Tablica 12
Kultura i edukacja

Jakób Mortkowicz (1879-
1931), księgarz i wydawca
około 700 utworów wybitnych
polskich pisarzy (m.in.
Żeromskiego, Dąborowskiej,
Słonimskiego, Tuwima),
twórca wielu instytucji
księgarskich, m.in. Domu
Książki Polskiej.

"Szabasówka" w Warszawie.
Tak nazywano żydowskie
publiczne szkoły
podstawowe. W 1937 r. było
w Polsce 1275 szkół
żydowskich, w których uczyło
się ponad 180 tysięcy
młodzieży.

Ester Rachel Kamińska z
córką Idą, wybitne aktorki
teatralne. W 1936 r. działało
piętnaście teatrów
żydowskich, rozwijała się
także produkcja filmów w
języku jidysz, z których
większość rozpowszechniana
była w Stanach
Zjednoczonych.

Uroczyste otwarcie Jeszybotu
Mędrców, akademii
Talmudycznej w Lublinie,
1930. Jesziwa lubelska miała
renomę europejską.

Bruno Schulz (1892-1942), pisarz,
artysta plastyk i architekt. Całe życie
spędził w rodzinnym Drohobyczu,
gdzie prowadził lekcje rysunku w
gimnazjum. W międzywojennej
Polsce tworzyło ponad 500
żydowskich artystów, malarzy,
grafików i rzeźbiarzy.

Kultura żydowska, w której rozwój
nie ingerowało państwo,
przeżywała w okresie
międzywojennym okres
świetności. Wyróżnić się w niej
daje zarówno nurt religijny, jak i
świecki. Twórcy pisali swe dzieła
zarówno w języku jidysz, jak
hebrajskim i polskim. Żydzi brali
aktywny udział w rozwoju teatru,
literatury, sztuki, nauki i sportu,
mieli także własna prasę.

Podłoże aktywnego udziału
ludności żydowskiej w kulturze i
nauce tkwi w gruntownym
wykształceniu, do którego
przywiązywano ogromną rolę.
Większość młodzieży żydowskiej

1

Klub sportowy "Makkabi" w
Krakowie. Sport traktowano
jako jedną z dziedzin
nowoczesnej kultury
narodowej. W 1936 r. działało
w Polsce 250 klubów
zrzeszających ok. 30 tysięcy
zawodników.

Artur Rubinstein (1887-1986),
jeden z najwybitniejszych
pianistów, studiował m.in. u
Ignacego Paderewskiego,
wielokrotny juror konkursów
szopenowskich. Od 1906 r.
mieszkał w USA.

Majer Bałaban (1877-1942),
wybitny historyk dziejów
Żydów w Polsce, współtwórca
i rektor Instytutu Nauk
Judaistycznych.

Janusz Korczak, właśc.
Henryk Goldszmit (1878-
1942), lekarz i wybitny
pedagog, który propagował
oparte na miłości oraz
dziecięcej demokracji wzorce
wychowania. Autor wielu
książek dla dzieci (m.in.: Król
Maciuś Pierwszy, Bankructwo
Małego Dżeka). Jako
kierownik żydowskiego Domu

(ok. 80%) uczęszczała do
bezpłatnych szkół państwowych.
Ponadto działały prywatne szkoły
religijne (chedery, Talmud-Tory,
jesziwy) oraz zakładane przez
syjonistów i socjalistów szkoły
świeckie. Zwieńczeniem systemu
szkolnictwa były instytuty
naukowe o europejskim poziomie
(Wilno, Warszawa) oraz wyższe
uczelnie talmudyczne (Lublin).

Isaak Bashevis Singer (1904-1991),
od 1935 r. w USA, laureat literackiej
Nagrody Nobla w 1978,
najwybitniejszy pisarz tworzący w
języku jidysz. Literatura w języku
hebrajskim miała w Polsce mniejszy
krąg odbiorców.

2

Ludwik Zamenhof (1859-
1917), poliglota i lingwista,
lekarz z zawodu. Twórca
międzynarodowego języka
esperanto.

Sierot w getcie warszawskim
nie chciał opuścić swoich
wychowanków i dobrowolnie
poszedł z nimi na śmierć do
obozu w Treblince.

Anna Woźniak

&

BLUE LINE design studio

3