- 1 -
CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH
CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH
METOD AKTYWIZUJ
CYCH
METOD AKTYWIZUJ
CYCH
Opracowała: mgr Krzysztofa śydak
Krzysztofa śydak
Krzysztofa śydak
Krzysztofa śydak
Nauczycielka matematyki i informatyki
w Gimnazjum im. Powstańców Wielkopolskich
w Wysokiej
Dz
wierszno 2006
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 2 -
- WST
P 
Współczesna dydaktyka eksponuje potrzebę respektowania przy doborze treści
kształcenia zarówno potrzeb społecznych, jak i indywidualnych ka\
dego ucznia. Podkreśla
równie\
, i\
potrzeby i zainteresowania jednostki nale\
y kształtować w procesie nauczania 
uczenia się. Zakłada ona równie\
, i\
o wynikach kształcenia nie decydują ani czynniki
dziedziczne, ani środowiskowe. Wpływają one bezspornie na jakość tego procesu, ale równie
silny jest wpływ świadomej i celowej działalności nauczyciela.
Poglądy dydaktyków na temat klasyfikacji metod nauczania są dość zró\
nicowane.
Powołując się na K. Sośnickiego, istnieją dwie podstawowe metody nauczania: sztuczne i
naturalne, którym odpowiadają dwie grupy metod nauczania: podające i poszukujące.
Natomiast W. Okoń w najnowszej opracowanej przez siebie klasyfikacji dzieli
sposoby nauczania  uczenia się na metody oparte na słowie, obserwacji i działalności
praktycznej uczniów. Uwzględniając koncepcję kształcenia wielostronnego, dokonał podziału
metod nauczania, w których uwzględnił wiele kryteriów, takich jak np. stopień aktywności
uczących się. Jego klasyfikacja dzieli metody nauczania na cztery grupy: podające,
problemowe, praktyczne i waloryzacyjne (eksponujące).
Systematyzując i uogólniając wszystkie typologie metod kształcenia spotykane w
literaturze dydaktycznej, mo\
emy wyodrębnić następujące metody:
nauczania i uczenia się,
dydaktyczne i wychowawcze,
słowne, oglądowe i praktyczne,
wykorzystujące aktywność myślową ucznia,
obserwacji i naśladownictwa.
We współczesnym systemie dydaktycznym dobór metod nauczania zale\
y od celów,
treści i zadań dydaktycznych oraz od wieku uczniów.
Dlatego te\
jednostronność w posługiwaniu się metodami oglądowymi, słownymi i
praktycznymi nie zapewnia dobrych warunków pracy dydaktycznej.
Wykorzystanie teorii wielostronicowego kształcenia w praktyce edukacyjnej stwarza
ogromne mo\
liwości wielokierunkowego oddziaływania na ucznia przez nauczyciela.
Sprzę\
enie metod wielostronnego rozwoju, ich wzajemne przenikanie się, uzupełnianie i
kompensowanie sprzyja lepszemu poznaniu, pełniejszemu zrozumieniu, trwalszemu oraz
skuteczniejszemu zapamiętywaniu i kodowaniu wiedzy w umyśle ucznia, a te elementy
stanowią fundament edukacji.
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
 - 3 -
Metoda nauczania to systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniem,
umo\
liwiający osiągnięcie celów kształcenia lub wypróbowany układ czynności nauczycieli i
uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania określonych zmian w osobowości
uczniów. Sposób, w jaki organizuje się zajęcia, realizuje się program. Dobór metod zale\
y od
warunków pracy, od uczniów i treści[Okoń, 1992. s.121].
Zmodyfikowany podział metod nauczania
wykład
informacyjny
pogadanka
opowiadanie
projekcja
PODAJ
CE anegdota
odczyt
objaśnienie lub wyjaśnienie
wykład problemowy
PROBLEMOWE metoda przypadków
wykład konwersatoryjny
metoda symulacyjna
klasyczna metoda problemowa
inscenizacja
aktywizujące
symulacyjne
gry
decyzyjne
dydaktyczne
film
psychologiczne
EKSPONUJ
CE sztuka teatralna
ekspozycja
związana z wykładem
seminarium
pokaz połączony z
okrągłego stołu
prze\
yciem
wielokrotna
dyskusja
burza mózgów
dydaktyczna
z u\
yciem komputera
PROGRAMOWANE
panelowa
z u\
yciem maszyny dydaktycznej
metaplan
z u\
yciem podręcznika
programowego
pokaz
ćwiczenia przedmiotowe
PRAKTYCZNE ćwiczenia laboratoryjne
ćwiczenia produkcyjne
metoda projektów
metoda przewodniego tekstu
y
ródło: F. Szlosek
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 4 -
- OPIS WYBRANYCH METOD I TECHNIK AKTYWIZUJ
CYCH -
Świat otaczający dziecko składa się z obrazów, słów, dz
więków, jak równie\
z pojęć
matematycznych. Wiemy, i\
dzieci uczą się wtedy, gdy mają na to ochotę i zanim takie
maleństwo zawita w szkole, dumne jest z tego, i\
potrafi policzyć ile ma lat, ile kredek
znajduje się na stoliku, kupić coś w sklepie, podając odpowiednią monetę.
Pojawiając się w murach szkoły, dziecko zaczyna tracić naturalną radość z liczenia.
Jak zatem uczyć matematyki, aby młody uczeń nie utracił naturalnej fascynacji liczbami i
działaniami na nich?
W myśl francuskiego matematyka i filozofa - Kartezjusza  Cogito ergo sum (myślę,
więc jestem) matematyka jest modelem wszelkiej nauki. Uwa\
ał on, \
e jasność i precyzję
wnioskowania matematycznego nale\
y wprowadzać do innych dziedzin wiedzy. Matematyka
kształtuje sposób postrzegania świata a rozwijanie myślenia matematycznego jest konieczne
zwłaszcza w epoce rozpowszechniania się technologii informatycznych. Matematyka kształci
niezbędne umiejętności abstrakcyjnego i logicznego myślenia oraz precyzji wypowiedzi.
Na nauczycielach matematyki spoczywa, zatem cię\
ar znalezienia takich metod
nauczania, które pozwolą, by nauka nie sprawiała uczniom większego problemu, ale
przynosiła radość z uczestnictwa w lekcji i zdobywania wiedzy, tym bardziej, i\
współczesna
edukacja przywiązuje szczególną wagę do kształcenia osobowości ucznia, rozwijania w nim
zainteresowań, co przyczyni się do jego dalszego, wszechstronnego rozwoju. Nie
zapominajmy, zatem słów Arystotelesa  Myśl jak mędrcy, ale mów jak zwykli ludzie .
Pomóc mogą nam w tym metody aktywizujące, (5  10 5  10 poniewa\
wykorzystują
potencjalne mo\
liwości tkwiące w ka\
dym uczniu, przygotowują go do pełnego odbioru
rzeczywistości za pomocą wszystkich zmysłów, rozwijają umiejętność uczenia się, uczą
prawidłowej komunikacji, dyskutowania, trudnej dziś sztuki konwersacji, zadawania pytań,
pracy w zespole, sposobów pokonywania trudności oraz planowania pracy i przewidywania
efektów swoich działań. Stosując metody aktywizacji uczniów, motywujemy ich równie\
do
twórczego wysiłku, intensywnego działania, dą\
enia do wiedzy i nabywania umiejętności
operowania informacją, podejmowania decyzji, poczucia odpowiedzialności, oceniania i
samokontroli.
Ka\
da metoda, mo\
e być metodą aktywizującą, ale zdolności zapamiętywania
uczącego się nie są dla wszystkich metod jednakowe. Udowodnił to Doyle a, dokonując
hierarchizacji metod ze względu na zdolności zapamiętywania. Najmniej skuteczne,
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
 - 5 -
umo\
liwiające zapamiętywanie od 0% do 5%
umieścił na samej górze piramidy, natomiast
podstawą uczynił metody, które umo\
liwiają
zapamiętywanie od 75% do 90%.
1. PRAWDA  FAA
SZ
Cele:
diagnozuje wiedzę i umiejętności uczniów
pozwala zorientować się nauczycielowi, w zakresie, jakich treści, grupa potrzebuje
wyjaśnień
kształtuje umiejętność podejmowania decyzji, argumentowania stanowiska
i logicznego myślenia
Kiedy:
w czasie rekapitulacji pierwotnej lub wtórnej podczas ka\
dej jednostki dydaktycznej
na lekcji sumującej wiedzę i umiejętności z danego działu programowego,
poprzedzającej pracę klasową
Jak:
ka\
da grupa dysponuje 5 planszami:  PRAWDA ,  FAA
SZ ,  KARTY ,
 BRAK DECYZJI ,  BRAK WIEDZY
karty, na których znajdują się zadanie, twierdzenia, określenia le\
ą na polu
 KARTA .
lider grupy, wyciąga kartę i głośno czyta tekst
grupa decyduje się na odpowiedz
:  PRAWDA ,  FAA
SZ lub  BRAK WIEDZY
lider odkłada kartę na odpowiednie pole, chyba, \
e grupa nie zdą\
yła podjęć decyzji
w wyznaczonym czasie i wówczas karta zostaje poło\
ona na polu  BRAK
ODPOWIEDZI
karty le\
ące w polach  BRAK ODPOWIEDZI ,  BRAK WIEDZY stają się
punktem wyjścia do dalszej pracy.
Warto te\
podkreślić, \
e uczniowie podczas stosowania tej techniki pośrednio
przygotowują się do rozwiązania zadania zamkniętego  prawda  fałsz ,
obowiązującego w Zewnętrznym Systemie Oceniania podczas egzaminów.
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 6 -
2. DEBATA  ZA I PRZECIW
Cele:
kształtuje umiejętność prezentowania i argumentowania swojego stanowiska
uczy kultury dyskusji
Kiedy:
na lekcji sumującej wiedzę i umiejętności z danego działu programowego,
poprzedzającej pracę klasową
jako element lekcji, utrwalający przerobiony zakres materiału
Jak:
Wariant I
Uczniowie wybierają spośród siebie dwie grupy (najlepiej pięcioosobowe). Ka\
da
wybiera swojego lidera i sekundanta, którzy będą prezentowali stanowisko grupy.
Spośród całego zespołu nale\
y wybrać moderatora dyskusji, który będzie czuwać nad
kulturą i porządkiem wypowiedzi.
Porządek debaty:
rozpoczyna lider grupy  ZA , stawiając tezę, przytacza argumenty  za . Moderator
pilnuje czasu wystąpienia lidera, które nie powinno trwać dłu\
ej jak 3 min.
głos zabiera lider grupy  PRZECIW , próbuje obalić postawioną tezę, przytacza
argumenty  przeciw . Wystąpienie tego lidera te\
nie powinno trwać dłu\
ej ni\
3
min.
sekundant grupy  ZA podtrzymuje tezę lidera
sekundant grupy  PRZECIW podtrzymuje tezę lidera
moderator udziela głosu publiczności. Ka\
dy ma prawo do jednominutowej
wypowiedzi i opowiedzenia się za tezą lub antytezą
moderator kończy dyskusję i prosi liderów o wygłoszenie mów końcowych
moderator zarządza głosowanie wśród publiczności, której grupy stanowisko
przyjmuje np. przez zajęcie miejsca po stronie popieranej grupy
Warto te\
podkreślić, \
e debata polega na dyskusji zwolenników i przeciwników danego
problemu. Wymaga zastosowania ścisłych reguł uczestnictwa.
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
 - 7 -
3. DYSKUSJA PUNKTOWANA
Cele:
kształtuje umiejętności kulturalnej dyskusji, argumentowania i wnioskowania,
kształtuje umiejętność precyzji wypowiedzi, słuchania siebie nawzajem
ćwiczy twórcze myślenie
kształtuje samoocenę
Kiedy:
podczas lekcji powtórzeniowych przygotowujących do pracy klasowej
w czasie rekapitulacji ka\
dej jednostki dydaktycznej
Jak:
nauczyciel przydziela uczniom zadania: prowadzącego dyskusję, dyskutantów
(5  10 osób), obserwatorów (3  5 osób punktują oni dyskutantów według
załączonego arkusza), słuchaczy (pozostała część klasy  przysłuchują się dyskusji, w
ka\
dym momencie mogą włączyć się do dyskusji, jeden ze słuchaczy mo\
e otrzymać
zadanie podsumowania dyskusji)
dyskusja powinna trwać od 10 do 20 minut. Na zakończenie powinien ja
podsumować nauczyciel, jednocześnie oceniając dyskutantów. W ocenie nale\
y
uwzględnić pracę obserwatorów, porównać ich ocenę dyskutantów ze swoją,
przedstawić wnioski o umiejętności dyskutowania. Nale\
y pamiętać o przestrzeganiu
zasad dyskusji:
- poprawne, jednoznaczne sformułowanie tematu
- umiejętne kierowanie tokiem dyskusji
- dbanie o dyscyplinę czasu wypowiedzi
- uwzględnienie prawa do repliki
- sformułowanie wniosków z przeprowadzonej dyskusji
Dyskusja punktowana opiera się na posiadanej wiedzy, umiejętnościach i
doświadczeniu uczniów. Polega na odnajdywaniu rozwiązań i dróg postępowania,
zwłaszcza przy ró\
nicy poglądów w grupie.
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 8 -
4. PLAKAT LUB KOLAś
Cele:
kształtuje umiejętności współdziałania umiejętność grupie
uczy operowania obrazem jako środkiem wyrazu
pobudza wyobraz
nię do wyra\
ania odczuć i przemyśleń
kształtuje umiejętność wyra\
ania własnych potrzeb i rozwiązywania problemów
Kiedy:
podczas lekcji utrwalających lub powtórzeniowych
Jak?
ustalenie tematu plakatu lub kola\
u
podział na grupy
wypracowanie przez grupy wspólnego wyobra\
enia rozwiązania problemu,
przedstawione jako wspólne wykonany plakat/kola\

prezentacja prac
omówienie efektów pracy grup, ocena
5. DRZEWKAO DECYZYJNE
Cele:
kształtuje umiejętności podejmowania decyzji i dokonywania wyboru
uczy myślenia przyczynowo  skutkowego
Kiedy:
podczas ka\
dej jednostki dydaktycznej
Jak?
sformułowanie problemu wymagającego podjęcia decyzji
rozdanie kart pracy
omówienie poszczególnych elementów karty pracy (pracę nale\
y rozpocząć od dołu
karty, tam, bowiem, w korzeniach drzewa, nale\
y wpisać problem, którym będziemy
się zajmować, następnie zastanowić się nad jego rozwiązaniami, wybrać dwa-trzy
najlepsze, które wpisujemy w gałęziach. Wreszcie przeprowadzić analizę skutków
pozytywnych i negatywnych dla ka\
dego z zaproponowanych rozwiązań -
najwa\
niejszym elementem jest określenie celów oraz wartości wybranych
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
 - 9 -
rozwiązań, te umieszczamy w koronie drzewa - stanowią one kryterium oceny
rozwa\
anych mo\
liwości.
prezentacja efektów pracy
nauczyciel powinien pamiętać, \
e metoda ta wymaga odpowiedniego limitu
czasowego - nie wszyscy uczniowie pracują w tym samym tempie, słabszym te\

trzeba dać szansę
6. JEDNO ODPADA
Cele:
tworzy skojarzenia między faktami, pojęciami, obiektami,
uruchamia twórcze myślenie
pobudza umiejętność i umacnia rozumienie pojęć, i obiektów matematycznych
Kiedy:
podczas rozgrzewki i przełamania lodów
w czasie rekapitulacji pierwotnej lub wtórnej jednostki dydaktycznej
podczas lekcji sumującej wiedzę i umiejętności z danego działu programowego
Jak:
uczniowie otrzymują gotową planszę z obiektami matematycznymi np. figurami
matematycznymi, bryłami, liczbami lub opisami pojęć matematycznych
uczeń ustala, który obiekt odpada z prezentowanej grupy z podaniem uzasadnienia
Technikę  JEDNO ODPADA mo\
na stosować podczas pracy indywidualnej,
zbiorowej lub grupowej. Mo\
na te\
zaproponować odwrotne ćwiczenie i zaproponować
uczniom zaprojektowanie planszy z obiektami.
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 10 -
7. ZDANIA POCI
TE
Cele:
kształtuje umiejętność współpracy umiejętność grupie
kształtuje umiejętność porządkowania i segregowania informacji, określania ich
przydatności do rozwiązanie problemu
uczy analizy danych, planowania rozwiązania oraz rozwiązania zadania
Kiedy:
podczas kształcenia rozwiązywania zadań tekstowych
Jak:
Na treść zadania składają się  pojedyncze informacje, zapisane na oddzielnych
kartach, oraz pytanie poboczne  związane z obliczeniem niewiadomych pośrednich i
pytanie związane z główna niewiadomą. Karty te zawierają informacje, które mogą
pomóc w rozwiązaniu zadania, ale te\
takie, które wzbogacą wiadomości uczniów.
Dzięki temu, \
e informacje znajdują się na osobnych kartach, uczeń ma mo\
liwość
manualnego manipulowania informacją.
dzielimy klasę na 4  5 osobowe grupy umiejętność przekazujemy zestaw kart
grupa wypracowuje własne zasady współpracy w grupie
nauczyciel mo\
e przekazać instrukcję dla liderów grup
prezentacja prac grupy nie powinna przekraczać 2 minut
8. PORÓWNYWANIE W PARACH
Cele:
kształtuje umiejętności podejmowania demokratycznych decyzji z uwzględnieniem
hierarchii wa\
ności
ćwiczy umiejętność porównywania pewnych obiektów wg ustalonych zasad
zale\
ności miedzy nimi
ćwiczy czytanie ze zrozumieniem
Kiedy:
podczas podejmowania wa\
nych decyzji (na lekcji matematyki ma rzadkie
zastosowanie)
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
 - 11 -
Jak:
dzielimy klasę na grupy (mo\
liwa jest wersja pracy indywidualnej)
przygotowujemy zbiór przygotowanych obiektów i plansze do notowania decyzji
(liczba kolumn i wierszy zale\
y od liczby obiektów)
Przykład planszy do porównania między sobą 9 obiektów
w kolejnych kolumnach i wierszach w  Polach do zaznaczania decyzji analizujemy
obiekty o wskazanych numerach i zakreślamy numer tego obiektu, który spełnia
warunki porównania obiektów
w kolumnie  razem wpisujemy liczbę dokonanych wyborów
w kolumnie  nr hierarchii wa\
ności wpisujemy numer miejsca dla poszczególnych
wyborów
9. MAPA MENTALNA
Cele:
promowanie indywidualnych sposobów uczenia się
kształtuje umiejętność notowania, opracowania problemu z wykorzystaniem pojęć,
haseł, ideogramów, rysunków, zdjęć, symboli umiejętność zwrotów w obszarze
jednego zagadnienia
ćwiczy twórcze myślenie
wzmacnia oddziaływanie na wzrok i wyobraz
nię uczącego się
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 12 -
Kiedy:
podczas porządkowania i podsumowania wiedzy na zakończenie kilku jednostek
lekcyjnych lub działu programowego
podczas utrwalania i powtarzania wiedzy przed praca klasową
w czasie rekapitulacji ka\
dej jednostki dydaktycznej
Jak:
nauczyciel przygotowuje temat obejmujący taki zakres treściowy, który nie
wykracza poza mo\
liwości uczniów
nauczyciel wyposa\
a grupę w arkusz papieru i w zale\
ności od sposobu
przygotowania uczniów do wykonania zadania albo uczniowie sami gromadzą
materiały pomocnicze albo nauczyciel dostarcza farby, pisaki, wycinanki, zdjęcia,
wycinki, słownik pojęć
10. GRA DYDAKTYCZNA  SYMULACJA ROZPRAWY S
DOWEJ
Cele:
kształtuje wyobraz
nię uczniów i twórcze rozwiązywanie problemów
pokazuje jak mo\
na uczyć się na własnych błędach
Kiedy:
podczas lekcji powtórzeniowych przygotowujących do pracy klasowej
w czasie rekapitulacji ka\
dej jednostki dydaktycznej
Jak:
nauczyciel omawia zasady symulacji i podaje temat gry dydaktycznej (rozprawy
sądowej)
uczniowie losują kartki z rolami: sędziowie - 3 osoby (jeden z nich jest
prowadzącym rozprawę), prokuratorzy - 3 osoby (w tym dwóch zastępców),
adwokaci - 3 osoby (w tym dwóch posiłkowych), ławnicy - 3 osoby, oskar\
ony
(rozumiany jako osoba/osoby lub reprezentanci instytucji), świadkowie - 2-5 osób,
pozostali to obserwatorzy
uczniowie pod kierunkiem nauczyciela przekształcają salę lekcyjną w salę sądową.
wejście sędziów (znak rozpoczęcia rozprawy)
jako pierwszy głos zabiera przedstawiciel grupy prokuratorów (wnosi oskar\
enie)
przesłuchiwanie oskar\
onego i świadków (po zaprzysię\
eniu, pytania zadają
prokuratorzy i adwokaci na zmianę)
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
 - 13 -
mowa końcowa prokuratora (podsumowanie wysuniętych zarzutów)
mowa końcowa adwokata (podsumowanie wysuniętych kontrargumentów)
prezentacja uzgodnionego wyroku ławników
wyrok sądu
11. BURZA MÓZGÓW
Cele:
diagnoza, w jaki sposób uczniowie rozumieją stawiany im problem
rozwiązanie problemu w krótkim czasie
kształtowanie spostrzegawczości
ćwiczy twórcze myślenie
Kiedy:
podczas ka\
dej jednostki lekcyjnej
podczas wprowadzania nowego pojęcia
Burzę mózgów stosuje się łatwo, a jej przygotowanie nie wymaga długiego czasu.
Polega na zgromadzeniu wielu hipotez w krótkim czasie
Jak:
Realizacja metody ma przebieg etapowy
nauczyciel stawia uczniom problem do rozwiązania
podawanie przez uczniów jak największej liczby skojarzeń, rozwiązań postawionego
problemu
Ocena i analiza pomysłów
Oto kilka pomysłów przeprowadzenia tego fragmentu lekcji:
- mo\
na klasę podzielić na mniejsze zespoły, które przeprowadzą ocenę i
dokonają hierarchizacji pomysłów, następnie liderzy tych zespołów zaprezentują
wyniki swojej pracy klasie - zespół klasowy podejmie decyzję, który pomysł jest
najlepszy
- ka\
demu z uczniów mo\
na wręczyć kilka karteczek samoprzylepnych (2-4), by
za ich pomocą dokonali wyboru najciekawszych pomysłów
- wizualizacja metodą "słoneczka": problem wpisujemy w koło symbolizujące
środek słoneczka, na karteczkach samoprzylepnych uczniowie wpisują swoje
propozycje (na ka\
dej kartce jedna propozycja), następnie karteczki kładziemy
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 14 -
(przylepiamy) wokół koła-problemu, podobne propozycje tworzą "promienie" -
długość "promienia" wskazuje na znaczenie rozwiązania
zastosowanie w praktyce wypracowanych rozwiązań, zaproponowanych pomysłów.
Metoda ta rządzi się swoimi zasadami, które muszą być znane wszystkim uczniom:
- nie ma złych pomysłów
- staramy się podawać jak najwięcej propozycji
- nie krytykujemy pomysłów kolegów
- nie komentujemy cudzych pomysłów
- pracujemy wszyscy
- nikt nie ma monopolu na mądrość
- zapisujemy pomysły w formie podanej przez autora
- stosujemy się do limitów czasowych podanych przez nauczyciela
12. CIRCEPT
Cele:
kształtuje umiejętność stosowania wiedzy w praktyce
uczy analizy sytuacji i problemu
Kiedy:
podczas ka\
dej jednostki lekcyjnej, na której wprowadza się nowe pojęcia
Jak:
dzielimy klasę na 4  osobowe grupy, a tablicę na dwie części
grupy zapisują na swoich arkuszach papieru (z narysowanym na środku okręgiem),
po przeciwnych stronach okręgu pary określeń dotyczących danego pojęcia
wybieramy najlepsze pomysły i zapisujemy po jednej stronie
do ka\
dego pomysłu tworzymy antonimy i zapisujemy po drugiej stronie tablicy.
Metoda ta pomaga w szybki sposób zdefiniować nowe pojecie.
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
 - 15 -
13. EKSPERYMENT
Cele:
kształtuje umiejętność łączenia wiedzy z praktycznym działaniem
pomaga w zapamiętywaniu definicji i pojęć
Kiedy:
podczas ka\
dej jednostki lekcyjnej
podczas utrwalania nowego pojęcia
Jak:
dzielimy klasę na kilka grup
ka\
da grupa otrzymuje opis doświadczenia, które ma wykonać w określonym czasie
grupa, która jako pierwsza wykona doświadczenie, wygrywa i prezentuje je przed
klasą
Wybieramy takie doświadczenia, które uczniowie mogą wykonać w ka\
dych
warunkach. Uczniowie mogę te\
wykonać doświadczenie jako zadanie domowe, a w
klasie zaprezentować tylko protokół wyników.
14. GRAFFITI
Cele:
kształtuje umiejętność planowania, organizowania i oceniania własnej pracy
uczy dzielenia się z innymi własnymi pomysłami oraz przyjmowania do wiadomości
nowych koncepcji i pomysłów
Kiedy:
podczas wprowadzania i utrwalania nowych pojęć
Jak:
ka\
dy uczeń otrzymuje kartkę i kończy na niej rozpoczęte zdanie dotyczące jakiegoś
pojęcia (wystarczy 5 minut)
następnie zbieramy karty i na jednym plakacie nanosimy propozycje uczniów
prowadzimy dyskusję na temat wyników pracy indywidualnej
Metoda ta mo\
e być wykorzystana do pracy w grupach. Wówczas dyskusja odbywa się
nad poszczególnymi plakatami.
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 16 -
15. HAKI PAMI
CIOWE
Cele:
ćwiczy wyobraz
nię
kształtuje umiejętność kreowania w myślach obrazów rozmaitych stanów rzeczy
kształtuje spostrzegawczości
Kiedy:
podczas utrwalania nowego pojęcia
Jak:
rozdajemy uczniom karty pracy, na których umieszczamy polecenia np.:
- zapisz, z jakim przedmiotem lub liczbą kojarzą Ci się podane liczby
- narysuj obok liczb swoje skojarzenia
robimy wystawę kart pracy
na wspólnym plakacie wypisujemy liczby i skojarzenia, które podobały się
wszystkim
Czas na przygotowanie metody 10  30 minut.
16. DRAMA
Cele:
rozwija sprawności umysłowe oraz osobiste zainteresowania przez doświadczenie i
prze\
ywanie
kształtuje umiejętność negocjowania, podejmowania decyzji i komunikowania się
pobudza wyobraz
nię poprzez anga\
owanie emocji
rozwija samodzielne myślenie
uczy porządkowanie i wykorzystania wiedzy w praktyce
kształtuje umiejętność interpretacji tekstów, wydarzeń historycznych, sytuacji
wychowawczych
Kiedy:
podczas porządkowania i podsumowania wiedzy na zakończenie kilku jednostek
lekcyjnych lub działu programowego
podczas utrwalania i powtarzania wiedzy przed praca klasową
Jak:
nauczyciel przedstawia temat i cel zajęć, opowiada o zdarzeniu
nauczyciel przedstawia scenariusz dramy
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
 - 17 -
uczniowie samodzielnie wybierają role
uczniowie przygotowują rekwizyty i dekoracje
po zakończeniu gry odbywa się dyskusja. Uczestnicy gry opowiadają o swoich
odczuciach, obserwatorzy o swoich wra\
eniach
nauczyciel podsumowuje dramę
Drama to edukacyjna i wychowawcza metoda aktywizująca. Jest metodą kreatywną,
dostępna dla ka\
dego ucznia bez względu na jego predyspozycje intelektualne,
literackie czy inne. Uruchamia wyobraz
nię w sposób indywidualny, dostosowany do
mo\
liwości ucznia. Jest to szczególny rodzaj doświadczenia, polegający na
przyjmowaniu punktu widzenia osób realnie istniejących w przeszłości lub obecnie.
17. DYKTANDO MATEMATYCZNE
Cele:
kształtuje i rozwija język matematyczny
uczy opisywania danych sytuacji werbalnych za pomocą rysunku lub symboli
kształtuje umiejętność korzystania z gotowych opisów oraz postępowania zgodnie z
opisem: analizowanie rysunku, wnioskowanie
Kiedy:
podczas rozwijanie i doskonalenia pojęć
w ka\
dym momencie lekcji
Jak:
mo\
e składać się z kilkunastu ćwiczeń
ma zwięzłą formę i krótki czas przeprowadzania
nauczyciel dyktuje kolejne czynności, zaś uczniowie obrazują je za pomocą rysunku
lub oceniają
Metoda ta pozwala nauczycielowi korygować sposób uczenia, wyłaniać i eliminować
błędy popełniane przez uczniów.
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 18 -
18. PROJEKTY
Cele:
kształtuje wiele umiejętności np.: podejmowania decyzji grupowych, rozwiązywania
konfliktów, wyra\
ania opinii i słuchania opinii innych, poszukiwania kompromisu,
dyskutowania, dzielenia się w grupie rolami umiejętność zadaniami, dokonywania
oceny pracy grupy
uczy planowania i wnioskowania
ćwiczy umiejętność zbierania, porządkowania i przekształcania informacji
wyzwala umiejętność krytycznego i twórczego myślenia oraz samodzielnej pracy
uczącego się
rozwija umiejętność korzystania z technologii informatycznej
Kiedy:
podczas integrowania wiedzy i umiejętności z ró\
nych dziedzin \
ycia
podczas ewaluacji realizacji wybranych ście\
ek edukacyjnych
podczas zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych, szkolnych, pozaszkolnych,
międzyszkolnych
Jak:
Projekt realizujemy w następujących etapach
I. pomysł na temat projektu i spotkanie zainteresowanych, w czasie, którego
dokonujemy wyboru typu projektu; wykorzystujemy pomysły całej grupy,
dokonujemy ich selekcji zgodnie z przyjętymi kryteriami; formułujemy temat,
zastanawiamy się czy rozwiązanie problemu zainteresuje odbiorcę, czy otrzymany
produkt będzie u\
yteczny np. dla środowiska
II. planowanie projektu  zastanawiamy się ile jest mo\
liwości rozwiązań, ustalamy
zasady współpracy, przygotowujemy instrukcje realizacji projektu: temat, cele,
zadania do wykonania, terminy realizacji, monitoringu, z
ródła informacji, sposoby
prezentacji, terminy prezentacji, kryteria oceny projektu
III. realizacja projektu
IV. prezentacja projektu
V. ocena projektu
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
 - 19 -
- ZASADY NAUCZANIA 
Na zakończenie niniejszego artykułu pragnę przywołać zasady nauczania, poniewa\

są to ogólne normy postępowania dydaktycznego, określające sposoby realizacji celów
kształcenia i wychowania.
I. Zasada poglądowości
I. Zasada poglądowości
I. Zasada poglądowości
I. Zasada poglądowości
Bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk lub ich obrazowych przedstawień, przeciwieństwo
werbalizmu. Poznanie rzeczywistości odbywa się tu drogą kojarzenia rzeczy i słów albo
kojarzenia rzeczy, słów i działania uczniów. Zasadę poglądowości pomagają urzeczywistnić
środki dydaktyczne. Stosuje się ją łącznie z metodami podającymi i poszukującymi. Je\
eli
pokaz zajmuje większą część lekcji i jest podstawą do zebrania wiadomości, wyciągnięcia
wniosków i sformułowania uogólnień, spełnia on wtedy funkcję metody oglądowej.
II. Zasada stopniowania trudności (albo przystępności wiedzy)
II. Zasada stopniowania trudności (albo przystępności wiedzy)
II. Zasada stopniowania trudności (albo przystępności wiedzy)
II. Zasada stopniowania trudności (albo przystępności wiedzy)
Uwzględnienie w nauczaniu właściwości rozwojowych uczniów poprzez odpowiedni do tego
rozwoju dobór materiału nauczania oraz metody. Zgodnie z tą zasadą nieodpowiednia na tym
poziomie będzie metoda podająca  wykład, odpowiednia zaś  opowiadanie i rozmowa oraz
metody poszukujące i metoda oglądowa.
Reguły zasady stopniowania trudności.
1. Przechodzić od tego, co jest dla ucznia bliskie, do tego, co dalsze.
2. Przechodzić od tego, co dla ucznia łatwiejsze, do tego, co trudniejsze.
3. Przechodzić od tego, co uczniom znane, do tego, co nowe i nieznane.
4. Uwzględniać ró\
nice indywidualne między uczniami.
III. Zasada systematyczności
III. Zasada systematyczności
III. Zasada systematyczności
III. Zasada systematyczności
Wymaga od nauczyciela rytmiczności w pracy i skrupulatności w wykonywaniu swoich
obowiązków oraz wdra\
ania uczniów do takiej samej rytmiczności i skrupulatności. Zasada
systematyczności w pracy nauczyciela dotyczy:
a. poszczególnych lekcji i polega wtedy na proporcjonalnej ich budowie
b. całego procesu nauczania i polega wtedy na jednakowo intensywnym, i harmonijnym
opracowywaniu wszystkich działów nauczania
c. przygotowania się nauczyciela do lekcji.
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 20 -
IV. Zasada świadomości i aktywności uczniów
IV. Zasada świadomości i aktywności uczniów
IV. Zasada świadomości i aktywności uczniów
IV. Zasada świadomości i aktywności uczniów
Uwzględnienie w nauczaniu świadomości uczniów, jeśli chodzi o cele uczenia się;
doprowadzenie do świadomego udziału w nabywaniu wiadomości oraz rozwijaniu
umiejętności i nawyków; stworzenie warunków świadomej kontroli osiąganych wyników.
Realizacja tej zasady odbywa się poprzez:
a. kształtowanie motywacji uczenia się
b. dobieranie częste takich metod nauczania, jak metoda problemowa i metoda oparta na
działaniu uczniów
c. ograniczanie własnej nauczycielskiej aktywności (zwłaszcza słownej) na lekcji na
korzyść rozwijania aktywności uczniów;
d. dopuszczanie uczniów do współorganizowania z nauczycielem procesu nauczania, np.
przez ich udział w opracowywaniu rozkładu materiału, ustalaniu listy lektur i
terminów ich omawiania oraz toku niektórych lekcji; przez organizowanie zajęć
pozalekcyjnych (teatr, film, wycieczki), przez przygotowanie materiału na lekcję (np.
pomocy naukowej, inscenizacji, sprawozdania);
e. wdra\
anie uczniów do samokontroli przez uczenie świadomego redagowania tekstu,
wyrabianie umiejętności dostrzegania błędów językowych, ortograficznych i
interpunkcyjnych oraz ich poprawy.
V. Zasada trwałości wiedzy uczniów
V. Zasada trwałości wiedzy uczniów
V. Zasada trwałości wiedzy uczniów
V. Zasada trwałości wiedzy uczniów
Polega na tym, aby przeciwdziałać zapominaniu przez nich nabytych wiadomości i
umiejętności poprzez stałe ich powtarzanie i utrwalanie. Odbywa się ono trzema drogami.
1. Na ka\
dej lekcji, jako jej stały i konieczny składnik występujący:
a) na jej początku  na etapie sprawdzenia pracy domowej i pogadanki wstępnej
przygotowującej do opracowania nowych wiadomości,
b) pod koniec lekcji  na etapie podsumowania i usystematyzowania nowych
wiadomości oraz powiązania ich z wiadomościami ju\
posiadanymi.
2. W pracy domowej, mającej za zadanie utrwalenie wiedzy i umiejętności
wprowadzonych na lekcji.
3. Na specjalnych lekcjach poświęconych powtórzeniu i utrwaleniu wiedzy i
umiejętności.
Trwałości wiedzy sprzyja dobór odpowiednich metod nauczania, tj. umo\
liwiających
uczniowi samodzielne zdobywanie wiedzy i budzących jego emocjonalne nastawienie do
nauki.
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
 - 21 -
VI. Zasada wiązania teorii z praktyką
VI. Zasada wiązania teorii z praktyką
VI. Zasada wiązania teorii z praktyką
VI. Zasada wiązania teorii z praktyką
Polega na wykazywaniu uczniom praktycznej i \
yciowej przydatności wiedzy oraz na
wiązaniu nauki szkolnej z \
yciem pozaszkolnym.
1. Uczeń musi zdawać sobie sprawę z tego, \
e przyswojenie wiedzy oraz osiągnięcie
sprawności i poprawności językowej są podstawą pozytywnego pełnienia przez niego
w przyszłości ról społecznych, warunkiem uczestniczenia w \
yciu społecznym,
kulturalnym i politycznym. Świadomość tego wyrabia się przez realizowanie
odpowiednio dobranych celów lekcji oraz tematów lekcji.
2. Nauczyciel tak musi organizować proces nauczania, \
eby pokazywać uczniom
przydatność wprowadzanej wiedzy..
3. Tak łączyć wiedzę z działaniem twórczym uczniów, by czerpało ono jakieś składniki z
\
ycia pozaszkolnego i równie\
na nie wpływało. Wymóg ten urzeczywistnia się
poprzez wystawianie przedstawień teatralnych, nagrywanie szkolnych audycji
radiowych; wydawanie gazetek klasowych i szkolnych; urządzanie spotkań z
ciekawymi ludz
mi, wystaw, wycieczek, muzeum szkolnego.
- PRZYKAZANIA DLA DOBREGO NAUCZYCIELA MATEMATYKI 
bądz
zainteresowany swoim przedmiotem
znaj dobrze swój przedmiot
pamiętaj, \
e najlepszy sposób nauczenia się czegokolwiek, to odkrycie tego samemu
przekazuj uczniom nie tylko wiadomości, lecz tak\
e umiejętności, postawy myślowe
i nawyk pracy metodycznej
pozwól, aby nauczyli się odgadywać
pozwól, aby nauczyli się udowadniać
sugeruj, a nie narzucaj swoje zdanie
nie ujawniaj całego sekretu na początku, niech uczniowie sami znajdą tyle, ile to
mo\
liwe
dostrzegaj te cechy zadania, które mogą być pomocne przy rozwiązywaniu innych
zadań, staraj się dostrzec w konkretnej sytuacji metodę ogólną
staraj się czytać w twarzach uczniów, dostrzegać ich oczekiwania i trudności
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak
- 22 -
- LITERATURA 
[1] Czesław Kupisiewicz: Dydaktyka ogólna
Oficyna wydawnicza GRAF PUNKT. Warszawa 2000
[2] Maria Wójcicka: Wybrane metody i techniki aktywizujące. Zastosowania
w procesie nauczania i uczenia się matematyki.
Wydawnictwo FRASZKA EDUKACYJNA. Warszawa 2005
[3] El\
bieta Wieczór: Metody aktywne  szansą dla edukacji
Toruń
www.vulcan.edu.pl/eid/archiwum/2001/09-10/metody.html
[4] Krzysztof Zajdel: Tajemnice świata matematyki
Wilkszyn
www.vulcan.edu.pl/eid/archiwum/2005/09/tajemnice.html
[5] Jolanta Konieczna: Aktywne metody w nauczaniu matematyki
www.ogniskowiec.znp.edu.pl/publikacje/szkolypodstawowe/Konieczna%20Jolanta.htm
[6] Wanda Bryś, Metody aktywne w nauczaniu języka polskiego
Maria Pyza
www.idn.org.pl/przemysl/swn/wbrys.html
[7] Edyta Brudnik, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie
Anna Moszyńska,
Beata Owczarska
[8] Maria Nagajowa ABC metodyki języka polskiego
Wydawnictwo WSiP. Warszawa 1995, wyd. II.
[9] Artykuły umieszczone w internetowym serwisie - WSiP
http://www.wszpwn.com.pl/default.asp?section=KLUB&ID=3561
[10] Artykuły umieszczone w internetowym serwisie humanistycznym - HAMLET
http://hamlet.pro.e-mouse.pl/naucz/?id=abcm_cel
Charakterystyka wybranych metod aktywizujących  Krzysztofa śydak