Giełdowe ABC Artykuł 5: Analiza techniczna Podstawę decyzji inwestycyjnych na giełdzie stanowi najczęściej analiza fundamentalna w połączeniu z analizą techniczną. Omówiona w poprzednim artykule analiza fundamentalna jest pierwszym etapem procesu podejmowania decyzji inwestycyjnych i prowadzi do wyboru przedmiotu inwestycji. Drugim etapem jest określenie samego momentu dokonania inwestycji, co następuje już na podstawie analizy technicznej. W ten sposób analiza techniczna może stanowić doskonałe uzupełnienie strategii inwestycyjnych opartych na analizie fundamentalnej. Warto jednak wiedzieć, że nie wszyscy podzielają taką opinię. Wielu zagorzałych fundamentalistów (tj. inwestorów i analityków posługujących się wyłącznie analizą fundamentalną) o analizie technicznej mówi najczęściej z pogardą lub co najwyżej z lekceważeniem. Z kolei zagorzali analitycy techniczni mówią, że jest na odwrót i to analiza fundamentalna może co najwyżej stanowić uzupełnienie metod opartych na analizie technicznej. Aby zobrazować ten spór wystarczy przytoczyć opinie kilku niekwestionowanych autorytetów w obu dziedzinach, autorów wielu podręczników, które weszły do kanonu obowiązkowego dla każdego analityka: Prof. Krzysztof Jajuga: Analiza techniczna jest strategią typowo spekulacyjną, zorientowaną na krótkoterminowe inwestowanie i na częste zawieranie transakcji kupna i sprzedaży akcji. Ze względu na to, że u jej podstaw nie leżą racjonalne przesłanki, nie jest uważana przez profesjonalnych doradców wielkich inwestorów za wartościowe narzędzie. Mówi się, że osoba stosująca analizę techniczną tym się różni od zwolennika analizy fundamentalnej, czym astrolog różni się od astronoma ... Robert Prechter (były guru amerykańskiego rynku akcji, współautor Teorii fal Elliotta ): Dane fundamentalne na temat rynku są zwykle bardzo mylące. Nigdy nie należy się nimi kierować. Istotne są tylko techniczne aspekty sytuacji rynkowej, te, które wynikają z rzeczywistego zachowania rynku, wypływają z niego. Wszystkie informacje płynące spoza rynku można ignorować ... Martin Pring (jeden z najbardziej znanych analityków technicznych w USA, autor książki Podstawy analizy technicznej ): Analiza fundamentalna i generalnie ekonomia mogą pełnić rolę pomocniczą przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych przez aktywnych, skomputeryzowanych inwestorów stosujących analizę techniczną. Ja stosuję podejście oparte na analizie cyklu gospodarczego jako podstawę, w ramach której analizuję rynek technicznie. Wydaje się, że przy tak odległych stanowiskach odnośnie dwóch alternatywnych metod analizy papierów wartościowych trudno o jakikolwiek consensus. Nie próbując rozstrzygać tego sporu osobiście stoję na stanowisku, że najlepsze rezultaty daje połączenie obu metod, przy założeniu, że przedmiot inwestycji zostaje wybrany z użyciem metod analizy fundamentalnej, natomiast sam moment inwestycji określa już analiza techniczna. Analizę techniczną można zdefiniować jako krótkookresową analizę opłacalności inwestycji w akcje, dokonywaną na podstawie wykresów zmian cen akcji, wartości obrotów, wielkości zleceń oraz wskazników technicznych. Analiza techniczna służy do określania prawdopodobnej zmiany kursów akcji w przyszłości na podstawie ich oceny z przeszłości, z uwzględnieniem wszystkich czynników, które miały lub mogą mieć wpływ na kształtowanie się ich podaży oraz popytu. Jedno z podstawowych założeń analizy technicznej mówi, że o cenach akcji decyduje popyt i podaż. Z tym oczywistym założeniem nie powinni polemizować nawet zwolennicy analizy fundamentalnej wszak prawo podaży i popytu jest jednym z podstawowych praw ekonomicznych rządzących rynkiem. Inwestor kierujący się analizą techniczną poprzez umiejętne dokonywanie transakcji kupna i sprzedaży może osiągnąć ponadprzeciętny dochód, który wynika z różnicy cen akcji. Nie ma przy tym znaczenia, czy spółka, której akcje kupuje jest dobra i ma dobre perspektywy na przyszłość, chodzi jedynie o wygenerowanie sygnału wskazującego, czy dane akcje należy kupić, czy sprzedać. To ostatnie stwierdzenie odnosi się jednak jedynie do zaprzysięgłych techników odrzucających jakiekolwiek fundamentalne przesłanki podejmowania decyzji inwestycyjnych. Inwestorzy i analitycy stosujący (albo przynajmniej dopuszczający) obie metody mimo wszystko zwracają uwagę na to co kupują , a nie tylko kiedy kupują . Analiza techniczna zakłada, że zjawiska giełdowe wyprzedzają w czasie zjawiska ekonomiczne, a rynek jest mechanizmem dyskontującym przyszłość. Analitycy techniczni w miejsce danych statystycznych preferują analizę trendu rynku. Analiza techniczna opiera się na trzech podstawowych regułach: " zmiany podaży i popytu na giełdzie znajdują swoje odzwierciedlenie w cenach akcji, " zmiany cen akcji podlegają utrzymującym się przez dłuższy czas trendom, " procesy zachodzące na giełdzie powtarzają się. Analiza techniczna wykorzystuje dwie grupy narzędzi wykresy kursów akcji w przeszłości oraz wskazniki techniczne. Zdaniem analityków technicznych na podstawie wykresów można wskazać pewne graficzne wzorce kształtowania się cen akcji w przeszłości. Są one zwane formacjami technicznymi i mają tendencję do powtarzania się, przez co umożliwiają prognozowanie kierunku zmian kursów akcji w przyszłości. Wskazniki techniczne z kolei charakteryzują bieżący stan rynku akcji na podstawie jego diagnozy powstaje prognoza na przyszłość. A oto podstawowe pojęcia i formacje analizy technicznej: 1) Trendy Trend ma podstawowe znaczenie w analizie technicznej rynku. To właśnie od w miarę szybkiego i prawidłowego zidentyfikowania trendu zależą sukcesy osiągane na rynku. Rozróżnia się 3 stopnie trendu uzależnione od długości trwania ruchu cen w określonym kierunku (rys.1): " trend długoterminowy - według teorii Dowa jest to ruch cen odbywający się wzdłuż linii prostej trwający przez okres co najmniej 1 roku, " trend średnioterminowy (wtórny) - każdy trend główny składa się z trendów wtórnych, są nimi np.: ruch korekcyjny rynku wzrostowego, ale także przyspieszenie trwających wzrostów; wg teorii okresy przejściowe tzw. trendy wtórne trwają od 3 tygodni do 3 miesięcy, " trend krótkookresowy trendy tego typu są składowymi ruchów cen stopnia wyższego i stanowią ich uzupełnienie, trwają z reguły do 2-3 tygodni. Minimalna liczba punktów dla wyznaczenia linii trendu to 2, ale dla potwierdzenia wiarygodności linii konieczny jest trzeci punkt. Tytułem uzupełnienia należy stwierdzić, że w zależności od kierunku wyróżnia się trendy: spadkowe, wzrostowe i boczne (horyzontalne). Analiza techniczna najlepiej się sprawdza w przypadku dwóch pierwszych typów trendu, zaś jedna z podstawowych reguł inwestowania zaleca grę zgodną z obowiązującym trendem. Dość często na wykresach akcji i indeksów pojawiają się kanały trendowe, które pozwalają na dość skuteczną grę na trendach wtórnych. Charakterystyczną cechą kanału jest to, że po wyłamaniu z dotychczasowego kanału ceny przebywają odległość równą szerokości dotychczasowego kanału. 2 24000 24000 23000 23000 22000 22000 21000 21000 20000 20000 19000 19000 18000 18000 17000 17000 16000 16000 15000 15000 14000 14000 13000 13000 12000 12000 11000 11000 10000 10000 9000 9000 8000 8000 7000 7000 6000 6000 5000 5000 4000 4000 3000 3000 2000 2000 1000 1000 15000 15000 10000 10000 5000 5000 x1000 x1000 1991 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Wykres Warszawskiego Indeksu Giełdowego WIG 2) Linie wsparcia i oporu Poziomy wsparcia i oporu są najbardziej skutecznymi narzędziami wykorzystywanymi przy określaniu momentu wejścia i wyjścia z rynku. W klasycznej analizie poziomem wsparcia określa się poziom dna poprzedniej zniżki, a poziomem oporu poziom poprzedniego szczytu. Są jednak także inne techniki wykorzystywane do wyznaczania poziomów wsparcia i oporu, m.in. techniki japońskie (analiza wykresów świecowych), nadające pierwszoplanowe znaczenie oknom (lukom), a także środkom korpusów świec (okno hossy i środek korpusu białej świecy stanowią wsparcie, zaś luka bessy i środek korpusu czarnej świecy stanowią opór). 3) Podstawowe formacje zapowiadające odwrócenie trendu: " formacje głowy i ramion (ang. head & shoulders H&S) " odwrócona formacja H&S " formacja podwójnego szczytu (formacja M ) " formacja podwójnego dna (formacja W ) " formacja spodka " formacja V Ponadto występują trzy formacje uzupełniające, które także są symptomem wygasania trendów wzrostowych: formacja rozszerzającego się trójkąta, formacja diamentu i formacja klina zwyżkującego. 4) Formacje zapowiadające kontynuację trendu: " trójkąty (wyróżniamy następujące formacje trójkątów: trójkąt zwyżkujący, trójkąt symetryczny, trójkąt zniżkujący) " flagi i chorągiewki " kliny " formacja prostokąta " formacja H&S jako kontynuacja trendu wyższego rzędu 3 5) Wskazniki stosowane w analizie technicznej: f& Oscylatory - są one wyjątkowo skuteczne w sytuacjach kiedy na rynku brak jest wyraznej tendencji. W trakcie gry z trendem mogą natomiast dostarczać istotnych informacji o poziomie wykupienia/wyprzedania rynku, ponadto oscylatory ostrzegają o tym, że dany trend traci swój impet, zanim jest to widoczne na wykresie cenowym. Natomiast dywergencje, czyli różnice w zachowaniu ceny i oscylatora są wręcz ostrzeżeniem przed zakończeniem danego trendu wzrostowego lub spadkowego. Najbardziej popularne i znane oscylatory to: " wskaznik siły względnej (RSI) " wskaznik zmian (ROC) " wskaznik MACD f& Wskazniki rynku akcji: " linia A/D (wskaznik szerokości rynku) " średnie kroczące (bardzo popularną jest także średnia wykładnicza - tzw. EMA (ang. expotencial moving average) to średnia krocząca uwzględniająca wolumen). 6) Wykresy świecowe Przedstawiają graficznie sytuację podaży i popytu pokazując, kto zwycięża w walce byka z niedzwiedziem . f& Budowa świecy: WZROST RYNKU SPADEK RYNKU Maksimum Maksimum Górny cień Górny cień Otwarcie Zamknięcie Zamknięcie Otwarcie Dolny cień Dolny cień Minimum Minimum Korpusy świecowe, a w szczególności ich środkowe obszary stanowią poziomy wsparcia i oporu. Ponadto na wykresach świecowych występują pojedyncze, podwójne i potrójne formacje świecowe: f& pojedyncze formacje świecowe: szpulki, doji, młot (wisielec), spadająca gwiazda, f& formacje dwóch świec: zasłona ciemnej chmury, formacja przenikania, formacja objęcia, harami, f& formacje trzech świec: gwiazda wieczorna, gwiazda poranna. Podsumowując to niezwykle skrótowe przedstawienie formacji i wskazników stosowanych w analizie technicznej należy podkreślić, że nie wyczerpuje ono absolutnie całego tematu. Wszystkich zainteresowanych tematyką artykułu odsyłam do literatury przedmiotu. 4