Historia polityczna Polski XX wieku

Historia polityczna Polski XX wieku

(Dr E. Lesiewicz)

1815 – wcześniej miały miejsce wydarzenia Napoleońskie
1814 – kongres wiedeński

Aleksander I car Rosji

Franciszek I cesarz Austrii

Fryderyk Wilhelm Prusy

1.  Restauracja – powrót do tego wszystkiego co miało miejsce przed Napoleonem
2.  Legitymizm – zalegalizowanie powrotów władców na trony
3.  Równowaga Europejska

Decyzje:

1.  Belgie połączono z Holandią tworząc królestwo Niderlandów.
2.  Norwegie odłączono od Dani i przyłączono do Szwecji
3.  Na półwyspie Apenińskim przywrócono stan sprzed okresu napoleońskiego, na południu i środku

Włoch. Genue wcielono do królestwa Sardynii, Wenecje wcielono do królestwa Austriackiego, w
Parmie i Modemie wprowadzono dynastie podporządkowane Habsburgom

4.  Austria odzyskała  dawne posiadłości Alpejskie
5.  Powiększyło się terytorium Bawarii
6.  Prusy równieŜ powiększyły się kosztem terenów nadreńskich, Saksonii, Księstwa Warszawskiego,

które to naprawdę przestało istnieć

7. Z części Księstwa Warszawskiego powstaje Królestwo Polskie i jest włączone do Prus
8. Z reszty ziem utworzono Królestwo Polskie związane unią personalną z Rosją

Po kongresie wiedeńskim powstaje tzw. Związek Niemiecki, składający się z 35 państw i 4 wolnych miast

Hamburg

Brema

Lubelia

Frankfurt nad Menem

Na czele związku zostaje Austria.
Na kongresie powstaje Święte Przymierze, będzie stać na straŜy status quo wypracowanego na kongresie
wiedeńskim .
Austro – Węgry – monarchia dualistyczna powstała w 1867 roku
Franciszek Józef – w 1848 roku został cesarzem a zmarł w 1916 roku.
Następcą tronu zostaje – arcyksiąŜę Karol Ludwik
Franciszek Ferdynand – małŜeństwo morganatyczne – dzieci nie mają prawa do dziedziczenia tronu.
Na 51 mln. Mieszkańców monarchii było 22 mln Austriaków, 6,5 mln Węgrów, 6 mln Czechów i Słowaków, 7
mln Chorwatów, Słoweńców i Serbów, 5,5 mln Polaków, 4 mln Ukraińców, 3,5 mln Rumunów, 1 mln
Włochów.

Węgry wprowadziły madziaryzację - nauczanie węgierskich wpływów, polityki, kultury.
1879 rok – Niemcy i Austro- Węgry podpisały sojusz
1882 rok – do sojuszu dołączyły Włochy

Francja

Na tron powracają Burbonowie – Ludwik XVIII. Uchwalona konstytucja nie zadawalała nikogo. Zapanował
biały terror. Napoleon postanowił wrócić ( 100 dni Napoleona )
1821 – Napoleon umiera
1824 – na tronie zasiada Karol X, rządy oparł o arystokrację i kościół. Ograniczono resztki swobód
obywatelskich.

1830 – rewolucja lipcowa, w trakcie której obalono Burbonów. Na czele państwa staje Ludwik Filip I Orleański
1848 – Wiosna Ludów – zmuszono do abdykacji Ludwika Filipa I, uchwalono II Republikę z prezydentem
Ludwikiem Napoleonem Bonaparte

1851 – Ludwik Napoleon dokonał zamachu stanu i ogłosił się cesarzem jako Napoleon III
1852 – początek drugiego cesarstwa
1870 – Napoleon III przegrywa wojnę z Prusami i dostaje się do niewoli pod Sedanem
1870 – powstaje Trzecia Republika

Spory monarchistów i republikanów rozstrzygnęła konstytucja 1875, sankcjonująca republikę z silną
prezydenturą i dwu izbowym parlamentem.

AFERA PANAMSKA
AFERA Drejfusa

Wielka Brytania

Jako pierwsza przeszła rewolucję przemysłową, koniec XIX wieku to koniec monopolu przemysłowego w
Anglii, to okres przewlekłych kryzysów nadprodukcyjnych i agrarnych

szczególny konserwatyzm przemysłu brytyjskiego

wolniejszy proces unowocześniania przemysłu

W Wielkiej Brytanii konserwatyści i Liberałowie zmieniali się co jakiś czas. Najbardziej znanym premierem był
Gladstone a konserwatystą Gizlaeli.

1905 – wybory wygrywa Partia Pracy ( Ramzay Mc Donald )

Powstaje problem Irlandzki

kwestia religijna

polityczna

społeczna

W XI wieku zaczęło się podporządkowanie Irlandii Wielkiej Brytanii. W XVII wieku rząd brytyjski pozbawił
Irlandczyków praw.

Poł XVIII wieku – Fenian – ruch zbrojnej walki o niepodległość [ Charles Steward Parnell – pierwszy
Irlandczyk w parlamencie ]

1921 – Status dominium Brytyjskiego
1949 – Irlandia zostaje niepodległym państwem

Rosja

Niezaprzeczalnie najsilniejsze państwo załamało się w wyniku wojny krymskiej, wojna Rosji z Turcją ( 1853 –
1856 )
Rosja tę wojnę przegrywa następuje odwilŜ posewastopolska.
Reformy

ziemska

miejska

sądowa

wojskowa – skrócono czas słuŜby do 3 lat

1878 – kongres berliński
1904 – Wojna Rosyjsko – Japońska przegrana przez Rosje. W wyniku tej przegranej dochodzi do rewolucji w
1905 roku. Car Mikołaj II zgodził się na powołanie parlamentu o kompetencjach ustawodawczych.

Niemcy

1871 – zjednoczenie Niemiec – ojcem zjednoczenia był Otton von Bismarck, ideą Bismarcka była izolacja
Francji.

1873 – sojusz Niemcy – Austro-Węgry, Rosja
1879 – sojusz Niemcy – Austro-Węgry
1887 – sojusz (układ reasekuracyjny z Rosją )
1890 – Bismarck rezygnuje z bycia kanclerzem, Wilhelm II był wychowankiem Bismarcka. Bismarck był
juntem – konserwatystą, prowadził politykę europejską.

Partie to organizacje, które zmierzają do zdobycia i utrzymania władzy, w celu realizowania za jej
pośrednictwem swego programu

I partia konserwatywna powstała w Wielkiej Brytanii w 1838 roku, była wyrazicielką arystokracji, dworu,
kościoła i kontynuatorką ugrupowania torystów. Przeciwnicy Torystów stworzyli partie liberalne ( powstała w
Wielkiej Brytanii w 1840 roku ), reprezentowały interesy burŜuazji i drobnomieszczaństwa.

Początkowo partie miały charakter liberalny, powstały pierwsze partie robotnicze / Związki Zawodowe/
Pierwsza partia polityczna robotnicza- Ogólnokrajowe Stowarzyszenie Czartystów 1840 rok
1860-01890 partie robotnicze powstały niemal we wszystkich krajach europejskich.

W europie zachodniej działalność partii była legalna. Obok partii socjalistycznych i socjaldemokratycznych
powstały partie anarchistyczne.

Partie Chłopskie - większe znaczenie miały w krajach skandynawskich.

Encyklika Leona XIII – encyklika Rerum Novarum formułowała społeczną doktrynę kościoła w społeczeństwie
kapitalistycznym, pozwalała na tworzenie partii chrześcijańskich z poparciem drobnomieszczaństwa.

Partie nacjonalistyczno – niepodległościowe tworzyły narody pod obcym panowaniem.

Po I wojnie światowej:

partie faszystowskie dąŜyły do monopolu władzy, zbrojny terror, wieź partyjna miała charakter
totalitarny

partie komunistyczne – ideologia marksistowska, dyktatura proletariatu

Schyłek XX wieku doprowadził do kryzysu partii, kryzys wystąpił w Niemczech, Włoszech, skończyła się era
partii ideologicznych.

XIX wiek na Ziemiach Polskich

Pierwsze partie powstały na ziemiach zaborów
Partie miały określić

stosunek do kwestii narodowych

określić swój stosunek do współpracy z siostrami w pozostałych zaborach. Zabór Pruski i Rosyjski
działanie partii było nielegalne.

     W zaborze austriackim nasi socjaliści dostali się do parlamentu w Wiedniu

Ugrupowania  konserwatywne i liberalne

W czasie walki o poszerzanie autonomii , kształtował się w Galicji obóz konserwatywny ( 1860r – Dyplom
Październikowy),  (1861 pamflet lutowy) . Te dwa akty stanowiły podstawę autonomii Galicyjskiej

Elita polityczna tego ugrupowania skupiała się wokół „Przeglądu Polskiego”
W 1869 r na łamach zaczęto publikować serie anonimowych listów tzw. pamfletów pod nazwa Teki Stańczyka

Ugrupowani to zmierzało do poszerzenia polskich praw narodowych w Galicji przy zachowaniu pełnej lojalności
wobec Wiednia , zakładał nienaruszenie istniejącej sytuacji z przodująca rola ziemiaństwa. Konserwatysta
zarzuca się zwalczanie nastrojów opozycjonistycznych, zwalczanie romantycznej tradycji historycznej.
Stańczycy akcentowali zachowanie tradycji -rozwoju moŜliwy jest na drodze ewolucyjnej.

Do czołowych przedstawicieli naleŜeli:

Bobrzynski

Szujski

Badeni

W partie przekształcili się konserwatyści w 1910r i utworzyli Stronnictwo Prawicy Narodowej. Odgrywali
niewielka role w Polsce niepodległej. Na obszarze Galicji Wschodniej- Ruch Podolachów . Ruch Podolachów
jest to – skrajne skrzydło konserwatystów (członkami byli wielcy właściciele ziemscy, program został
uzupełniony o Nacjonalizm.
Liderem Podolachów był:

Dzieduszycki

Gołchocki

W II RP zasilali szeregi Endecji

OBOZ LIBERALNY- słabsza pozycje na ziemiach polskich , wykształcił się w toku walk o

autonomie .

Program – przekształcanie monarchii Habsburskiej w federacje.

Zajmował opozycyjna pozycje wobec Wiednia. Liberałowie byli

propagatorem Galicji jako polskiego Piemonta

Czołowym przedstawicielem obozu był:

- Franciszek Smolka

UGRUPOWANIA LEWICY ROBOTNICZEJ- rozwój przemysłu doprowadził do szybkiego
wzrostu proletariatu. Koncentracja w

Królestwie Polskim, powstawały kółka

socjalistyczne , kasy oporu

INICJATOR – Ludwik Waryński

1878r grupa warszawskich socjalistów opracowała zasady socjalistyczno - rewolucyjnego stowarzyszenia
Polaków.
Program zwany Brukselskim – celem ruchu socjalistów jest doprowadzenie do rewolucji społecznej ,
międzynarodowa współpraca robotników.

W Genewie w tym samym czasie powstaje silny ośrodek socjalistów Polskich na czele z Mendelewskim.
Zaczęto wydawać czasopismo „RÓWNOŚĆ” . Na emigracji znaleźli się działacze nie tylko z królestwa lecz tez
z Galicji

PREKURSOREM BYŁ – Limanowski

1881r – odbył się w Londynie międzynarodowy kongres anarchistów . Stosunek do kongresu

ujawnił rozbieŜności miedzy polskimi socjalistami.

WARYŃSKI – odnosił się do kongresu z sympatia uznając za cel o .

wyzwolenie społeczne.

LIMANOWSKI – przeciwstawił się koncepcjom Waryńskiego , 1881r

utworzył Stowarzyszenie socjalistyczne „LUD POLSKI”

Grupa Limanowskiego na plan pierwszy wysunęła wyzwolenie

narodowe.

W kraju na ziemiach polskich inicjatywę przejął Waryński, w 1882r stworzył Międzynarodową Socjalistyczno –
rewolucyjna partia PROLETARIAT ( pierwszy proletariat)
Program partii stwierdzał ze dotychczasowe walki narodowowyzwoleńcze opóźniały rozwój świadomości
klasowej , naleŜy stworzyć samodzielna sile , której celem miało być wyzwolenie proletariatu spod
ekonomicznego , politycznego, moralnego ucisku burŜuazji .

Po aresztowaniu Waryńskiego przywództwo przyjął Kumicki – jego związki z partiami rosyjskimi doprowadziły
do zmian w działalności pierwszego proletariatu , główny nacisk na akcje terroru, doprowadziło to do rozbicia
partii a jej resztkami I proletariatu kierowała –Maria Bohuszewiczówna.

Konstytucja I proletariatu 1888r –załoŜenie Polskiej partii socjalistyczno- rewolucyjnej II Proletariat
Program do hasła

rewolucji

preferowanie terroryzmu politycznego

II Proletariat zaniedbywał ekonomiczno socjalne problemy robotników.
1889r – powstaje Partia „Związek Robotników Polskich”

Marchlewski
Krzywicki

W centrum uwagi na plan pierwszy

walka o poprawę warunków bytowych i socjalnych robotników.

Pod wpływem buntu Łódzkiego doszło do zorganizowania w Listopadzie 1892r – zjazd polskich socjalistów w
ParyŜu.
Udział wzięło 18 socjalistów , obradom przewodniczył  Limanowski. Podjęto decyzje o powołaniu 1 partii
robotniczej.
Zadanie to powierzono Mendelewskiemu ,który przygotował program paryski.
W programie  na plan pierwszy – znalazła się konieczność walki o niepodległość Polski a takŜe zakładano
przekształcenie kapitalizmu w socjalistyczna drogę reform parlamentarnych.

Ten zjazd powołał:

Związek Zagranicznych Socjalistów Polskich- miał słuŜyć pomocą krajowi.

Marzec 1893r – powstaje Polska Partia Socjalistów
W skład weszli działacze roŜnych ugrupowań oraz socjaliści skupieni wokół Piłsudzkiego

      Lipiec 1893r – cześć radykalnych działaczy odrzuciła program Paryski i powołała do
       Ŝycia partie Socjal Demokracje Królestwa Polskiego.
       Jej zjazd odbył się w 1894r .
        - przejecie władzy robotników na drodze rewolucji

      Po fali aresztowań działalność partii zanikła ale odbudował ja w 1899r Feliks DzierŜyński
      który doprowadził do połączenia z podobna działająca na Litwie.

      1900r – SDKPiL – to ugrupowanie było przedstawicielem nurtu

rewolucyjno-marksistowskiego wśród robotników.

Na oblicze Partii PPS miał wpływ J. Piłsudzki.

Grupa lewicy tzw. Młodych , którzy nie negując walki o niepodległość uznawali

konieczność doprowadzenia do rewolucji proletariackiej.

Natomiast prawica wraz z Piłsudzkim - walka o niepodległość , grupy bojowe i ich

akcje.

Spory te doprowadziły do wystąpienia sekcji Lwowskiej Kulczyńskiego i powstał

tzw. III Proletariat , nawiązywał do spiskowo-terrorystycznej działalności. Przetrwał
do 1907r.

PODZIALY w PPS (1908)

•

Lewica Młodzi (PPS Lewica)

•

Frakcja Rewolucyjna ( Józef Piłsudzki)

♦

W Galicji - ruch socjalistyczny rozwijał się w latach 80-tych XIX w .MoŜliwość legalnej działalności.

1890r – powstaje Galicyjska Partia Robotnicza

- Daszyński ( na czele ugrupowania)

partia była niesamodzielna i wchodziła w skład Socjaldemokracji Austriackiej.

1893r – juŜ jako Socjalno demokratyczna Partia Galicji i Śląska stopniowo się

usamodzielniała , dąŜyła do poprawy sytuacji ekonomicznej

robotników , wprowadzenie socjalizmu na drodze reform , walczyła

z klerykalizmem , konserwatyzmem , działalnością oświatową.

♦

Zabór Pruski

Ruch socjalistyczny rozwijał się najsłabiej

1893r – w Berlinie powstaje PPS zaboru pruskiego . związaną z Socjaldemokracja

Niemiecka , była przez nią finansowana.

•

StruŜecki

•

Morawski

1901r – siedzibę kierownictwa przeniesiono do Katowic.

1906r – partia się usamodzielniła , z tym ze do końca była nieliczna i pozbawiona

większych wpływów.

RUCH LUDOWY

Sprzyjające warunki w Galicji. Wieś biedna , zapóźniona, nie odgrywała Ŝadnej władzy politycznej. Patronat:

•

ziemiaństwo

•

duchowieństwo

- ks. Stanisław Stojanowski
- małŜeństwo Wyslouchow
Działalność ich doprowadziła do samoorganizowanie się chłopów . Efektem była kilkuosobowa reprezentacja w
sejmie krajowym galicyjskim.

Przed kolejnymi wyborami 1895r – chłopi utworzyli Stronnictwo Ludowe

Na czele stanęli:

Bojkot

Stapinski

Powstają kasy oszczędnościowo- poŜyczkowe , kolka rolnicze . Animatorem był Stefczyk.

1903r – SL zmienia nazwę na Polskie Stronnictwo Ludowe

1907r – działalność polityczna chłopów, 17 mandatów do sejmu galicyjskiego , pokonali konserwatystów.

         1908r – Wysłouch opuścił PSL

         1913r – z ostrym atakiem na Stapińskiego wystąpił Wincenty Witos

                                                                              PSL

PSL PSL
LEWICA

PIAST

( STAPIŃSKI)

(WITOS)

KROLESTWO POLSKIE

Powstały organizacje Chłopskie

•

Polski Związek Ludowy ( 1905- 1907)

•

Związek Młodej Polski Ludowej ( 1907 – 1908 )

Od  1908 r na terenie Królestwa zaczęło być wydawane czasopismo „Zaranie” o charakterze niepodległościowo
- pozytywistycznym i skupiło spora liczbę członków.

1912r – powstaje Związek Chłopski i Narodowy związek Chłopski.

                Na bazie tegoŜ „Zarania” i tych związków chłopskich powstaje w 1915 r

PSL – wyzwolenie.

Zabór Pruski

  1896r – Mazurska Partia Ludowa – cel działalności narodowa i chłopska emancypacja .

DuŜe zasługi w budzeniu świadomości narodowej wśród chłopów.

1912r – katolicka polska Partia Ludowa ( wpływ na Pomorzu)

1887r – Liga Polska – załoŜona przez Mikołajewskiego.

Program – walka o niepodległość Polski w przedrozbiorowych granicach.

Początkowo wpływ był niewielki . Lidze Polskiej podporządkował się Związek

MłodzieŜy Polskiej z ( 1888). Działacze tegoŜ „Związku MłodzieŜy Polskiej”

przejęli władze w Lidze Polskiej i w 1893r powstaje LIGA NARODOWA.- kształt

programowy zaczął wpływać – Dmowski –przyczynił się do zmiany z

antyrosyjskiej , liga stała się antyniemiecka.

Podstawowymi hasłami Endecji były:

nacjonalizm

socjalizm narodowy

Wzrastająca liczba sympatyków przyczyniła się do powstania Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego.

! 1909r – w zaborze pruskim powołano legalne Polskie Towarzystwo Demokratyczne.

- Przewodniczący – Chrzanowski , główną role odgrywał Seyda.

W Galicji działało Stronnictwo Demokratyczno - Narodowe .prezesem został
Głąbiński.

HADECJA – Chrześcijańska Demokracja – luźny związek ugrupowań katolickich.

Te grupę łączył klerykalny charakter ,

hasła solidaryzmu społecznego , oparcie

stosunków ekonomicznych tezach rerum novarum

KRÓLESTWO – Stowarzyszenie Robotników Chrześcijańskich
GALICJA – 1908r Stronnictwo Chrześcijańsko Socjalne kierowane przez ks. Stojałowskiego

Związek Śląskich Katolików. Polskie Centrum Ludowe.

1905r – Narodowy Związek Robotniczy z inicjatywy Endecji

Endecja chciała uzyskać wpływy w środowiskach robotniczych
- otwarta walka z robotnikami , organizacjami socjalistycznymi.

1907r – Partia zaadoptowała się w ruchu robotniczymi zerwała związki z Endecja (1908)

NZR -  odrzucał moŜliwość kompromisu z Rosja.

Uzyskanie niepodległości nie przyniosło zmian politycznych

                            PARTIA LUDOWA

                            L

C P

PSL Wyzwolenie

PSL (Piast)

PPS

CHD

TROJPRZYMIERZE TROJPOROZUMIENIE

1879 - Niemcy + Austro Węgry

1891-94 – Francja+Rosja

1882 - Włochy

1904 – Wielka Bryt. + Francja

1888 - Rumunia

1907 - Wielka Bryt. + Rosja

Podziały stref wpływów

1878r – San Stefano Rozejm Rosji z Turcja
1873r – układ 3 cesarstw Niemcy- Austro -Węgry - Rosja
czerwiec 1887r – kongres Berliński – przyczynił się do tego ze cofnięto Rosji nabytki

terytorialne w wojnie Rosyjsko-Tureckiej

Powstają Niepodlegle państwa:
- SERBIA

RUMUNIA

CZARNOGÓRA

Bułgarię podzielono (Rumelia wschodnia dołączyła do Turcji)  , pozostała cześć Bułgarii miała autonomie w
ramach państwa Tureckiego.

!  Bośnia i Hercegowina – Włączana do terytorium tureckiego ale administrowana przez Austro-Węgry

1908r – doszło do zaanektowania Bośni i Hercegowiny przez Austro-Wegry

Serbia – do końca XIX w sympatyzowała z Austro-Wegrami (dynastia Obrymowiczów)

1903r – A. Obrymowicz został zamordowany ( Piotr Naradziordziewicz)

Organizacja w Serbii – Czarna Ręka – organizacja terrorystyczna, program stricte

nacjonalistyczna, koncepcja wielkiej Serbii

I wojna Bałkańska – 1912r – tworzy się front anty turecki , powstaje Liga Bałkańska

w skład wchodzą:

- Bułgaria

- Serbia

- Grecja

- Czarnogóra

Turcja zostaje pokonana, zaczynają się boje o łupy .
1913r – Bułgaria występuje przeciwko dawnym sojusznikom : - Turcji

- Grecji

- Serbii

- Czarnogóry

Nabytki terytorialne Serbii po dwóch wojnach Bałkańskich.

SPRAWA POLSKA. ORIENTACJE POLITYCZNE

orientacja prorosyjska

orientacja proniemiecka

orientacja internacjonalistyczna (wielka rewolucja społeczna)

Po wybuchu I wojny światowej

•

aktywistyczna

•

pacyfistyczna

W zaborze Pruskim dominowała orientacja antyniemiecka
W zaborze Austriackim dominowała orientacja antyrosyjska
W zaborze Rosyjskim za orientacje rosyjska opowiedziało się :
- ziemiaństwo
- burŜuazja
- cześć inteligencji
orientacja antyrosyjska – PPS i radykalne ugrupowanie Ludowe

- obóz powstańczy – J. Piłsudzki

- obóz narodowo-demokratyczny - Dmowski

Obóz powstańczy nurty:

nurt z kręgu PPS

nurt zarzewiacki i nurt ludowy

czołowa role odgrywał J.Piłsudzki „POWSTANIE JEST OBOWIAZKIEM KAZDEGO
POLAKA”

W przeciwieństwie do Piłsudzkiego , Dmowski widział jedna drogę rozwiązania – przegrana Niemiec.
Zjednoczenie ziem Polskich nawet przejściowo uwaŜał za program zjednoczenia ziem Polskich.
Obóz austrofilski – silny w Galicji wiązał nadzieje na odbudowanie państwa polskiego z rodzina

Habsburgów.

28 czerwca 1914r zamordowano arcyksięcia Ferdynanda

Niemcy wydały w pierwszych dniach wojny odzewy do wstąpienia w szeregi wojsk niemieckich .

Rosjanie aby pozyskać poddanych swoich i nieprzyjacielskich wydali 17 sierpnia 1914r Mikołaja
Mikołajewicza.
W zaborze rosyjskim doszło do słowa……..

W listopadzie 1914r zawiązał się komitet narodowy Polski, ale nie odegrał on później roli.

Zaciąg do Legionu Puławskiego nie był zbyt liczny brał udział w walkach frontowych 1915r.

W Galicji działała tajna komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. RównieŜ w Galicji zaczął
działać Piłsudzki- plan- wojska rosyjskie wycofują się za Wisłę , przejmą te ziemie wojska Polskie.

Piłsudzki stal na czele organizacji Endeckich. 2 sierpnia 1914 Piłsudzki otrzymał zgodę na stworzenie oddziałów
strzeleckich.

Juliusz Leo – grupa galicyjskich polityków
16 sierpnia 1914r powstał naczelny komitet narodowy , który uzyskał zgodę od władz austriackich na powstanie
Polskich sil zbrojnych , armia ta przyjęła nazwę Legionów -  oparcie przyjął Piłsudzki

Luty 1915r – grono działaczy polskich w ParyŜu utworzono komitet Wolnej Polski prezes Józef Gałzowski

Styczeń 1915r – Szwajcarski generalny Komitet ofiarom wojny w Polsce.

2 maja 1915r – ruszyła ofensywa pod Gorlicami . Rosjanie musieli się wycofać.

4 sierpnia 1915r – do Warszawy wkroczyli Niemcy na obszarze królestwa polskiego powstały 2 .

gubernatorstwa. Legiony składały się z 3 brygad.

Od jesieni 1915r 3 brygady znalazły się na Wołyniu.

1915r zaszły zmiany na ziemiach polskich  i pasywisci wychodzili z załoŜenia iŜ niebezpieczne dla polski są nie
tylko Niemcy ale i Związek Radziecki

5 listopada 1916r  z inicjatywy marszałka Hildenburga – manifest 5 listopada 1916r

Z inicjatywy niemieckiej i austriackiej powołano tymczasową Rade Stanu
- gubernator austriacki powołał  15 członków

gubernator niemiecki powołał 10 członków

Latem 1916r Piłsudzki składa dymisje

Rosja postanawia pozyskać Polaków 2 grudnia a później 25 grudnia 1916r.
Sam Car mówił o utworzeniu Wolnej Polski z wszystkich zaborów.

14 marca – powstaje rząd tymczasowy.
Rada Delegatów Robotniczych i śołnierskich stwierdziła prawo Polski do pełnej niepodległości konkretnym
rezultatem była moŜliwość działania korpusów.

Deklaracja Praw Narodów Rosji – mówiła o tym , ze kaŜdy naród wchodzący w jej skład będzie wolny.

RADA REGENCYJNA / 3 osobowa

arc. bisk.warszawski A. Krakowski

ks. Lubomirski

ziemianin Ostrowski

I Rada ministrów królestwa Polskiego – 1917r Jan Kucharzewski.

4 czerwca 1917r – prezydent Francji podpisał dekret powołujący samodzielna armie polska na ziemiach Francji.

15 czerwca 1917r – w Lozanie zawiązany został Komitet Narodowy Polski. Prezesem został A. Dmowski ,
członkami Paderewski. Zyskał statut Rządu Tymczasowego

POLSKA

inkorporowana - przeniesiona

17 marca 1921r – konstytucja ( 5 roztrzygnięc ) – skutki natury politycznej

Rok 1926 – Przewrót Majowy

1933r – pierwsze ustawy , zarządy komisaryczne
CYRYL RATAJSKI ( działacz samorządowy) – przestrzegał organy centralne , iŜ ingerowanie zarządu

osłabi państwo.

1935r – konstytucja kwietniowa – samorząd był tolerowany , ale działania były bardzo mocno ograniczone

Rozwijały się nauki
- prawo administracyjne – T . Bigo , Jerzy Panejko ,

W sierpniu 1916 roku – powstaje naczelny komitet narodowy utworzony przez Stronnictwa polskie w Galicji ,

Stańczycy Opowiadał się za rozwiązaniem sprawy polskiej w oparciu o austro -wegry .

W listopadzie 1916 r powstaje komitet Narodu polskiego zdominowany przez endecje i

uznawał się za przedstawiciela polskiego społeczeństwa wobec Rosji i państw Antanty.

Podkreślał – główny cel - rozbicie Niemiec i zjednoczenie Polski pod berło rosyjskie.

Po rewolucji w Rosji zostaje przekształcony w Lozannie w POLSKI KOMITET

NARODOWY pod kierownictwem Dmowskiego.

Akt 5 listopada – konsekwencja utworzenie w grudniu 1916r Tymczasowej Rady Stanu (skład 25 członków)

Opracował projekt Konstytucji.

17wrzesien 1917r – Powstaje Rada Regencyjna , która miała dzierŜyć , najwyŜszą władzę przez króla albo

regenta ( był to kwazi parlament) kompetencje ustaw i wykonawcze ( Ostrowski,

Lubomirski , Krakowski) . Rada regencyjna grudzień 1918r utworzenie rządu uzaleŜnione

od władz okupacyjnych.

Organy lokalne władzy państwowej inspirowane przez Polaków

- 28 październik 1918r – polska komisja likwidacyjna (Galicja z siedziba w Krakowie) Rola rządu

dzielnicowego o uprawnieniach ustawodawczych.

Z inicjatywy PPS i PSL Wyzwolenie w nocy z 6/7 listopada 1918r – Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej

z T. Daszyńskim na czele.

Rząd wydal manifest – ustrój demokratyczny republiki parlamentarnej.

REFORMY
– 8 godzinny tryb pracy

- nacjonalizacje gałęzi przemysłu
- reforma rolna

Rząd istniał kilka dni gdyŜ podporządkował się Piłsudzkiemu , który powrócił z Magdeburgu.

Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego 9 listopad 1918r stanął ksiądz LundŜin podporządkował się

Polskiej komisji likwidacyjnej 28 pazdziernika1918r .

Na terenie poznania - RADA LUDOWA

Republika Tarnobrzańska (inklinacje komunistyczne)
Piłsudzki powiązany był z PPS-em
Tubut – PSL Wyzwolenie gabinet centro lewicowy pod prezesura J . Moraczewskiego.

22 listopad 1918r – Piłsudzki objął stanowisko naczelnika Państwa

- Został ogłoszony dekret najwyŜszej władzy republiki Polskiej.

Rząd Moraczewskiego zaniechał głębokich reform społecznych.

przymusowe wywłaszczenie ziemi i oddanie w ręce ludu pracującego

upaństwowienie kopalni i przemysłu naftowego.

utworzenie świeckiej bezpłatnej szkoły.

2 rozporządzenie bez przyjęcia ustawodawczemu sejmowi.

8 godzinny czas pracy

ordynacja wyborcza

prawo do strajków

Moraczewski – jego gabinet uwaŜany był za przejściowy.

27 grudnia 1918r – przybywa do poznania Paderewski
W nocy z 4/5 stycznia 1919 r doszło do zamachu stanu , zamach się nie powiódł .

Zdziechowski – org. Zamachu , celem zamachu było zdławienie bolszewizmu.
Utworzono gabinet I. Paderewskiego weseli działacze sympatyzującym z prawica a będący do przyjęcia przez
lewice.
Najwybitniejszy działacz rządu – St. Wojciechowski (PPS)

Polacy oczekiwali przeprowadzenia uczciwych wyborów do sejmu odbyły się 26 stycznia 1919r.

WALKA O GRANICE

Kształtowanie granicy południowej – związana z konfliktem Polsko - Czechosłowackim

spornym terenem był Śląsk Cieszyński

Zamieszkiwały 4 narodowości

- Polacy

- Czesi

- Niemcy

- Ŝydzi

Przewaga narodu polskiego na Śląsku Cieszyńskim.
Czesi stali na stanowisku Ŝeby sporne tereny były włączone do czech , kiedy zaczęły się tworzyć lokalne organy
Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego

Jan Michejda

Ks. Józef LondŜin

T . Reger

29 październik 1918r – Czesi podjęli 2 krótkie próby opanowania Śląska Cieszyńskiego. W odpowiedzi

30.IX wydala proklamacje o przejęciu władzy tymczasowej nad całym terytorium

ląska Cieszyńskiego.

Czesi w październiku 1918r powołali władze organ lokalny krajowy „KOMITET

NARODOWY ŚLASKA” wydal; on proklamacje objęcia terytorium przez władze

Czeskie.

W nocy 31.pazdziernika/1 listopada 1918r grupa oficerów i podoficerów pod dowództwem Matusiaka
opanowała garnizon Cieszyński i Cieszyn.
Cały Śląsk cieszyński znalazł się w rękach polskich.

2 listopada 1918r – w Orłowej rozpoczęły się rozmowy. Zakończyły się zawarciem umowy regulującej

stosunki miedzy lokalnym rządem polskim i lokalnym rządem czeskim.

Umowa dzieliła kraj według zasady narodowościowej.
Kiedy powstało państwo czechosłowackie to Masarak nie akceptował ugody z 5 listopada centralny Rząd
Czechosłowacki w grudniu 1918r wydal dekret uwaŜający Śląsk Cieszyński jako ziemie zawsze czeską.

E.BENESZ 20 grudnia 1918r wystąpił do państw Antanty o uzasadnienie historycznych granic czeskich.

STYCZEŃ 1919r – potyczki zbrojne – utworzono miedzy polska a Czechosłowacją kom. miedzysojusznicza

wyznaczyła linie demarkacyjna

STYCZEŃ 1920r – przybywa na teren śląska miedzysojusznicza komisja plebiscytowa , przewodniczył G. de

Mannevitte. Na teren plebiscytu wkroczyły oddziały francuskie i włoskie.

Współpraca Polaków nie układała się z komisja Plebiscytową.

10 LIPCA 1920r – W. Grabski zawarł z E. Beneszem umowę w myśl której Polska i Czech zrezygnowały z

plebiscytu.

Orawy , Spisz , Śląsk Cieszynski

28 LIPCA 1920r – w SPA (BELGIA) Polacy otrzymali decyzje co do Śląska Cieszyńskiego .

Czechosłowacja miała otrzymać znacznie większa i gospodarcza cześć śląska.

2 października 1938r -Polacy weszli na teren

GRANICA ZACHODNIA

Reprezentujący Polskę Paryski komitet narodowy 22 lutego zaprezentował polski punkt widzenia o przebiegu
zachodniej granicy.

12 listopada 1918r – lokalny organ ujawnił się w Poznaniu. Centralny komitet obywatelski , który 2 dni
później przekształcił się w tymczasowy Komitet Naczelnej Rady Ludowej politycy z

kręgu (narodowej demokracji).

- Wojciech Korfanty

- Adam Płoszyński

- ks. St. Adamski

Tworzono rady Ludowe na terenie wielkopolski
3-5 grudnia 1919r –Poznań – Polski Sejm Dzielnicowy

( decyzje o tajnych org. Wojskowych na Pomorzu i Śląsku )

22 grudnia – Tymczasowy przywódca powstania ( Taczak)

3 styczeń 1919r – opanowano Gniezno , Wągrowiec , Oborniki , Szamotuły

5/6 styczeń 1919r - – krwawe walki o Inowrocław

Do polowy stycznia 1919r zakończyła się pierwsza faza walk powstanczych.

11 styczeń 1919r – nowy dowódca w zaborze Pruskim ( gen Dowbór-Musnicki)

druga polowa stycznia – II etap walk

16 luty 1919r – rozejm w Trewirze

12 marzec 1919r – korzystny projekt granicy zachodniej

górny Śląsk

wielkopolska

Prusy królewskie

1 kwiecień 1919r – D. Loyd George wystapil z :

- propozycja utworzenia wolnego miasta Gdańsk pod protektoratem Ligi Narodów

- przekazanie rejencji kwidzyńskiej Prusom Wschodnim

28.VI.1919r – TRAKTAT WERSALSKI

POWSTANIE ŚLASKIE

Traktat Wersalski nie satysfakcjonował Ŝadnej ze stron, ani Polaków ani Niemców . Atmosfera społeczna
panującą na obszarach plebiscytowych , Śląsk ,Warmia Mazury były napięte.
Niemcy posiadali większość środków produkcji.

Ś

ląskim i Wramińsko -mazurskim Rodakom mogła pomoc Wielkopolska. W Bytomiu powstały pod komisariat

Naczelnej Rady Ludowej dla Górnego Śląska. POW Górnego Śląska współdziałała z Poznaniem . Jej pracami
kierował Wojciech Korfanty.

Styczeń 1919 roku Niemcy zaczęli gromadzić na Śląsku oddziały wojskowe (60 tyś śołnierzy)
Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska ustaliła wybuch powstania  na 21.04.1919 roku .

15/16 sierpnia przeciwko brutalnemu postępowaniu policji niemieckiej doszło do wybuchu powstania .
Niemcom udało się aresztować przywódców , ale pozostała część podjęła decyzje o kontynuacji.
Brak koordynacji doprowadził do zaciekłych walk miedzy Polakami a Niemcami.

20 sierpnia - kontrofensywa regularnych oddziałów niemieckich doprowadziła do klęski powstania.

24 sierpnia -  walki  ustają efekt 22 tyś Polaków chroni się przed represjami Niemców

19 listopad 1919r – wybory samorządowe

styczeń 1920r – w Ŝycie wchodzą postanowienia traktatu pokojowego . Na obszary plebiscytowe wkroczyły

wojska francuskie i angielskie.

OPOLE – KOMISJA SOJUSZNICZA
Bytom – komitet plebiscytowy – komisarz W. Korfanty

Utworzono siec organizacji zajmujących się przygotowaniem do plebiscytu . Działania te koordynował
Centralny Komisariat Plebiscytowy w Warszawie.

Niemcy utworzyli tajna organizacje – Organizacja Bojowa Górnego Śląska oraz org. terrorystyczne. Rozpoczęła
się napastliwa propaganda antypolska , szowinistyczne podejście administracji Śląska przyczyna DRUGIEGO
POWSTANIA ŚLASKIEGO 17.sierpnia.1929 r

Komisariat Plebiscytowy proklamował Strajk Generalny a Korflanty wydal deklaracje aktów zbrojnych.

24 sierpnia 1920r – komisja miedzysojusznicza . Zaakceptowała cele powstania , zaŜądała zaprzestania walk i
                                zarządziła utworzenie specjalnej policji sojuszowej z polskich i niemieckich policjantów.

25 sierpnia 1920 r – zakończyło się powstanie

Grudzień 1920 r powołano związany z MSW tajny organ DOWODZTWO OBRONY PLEBISCYTU
Od kwietnia 1921 r – dowodca został Mielzynski
Niemcy takŜe zaczęli  wzmacniać org. wojskowe.

Plebiscyt odbył się 20 marca , prócz miejscowej ludności wielo tez udział 192.000 ludzi związanych z
urodzeniem na terenie plebiscytu.
Za powrotem do Polski opowiedziało się 40% głosujących.

30 kwietnia BYTOM – Konfanty zwołuje Rade Polskich działaczy niepodległościowych postanowiono
proklamować strajk powszechny.
Z 2/3 maja wybucha kolejne powstanie śląskie.
Rząd polski udzielił powstańca pomocy materialnej i instruktorskiej
Po 10 maja 1921r Korfanty rozpoczął rokowania z komisja miedzy sojusznicza w sprawie ustalenia lini
rozejmowej.
Niemcy wykorzystując bierność Polaków przeszli do kontrofensywy.
Walki kontynuowano do 7 czerwca.