Interakcje leków
Podanie leku A może zmieniać działanie leku B poprzez interakcję:
" farmakodynamiczną  modyfikacja efektów
farmakologicznych leku B bez zmiany jego stężenia w tkankach
" farmakokinetyczną  zmiana stężenia leku B w miejscu jego
działania
" farmaceutyczną  zmiana właściwości fizykochemicznych leku
B przed osiągnięciem przez niego miejsca działania
Interakcje majÄ… znaczenie przede wszystkim wtedy, kiedy:
" lek B ma wÄ…skie okno terapeutyczne
" niewielkie zmiany stężenia leku B w osoczu powodują duże
zmiany efektu farmakologicznego (stroma krzywa dawka/efekt)
Większości leków ten problem nie dotyczy. Niektóre jednak istotne
klinicznie grupy leków są podatne na różnego typu interakcje (np. leki
przeciwkrzepliwe, antyarytmiczne, przeciwdrgawkowe i in.).
Interakcje farmakodynamiczne
Mechanizmy interakcji farmakodynamicznych (antagonizm, synergizm)
zostały omówione wcześniej. Poniżej podano kilka przykładów tego typu
interakcji:
" leki ²-adrenolityczne zmniejszajÄ… efektywność agonistów receptorów
² (salbutamol, terbutalina)
" liczne diuretyki (pętlowe, tiazydy) zmniejszając stężenie potasu we
krwi nasilają działanie glikozydów nasercowych
" warfaryna konkuruje z witaminą K przy syntezie czynników
krzepnięcia. W razie niedoboru witaminy K (np. z powodu
antybiotyków niszczących florę jelitową) działanie przeciwkrzepliwe
warfaryny może się nasilić
" NLPZ hamują syntezę prostaglandyn, co prowadzi do zwężenia
naczyń nerkowych i w konsekwencji osłabia działanie leków
przeciwnadciśnieniowych
" sulfonamidy blokujÄ… syntezÄ™ kw. foliowego u bakterii a trimetoprim
hamuje jego redukcjÄ™ do tetrahydrofolianu. Podane razem wzmagajÄ…
znacznie swoje działanie.
1
Interakcje farmakokinetyczne
Wchłanianie
" leki hamujące opróżnianie żołądka (np. atropina) mogą opóz
niać, a
leki przyspieszające opróżnianie żołądka (np. metoklopramid) mogą
przyspieszyć proces wchłaniania innych leków
" leki obkurczające naczynia krwionośne (np. adrenalina) opóz
niajÄ…
wchłanianie podanych miejscowo anestetyków
Dystrybucja
" wypieranie leku z wiązania z białkami przez inny (aspiryna,
sulfonamidy):
o należy pamiętać, że uwolniona z wiązania z białkami frakcja leku
podlega zwiększonej eliminacji, więc o ile wypierany lek nie ma
wÄ…skiego indeksu terapeutycznego, to zwykle nie ma to wielkiego
znaczenia klinicznego
o niekiedy jednak lek wypierajÄ…cy dodatkowo zmniejsza eliminacjÄ™
leku wypieranego nasilając jego toksyczność np.:
fenylbutazon wypiera warfarynÄ™ i hamuje jej metabolizm
salicylany wypierajÄ… metotreksat i zmniejszajÄ… jego wydalanie
(w mechanizmie kompetycyjnego hamowania aktywnego
transportu w kanalikach nerkowych)
Metabolizm
" ponad 200 leków ma właściwości indukcji enzymów
mikrosomalnych (m.in. barbiturany, ryfampicyna, etanol):
o często prowadzi to do zmniejszenia efektywności drugiego leku 
np. ryfampicyna stosowana przez 3 dni, zmniejsza działanie
warfaryny
o prowadzić to może do tzw. autoindukcji enzymatycznej np.
karbamazepina po 3-4 tygodniach stosowania przyspiesza swój
własny metabolizm
o czasem indukcja może zwiększyć toksyczność drugiego leku  np.
podawany przewlekle alkohol indukuje enzymy P-450, co
prowadzić może do przekształcania się paracetamolu w
hepatotoksyczny metabolit  iminÄ™ N-acetylo-p-benzochinonu
o zjawisko indukcji enzymatycznej wykorzystuje siÄ™ podajÄ…c
wcześniakom fenobarbital indukujący transferazę glukuronową,
która sprzęga bilirubinę
2
" niektóre leki hamują enzymy metabolizujące nasilając działanie
licznych leków, np.:
o cymetydyna hamuje metabolizm wielu leków (amiodaron,
fenytoina, petydyna) co prowadzić może do licznych
niepożądanych następstw
o fluwoksamina silnie hamuje enzymy CYP1A co prowadzić może,
w przypadku podania teofiliny, do wystąpienia działań
niepożądanych
o sok grapefruitowy zawiera psolaren hamujÄ…cy enzymy CYP3A,
co zmniejsza metabolizm leków takich jak np. cyklosporyna, Ca
blokery
o allopurinol hamuje aktywność oksydazy ksantynowej i tym
samym nasila działanie azatiopryny
o metronidazol hamuje dehydrogenazę aldehydową, co prowadzić
może do niepożądanych reakcji po spożyciu alkoholu (reakcja
disulfiramopodobna)
Wydalanie
" probenecyd został wprowadzony w celu hamowania wydzielania
kanalikowego penicyliny i przedłużenia w ten sposób jej okresu
półtrwania
" leki hamujące wydzielanie diuretyków do światła kanalików (np.
NLPZ) mogą osłabiać ich efekty
" diuretyki pętlowe i tiazydy zwiększają pośrednio reabsorpcję litu, co
może być przyczyną zatrucia u pacjentów leczonych litem na
zaburzenia nastroju
" zmianÄ™ pH moczu przez zakwaszanie lub alkalizacjÄ™ moczu
wykorzystuje się wykorzystując mechanizm pułapki jonowej w
przypadku zatruć
Interakcje farmaceutyczne
Leki przed osiągnięciem miejsca działania (zwykle przed wchłonięciem)
mogą podlegać przemianom chemicznym lub fizykochemicznym np.:
" węgiel leczniczy adsorbuje na swojej powierzchni wiele substancji
" tetracykliny tworzą trudno wchłaniające się chelaty z jonami wapnia
" siarczan protaminy wiąże ujemnie naładowaną heparynę
" heparyna stosowana w utrzymywaniu drożności kaniul może
inaktywować leki zasadowe
3