Studia podyplomowe : Nauczyciel przyrody.
Przedmiot : Geografia.
Prowadzący : dr Anna Dębicka
Projekt zajęć terenowych :
,,Poznaję środowisko, w którym żyję .
Opracowanie :
Anna WÅ‚odarczyk
Temat : Poznaję środowisko, w którym żyję.
Klasa : IV
Czas trwania zajęć : 5 godzin lekcyjnych
Cele zajęć :
" Poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego regionu.
" Rozwijanie zainteresowania przyrodÄ….
" Rozwijanie umiejętności prowadzenia obserwacji i
wykonywania pomiarów.
" Kształcenie umiejętności w zakresie współpracy i działania w
grupie.
" Rozwijanie wrażliwości ekologicznej i poczucia
odpowiedzialności za ochronę dóbr przyrody.
Miejsce zajęć :
" boisko szkolne w Dobrzykowicach na terenie gminy Czernica.
" miejscowości leżące na trasie przejazdu autokarem w obrębie
gmin Czernica i Jelcz - Laskowice (Kamieniec Wrocławski,
Jeszkowice, Czernica, A
ęg).
" rezerwat A
acha - Jelcz na terenie gminy Jelcz - Laskowice.
Metody pracy :
" obserwacja bezpośrednia,
" pomiary,
" praca z mapÄ… turystycznÄ… i planem,
" ćwiczenia ukierunkowane kartami pracy,
" pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne :
" mapa turystyczna - okolice Wrocławia,
" plan rezerwatu A
acha  Jelcz,
" atlasy roślin,
" kompasy,
" taśma miernicza,
" karty pracy.
Przedstawienie miejsca odbywania zajęć i charakterystyka jego
środowiska przyrodniczego :
Gmina Czernica leży w województwie dolnośląskim,
powiecie wrocławskim. Zajmuje powierzchnię 84,18 km2. Graniczy z
miastem Wrocław, gminami: Jelcz - Laskowice, Długołęka, Oleśnica,
Oława, Święta Katarzyna.
Gmina Czernica jest gminą wiejską. Granicząc bezpośrednio z
obszarem wrocławskiej aglomeracji miejsko - przemysłowej, wchodzi
częściowo w skład strefy funkcjonalnej miasta Wrocławia.
Przez teren gminy prowadzi droga krajowa relacji Wrocław - Oława -
Opole oraz zelektryfikowane dwie linie kolejowe. Podstawowym
bogactwem naturalnym gminy jest kruszywo naturalne (piasek, żwir).
Obszar gminy zamieszkuje ok. 7.450 osób, w 13 wsiach
sołeckich : Czernica, Wojnowice, Chrząstawa Wielka , Chrząstawa
Mała, Nadolice Wielkie, Nadolice Małe, Krzyków, Dobrzykowice,
Kamieniec Wrocławski, A
any, Gajków, Jeszkowice, Ratowice.
Pod względem fizjograficznym gmina leży w środkowej części
Niziny Śląskiej i mezoregionie - Równiny Wrocławskiej. Część
gminy leży w obrębie Równiny Jelczańskiej. Morfologia obszaru
gminy nie jest zróżnicowana. Maksymalne różnice wysokości nie
przekraczajÄ… 15 m.
W południowo - wschodniej części gminy osiągają wartości rzędu
131 m n.p.m. w części północno - zachodniej 119 m n.p.m.
Gmina Czernica należy do najcieplejszych gmin na terenie
Polski. Średnia temperatura stycznia 1,1 oC, średnia temperatura lipca
18,8 oC. Roczna suma opadów ok.600 mm.
Okrywa glebowa pozostaje w ścisłym związku z budową
geologiczną i stosunkami wodnymi. Na terenach leżących wyżej
wytworzyły się gleby pseudobielicowe i brunatne, dając podstawę
gruntom ornym. W obniżeniach terenu występują mady, gleby
glejowe i mursze będące podstawą użytków zielonych. Przewaga gleb
słabych, wytworzonych z piasku.
Gmina pełni funkcje : mieszkaniowo - rekreacyjną, rolniczą i
produkcyjną. Posiada duże tereny pod inwestycje zarówno
mieszkaniowe jak i przemysłowo-składowe i usługowe. Atutem
gminy są również tereny rekreacyjne : lasy i tereny śród leśne oraz
zbiorniki wodne. Tereny te nadają się na rozwój bazy turystyczno -
rekreacyjnej.
Przebieg zajęć w obrębie poszczególnych stanowisk pracy.
L.p. Miejsce obserwacji / Szczegółowa tematyka Oczekiwane osiągnięcia ucznia
stanowisko pracy zagadnienia
1. Boisko szkolne. - Zapoznanie z celem i przebiegiem - Zna cel zajęć i ich przebieg.
zajęć terenowych. - Orientuje mapę.
- Orientacja mapy w okolicy szkoły. - Na mapie wskazuje miejsce, w którym
- Określenie trasy i kierunku się znajduje oraz miejsce, do którego
przejazdu. pragnie dotrzeć.
- Określa kierunek geograficzny, w
którym będzie się przemieszczać.
- Oblicza długość trasy posługując się
skalÄ… mapy.
2. Trasa przejazdu. - Obserwacja krajobrazu w trakcie - Wypisuje różne elementy krajobrazu.
przejazdu autokarem. - Rozpoznaje krajobraz naturalny i
- Rozróżnianie krajobrazu przekształcony przez człowieka.
naturalnego i wytworzonego przez - Dokonuje podziału elementów przyrody
człowieka. na ożywione i nieożywione.
- Klasyfikowanie elementów przyrody
na ożywione i nieożywione.
3. Rezerwat A
acha  Jelcz. - Określenie zasad zachowania się w - 0kreśla właściwe zachowanie turystów
rezerwacie i innych obszarach przebywajÄ…cych na terenie rezerwatu.
chronionych. - Rysuje oznakowanie rezerwatu i
- Oznaczanie obiektów pomnika przyrody.
przyrodniczych będących pod - Określa położenie i elementy przyrody
ochroną. leżące na terenie rezerwatu.
- Analizowanie mapy turystycznej i - Przedstawia krótką charakterystykę
planu rezerwatu. rezerwatu.
- Rozpoznawanie roślin chronionych - Odnajduje i rozpoznaje rośliny
w rezerwacie. chronione w rezerwacie.
4. - Omówienie jednej z form ochrony - Definiuje pojęcie pomnik przyrody.
Rezerwat A
acha - Jelcz.
przyrody (pomniki przyrody). - Wymienia obiekty przyrodnicze, które
Pomniki przyrody.
- Określanie gatunku drzew przy mogą być pomnikami przyrody.
pomocy atlasu. - Określa gatunek drzew.
- Szacowanie i mierzenie grubości - Szacuje i mierzy grubość pnia drzewa.
pnia. - Oblicza średni wiek drzewa.
- Obliczanie średniego wieku drzewa. - Szkicuje drzewo będące pomnikiem
- Szkicowanie drzewa - pomnika przyrody.
przyrody. - Wyjaśnia konieczność ochrony
- uzasadnianie konieczności ochrony wybranego obiektu przyrodniczego.
przyrody.
5. Las na terenie rezerwatu - Orientowanie się w terenie bez - Wyznacza kierunek północny według
A
acha - Jelcz. mapy. przedmiotów terenowych.
- Wyznaczanie w terenie kierunków - Wyznacza kierunek północny za
głównych różnymi sposobami. pomocą kompasu.
- Wyznacza pozostałe kierunki na linii
widnokręgu.
6. Boisko szkolne. - Omówienie i ocena efektów pracy - Dokonuje oceny własnej pracy
uczniów. wskazując sukcesy i trudności.
- Refleksja na temat formy i - Dzieli siÄ™ refleksjÄ… na temat formy i
przebiegu zajęć. przebiegu zajęć.
Rezerwat przyrody - florystyczny A
acha  Jelcz został utworzony
na podstawie zarządzenia ministra leśnictwa z dnia 25.04.1954 r. w
sprawie uznania za rezerwat przyrody w celu zachowania ze
względów naukowych naturalnego środowiska chronionego gatunku
rośliny wodnej pod nazwą kotewka  orzech wodny (Trapa natans).
Rezerwat jest położony w oddziale 54, pododdziale c Leśnictwa
Jelcz .Rozpościera się on na piaszczystej mieliz
nie po prawej stronie
Odry i obejmuje fragment starorzecza Odry wraz z otaczajÄ…cym go
terenem porośniętym lasem łęgowym i roślinnością o charakterze
bagiennym. Od koryta Odry jest oddalony o około 500 m i leży w
pobliżu uczęszczanej drogi Jelcz-Oława w miejscu gdzie znajduje się
przystanek PKS Jelcz-Wały.
Powierzchnia obiektu wynosi 14,62ha.,natomiast lustro wody
mierzy ok.6 ha. Powierzchnia wodna jest obecnie podzielona na dwie
nierówne części. Większa zajmuje północną i północno-zachodnią
część rezerwatu- tu masowo występuje grążel żółty ,mniej licznie
grzebienie białe i tu jest stanowisko kotewki. Mniejsza część leży przy
jego południowo-wschodnim krańcu-małe oczko wodne , płytkie
zarastające w szybkim tempie ale z licznymi gatunkami zasługującymi
na ochronę. Część środkowa rezerwatu jest zarośnięta przez trzcinę,
turzyce i inne gatunki hydrofilne.
Na terenie rezerwatu znajdują się też stanowiska innych roślin
chronionych tj.: bluszcz pospolity, kalina koralowa, konwalia majowa,
kruszyna pospolita, śnieżyczka przebiśnieg.
Rezerwat leży w najcieplejszym regionie Polski. Średnia
temperatura roczna wynosi 8,7 º C . Roczna suma opadów siÄ™ga 590-
600 mm . 82 % opadów przypada na okres letni. Okres wegetacji trwa
230 dni. Przeważają wiatry południowo-zachodnie i zachodnie.
Fauna rezerwatu to między innymi : szczupak, leszcz, ukleja,
amur biały, tołpyga, sandacz, okoń, traszka zwyczajna i grzebieniasta,
żaba wodna, jeziokowa i trawna. jaszczurka żyworodna i zwinka,
zaskroniec zwyczajny. trzciniak ,łabędz
niemy, zimorodek .kania
czarna i ruda, karczownik i piżmak.
Obecnie trwajÄ… prace zwiÄ…zane z ustanowieniem parku
krajobrazowego Dolina Odry II, obejmujÄ…cego dolinÄ™ tej rzeki,
powyżej miasta Wrocławia aż do granicy województwa opolskiego,
wraz z dolina rzeki Smortawy.
Literatura:
1.Mapa turystyczna  Okolice Wrocławia skala 1:100 000.
2.Dokumentacja Urzędu Gminy w Czernicy  Informacje o gminie
Czernica.
3. Przewodnik po ziemi jelczańsko-laskowickiej.- K.Wróblewski,
A.Pasternak.
4.Dokumentacja rezerwatu A
acha-Jelcz - Praca zbiorowa
5.Edukacja przyrodnicza w szkole podstawowej  1-2/2001
MAPA TURYSTYCZNA
OKOLICE WROCA
AWIA SKALA 1:100 000
Karta pracy nr 1
Zadanie 1
Zorientuj mapÄ™ zgodnie z instrukcjÄ… :
1. Sprawdz
czy w pobliżu nie ma magnesów zakłócających działanie kompasu.
2. Przyłóż kompas do ramki mapy.
3. Ułóż mapę tak, by ramka pokryła się z igłą magnetyczną wskazującą
kierunek N-S.
Zadanie 2
1. Na mapie zaznacz miejsce, w którym się znajdujesz oraz miejsce, do którego
pragniesz dotrzeć.
2. Określ kierunek geograficzny, w którym będziesz się przemieszczać.
3. Zaproponuj trasÄ™ przejazdu. Zaznacz jÄ… kolorowÄ… liniÄ… na mapie.
4. Zmierz odległość na mapie i oblicz długość trasy posługując się skalą mapy.
Zadanie 3
Po wykonaniu zadań 1 i 2 uzupełnij tabelkę i poniższy tekst :
Tu jestem : Tu będę :
Obiekt
Miejscowość
Gmina
Województwo
Aby dotrzeć do rezerwatu przyrody A
acha - Jelcz muszę przemieszczać się w
kierunku ............................................................ .
Odległość na mapie między miejscowościami Dobrzykowice a Jelcz 
Laskowice wynosi : ................................................................... .
Odległość między tymi miejscowościami w rzeczywistości wynosi :
.................................................................................................................................
Karta pracy nr 2
Zadanie 1
W trakcie przejazdu autokarem obserwuj krajobraz i wypisuj jego
elementy.
Zadanie 2
UporzÄ…dkuj zaobserwowane elementy krajobrazu wpisujÄ…c je w
poszczególne rubryki tabeli.
Krajobraz
Naturalny Przekształcony
Ożywiony Nieożywiony
Zadanie 3
Spróbuj odpowiedzieć na pytania:
1. Które elementy krajobrazu dominują na obserwowanym terenie?
2. Jaki to typ krajobrazu?
Karta pracy nr 3
Znajdujemy siÄ™ na terenie rezerwatu przyrody A
acha - Jelcz.
- Czy wiesz co to jest rezerwat?
- Po co tworzy siÄ™ rezerwaty?
- Co podlega ochronie na terenie takiego obszaru?
Posłuchaj wyjaśnień nauczyciela i zastosuj swoje nowe
wiadomości do wypełnienia tej karty pracy.
Zadanie 1
Rezerwat przyrody jest to : .....................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
Zadanie 2
Narysuj oznakowanie rezerwatu przyrody.
Zadanie 3
Opracuj w grupie zasady, których należy przestrzegać na obszarach
chronionych.
Zadanie 4
Rezerwat przyrody A
acha - Jelcz został utworzony w celu : .................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
Zadanie 3
Przeanalizuj plan rezerwatu i ustal elementy przyrody, które wchodzą
w jego skład. Przedstaw jego krótką charakterystykę.
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
Zadanie 4
Poruszając się po rezerwacie obserwuj rośliny. Posługując się atlasem
spróbuj je rozpoznać. Ustal, które z nich należą do gatunków
chronionych.
Kart pracy nr 4
Widzisz dwa drzewa, które są pomnikami przyrody.
Zadanie 1
Co to jest pomnik przyrody?
Jakie obiekty przyrodnicze mogą być uznane za pomniki przyrody?
Zadanie 2
Obejrzyj dokładnie oba drzewa i posługując się atlasem ustal do
jakiego gatunku należą.
Drzewa, które oglądam to : ...................................................................
Zadanie 3
Oszacuj, a następnie zmierz grubość pnia jednego z nich na wysokości
1 m.
Spróbuj ustalić wiek tego drzewa posługując się następującym
wzorem :
Åšredni wiek drzewa = ½ ( ½ obwodu drzewa + 1/3 obwodu ).
Moje drzewo ma ................ lat.
Zadanie 4
Narysuj swoje drzewo.
Pamiętaj o oznaczeniu, że jest ono pomnikiem przyrody.
Wyjaśnij koledze/koleżance, dlaczego powinniśmy je chronić.
Karta pracy nr 5
Zadanie 1
Jesteś na skraju lasu. Masz za zadanie określić strony świata bez
mapy. W tym celu przeprowadz
następujące obserwacje :
1. Obejrzyj dokładnie pnie drzew, zwróć uwagę na położenie
mchów i porostów.
2. Popatrz na stojące samotnie drzewo, zwróć uwagę na
rozgałęzienia jego korony.
3. Widzisz mrowisko, zobacz z której strony jest ono bardziej
strome.
4. Obejrzyj pień ściętego drzewa. Czy słoje przyrostu rocznego są
ułożone jednakowo blisko od siebie ze wszystkich stron?
Na podstawie przeprowadzonych obserwacji spróbuj wyznaczyć
kierunek geograficzny północny.
Czy znasz jeszcze inny sposób wyznaczenia kierunku północnego?
Zadanie 2
Wyznacz kierunek północny posługując się kompasem.
Czy potwierdziły się twoje wcześniejsze przypuszczenia.
Zadanie 3
Po wyznaczeniu kierunku północnego określ pozostałe kierunki
główne.
Zadanie 4
Uzupełnij poniższy tekst :
Kierunek północny można określić według przedmiotów terenowych.
Mchy i porosty na pniach drzew najsilniej rozwijajÄ… siÄ™ od strony
............................................ . Korony samotnie rosnÄ…cych drzew sÄ…
bardziej rozrośnięte od strony .......................... .
Kopce mrowisk sÄ… zwykle bardziej strome od strony ............................
.................................................................................................................
Słoje widoczne na pniach ściętych drzew są wyraz
nie szersze od
strony ......................................................................................................
Twój cień rzucany na ziemię w południe wskazuje kierunek ................
.................................................................................................................
Karta pracy nr 6
0dpowiedz szczerze na pytania :
1. Zadania zawarte w kartach pracy były dla mnie :
a) zbyt trudne,
b) trudne, ale możliwe do wykonania,
c) w sam raz,
d) zbyt Å‚atwe.
2. Najciekawsze było zadanie (napisz, o co w nim chodziło) :
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
3. Na zajęciach byłem :
a) aktywny,
b) średnio aktywny,
c) bierny.
4. Zaznacz krzyżykiem na skali swój stopień zainteresowania tematem
zajęć :
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
5. Zaznacz krzyżykiem na skali swój stopień zadowolenia z zajęć :
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10