farmakologia wyklad4 leki psychotropowe

FARMAKOLOGIA WYKAAD 4
Leki psychotropowe
! Definicja, mechanizm działania i podział leków psychotropowych:
ż� leki psychotropowe są to substancje posiadające zdolność wpływania na czynności psychiczne, posiadające
tropizm psychologiczny; wpływają na procesy kojarzeniowe i stany emocjonalne
�� procesy kojarzeniowe związane są z funkcjonowaniem kory mózgowej (myślenie, uczenie się,
magazynowanie pamięci)
�� stany emocjonalne związane są z pracą niższych ośrodków
ż� wywołują również zmiany w zachowaniu
Mechanizm działania
ż� związany jest z wpływem nasilającym, hamującym lub modelującym na przewodnictwo, między różnymi
układami neuronalnymi w mózgu.
ż� przewodnictwo między różnymi układami neuronalnymi w mózgu realizowane jest przy udziale tzw.
neuroprzekazników leki psychotropowe wpływają na metabolizm neuroprzekazników w mózgu
ż� Neuroprzekaznik - substancja endogenna, gromadzona w neuronach poszczególnych części mózgu, w których
istnieją enzymy odpowiedzialne za jej syntezę z odpowiednich prekursorów oraz enzymy odpowiedzialne za
jej metabolizm
�� głównymi neuroprzekaznikami są adrenalina, noradrenalina, dopamina, serotonina, aminokwasy
neurogenne: kwas GABA, asparagina oraz dodatkowo ATP, ADP, jony wapniowe i histamina
Podział leków psychotropowych w zależności od kierunku działania farmakologicznego:
�� leki neuroleptyczne
�� leki nasenne i uspokajające
�� leki p/depresyjne
�� leki pobudzające OUN
Leki neuroleptyczne
! Działanie:
ż� p/psychotyczne znoszą lub zmniejszają objawy psychopatologiczne (omamy, urojenia) w ostrych i
przewlekłych psychozach (schizofrenia, stany maniakalne)
ż� uspokajające wywołują stan obojętności i uspokojenia, znoszą pobudzenie i agresję
ż� wywołują stany psychosomatyczne (obniżenie ciśnienia krwi, temperatury ciała, zaburzenia neurologiczne i
wydzielania wewnętrznego)
ż� wpływają na ośrodki podkorowe
! Mechanizm działania:
ż� hamowanie neuroprzekaznictwa dopaminowego w mózgu przez blokowanie postsynaptycznych receptorów
głównie D (oraz D , D , D )- nasilenie obrotu dopaminy w mózgu,
2 1 3 4
ż� blokowanie receptorów muskarynowych- osłabia działanie parkinsonowskie, nasila psychotropowe
(splątanie) i atropinowe,
ż� blokowanie rec.H
1- działanie uspokajające,
ż� hamowanie neuroprzekaznictwa noradrenergicznego,
ż� blokowanie receptorów 5-HT (serotoninowych)- dotyczy neuroleptyków atypowych
2A
! Pseudoparkinsonizm:
ż� zespół hipokinetyczno-hipertoniczny - zaburzenia równowagi dopaminowo-cholinergicznej (z przewagą
struktur cholinergicznych) w tzw. szlaku nigrostratialnym OUN, będące skutkiem zablokowania receptorów
dopaminowych D w jądrach podstawy mózgu, czego skutkiem są zaburzenia pozapiramidowe dróg
1
ruchowych.
ż� objawami tego są:
�� zaburzenia ruchowe: brak koordynacji ruchowej, nienormalna postawa ciała, zwiększone
napięcie mięśniowe, drżenia, twarz maskowata
�� mogą występować również pózne dyskinezy objawiające się stereotypowymi ruchami
żucia, pisania.
�� objawy występują najczęściej po odstawieniu leków
! Podział neuroleptyków ze względu na budowę chemiczną:
ż� pochodne fenotiazyny
ż� pochodne tioksantenu
ż� pochodne butyrofenonu
ż� atypowe neuroleptyki
ż� inne neuroleptyki
! Pochodne fenotiazyny podział ze względu na budowę chemiczną i działanie:
ż� pochodne o łańcuchu bocznym liniowym:
�� najsilniejsze działanie uspokajające
�� wywołują senność,
�� silnie blokuja receptory ą-adrenergiczne (hipotensyjne)
�� promazyna, chloropromazyna, triflupromazyna, lewomeproamzyna, metopromazyna,
acepromazyna, alimemazyna, etymemazyna,
ż� poch. o ugrupowaniu piperydyloalkilowym w łańcuchu bocznym (piperydynowe):
�� słabo uspokajające
�� rzadko wywołują objawy pozapiramidowe
�� tioridazyna, mepazyna, mezorydazyna,
ż� poch. o ugrupowaniu piperazynoalkilowym (piperazynowe):
�� najsilniejsze działanie odhamowujące,
�� silne działanie pozapiramidowe
�� perazyna, prochloroperazyna, trifluoroperazyna, perfenazyna, acetofenazyna, flufenazyna,
ż� poch. azatenotiazyny: pratipendyt
ż� działanie:
�� p/histaminowe blokują receptory histaminowe
�� p/serotoninowe
�� porażają płytkę motoryczną, blokują zakończenia nerwów cholinergicznych
�� działają p/wymiotnie, obniżają temperaturę ciała, wpływają na metabolizm
! Działania niepożądane i zastosowanie pochodnych fenotiazyny:
ż� działania niepożądane:
�� zapaść ortostatyczna �� niekiedy zaburzenia pracy układu bodzco-
�� żółtaczka zastoinowa przewodzącego możliwe zatrzymanie akcji
�� światłowstręt, uczulenia na światło serca przedłużenie odcinka PQ
�� uszkodzenie szpiku agranulocytoza �� działanie na układ pozapiramidowy choroba
�� bezpłodność Parkinsona
ż� zastosowanie:
�� w psychiatrii
�� w alergiach
�� w wymiotach u ciężarnych (niepowstrzymane wymioty w pierwszych okresach ciąży)
! Preparaty:
ż� chloropromazyna (Fenactil, Largactil, Chlorazin) ż� perazyna (Pernazunum, Taxilan)
ż� promazyna (Promazin) ż� prochlorpernazyna (Chlorpernazinum, Stemetil),
ż� lewomepromazyna (Tisercin) ż� flufenazyna
! Pochodne tioksantenu działanie i mechanizm działania:
ż� p/depresyjne ż� niewielkie pozapiramidowe
ż� uspokajające ż� słabsze p/psychotyczne niż pochodne fenotiazyny
Mechanizm działania:
ż� blokada receptorów D i D , a także 5HT , L , H i muskarynowych
1 2 2 1 1
! Wskazania, p/wskazania, działania niepożądane i preparaty pochodnych tioksantenu:
Wskazania:
ż� schizofrenia i inne psychozy ze stanami pobudzenia ż� bezsenność
ż� niepokój
Przeciwwskazania:
ż� zapaść naczyniowa ż� choroba Parkinsona
ż� zatrucia i stany śpiączkowe ż� niewydolność serca
Działania niepożądane:
ż� senność ż� suchość błony śluzowej
ż� tachykardia
Preparaty:
ż� chlorprotixen (Taractan)
ż� clopentiksol (Clopixol, Ciatyl, Sordinol)
ż� flupentiksol (Fluanxol)
! Pochodne butyrofenonu działanie:
ż� działanie:
�� p/psychotyczne
�� uspokajające
�� p/lękowe
�� p/wymiotne
! Wskazania, p/wskazania, działania niepożadane i preparaty pochodnych
butyrofenonu:
Wskazania: Przeciwwskazania:
ż� ostre i przewlekłe psychozy z pobudzeniem i ż� stany śpiączkowe wywołane środkami
omamami wpływającymi depresyjnie na OUN
ż� stany maniakalne ż� stany depresyjne
ż� padaczka ż� niewydolność wątroby
ż� stany nerwicowe ż� choroba Parkinsona
ż� pląsawica Huntingtona
ż� wymioty (stosowane w onkologii)
ż� bóle o nieznanej etiologii
ż� premedykacja anestezjologiczna
Działania niepożądane: Preparaty:
ż� pseudoparkinsonizm ż� Haloperidol (Haloperidol, Halolol, Decalolol,
ż� bezsenność Apohaloperidol)
ż� drgawki może powodować katalepsje (stosowany w
ż� niepokój neuroleptoanalgezji diagnostyka np.
ż� pobudzenie bronchoskopia)
ż� stany depresyjne, lękowe ż� Droperidol (Droperidol, Dehydrobenzperidol)
ż� majaczenie ż� Primazidum (Orap)
! Atypowe neuroleptyki:
Pochodne difenylobutyropiperydyny: Pochodne dibenzoazepiny:
ż� działanie: Klozapina:
podobne do pochodnych butyrofenonu, lecz słabiej ż� działanie:
uspokajające, a silniej p/psychotyczne silnie uspokajające, słabo p/psychotyczne, działanie
ż� wskazania: adrenolityczne, p/histaminowe, p/serotoninowe,
schizofrenia cholinolityczne
ż� działania niepożądane: ż� zastosowanie:
objawy pozapiramidowe: senność, impotencja, oporne na inne leki schizofrenie
oziębłość płciowa, mlekotok, nadmierna potliwość,
ginekomastia Olanzapina:
ż� p/wskazania: ż� działania:
ciąża, depresja, choroba Parkinsona jak klozapina
ż� preparaty (niedostępne w Polsce) ż� wskazania: schizofrenia
Primozyd, Fluspirylen ż� preparaty:
Zolafren, Zyprexa
Pochodne benzamidu sulpiryd
ż� działanie:
neuroleptyczne, słabe działanie, rzadko stosowana
ż� zastosowanie:
w autyzmie, stany urojeniowo-depresyjne,
schizofrenia
pomocniczo w chorobie wrzodowej żołądka
! Inne neuroleptyki:
Risperydon: Zipraxydon:
ż� pochodna benzoimidazolu ż� działanie podobne do risperydonu, dodatkowo
ż� selektywny bloker receptorów 5HT oraz hamuje wychwyt zwrotny serotoniny i NA
receptorów D , ą1 1
, ą2
i H ż� preparaty: Zeldox
2
ż� zastosowanie:
ostre i przewlekłe psychozy schizofreniczne oraz
stany psychotyczne z urojeniami, halucynacjami,
depresjami wraz z lękiem
ż� działania niepożądane:
blok przedsionkowo-komorowy
ż� preparaty: Rispolept, Quicklet
Leki nasenne i uspokajające
ż� leki nasenne i uspokajające tworzą wspólną grupę leków leki uspokajające stosuje się w celu zahamowania
nadmiernego pobudzenia, napięcia, niepokoju, ułatwienia snu, natomiast leki nasenne w celu wywołania lub
ułatwienia snu
ż� hamują aktywność tworu siatkowatego i kory mózgowej
! Pojęcie i fazy snu:
ż� sen jest to zjawisko fizjologiczne, rytmiczne, charakteryzujące się:
�� zniesieniem świadomości
�� spadkiem napięcia mięśniowego,
�� osłabieniem większości czynności autonomicznych
ż� wśród faz snu wyróżnia się:
�� FAZA NREM (non rapid eye move movements) lub FAZA SEM (slow eye move movements)
ż� sen o wolnych ruchach gałek ocznych,
ż� w zapisie EEG wystepują wolne fale o dużej amplitudzie
�� FAZA REM
ż� sen o szybkich ruchach gałek ocznych
ż� w zapisie EEG desynchronizacja czyli występowanie fal szybkich o małej amplitudzie
! Podział leków nasenno-uspokajających:
ż� benzodiazepiny
ż� barbiturany
ż� inne leki nasenne
ż� inne leki uspokajające
! Benzodiazepiny:
ż� należą do leków ataraktycznych (p/lękowych, anksjolityków)
ż� w zależności od budowy chemicznej działają dodatkowo:
�� uspokajająco coraz rzadziej stosowane ze względu na wywoływanie uzależnienia i stosunkowo
duże objawy niepożądane
�� p/lękowo
�� miorelaksacyjnie powodują zwiotczenie mięśni szkieletowych
�� p/drgawkowo dawniej p/drgawkowo stosowany był luminal, obecnie stosowane są
benzodiazepiny hamują drgawki, dodatkowo działanie wzmacniane jest przez zwiotczenie
mięsni szkieletowych
�� nasennie
ż� ich dużą wadą jest możliwość uzależnienia
Stosowane p.o. oraz w premedykacji, zaś i.v. do indukcji i
ż� działania uzależnione jest w znacznym stopniu do
podtrzymywaniu znieczulenia ogólnego
zastosowanej dawki: im większa dawka tym szybciej
Używane w zabiegach nie wymagających znieczulenia
pojawia się efekt, dłuższy jest czas działania i większa
ogólnego (endoskopia, kardiowersja elektryczna,
siła działania diagnostyka radiologiczna)
Interakcje:
! Działanie benzodiazepin:
ż� osłabienie metabolizmu przez cymetydynę,
ż� działanie na OUN:
ketokonazol, doustne leki antykoncepcyjne
�� p/lękowe, uspokajające, nasennie,
ż� etanol nasila działanie nasenne (interakcja
�� osłabiają wzmożone napięcie mięsni
farmakodynamiczna)
�� działanie p/drgawkowe, szczególnie ż� diazepam zwiększa stężenie digoksyny i fenytoiny
(wiązanie z białkami)
flunitrazepam (hamują podkomorowe
ż� rasy orientalne słabiej metabolizują benzodiazepiny,
rozprzestrzenianie się aktywności drgawkowej)
podobnie jak ludzie starsi i osoby z niewydolnością
�� mogą wywołać niepamięć wsteczną (ok.30min.)
wątroby
�� powodują zmianę stanu psychicznego- wzrost
agresji
Działania niepożądane:
ż� układ krążenia:
ż� w dużych dawkach senność, zaburzenia koordynacji
�� słabe działanie,
ruchowej, upośledzenie refleksu, ataksja, amnezja
�� częstość skurczów serca nie zmienia się lub
następcza
nieznacznie maleje,
ż� po odstawieniu bezsenność z odbicia, wzmożona
�� kurczliwość m.sercowego nieznacznie maleje agresywność, drażliwość, koszmary senne, objawy
psychotyczne
�� kombinacja z opioidem nasila depresyjne
ż� uzależnienie psychiczne i zespół abstynencyjny:
działanie na układ sercowo- naczyniowy
obniżony nastrój, bezsenność, męczliwość, wzmożona
ż� układ oddechowy:
potliwość, zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
�� przejściowa depresja oddychania
depersonalizacja, czasem omamy, depresja,
ż� inne:
zaburzenia kooordynacji ruchowej, napady lęku
�� nie wpływa na czynność wątroby i nerek
panicznego
! Mechanizm działania benzodiazepin:
ż� działania agonistyczne na receptory benzodiazepinowe pośrednie przez nasilenie powinowactwa GABA do
receptorów GABA-A, zwiększając częstotliwość otwarć kanału chlorkowego
ż� zdolność hamowania neuronów jest ograniczona, ponieważ zależy to od łatwo wysycającej się aktywacji
receptora GABA-A przez GABA niższy potencjał toksyczności niż barbiturany
ż� spadek aktywności neuronów NA miejsca sinawego i hamowanie uwalniania NA, co prowadzi do
zahamowania aktywności psychoruchowej (spadek agresji uspokajająco, p/lękowo)
ż� hamowanie obrotu Ach oraz 5HT (działanie p/lękowe, zwiotczające i p/drgawkowe),
ż� nasilają działanie GABA- nasennie,
ż� działa hamująco głównie na struktury limbiczne (hamowanie wyładowań następczych w hipokampie i jądrach
migdałowatych)
receptor benzodiazepinowy
receptor dla
barbituronów kanał chlorkowy
GABA-receptor
! Farmakokinetyka podstawowych leków benzodizepinowych:
Preparat Czas działania T Metabolizm
1/2
Diazepam po 1-2min. w wątrobie, aktywne metabolity: dimetylodiazepam, hydroksydiazepam,
24-57h
(Relanium) trw.10-20min. powoduja senność, wydalane przez nerki
Flunitrazepam 3min. w wątrobie, wydalane przez nerki,
14-29h
(Rohypnol) 20-30min. silniejsze działanie
Midazolam 2min. 1,5- w wątrobie; powstają aktywne metabolity, hydroksymidazolam, wydalane
(Midanium) 15min. 2,5h przez nerki w postaci glukuronianu, dwa razy silniejszy
! Preparaty z grupy benzodiazepin:
ż� Diazepam (Relanium, Relsed)
ż� Flunitrazepam (Rohypnol)
ż� Midazolam (Dormicum, Midanum, Sopodorm, Fulsed)
! Barbiturany podział, mechanizm działania i farmakokinetyka:
ż� barbiturany stanowią pochodne kwasu barbiturowego powstałego z połączenia kwasu malonowego z
mocznikiem sam nie jest aktywny farmakologiczne, ale po przyłączeniu do niego podstawników zaczyna
działać silnie i długo
ż� ze względu na budowę chemiczną wyróżnia się barbiturany:
�� alifatyczne nasycone (barbital)
�� alifatyczne nienasycone (allobarbital)
�� hydroaromatyczne (heksobarbital)
�� aromatyczne (fenobarbital)
ż� ze względu na czas działania wśród barbituranów wyróżnia się:
�� leki o krótkim lub ultrakrótkim czasie działania: metoheksytal, tiopental, heksobarbital
�� leki o średniodługim czasie działania: allobarbital, cyklobarbital, pentobarbital
�� leki o długim czasie działania: fenobarbital, barbital
Mechanizm działania barbituranów:
�� zwiększenie hamowania postsynaptycznego lub presynaptycznego czyli działają w ścisłym związku z
kompleksem receptorowym GABA
�� aktywują kanał chlorkowy co prowadzi do hiperpolaryzacji neuronu i stłumienia jego czynności
�� małe dawki nie wpływają na zużycie tlenu przez mózg
�� duże dawki zbliżone są do toksycznych, wywołują znaczne zużycie tlenu
ż� wywołują stabilizujący wpływ na błony komórkowe
ż� kwas ł-aminomasłowy działa pobudzająco na związany z receptorem GABA-A kanał chlorkowy nasilając
przechodzenie jonów chlorkowych do wnętrza komórki dochodzi do wzrostu wewnątrzkomórkowej puli
anionów i hyperpolaryzacji komórki hamowanie aktywności neuronów
�� w płacie skroniowym działanie amnestyczne, p/lękowe, p/drgawkowe
�� w rdzeniu kręgowym i móżdżku zwiotczenie mięśni
�� w tworze siatkowatym pnia mózgu działanie nasenne
ż� receptor GABA-A w OUN ssaków jest pentametrem
Farmakokinetyka:
zbudowanym z allosterycznym miejsc wiązania
ż� szybko przechodzą przez barierę krew-mózg
pochodnych benzodiazepin, barbituranów, anestetyków,
ż� wiążą się z białkami osocza w 65-79%
środków p/drgawkowych, neurosteroidów i GABA ż� szybko dyfundują do dobrze ukrwionych miejsc,
ż� ulegają redystrybucji
ż� zbudowany jest z podjednostek ą, �, ł, �, � zgrupowanych
ż� degradacja w wątrobie (rozkład metoheksytalu
wokół kanału jonowego przepuszczalnego dla jonów
odbywa się tylko w wątrobie)
chlorkowych
ż� tiopental dodatkowo w nieznacznym stopniu w
nerkach, mózgu,
ż� metabolity wydalane są przez nerki, w niezależnym
stopniu z żółcią
ż� różny okres połowicznej eliminacji: dla tiopentalu 5,1-
11,5h, dla metoheksytalu- 1,5-4h
! Pozaośrodkowe działania farmakologiczne benzodiazepin:
ż� układ krążenia:
�� przejściowy spadek ciśnienia krwi, rozszerzenie żył,
�� tachykardia, wzrost obwodowego oporu naczyniowego,
�� działanie inotropowo ujemne spadek objętości wyrzutowej,
�� o 50% wzrasta zużycie tlenu przez mięsień sercowy
�� spada przepływ przez naczynia wieńcowe,
�� kardiodepresyjnie, arytmogennie (mogą pojawić się skurcze dodatkowe pochodzenia
komorowego)
ż� układ oddechowy:
�� spadek objętości oddechowej,
�� spadek objętości minutowej oddechowej,
�� wzrost częstości oddechów,
�� depresja oddechu
�� może wystąpić kaszel, skurcz krtani, oskrzeli,
ż� nerki:
�� maleje ukrwienie nerek,
�� odwracalne upośledzenie funkcji nerek
ż� przewód pokarmowy:
�� spadek kurczliwości jelit, napięcia
�� nie opózniają opróżniania żołądka
ż� wątroba:
�� nie wpływają na czynności wątroby,
�� indukują enzymy mikrosomalne,
ż� układ moczowo- płciowy:
�� spadek kurczliwości macicy w czasie porodu
�� osłabiają skurcze pęcherza
! Działania niepożądane i p/wskazania do stosowania benzodiazepin:
ż� depresja oddechowa ż� omyłkowe podanie dotętnicze prowadzi do
ż� drżenie mięśniowe (po szybkim wstrzyknięciu) skurczu naczyń i gwałtownego bólu
ż� wzrost stężenia może powodować powstawania ż� alergiczne reakcje mogą powstawać u osób z
zakrzepów astmą i pokrzywką
ż� benzodiazepiny mają długi okres półtrwania (24-96h), przez co długo pozostają w organizmie, co jest
przyczyną objawów ponarkotycznych (bóle głowy, senność, złe samopoczucie)
ż� zespół abstynencyjny przejawiający się objawami:
�� neurologicznymi (drżenia, napady drgawkowe)
�� psychicznymi (niepokój, lęk, splątanie, omamy)
�� wegetatywno-somatycznymi (zaburzenia krążenia, bóle brzucha, silne pocenie się)
Ostre i przewlekłe zatrucia benzodiazepinami:
ż� ostre zatrucie:
�� utrata przytomności, zapaść krążeniowa, porażenie ośrodka oddechowego
�� komplikacje: niewydolność nerek, zapalenie płuc
�� leczenie: objawowe + leki alkalizujące mocz + wymuszona diureza
ż� zatrucie przewlekłe:
�� zaburzenia koordynacji (ataksja), zaburzenia mowy, nadmierna drażliwość, agresja
ż� bezwzględnie przeciwwskazane w porfirii - w wyniku wzmożonej syntezy kwasu �-aminolewulinowego
następuje zwiększenie syntezy porfiryn, co stwarza ryzyko ostrego napadu porfirii u osób z wykrytą chorobą
lub u chorych
! Interakcje:
ż� w przypadku wielokrotnego stosowania rozwija się tolerancja polegająca na osłabieniu działania głównie
nasennego (funkcjonalna farmakodynamiczna + metaboliczna indukcja enzymów mikrosomalnych,
osłabienie metabolizmu wielu leków m.in. hipoglikemizujących, p/krzepliwych, antykoncepcyjnych)
ż� osłabiają wchłanianie wapnia z p/pokarmowego, skracają biologiczny czas półtrwania aktywnych
metabolitów witaminy D pogarszając uwapnienie kości
3
! Preparaty barbituranów:
ż� Tiopental (Thiopental)
ż� Metoheksytal (Brietal Sodium)
ż� Fenobarbital (Luminal)
! Inne leki nasenne:
ż� Zolpidem:
P/wskazania:
�� pochodna imidazolopirydyny nadwrażliwość, dzieci, napady bezdechu nocnego,
miastemia, niewydolność wątroby, płuc, depresja
�� selektywny agonista rec.
oddechowa
benzodiazepinowego - stymuluje
selektywnie strukturę &!1, związaną z
Działania niepożądane:
podjednostką GABA
A
senność, biegunka, bóle, zawroty głowy, zaburzenia
świadomości, koszmary nocne, zespół depresyjny
�� działanie nasenne w dawkach terapeutycznych, nie uzależnia
�� powoduje spadek napięcia mięśni i działa p/drgawkowo
�� u człowieka: skraca czas zasypiania, spadek ilości budzeń nocnych, wydłuża czas trwania snu,
poprawia jego jakość
�� wskazania: leczenie bezsenności okazjonalnej i przejściowej
ż� Zopiklon:
�� pochodna cyklopironów
�� nasila transmisję kwasu ł-aminomasłowego (GABA) przez co zwiększa jego wpływ hamujący na
struktury nerwowe
�� związany z receptorem benzodiazepinowym
�� preparat: Imovane
ż� Hydroksyzyna (Atarax)
�� lek uspokajający o silnym działaniu p/lękowym, działa także p/drgawkowo, miolitycznie,
gorączkowo, miejscowo znieczulająco, p/histaminowo
�� zastosowanie:
ż� psychiatria (nadpobudliwość, stany lękowe)
ż� interna (zaburzenia immunologiczne, astma)
ż� dermatologia (świąd)
ż� chirurgia (do premedykacji)
�� p/wskazania:
ż� ciąża i laktacja
ż� przerost prostaty
ż� jaskra
�� działania niepożądane:
ż� halucynacje
ż� zaburzenia koncentracji
ż� osłabienie mięśniowe
ż� niezborność ruchów
! Inne leki uspokajające:
ż� Buspiron:
�� lek uspokajający o działaniu p/lękowym �� stosowany w leczeniu stanów lękowych,
�� wykorzystuje powinowactwo do receptora 5-HT niepokoju i wzmożonego napięcia psychicznego
w OUN �� preparat: Malbuson
�� nie działa nasennie, p/drgawkowo i
miorelaksująco
ż� Związki bromu:
�� ich słabe działanie neurotropowe uzależnione jest zawartości wolnego bromu
�� mechanizm działania polega na zastępowaniu jonów chlorkowych przez jony bromkowe
�� długotrwałe podawanie związków bromu powoduje tzw. bromicę: zaburzenia ze strony OUN,
p/pokarmowego, gruczołów skóry i błon śluzowych odtrutką jest chlorek sodu zastosowany w
większych ilościach
�� sole bromu wchodzą w skład Salis Erlenmeyera oraz Mixtura nervina
ż� Leki pochodzenia naturalnego:
�� są to preparaty proste lub złożone oparte na surowcach roślinnych
�� ich siła działania zależy od dawki (w małych uspokajająco, w dużych nasennie)
�� nie wywołują uzależnień i nie mają poważnych działań niepożądanych dlatego można je stosować
u dzieci, kobiet w ciąży, z zaburzeniami wątroby
�� najważniejsze surowce roślinne, z których pozyskuje się środki o takim działaniu to:
ż� Valerianae radix
ż� Melissae folium
ż� Lupulinum
ż� Passiflorae herba
ż� główne preparaty: Kalms, Valdispert, Passispasminum, Nervosol
Leki przeciwdepresyjne
! Depresje i stany depresyjne:
ż� leki p/depresyjne stosowane są w stanie obniżonego napięcia emocjonalnego
ż� charakterystyczne objawy:
�� stałe utrzymujące się obniżenie nastroju
�� lęk
�� obniżenie napędu psychoruchowego (spowolnienie myślenia, obniżenie aktywności ruchowej,
poczucie ciągłego zmęczenia)
�� zaburzenia rytmu okołodobowego (w tym snu)
�� różne objawy somatyczne
ż� przyczyny:
�� etiologia endogenna (choroby afektywne, depresja endogenna)
�� etiologia psychogenna (urazy psychiczne, depresja nerwicowa)
�� choroby somatyczne, uszkodzenia OUN, leki
ż� patomechanizm:
�� osłabienie ośrodkowego neuroprzekaznictwa, głównie noradrenaliny i serotoniny
! Podział leków p/depresyjnych:
ż� trójpierścieniowe leki p/depresyjne (tymoleptyki TLPD)
ż� związki czterocykliczne
ż� inhibitory oksydazy monoaminowej (IMAO, tymeretyki)
ż� sole litu
ż� inhibitory wychwytu serotoniny
ż� inne (nietypowe) leki p/depresyjne
! Trójpierścioniowe leki p/depresyjne działanie, mechanizm działania, wskazania:
ż� działanie:
�� zmniejszenie stanu depresyjnego (poprawa nastroju), zniesienie lęku, odhamowywanie
�� działanie p/histaminowe i uspokajające
ż� mechanizm działania:
�� hamowanie wychwytu neuronalnego NA i serotoniny
ż� wskazania:
�� depresje �� moczenie nocne
�� nerwice obsesyjne �� zespoły natręctw
�� lęk napadowy �� ból psychogenny
�� hipokineza w przebiegu choroby Parkinsona
! Trójpierścieniowe leki p/depresyjne p/wskazania, działania niepożądane i
najważniejsze interakcje:
ż� p/wskazania:
�� niewydolność krążenia �� jaskra
�� miażdżyca �� padaczka
�� zaburzenia rytmu serca
ż� działania niepożądane:
�� stany maniakalne �� zaburzenia akomodacji �� pogorszenie niewydolności
�� bezsenność �� agranulocytoza krążenia
�� drżenie �� hipotensja ortostatyczna, �� zaparcia
�� omamy �� częstoskurcz �� zwiększenie masy ciała,
�� suchość w jamie ustnej �� zaburzenia wątroby
ż� najważniejsze interakcje leków trójpierścieniowych leków p/depresyjnych:
�� nasilają działanie:
ż� barbituranów, leków uspokajających
ż� alkoholu
ż� amin sympatykomimetycznych
ż� leków p/padaczkowych, cholinolitycznych leków p/parkinsonowych
ż� leków cholinolitycznych
ż� kardiotonicznych neuroleptyków
�� osłabiają działanie:
ż� niektórych leków hipotensyjnych (lewodopy i klonidyny)
! Preparaty trójpierścieniowych leków p/depresyjnych:
ż� imipramina (Imipramin)
ż� doksepina (Doxepin)
ż� amitryptylina (Amitrylinum, Laroxyl)
! Związki czterocykliczne:
ż� charakteryzują się działaniem takim jak leki trój cykliczne, ale są mniej toksyczne
ż� zmniejszają one stany depresyjne (poprawiają nastrój); wykazują również działania anksjolityczne
ż� mechanizm działania leków czterocyklicznych jest zróżnicowany:
�� mianseryna:
ż� blokuje presynaptyczne receptory ą2- adrenergiczne przez co nasila neuroprzekaznictwo
NA
ż� blokuje receptory serotoninowe 5-HT
2
ż� blokuje receptory histaminowe H
1
�� maprotylina:
ż� hamuje wychwyt zwrotny NA, wykazuje powinowactwo do ą1, ą2
ż� wykazuje słabe działanie cholinolityczne i p/histaminowe
ż� działania niepożądane podobne jak w trójpierścieniowych lekach p/depresyjnych, ale są mniej nasilone
ż� preparaty:
�� mianseryna (Levinor, Miansemerk)
�� mitrazapina (Remeron)
�� maprotylina (Ludomil)
! Inhibitory oksydazy monoaminowej:
ż� mechanizm działania oparty jest hamowaniu aktywności MAO (monoaminooksydazy)
�� oksydaza monoaminowa inaktywuje aminy katecholowe: adrenalinę, noradrenalinę, dopaminę i
serotoninę
�� występuje w postaci dwóch izoenzymów:
ż� MAO-A powoduje rozkład głównie serotoniny i noradrenaliny
ż� MAO-B powoduje rozkład �-fenyletyloaminy
ż� podział leków p/depresyjnych hamujących MAO:
�� nieselektywne inhibitory monoaminooksydazy:
ż� nieodwracalnie blokują formy enzymu
ż� I generacja IMAO: nialamid, fenelzyna, transcylpromina
�� selektywne IMAO:
ż� nieodwracalnie blokują MAO (II generacja IMAO):
�� leki blokujące izoenzym MAO-A: klorgilina
�� leki blokujące izoenzym MAO-B: selegina
ż� odwracalnie blokują MAO-A (III generacja IMAO):
�� MAO-A: moklobemid
ż� preparaty inhibitorów monoaminooksydazy:
�� moklobemid (Aurorix, Mocloxid, Mobemid)
�� selegina (Jumex, Segan, Selgres, Selgrin, Miar)
! Sole litu:
ż� działanie:
�� anksjolityczne �� immunomodulujące
�� p/depresyjne �� p/wymiotne
�� p/wirusowe
ż� mechanizm działania:
�� zastępowanie jonów sodowych i potasowych litowymi, co wpływa na wrażliwość błon
komórkowych i czynności neuroprzekazników
ż� wskazania:
�� leczenie i zapobieganie chorobie afektywnej dwubiegunowej (psychoza maniakalno-depresyjna),
okresowe zmiany depresyjne, schizofrenia afektywna
�� agresje, hiperreaktywność emocjonalna
�� opryszczka wargowa
ż� przeciwwskazania:
�� choroby nerek
�� zaburzenia sercowo-naczyniowe
ż� działania niepożądane:
�� drżenia �� wole
�� zaburzenia ze strony p/pokarmowego �� działanie kardiotoniczne
�� niedoczynność gruczołu tarczowego �� działanie teratogenne
ż� preparat:
�� Lithium carbonicum (węglan litu)
! Inhibitory wychwytu serotoniny fluoksetyna:
ż� mechanizm działania selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny
ż� wskazania:
�� łagodne i średnio nasilone depresje
�� zapobieganie jednobiegunowym zaburzeniom depresyjnym
�� natręctwa
�� bulimia
ż� działania niepożądane:
�� nasila się lęk i niepokój �� bóle głowy
�� zaburzenia pozapiramidowe �� zaburzenia seksualne
�� bezsenność �� zwiększenie tendencji do popełniania
�� nudności samobójstw
ż� preparat:
�� fluoksetyna (Andepin, Bioxetin, Seronil)
! Nietypowe leki p/depresyjne:
Trazodon: Tianeptyna:
ż� właściwości: ż� działanie i właściwości:
hamuje wychwyt zwrotny serotoniny, blokuje zwiększa zwrotny wychwyt serotoniny, wykazuje
receptory 5-HT i ą1
działanie anksjolityczne, nie działa sedatywnie, ani
ż� zastosowanie: psychostymulująco
stany depresyjne o różnej etiologii, w tym depresja z ż� działania niepożądane:
niepokojem bóle brzucha, nudności, wymioty, zaparcia, uczucie
ż� działanie niepożądane: suchości w ustach, tachykardia, zawroty głowy,
zmęczenie, ból głowy, zaburzenia ortostatyczne, omdlenia
suchość w jamie ustnej, priapizm (ciągła erekcja) ż� preparat:
ż� preparat: Coaxil
Trirrico CR
Porównanie wpływu leków p/depresyjnych na hamowanie wychwytu zwrotnego serotoniny
NA 5-HT DA
drugorzędowe TLPD:
nortryptylina XXX XX XX
trzeciorzędowe TLPD:
imipramina, XX XX X
amitryptylina XX XXX X
inne: miaseryna, XX X O
fluwoksamina, O XXXX X
maprotylina XXXX X O
Leki pobudzające OUN:
! Podział leków pobudzających OUN:
ż� leki pobudzające ośrodkowy układ nerwowy dzieli się na:
�� leki analeptyczne
�� leki nootropowe
�� środki psychodysleptyczne
! Zastosowanie i działanie leków analeptycznych:
ż� zastosowanie:
�� leczenie okresowego bezdechu
�� pobudzenie zwolnionego rytmu oddychania w wielu chorobach i zatruciach
�� w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP)
�� w omdleniach
�� zapaść ortostatyczna
�� niedociśnienie tętnicze
�� choroba wysokościowa (górska)
ż� działanie:
�� rozszerzenie mięśni gładkich oskrzeli i naczyń krwionośnych
�� pobudzenie rytmu oddychania, poprawa kurczliwości przepony
�� nasilenie perfuzji
! Metyloksantyny aminofilina leki analeptyczce:
ż� mechanizm działania: zahamowanie fofodiesterazy i blokowanie receptorów adenozynowych
ż� działanie:
�� rozszerza mięśnie gładkie oskrzeli i naczyń krwionośnych
�� pobudza rytm oddychania
�� poprawia kurczliwość przepony
�� polepsza wentylację
�� nasila perfuzję nerek
ż� przeciwwskazania:
�� nadciśnienie tętnicze �� tachykardia
�� padaczka, obrzęk mózgu �� zaburzenia rytmu serca
�� nadczynność tarczycy �� niestabilna dusznica bolesna
ż� działania niepożądane:
�� nudności, wymioty �� nadciśnienie tętnicze
�� nadmierna potliwość �� kaszel
�� osutka, świąd �� drgawki
�� tachykardia, tachypnoe
ż� preparaty:
�� Aminophylinum inj.
�� Aminophylinum prolongatom tabl.
! Leki analeptyczne niketamid:
ż� pobudza ośrodek oddechowy i naczyniowo-rychowy
ż� wykazuje działanie krótkotrwałe
ż� po pobudzeniu oddychania często wywołuje depresję ośrodka oddechowego
ż� w dużych dawkach może pobudzić korę mózgu i powodować drgawki
ż� skuteczność kliniczna leku bywa kwestionowana
ż� preparaty:
�� Cardiamidum krople
�� Cardiamid Coffein krople
! Leki analeptyczne acetazolamid:
ż� mechanizm działania: inhibitor anhydrozy węglanowej
ż� działanie:
�� poprawia wentylację u chorych z zasadowicą
�� zapobiega hipoksji na dużych wysokościach
ż� przeciwwskazania:
�� nietolerancja sulfonamidów
�� ostra niewydolność nerek i wątroby
�� niewydolność nadnerczy
�� kwasica metaboliczna i choroba nerek
�� niedoczynność tarczycy
ż� działania niepożądane:
�� bóle i zawroty głowy �� pobudzenie
�� zmęczenie �� zaburzenia żołądkowo-jelitowe, alergie
�� senność �� możliwość wystąpienia kamicy
�� stany depresyjne
ż� preparat:
�� Diuramid tabletki
! Leki analeptyczne almitryna:
ż� mechanizm działania stymuluje chemoreceptory obwodowe w aorcie i tętnicach szyjnych
ż� działanie:
�� poprawia utlenowanie krwi przez normalizację stosunku wentylacji do perfuzji
�� stymuluje wentylację płuc
ż� przeciwwskazania:
�� niewydolność wątroby
�� astma oskrzelowa
�� stany spastyczne oskrzeli
ż� działania niepożądane:
�� zmniejszenie masy ciała �� duszność, zawroty głowy, pobudzenie
�� neuropatie obwodowe �� zaburzenia snu
�� nudności i wymioty
ż� preparat:
�� Armanor tabletki
! Leki nootropowe:
ż� są to leki o różnych mechanizmach, które wpływają na OUN poprawiając jego wydolność określane są
również jako leki normalizujące zaburzone procesy energetyczne w tkance OUN w wyniku czego poprawia się
czynność mózgu i procesy kojarzeniowe
ż� leki nootropowe dzielą się na:
�� leki poprawiające krążenie mózgowe
�� leki normalizujące metabolizm komórek nerwowych przez zmniejszenie zapotrzebowania na tlen
i zapobieganie rozkojarzeniu fosforylacji oksydatywnej
�� prekursory acetylocholiny
ż� leki nootropowe poza poprawą zaopatrzenia tkanki nerwowej w tlen wpływają na inne procesy:
�� blokery kanału wapniowego (nifedypina, cynaryzyna) normalizują zaburzenia fosforylacji
oksydacyjnej
�� pentoksyfilina i alkaloidy sporyszu hamują agregację płytek oraz zwiększają elastyczność tkanek
nerwowych
! Leki nootropowe piracetam:
ż� działanie:
�� zmniejsza zapotrzebowanie na tlen, zapobiega rozkojarzeniu fosforylacji oksydacyjnej
�� wpływa na wzrost obrotu ATP (dochodzi do poprawy takich funkcji jak zapamiętywanie, uczenie
się i zdolność do koncentracji)
�� wzmożenie odporności tkanki nerwowej na tzw. noksy, czyli czynniki uszkadzające jak
niedotlenienie czy urazy mózgu
ż� zastosowanie:
�� geriatria
�� anestezjologia
�� pediatria
�� neurologia i psychologia (leczenie alkoholizmu)
ż� działania niepożądane:
�� pobudzenie psychomotoryczne �� zawroty głowy
�� agresywność �� wymioty
�� zwiększony popęd płciowy �� nastroje depresyjne
�� zaburzenia snu �� zmiany ciśnienia tętniczego
�� wzrost masy ciała
ż� przeciwwskazania:
�� ciężka niewydolność nerek
�� ciąża
�� niedociśnienie tętnicze
ż� preparat:
�� Lucetam, Nootropil, Memotropil
! Leki nootropowe deanol (prekursor Ach)
ż� działanie:
�� wzrost stężenia acetylocholiny w mózgu wiąże się z pobudzeniem i poprawą jego stanu
funkcjonlanego
ż� zastosowanie:
�� stany przewlekłego zmęczenia fizycznego i psychicznego
�� zaburzenia pourazowe, miażdżycowe
�� zaburzenia behawioralne u dzieci
�� moczenie nocne
ż� działania niepożądane:
�� nadmierne pobudzenie, bezsenność �� spadek ciśnienia
�� bóle głowy, mięśni �� zmiany skórne (rumień)
�� zaparcia
ż� przeciwwskazania:
�� padaczka
�� nadmierna pobudliwość
�� zaburzenia pozapiramidowe
ż� preparat: Bimanol
! Środki psychodysleptyczne:
ż� działanie:
�� wywołują objawy psychotyczne
�� zmieniają percepcję i nastrój
�� nie wywołują depresji OUN
�� nie wykazują wpływu na OUN, metabolizm, aktywność psychomotoryczną
ż� preparaty: LSD, psylocybina, meskalina, fencyklidyna, kannabinole
ż� receptory kanabinoidowe:
�� znane są dwa typy tego receptora:
ż� ośrodkowe CB1 zlokalizowane w neuronach presynaptycznych
ż� obwodowe CB2 związane z układem immunologicznym
�� są to receptory metabotropowe
�� pobudzenie obydwu receptorów hamuje cyklozę adenylanową, jednak tylko receptory CB1
modulują napływ wapna do komórki i hamują niektóre kanały potasowe

Wyszukiwarka