10 RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO
www.gazetapodatkowa.pl
Straty i zyski nadzwyczajne
Straty i zyski nadzwyczajne to straty i zyski powstające Może się zdarzyć, że decyzja przyznająca odszkodowanie z tytułu strat nadzwy-
na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działal- czajnych, które wystąpiły w grudniu 2009 r., zostanie podjęta w 2010 r. Sposób ujęcia
nością operacyjną jednostki i niezwiązane z ogólnym ryzy- w księgach rachunkowych zależeć wówczas będzie od terminu otrzymania informacji
kiem jej prowadzenia. Stanowi tak art. 3 ust. 1 pkt 33 ustawy o odszkodowaniu.
o rachunkowości. Do strat i zysków nadzwyczajnych zalicza się przede wszystkim skutki: Jeśli decyzję o przyznaniu odszkodowania jednostka uzyska przed zamknięciem
 zdarzeń losowych, takich jak powódz
, pożar, huragan, gradobicie, uderzenie pioruna, ksiąg rachunkowych i zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za rok 2009, w któ-
eksplozja gazu, tąpnięcie ziemi i inne katastrofy spowodowane czynnikami natural- rym poniesiono szkodę, oraz kwoty roszczeń z tytułu odszkodowania będą akceptowane
nymi, na które jednostka nie miała wpływu i których nie mogła przewidzieć, przez strony i ich uzyskanie nie będzie budzić wątpliwości, odszkodowanie należy
 restrukturyzacji działalności, wykazać w zyskach nadzwyczajnych 2009 r. zapisem:
 zawieszenia lub zaniechania pewnego rodzaju działalności, w tym m.in. sprzedaży  Wn konto 24  Pozostałe rozrachunki
zorganizowanej części przedsiębiorstwa. (w analityce: Rozrachunki z ubezpieczycielem),
Nie zalicza się do strat czy zysków nadzwyczajnych skutków kradzieży czy też kolizji  Ma konto 77-0  Zyski nadzwyczajne .
samochodowych, awarii, przyjęcia do kasy fałszywych banknotów  zdarzenia te uznaje Figurujące na dzień bilansowy 31 grudnia 2009 r. saldo na koncie 24 oznacza należność
się za związane z ogólnym ryzykiem prowadzenia działalności, a ich skutki zalicza się do od zakładu ubezpieczeń i podlega wykazaniu w bilansie po stronie aktywów w pozycji
pozostałych kosztów lub przychodów operacyjnych. B.II.2 lit. c) jako inne należności krótkoterminowe.
Wartość zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie, nie można ich kompenso- Natomiast w przypadku, gdy decyzja o przyznaniu odszkodowania nie wpłynie do
wać ze sobą (art. 7 ust. 3 ustawy o rachunkowości). Nie można traktować zysków nadzwy- dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych za rok 2009, wówczas przewidywaną wartość
czajnych jako operacji zmniejszających poniesione straty. W księgach rachunkowych straty odszkodowania ujmuje się w księgach 2009 r. jako rozliczenia międzyokresowe przycho-
nadzwyczajne ujmuje się na koncie 77-1  Straty nadzwyczajne , a zyski nadzwyczajne na dów, zapisem:
koncie 77-0  Zyski nadzwyczajne . W ewidencji szczegółowej prowadzonej do tych kont  Wn konto 24  Pozostałe rozrachunki
warto wyodrębniać poszczególne rodzaje strat i zysków nadzwyczajnych. Informacje o zy- (w analityce: Rozrachunki z ubezpieczycielem),
skach i stratach nadzwyczajnych, z podziałem na: losowe i pozostałe, wykazuje się w do-  Ma konto 84  Rozliczenia międzyokresowe przychodów .
datkowych informacjach i objaśnieniach. Wynika to z pkt 2 ppkt 9 dodatkowych objaśnień Saldo konta 24 podlegać będzie wtedy wykazaniu w aktywach bilansu za 2009 r. w po-
według wzoru zamieszczonego w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości. zycji B.II.2 lit. c) jako inne należności krótkoterminowe, a saldo konta 84 w pasywach
W rachunku zysków i strat wynik zdarzeń nadzwyczajnych wykazywany jest w wier- w pozycji B.IV.2 jako inne krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
szu M (wariant kalkulacyjny) lub w wierszu J (wariant porównawczy). Wynik ten stanowi Może się też zdarzyć, że odszkodowanie z tytułu strat w składnikach majątkowych
różnicę między sumą zysków nadzwyczajnych wykazanych w wierszu M.I lub J.I oraz sumą poniesionych na skutek zdarzenia losowego zostanie poszkodowanemu wypłacone na
strat nadzwyczajnych wykazanych w wierszu M.II lub J.II. Przy tym w wyniku finansowym, podstawie sporządzonego kosztorysu w 2009 r., a koszty likwidacji szkód zostaną po-
bez względu na jego wysokość, należy uwzględnić wyłącznie niewątpliwe pozostałe przy- niesione dopiero w roku 2010. W takim przypadku odszkodowanie ujmuje się w księgach
chody operacyjne i zyski nadzwyczajne. Zdarzenia te należy uwzględnić także wtedy, 2009 r. w zyskach nadzwyczajnych, a na zobowiązania związane z usuwaniem szkody
gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście należy utworzyć rezerwę, zapisem:
następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych. Stanowi o tym zasada ostrożności, określona  Wn konto 77-1  Straty nadzwyczajne ,
w art. 7 ust. 1 i 2 ustawy o rachunkowości.  Ma konto 83  Rezerwy .
Ma to szczególne znaczenie w przypadku zdarzeń losowych występujących na prze- W bilansie wartość utworzonej rezerwy ująć należy po stronie pasywów w pozycji B.I.3
łomie roku. Jeżeli rozliczenie skutków strat oraz wypłata odszkodowania następują w tym jako pozostałe krótkoterminowe rezerwy na zobowiązania.
samym roku, to nie ma problemu. Ale w przypadku gdy straty i odszkodowanie występują W roku następnym, z chwilą likwidacji szkody i powstania z tego tytułu kosztu, dokonuje
w różnych latach, mogą pojawić się wątpliwości dotyczące prawidłowej ich ewidencji. się rozliczenia utworzonej rezerwy. Poniesione koszty zmniejszają utworzoną rezerwę. Jeśli
Jeżeli szkoda powstała w 2009 r., należy ją zaksięgować w miesiącu jej powstania, rezerwa została utworzona w wysokości wyższej niż poniesione koszty, wówczas należy
tj. w grudniu 2009 r. Ewidencja przykładowych strat powstałych w wyniku zdarzenia nadwyżkę rozwiązać zapisem:
losowego może przebiegać zapisami:  Wn konto 83  Rezerwy ,
1. Wyksięgowanie z ewidencji bilansowej zniszczonych środków trwałych:  Ma konto 77-0  Zyski nadzwyczajne .
a) dotychczasowe odpisy umorzeniowe środków trwałych
 Wn konto 07  Odpisy umorzeniowe środków trwałych , Przykład
 Ma konto 01  Środki trwałe , Założenia
b) część nieumorzona 1. W listopadzie 2009 r. w siedzibie jednostki na skutek gradobicia i huraganu zawa-
 Wn konto 77-1  Straty nadzwyczajne , lił się dach. Ze względu na niesprzyjającą pogodę remont dachu przeniesiono na
 Ma konto 01  Środki trwałe . 2010 r.
2. Wyksięgowanie wartości środków trwałych w budowie (według kosztu wytworzenia): 2. Na podstawie sporządzonego kosztorysu zakład ubezpieczeń wypłacił jednostce
 Wn konto 77-1  Straty nadzwyczajne , w grudniu 2009 r. odszkodowanie w wysokości 60.000 zł.
 Ma konto 08  Środki trwałe w budowie . 3. Jednostka utworzyła rezerwę na koszty likwidacji szkody, tj. remontu dachu, w wy-
3. Wyksięgowanie wartości materiałów, towarów i produktów gotowych: sokości 60.000 zł.
a) wartość w cenach ewidencyjnych 4. Koszty naprawy dachu wyniosły 67.100 zł brutto (w tym VAT 12.100 zł)  na podstawie
 Wn konto 77-1  Straty nadzwyczajne , faktury otrzymanej od firmy remontowej.
 Ma konto 31  Materiały , konto 33  Towary , konto 60  Produkty gotowe i pół- 5. Jednostka sporządza porównawczy rachunek zysków i strat.
produkty ,
b) odchylenia od cen ewidencyjnych Zapisy w księgach 2009 r.
 Wn/Ma konto 77-1  Straty nadzwyczajne , 1. PK  decyzja ubezpieczyciela o przyznaniu odszkodowania: 60.000 zł
 Ma/Wn konto 34  Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów ,  Wn konto 24  Pozostałe rozrachunki
konto 62  Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów . (w analityce: Rozrachunki z ubezpieczycielem),
4. Koszty usuwania skutków zdarzeń losowych  na podstawie faktury VAT:  Ma konto 77-0  Zyski nadzwyczajne .
a) wartość netto usługi 2. WB  wpływ odszkodowania od ubezpieczyciela: 60.000 zł
 Wn konto 30  Rozliczenie zakupu ,  Wn konto 13-0  Rachunek bieżący ,
b) VAT podlegający odliczeniu  Ma konto 24  Pozostałe rozrachunki
 Wn konto 22-2  VAT naliczony i jego rozliczenie , (w analityce: Rozrachunki z ubezpieczycielem).
c) wartość brutto 3. PK  rezerwa na koszty likwidacji strat nadzwyczajnych: 60.000 zł
 Ma konto 24  Pozostałe rozrachunki ,  Wn konto 77-1  Straty nadzwyczajne ,
d) rozliczenie kosztów  Ma konto 83  Rezerwy .
 Wn konto 77-1  Straty nadzwyczajne ,
 Ma konto 30  Rozliczenie zakupu . W bilansie za 2009 r. jednostka wykaże kwotę rezerwy w pozycji B.I.3 pasywów. Z kolei
w porównawczym rachunku zysków i strat za ten rok jednostka przedstawi:
 w pozycji J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych  kwotę 0 zł,
 w pozycji J.I. Zyski nadzwyczajne  kwotę 60.000 zł,
 w pozycji J.II. Straty nadzwyczajne  kwotę 60.000 zł.
Zapisy w księgach 2010 r.
1. Faktura VAT za naprawę dachu:
a) wartość netto 55.000 zł
 Wn konto 30  Rozliczenie zakupu ,
b) VAT podlegający odliczeniu 12.100 zł
 Wn konto 22-2  VAT naliczony i jego rozliczenie ,
c) łączna kwota zobowiązania 67.100 zł
 Ma konto 24  Pozostałe rozrachunki
(w analityce: Firma remontowa).
2. Rozliczenie kosztów naprawy dachu:
a) rzeczywiście poniesione koszty 55.000 zł
 Wn konto 83  Rezerwy ,
 Ma konto 30  Rozliczenie zakupu ,
b) nadwyżka rezerwy nad rzeczywistymi kosztami 5.000 zł
 Wn konto 83  Rezerwy ,
 Ma konto 77-0  Zyski nadzwyczajne .
Podstawa prawna: ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze
zm.).
Dorota Przybyszewska
Gazeta Podatkowa nr 15 " 22.02.2010 r.