STRONA 16 GAZETA 133 9 - 10 listopada 2009 www.gazetagazeta.com NIE TYLKO O TRAWNIKU Jana Ogrodnika www.geocities.com/janogrodnik Sztuka Dalekiego Wschodu - Ikebana Niektóre z orientalnych sztuk Narodowa japońska legenda wieku pojawiać zaczęły się też bywają tak subtelne, że piękno głosi, że już w szóstym wieku inne rośliny. Specyficzne, bar- stworzonych przez nie arcydzieł naszej ery syn pewnego księcia, dziej rygorystyczne zasady ukła- przemija bezpowrotnie już po Shokelo, wybrał się w daleką dania ich w kompozycje ustaliły niezwykle krótkim czasie. Do- podróż do Chin. Tam po raz się dopiero w dwunastym wieku. skonałym przykładem może być pierwszy zobaczył artystyczne Okres ten uznać należy za czas tutaj licząca już piętnaście wie- kompozycje ułożone właśnie z narodzin praikebany. Za praw- ków japońska sztuka artystycz- roślin. Po powrocie do kraju syn dziwego prekursora ikebany nego układania kompozycji z ro- księcia zapoznał z tą oryginalną uważany jest natomiast mnich ślin, w tamtejszym języku nazy- sztuką miejscowych kapłanów. IkenobM Senkei żyjący w piętna- wana "Ikebana". Odtąd zaczęli oni dekorować oł- stym wieku. W tym czasie naro- Samo słowo "Ikebana" wywo- tarze lokalnych bogów kompozy- dził się również sam termin Ike- dzi się od dwóch japońskich cjami z roślin. A zatem materia- bana. słów, "ike" oznaczającego "oży- ły roślinne początkowo służyły Analizując porozrzucane po wiać", oraz "bana" tłumaczonego wyłącznie do dekorowania sa- wielu muzeach naszego świata jako "kwiat". Inaczej zestaw tych mych wnętrz świątyń. W taki stare orientalne wazy, które dwóch wyrazów przetłumaczyć właśnie sposób narodziła się w przedstawiają ilustracje pierw- mentów jest jak najmniej. Spra- należy bardziej dowolnie jako Japonii poprzedzająca Ikebanę szych japońskich roślinnych wia to bowiem, że są one bardziej kompozycję kwiatową. W upro- sztuka, którą do dzisiaj określa kompozycji, z łatwością zauwa- czytelne. szczeniu powiedzieć zatem moż- się tam krótkim słowem Kuge. W żyć można, że od samego począt- Niezwykle ważnym jest też na, ze Ikebana polega na odpo- dosłownym tłumaczeniu termin ku dominowała w nich zasada fakt posiadania przez każdy z wiednim zestawieniu kwiatów, ten oznacza po prostu "kwiaty dla proporcjonalnego rozmieszcze- elementów pozytywnego (yo) gałązek i roślin z ozdobnymi li- albo też negatywnego (in) aspek- śćmi, oraz ich pełnym zharmo- tu. Oba je trzeba przy tym utrzy- nizowaniu również z samym na- mać w odpowiedniej równowa- czyniem. Sednem sprawy jest dze. Decydujące jest jednak oso- tutaj wyczucie proporcji, wyko- biste, wewnętrzne nastawienie rzystanie kontrastu i umiejętne samego twórcy. Musi być ono rozłożenie całego materiału. pełne samokontroli, z humani- W przeciwieństwie do deko- stycznym ukierunkowaniem w racyjnych kwiatowych bukietów stronę tworzonego dzieła oraz w naszym europejskim stylu, ja- szczególną wrażliwością na pięk- pońska sztuka układania kwia- no, które odzwierciedlać będzie tów skupia się głównie na two- przecież osobowość samego rzeniu harmonii linearnych kon- twórcy. strukcji, rytmu i koloru. Ludzie Fascynującym jest natomiast Zachodu podkreślając ilość i bar- sam historyczny rozwój kolej- wy roślin, poświęcają przede nych stylów Ikebany. Proces ten wszystkim uwagę pięknu kwia- w pewnym sensie porównywać tów. Japończycy natomiast pod- można śmiało z kolejnymi styla- kreślają linearne aspekty całej bogów". nia trzech elementów. Stare chiń- mi, jakie pojawiały się w europej- kompozycji. Rozwinęli oni zatem Kiedy Buddyzm zdominował skim malarstwie. skie przysłowie mówi bowiem, że sztukę obejmującą nie tylko japońskie wyspy, jego mnisi z Piętnasty wiek to narodziny "jedna linia jest tylko pustym kwiaty, ale również wazon, łody- łatwością przejęli od miejscowej najstarszego, klasycznego już symbolem, dwie stanowią już gi, liście i gałęzie. Cała struktura ludności tradycje dekorowania obecnie stylu kompozycji Rikka. pewną harmonię, ale dopiero zachodniej tradycji obyczajowej. japońskiego układania kwiatów światyń kompozycjami z roślin. trzy umożliwiają pełne urzeczy- Od czterdziestu pięciu pokoleń Samo słowo nie jest już wcale opiera się na trzech głównych Początkowo dominowały w nich styl rikka(stojące kwiaty) popu- obce ani dla przeciętnego Euro- wistnienie kompozycji". Dlatego punktach, symbolizujących za- dedykowane Buddzie kwiaty lo- nieprzypadkowo zupełnie przed pejczyka, jak i dla szarego miesz- laryzuje ród IkenobM. Kolejne wsze elementy: niebo, ziemię i tosu, po naszemu mówiąc lilii buddyjskimi świątyniami do dzi- stulecia wykształcają trwający do kańca Północnej Ameryki. Samej ludzkość. wodnej. Ale już w dziesiątym dnia dzisiejszego tradycyjny ce- sztuki nauczyć się można nato- siaj spotkać można często aż trzy remoniał picia herbaty. Tutaj do pomniki Buddy. miast na organizowanych do- dekorowania wnętrz stosuje się Zgodnie z opisaną powyżej słownie wszędzie kursach wie- regułą w Ikebanie dominuje nie- zawsze specyficzny rodzaj aran- czorowych. Nierzadko prowa- żacji kwiatów, określany słowem przerwanie od samego początku dzone są one przez samych mi- Chabana. Z kolei styl łączący w jej narodzin zasada tworzenia strzów sprowadzanych z Orien- sobie elementy Rikko i Chabana kompozycji zawsze z pełnym tu. Warto się zatem tą sztuką za- uwzględnieniem trzech elemen- to powstały nieco pózniej Seika. interesować... tów: Ten, Jin oraz Chi. Reprezen- To mistrz szkoły układania tują one kolejno "niebo", "człowie- kwiatów i roślin, Unshin Ohara, skonstruował kanzam, czyli oło- ka" i "Ziemię". Ustalone jest przy wianą płytkę z pionowo ustawio- tym precyzyjnie, że wysokość nymi długimi kolcami. Umożli- "człowieka" musi równać się 2/3 wia ona ustawianie wychodzą- wysokości "nieba", a "Ziemia" to cych z pojemnika łodyg pod do- 1/3 wysokości "Nieba". Teraz już wolnie wybranym przez twórcę bardzo łatwo zrozumieć, że wszystkie Ikebany mimo tak du- kątem, prowadząc do narodzin całkiem nowego stylu Moribana. żego zróżnicowania roślinnego Jak wielką popularnością cie- mają jednak zawsze coś ze sobą wspólnego - to właśnie propor- szy się w Japonii Ikebana, najle- piej potwierdza fakt istnienia tam cje. aż pięciu tysięcy szkół uczących Pierwotny, trzyelementowy wyłącznie tej właśnie sztuki. układ kompozycyjny w miarę Obok wspomnianej już wyżej upływu czasu i rozwoju sztuki poszerzono jeszcze o inne dodat- szkoły Unshin Ohara, wielkim kowe elementy, jak np. górę. Nie- szacunkiem cieszy się również kiedy taką pięcioczęściową kom- mistrz Sofu Teshigahara, który pierwszy połączył tradycje Dale- pozycję uzupełnia się dalszymi symbolami, chociaż zasada ja- kiego Wschodu z elementami pońskiej sztuki układania kwia- kultury Zachodu. tów mówi, że rysunek jest naj- Od kilkudziesięciu lat Ikeba- piękniejszy wówczas, gdy ele- na przenikać zaczęła i do naszej