnych zmianach zapalnych dna oka. 57