Kariera a moralność - rozważania w odniesieniu nie tylko do "Granicy". (Weź pod
uwagę sądy Nałkowskiej, innych pisarzy i swoje).
Kariera a moralność - temat ten był już poruszany przez wielu twórców.
Począwszy od czasów najdawniejszych, a kończąc na współczesnych zagadnienie to
fascynowało artystów, czego wyrazem są liczne utwory podejmujące ten temat: XX
LECIE MIĘDZYWOJENNE: - Zofia Nałkowska "Granica" - bohater powieści Zenon
Ziembiewicz wybrał w życiu drogę kariery. Po edukacji w szkole średniej w
miasteczku, (gdzie był dobry w przedmiotach ścisłych), wyjeżdża do Paryża, by
studiować tam nauki społeczno-polityczne. Wiedział, że aby się wybić musi
podjąć studia, gdyż inaczej nie będzie miął na to szansy i na zawsze będzie
skazany na mało znaczące stanowisko. Po przerwaniu studiów z powodu braku
pieniędzy, godzi się z sugestią matki i pożycza pieniądze na dokończenie
edukacji od Czechlińskiego, co było dla niezależnego, wolnego Zenona trudnym
wyborem. W zamian ma on pisać do "Niwy", gazety Czechlińskiego, artykuły na
temat sytuacji międzynarodowej. Po pewnym czasie bohater zauważa, że pisze to,
czego oczekuje Czechliński, a jako czytelnik własnych artykułów odnosi
wrażenie, że brzmią one tak, jakby on tego nie napisał. Pisząc Zenon znieczulał
się moralnie, nie był sobą. Czytając własne artykuły bohater zastanawia się
jeszcze nad własnymi zasadami, czego nie robi już jednak po objęciu redakcji
"Niwy": drukuje mierne literacko i bez wymowy artykuły Tczewskiego - wielkiego
ziemianina, który posiada wpływy i pieniądze. Wraz z obniżaniem się wartości
metaforycznej pisma zmienia się także styl życia bohatera, który coraz bardziej
wtapia się w środowisko, które w młodości tak żarliwie krytykował. Zenon pnie
się po szczeblach kariery kosztem własnej moralności. Wkrótce zostaje
prezydentem miasta, lecz już ani trochę nie przypomina młodzieńca, który kiedyś
marzył o karierze. Bohater stanął po stronie zła, którego za młodu nie
tolerował, przekroczył granicę odpowiedzialności moralnej i wytrzymałości
psychicznej. Walka o wyższą pozycję społeczną zmieniła go wewnętrznie nie do
poznania. Wraz z gruntującą się decyzją o dalszej karierze granica
odpowiedzialności moralnej zacierała się (bohater znieczulał się na ideały). -
Tadeusz Mostowicz-Dołęga "Kariera Nikodema Dyzmy" - zawrotna kariera cwaniaczka
z nizin jest wielką satyrą wyśmiewającą stosunki panujące wśród elity
rządzącej, ciemne powiązania jej członków, oraz styl życia polskiej
arystokracji. (Moralność bohatera pozostawiam do indywidualnej oceny). MŁODA
POLSKA: - Stefan Żeromski "Ludzie bezdomni" - doktor Judym jest postacią
wyjątkową, nie wywodzi się z arystokracji, lecz z biedoty i dzieciństwo jego
upływało wśród nędzy warszawskiej ulicy, jego awans społeczny wynikł
przypadkiem, gdyż upodobała go sobie, zabrała i wyedukowała ciotka. Początkowo
pobiera nauki od wynajmującego pokój studenta, potem kończy studia medyczne i
wyjeżdża na praktykę do Paryża. Bohater, tak wykształcony bez trudu mógłby
zrobić karierę lekarza, zapewnić sobie dobry byt, przyjemne życie. Nie pozwala
mu jednak na to jego moralność. Judym żyje jednak z piętnem swojego pochodzenia
- z poczuciem winy wobec własnego środowiska i z pragnieniem "spłaty długu",
której może dokonać jako lekarz ubogich. Stąd też jego ostateczna decyzja ma
wymiar społeczny - Judym poświęci swoje życie i szczęście, by oddać wiedzę,
młodość i siłę biednym i pokrzywdzonym warstwom społeczeństwa. Doktor Judym
potrafił zrezygnować z kariery na rzecz wyższych celów, oprzeć się pokusie
dostatniej egzystencji. Jego wzorowa moralność zasługuje na podziw i
naśladowanie. Jak bardzo różni się doktor Judym od Zenona Ziembiewicza z
"Granicy". OŚWIECENIE: - Ignacy Krasicki bajka "Dwa psy" - bohaterami są dwa
psy: pierwszy "kundel", który ma ciężko pracować; drugi, który obrazuje
uległego szlachcica, podlizującego i przypodobującego się magnatom, oddającego
się do ich dyspozycji, uległego karierowicza, który dla swojej kariery zrobi
wszystko, nawet za cenę moralności. Taki człowiek zatracił własną osobowość i
moralność, a ich miejsce zajęła pogoń, wszelkimi sposobami, za karierą.
RENESANS: - William Shakespeare "Makbet" - dramat przedstawia losy człowieka,
który chcąc zrealizować swoje marzenia o władzy królewskiej, schodzi na drogę
zbrodni. Przed przepowiednią Makbet jest bohaterskim rycerzem, osławionym
swoimi czynami, który ma szacunek do władcy. Rycerz ma jednak ukryte ambicje,
imponuje mu władza i prestiż, lecz skrupuły moralne i brak zdecydowania
powstrzymują go przed przyspieszeniem zrządzenia losu. Nie chce nawet myśleć o
tym, że zostanie królem, gdyż by on mógł nim zostać obecny władca musi zginąć.
W podjęciu decyzji o "przyspieszeniu kariery" "pomaga" bohaterowi Lady Makbet,
która odwołuje się do męskiej dumy męża (jej także marzy się być żoną władcy) -
król zostaje zamordowany. Następnie następuje szereg zbrodni, które pogrążają
Makbeta. Swym postępowaniem rycerz doprowadził się do samozagłady moralnej,
jego świat legł w gruzach. Cena, jaką zapłacił bohater za szybką karierę, była
strata moralności. Makbet i Lady Makbet już nigdy nie uwolnili się od wyrzutów
sumienia, które były tak silne, że uniemożliwiały im normalną egzystencję. W
czasach współczesnych problem kariery i moralności zasługuje na szczególną
uwagę. Żyjemy w czasach bezlitosnej konkurencji "wilczych" praw (wygrywa
najsilniejszy, ten, który będzie umiał się przebić), świecie, w którym wielu
ludzi nie zawaha się "wykroczyć troszeczkę poza własną moralność", rozminąć się
z prawdą, użyć podstępu lub oszustwa, by dostać wymarzoną posadę, ukochane
stanowisko czy awans. Pogoń za karierą charakteryzuje większość obywateli
dzisiejszego świata, a moralność ludzka jest różna. Wśród uczciwych ludzi,
którzy wytrwałą i ciężką pracą chcą się wybić, zawsze znajdzie się człowiek,
który zapragnie szybkiej i łatwej kariery.