W koncu lat szesedziesi<!tych na podstawie

przeglqdu literatury z zakresu

psychologii rozwojowej, psychologii uczenia si~, neurobiologi,

neurofizjologii

i wlasnych

doswiadczen

klinicznych

dr Jean A. Ayres, terapeuta

zaj~ciowy

i psycholog, sformulowala

hipotezy wskazujqce na implikacje funkcji psycho-

neurologicznych

w zachowaniu i uczeniu si~ dziecka. Aby zweryfikowae posta-

wione hipotezy skonstruowala

metody badawcze i przeprowadzila

szereg ba-

dan, kt6rych wyniki zamiescila w kilkudziesi~ciu

publikacjach

(Ayres 1967;

1974; 1975), Wyniki tych badan wykazaly, ze istniejq czynniki mierzone

za

pomoq

jej test6w wyst~pujqce tylko u dzieci z dysfunkcjami percepcyjno-mo-

torycznymi lub dzieci z dysfunkcjami osrodkowego

ukladu nerwowego.

Wylo-

nione czynniki zinterpretowala

jako reprezentacj~

dysfunkcji, kt6re lqczq si~

z okreslonymi

zaburzeniami

w obr~bie GUN obejmujqcymi integracj~ danych

wejsciowych z jednego lub wi~cej system6w sensorycznych.

Ayres zauwazyla,

ze te dysfunkcje

integracji sensorycznej

mialy wplyw na reakcje posturalne,

napi~cie mi~sni, planowanie ruchu, rozw6j mowy, zachowanie, emocje i funkcje

poznawcze.

Kolejne lata badan

prowadzonych

przez Ayres i jej wsp61pracownik6w

prowadzily do rozwoju teorii integracji sensorycznej,

obejmujqcej teoretyczne

podstawy proces6w integracyjnych, metody diagnozy zaburzen tych proces6w

i specyficzne techniki terapeutyczne.

Zatem, co to jest integracja sensoryczna?

Integracja

sensoryczna

to organizacja

wejsciowych

danych

zmyslowych

dokonywana

przez m6zg w celu produkowania

odpowiedzi

adaptacyjnych

na

wymagania otoczenia (Przyrowski 1998; 2001). Ayers (991)

pisze, ze integracja

sensoryczna

to proces

neurologiczny

organizujqcy wrazenia

plynqce z ciala

i srodowiska

w taki spos6b,

by mogly bye uzyte do celowego

dzialania.

W procesie tym m6zg informacje otrzymane ze wszystkich zmys16w segreguje,

rozpoznaje,

interpretuje, lqczy ze

sob

q i wczesniejszymi doswiadczeniami,

od-

powiadajqc na wymagania plynqce ze srodowiska.

Zmysly dostarczajq informacji

0

fizycznej kondycji naszego

C::l~":' :

= == ==-==-..

l

wok61 nas. Dane te pochodzq

z receptor6w

wzrokowych,

slucho\\:-·ch. ;;~Z-=:::-

sionkowych,

dotykowych,

proprioceptywnych,

wychowych

i smako\\:-·ciJ..

M6zg nieustannie

organizuje

te wiadomosci

-

lokalizujqc je, rozpoznajqc,

. segregujqc i integrujqc. Gdy plynq one w prawidlowej organizacji, m6zg moze

je uzyc do formulowania

percepcji, planowania

ruchu, napiycia miysniowego,

postawy, emocji, uczenia siy i wielu innych. Natomiast zaburzenia w integracji

wplywajq negatywnie

na przebieg tych funkcji.

Jean Ayres w swych pracach

(1972; 1974; 1991) podkresla,

ze niemowly

widzi, slyszy i czuje bodice dochodzqce

z jego ciala i otoczenia,

ale nie jest

jeszcze

zdolne

do r6znicowania

"znaczenia"

diwiyk6w,

oceny

odleglosci,

koordynacji

ruch6w

itd. W miary rozwoju,

dziyki zdolnosci

do organizacji

wrazeti sensorycznych,

ksztaltuje siy koncentracja

na doznaniach

sensorycz-

nych, koordynacja

ruch6w i organizacja zachowania.

Adekwatna

integracja sensoryczna jest podstawq do prawidlowego

rozwoju

ruchowego,

uczenia siy i zachowania.

Wysoce skomplikowane

procesy, takie

jak: koordynacja

ruchowa, planowanie

ruchu, percepcja sluchowa czy wzroko-

wa, mowa, czytanie, pisanie czy liczenie, Sqzalezne od proces6w integracyjnych,

dokonujqcych

siy w osrodkowym

ukladzie nerwowym.

Do wyjasnienia tych zaleznosci Ayres (1991) opracowala hipotetyczny model

przebiegu integracji sensorycznej, w kt6rym opisuje poszczeg6lne

stadia rozwo-

ju integracji sensorycznej

dokonujqcej siy miydzy 0 a 7. rokiem zycia. Opisujqc

etapy rozwoju integracji sensorycznej, podkresla istotnq roly systemu przedsion-

kowego, proprioceptywnego

i dotykowego.

Procesy integracji sensorycznej

dokonujq siy w rdzeniu krygowym, w pniu

m6zgu, m6zdzku

i wreszcie w p6lkulach m6zgowych.

Wszystkie wyzsze pro-

cesy umyslowe

zalezq szczeg6lnie

od adekwatnej

organizacji wrazeti w pniu

m6zgu, gdzie majq sw6j poczqtek procesy integracyjne. Dopiero po przejsciu

pnia m6zgu moze dokonywac siy bardziej szczeg6lowe opracowywanie

wrazeti

sensorycznych

w korze m6zgowej.

Gl6wne zaloiema integracji sensorycznej

Teoria integracji sensorycznej opiera siy na kilku podstawowych

zalozeniach

neurologii i teorii zachowania.

Teoria integracji sensorycznej na podstawie tych

zalozeti stara siy opisac prawidlowosci

w funkcjonowaniu

proces6w

integracji

zmyslowej w OUN. Definiuje dysfunkcje

w zakresie

integracji sensorycznej

i wskazuje na odpowiednie

techniki terapeutyczne.

1. Plastycznosc neuronalna

(Schaaf 1994), a wiyc zdolnosc

m6zgu do zmian

i modyfikacji. Ma ona zasadnicze

znaczenie

dla terapii integracji sensorycznej

zakladajqcej mozliwosc zmian w obrybie systemu nerwowego

pod wplywem

kontrolowanej

stymulacji system6w sensorycznych,

w szczeg6lnosci

dotyko-

wego, przedsionkowego

i proprioceptywnego.

Zalezy od wielu czynnik6w:

a) zaangazowania

w wykonywane

zadania terapeutyczne

(motywacji);

b) r6znorodnosci

otoczenia,

w kt6rym przebiega

terapia; Ayres (1972) pisze,

ze zr6znicowane

otoczenie -

w kt6rym eksploruje

dziecko -

dostarcza-

jqce wielu przedsionkowych,

proprioceptywnych

i dotykowych

wrazeti

ma zasadniczy

wplyw

na postyPy

terapeutyczne

poprzez

pozytywny

wplyw na zmiany w OUN;

c) krytycznych

okres6w

rozwojowych

dla poszczeg6lnych

funkcji i wieku.

Okresy krytyczne zostaly zidentyfikowane

w prawie wszystkich aspektach

rozwoju

czlowieka

i dotyczq ruchu,

mowy, inteligencji,

zachowati

spo-

lecznych,

emocji

i wielu

innych.

Ograniczenie

doplywu

niezbydnych

wrazeti w okresie krytycznym

dla danej funkcji powoduje

czysto ograni-

czenie mozliwosci

reagowania

na pewne

bodice

w przyszlosci

(Huble,

Wiesel 1979).

2. Sekwencyjny rozw6j proces6w integracji sensorycznej

dokonuje

siy w nor-

malnym rozwoju

dziecka.

Zlozone

kompleksowe

zachowania

rozwijajq siy

na bazie bardziej podstawowych,

wczesniej wyksztalconych

(Fisher, Murray,

Bundy 1991). ]esli pojawiajq siy dysfunkcje

integracji sensorycznej,

w6wczas

proces ciqglego doskonalenia

funkcji rozwojowych

zostaje zak16cony. Tera-

pia polegajqca

na kierowanej

stymulacji

sensorycznej

poprawia

procesy

integracji

sensorycznej,

umozliwiajqc

sekwencyjne

pojawianie

siy coraz

bardziej zlozonych

zachowati.

3. Integralnosc systemu nerwowego. Ayers piszqc

0

integralnosci

wskazywala

na to, ze dzialanie

osrodk6w

korowych

zalezne

jest od prawidlowego

funkcjonowania

struktur

podkorowych,

w kt6rych

dokonujq

siy g16wne

procesy sensoryczne.

Obecnie

w teorii integracji sensorycznej

uwaza siy, ze

poniewaz

m6zg funkcjonuje

jako calosc, to zaleznosc

jest wzajemna

miydzy

osrodkami

podkorowymi

i korowymi.

Pribram (1986) precyzujqC to, pisze,

ze integralnosc

i hierarchizacja

m6zgu polega na kontroli osrodk6w

podko-

rowych przez osrodki korowe i na odwr6t, kontroli osrodk6w

podkorowych

nad

korowymi.

Takie

rozumienie

funkcjonowania

systemu

nerwowego

pozwala twierdzic, iz poprawa

dzialania osrodk6w

podkorowych

przyczynia

siy do lepszej

pracy

osrodk6w

korowych

i calego

m6zgu.

W procesach

integracji

sensorycznej

biorq

wiyc

udzial

zar6wno

osrodki

korowe,

jak

i podkorowe.

Reakcje adaptacyjne

wplywajq na rozwoJ integracji sensorycznej,

a takze

procesy

integracji

sensorycznej

przyczyniajq

si~ do pojawienia

si~ reakcji

adaptacyjnych na zasadzie sprz~zenia zwrotnego. Pojawienie si~ reakcji adapta-

cyjnych opiera si~ na doswiadczeniach

sensoryczno-motorycznych

i prowadzi

do rozwoju

neuronalnego

modelu

pami~ci tego, jak "czuje si~ ruch". Ten

neuronalny model moze bye nast~pnie uzyty do planowania bardziej komplek-

sowego zachowania

adaptacyjnego.

Diagnoza proces6w integrac;i sensoryczne;

Do diagnozy zaburzen

integracji sensorycznej Ayres opracowala

specjalne

metody: klinicznq obserwacj~, Poludniowo-Kalifornijskie

Testy Integracji Sen-

sorycznej (SCSIT) i Testy Praksji (SIPT). Dysfunkcje SI mogq miee rozne nasilenie

od lagodnego, po znaczne i przejawiae si~ w rozny sposob. Symptomy zaburzen

SI cz~sto ze sobq wspolwyst~pujq,

tworZqC syndromy wylonione

przez Ayres

i jej wspolpracownikow

na podstawie analizy czynnikowej wielu badan roznych

grup dzieci. Oczywiscie nie sposob tu omowie wszystkich wylonionych syndro~

mow, dlatego przedstawi~ jedynie najwazniejsze w sposob bardzo syntetyczny.

-

Dysfunkcje somatosensoryczne

-

odnoszq si~ do zaburzen procesow doty-

kowych, szczegolnie w zakresie dyskryminacji.

-

Dysfunkcje posturalne,

obustronnej koordynacji i sekwencyjnosci

wiqzq si~

z zaburzeniami

przetwarzania

i przesylania przedsionkowo-proprioceptyw-

nych informacji wejsciowych

do wyzszych struktur osrodkowego

ukladu

nerwowego.

-

Dysfunkcje w zakresie somatopraksji

Sq przejawem

zaburzen

zwiqzanych

z przetwarzaniem

i przesylaniem

dotykowych

informacji wejsciowych

do

wyzszych struktur osrodkowego

ukladu nerwowego

i wiqzq si~ z planowa-

niem motorycznym.

Wlqczajqc w to sekwencyjnose

i projektowanie

lub

antycypacje ruchow.

-

Dysfunkcje w zakresie modulacji sensorycznych

danych wejsciowych prze-

jawiajq si~:

a) obronnosciq

dotykowq, czyli awersyjnymi reakcjami na dotyk,

b) niepewnosciq

grawitacyjnq

i nietolerancjq

na ruch, czyli awersyjnymi

reakcjami na ruch,

c) obronnosciq sensorycznq, czyli awersyjnymi reakcjami na kilKa modal no-

sci sensorycznych

jednoczesnie,

a wi~c na dotyk, diwi~k, ruch, zapach.

Wyst~powanie dysfunkcji integracji sensorycznej

Zaburzenia integracji sensorycznej zauwazane Sq przez klinicystow u bardzo

licznej grupy dzieci. Wiedza

na ten temat poszerzana

jest kazdego

roku.

Oczywiscie w tym dose skrotowym opracowaniu

problematyki integracji sen-

sorycznej nie mozna

opisae wszystkich populacji,

u ktorych obserwuje

si~

nieprawidlowosci

w procesach sensorycznych. Dlatego postanowilem przedsta-

wie jedynie wybrane.

1. Dzieci z trudnosciami w uczeniu si~

Deficyty integracji sensorycznej wyst~pujqce u dzieci z trudnosciami w ucze-

niu si~ przejawiajq si~ dysfunkcjami w zakresie reakcji posturalnych (obronnych,

rownowaznych

i posturalnych

w tie), funkcji oko-ruchowych,

napi~cia mi~s-

niowego,

schematu

ciala, trudnosciami

w planowaniu

ruchu, dysfunkcjami

w obustronnej koordynacji ruchowej i sekwencyjnosci. Zaburzenia te skutkujq

trudnosciami

w nauce czytania, obnizonym

poziomem

graficznym, bl~dami

podczas

pisania, polegaj'lcymi

na zamianie liter podobnych,

ale ulozonych

inaczej w przestrzeni

(b-d, p-b

itp.), klopotami w roznicowaniu prawo-

lewo i slabej obustronnej

koordynacji ruchowej. Tym typowym trudnosciom

towarzysz'l rowniez zaburzenia emocjonalne,

trudnosci w koncentracji uwagi

i nadpobudliwose

psychoruchowa.

2. M6zgowe porazenie dzieci~ce

U dzieci z mozgowym porazeniem dZieci~cym mamy do czynienia z roznymi

typami zaburzeri integracji sensorycznej. Zaliczymy do nich:

a) zaburzenia w zakresie przetwarzania bodicow

dotykowych. M. Scardina

(966)

i E. Blanche (991)

w swoich badaniach stwierdzili, ze w zalezno-

sci od postaci

mozgowego

porazenia

dZieci~cego u 72-100% dzieci

wyst~puj'l zaklocenia integracji somatosensorycznej

oraz modulacji bodi-

cow dotykowych.

Zaburzenia

te przyczyniaj'l si~ do nieprawidlowego

rozwoju schematu ciala, planowania motorycznego i obronnosci dotyko-
wej;

b) zaburzenia w zakresie przetwarzania bodicow

przedsionkowo-proprio-

ceptywnych.

Torok i Perlstein (za: Blanche, Burke 1991) stwierdzili na

podstawie

badari, ze w zaleznosci od postaci mozgowego

porazenia

dZieci~cego u 32-90% dzieci wyst~puj'l dysfunkcje przedsionkowo-pro-

prioceptywne.

Zaburzenia

te powoduj'l

slab'l percepcj~

pozycji ciala

w przestrzeni,

slabq percepcj~ ruchu w przestrzeni, niebezpieczeristwo

grawitacyjne, nietolerancjy ruchu, posrednio wplywajq na percepcje slu-

chowq, percepcjy wzrokowq i funkcje mowy;

c) zaburzenia

rejestracji i modulacji bodic6w

sensorycznych.

Blanche i in.

(1995) zauwazyli, ze zaburzenia te powodujq trudnosci w mozliwosciach

organizacji zachowania,

wplywajq na poziom pobudzenia

i koncentracji

dzieci z m6zgowym porazeniem

dzieciycym.

3.Autyzm

Ayers (1980) opisala dwa typy dysfunkcji integracji sensorycznej

u dzieci

autystycznych. Pierwszy to zaburzenia rejestracji bodic6w

sensorycznych, drugi

to zaburzenia modulacji impuls6w sensorycznych. Zaburzenia rejestracji dotyczq

przede wszystkim bodic6w

wzrokowych

i sluchowych,

ale czasem r6wniez

wychowych,

smakowych,

przedsionkowych

i dotykowych.

Zaburzenia modu-

lacji sensorycznej przejawiajq siy obronnosciq dotykowq, niebezpieczetistwem

grawitacyjnym i nietolerancjq ruchu.

Przyczynq nieprawidlowych

reakcji na bodice

sensoryczne

u dzieci auty-

stycznych najprawdopodobniej

jest (wg Pribram, McGinnis 1975) slaba wsp6l-

praca miedzy jqdrem migdalowatym, zwojami podstawy m6zgu i hipokampem

w procesach przetwarzania

bodic6w

sensorycznych.

4. Zesp61 Downa

Zaburzenia

integracji sensorycznej

u dzieci z zespolem

Downa obejmujq

deficyty rejestracji, modulacji i przetwarzania bodic6w:

przedsionkowych,

pro-

prioceptywnych,

dotykowych,

wzrokowych

i sluchowych

(Blanche, Botticelli,

Hallway 1995). Deficyty te wplywajq na dysfunkcje zachowania, uwagi, zdolno-

sci ruchowych i proces6w uczenia siy.

Zaburzenia

rejestracji bodic6w

przedsionkowo-proprioceptywnych

przeja-

wiajq siy hipotoniq, nieprawidlowym

przystosowaniem

posturalnym,

zak16ce-

niami czucia i polo zenia ciala.

Dysfunkcje systemu dotykowego

obejmujq podwrazliwose

na bodice

doty-

kowe i trudnosci w ich r6znicowaniu.

Mogq siy przejawiae zaburzeniami w ob-

rybie planowania

motorycznego

(praksji) i percepcji ciala.

Zaburzenia mowy

We wszystkich

przedstawionych

powyzej zespolach

mamy do czynienia

z zaburzeniami

rozwoju mowy i wszydzie tam moze bye stosowana

terapia

integracji sensorycznej. Terapiy integracji sensorycznej mozna r6wniez stosowae

u wszystkich innych dzieci z op6inieniami

w rozwoju mowy, jesli zaobserwo-

wano u nich r6wniez zaburzenia integracji sensorycznej.

Przedstawi~

kilka wybranych

szczegolnych

sytuacji, w ktorych okreslc -_~

zaburzenia integracji sensorycznej mogq miec wplyw na opoinienia

w roZ\\-c·_

mowy.

Rozw6j wczesnej komunikacji (pierwsze miesi~ceiycia)

Rozwoj wczesnej

komunikacji

zalezy od zdolnosci

dziecka

do odbior--:

i nadawania

znaczenia docierajqcym do niego wrazeniom

sensorycznym.

Pier-

wsze kilka miesi~cy zycia ma zasadnicze

znaczenie

dla rozwoju

procesow

integracji sensorycznej, a takZe funkcji komunikacji. Obserwacje i wyniki badan

Ayres i jej wspolpracownikow

wykazaly, ze zaburzenia integracji sensorycznej

wrazeri

sluchowych,

przedsionkowych,

proprioceptywnych

i dotykowych

wplywajq na opoinienia

w rozwoju mowy. Przyjmuje si~ wi~c, ze zaklocenia

w rejestracji, opracowaniu

i integracji wrazeri somatosensorycznych

zaburzajq

podstawy wczesnej komunikacji, w tym oczywiscie mowy. ]ednym z wczesnych

przejawow

zaburzeri

integracji sensorycznej

w tym zakresie

Sq dysfunkcje

w synergii ssania-przelykania-oddychania.

Rozw6j komunikacji niewerbalnej

Rozwoj zdolnosci komunikacyjnych

opiera si~ na rozwoju funkcji sensomo-

torycznych,

a funkcje sensomotoryczne

zalezq od wlaSciwej integracji senso-

rycznej. Prawidlowa integracja sensoryczna ma wplyw na zdolnosci manipula-

cyjne OUN w zakresie sterowania ruchem i napi~ciem mi~sniowym. Biologicz-

na dojrzalosc w tym zakresie pozwala na pojawienie

si~ komunikacji

niewer-

balnej, np. w zakresie mimiki twarzy. Twarz to zasadnicze pole komunikacyjne.

Ekspresja w obr~bie twarzy moze dokonywac

si~ dZi~ki zsynchronizowanej

wsp61pracy mi~sni. Kontrola synchronizacji poszczegolnych

grup mi~sni zalezy

od wlaSciwej integracji sensorycznej.

Stabilizacja a rozw6j mowy

Ruch zalezy od stabilizacji. Szczegolnie ruch precyzyjny cz~sci dystalnych,

np. pakow,

j~zyka zalezy od stabilizacji proksymalnej

Ccentralnej). Tak wi~c

stabilizacja oralna zalezy od rozwoju stabilizacji szyi i barkow,

ta natomiast

zalezy od stabilizacji tulowia i miednicy. Inaczej mowiqc, aby powstal precyzyjny

ruch Cjakijest niezb~dny przy produkcji mowy) musi istniec jakas baza oparcia.

Mozna wi~c sobie wyobrazic,

ze glowa i szyja opiera si~ na proksymalnej

"podlodze", jakq Sq barki. ]esli ta "podloga" nie jest stabilna to ruch w cz~sciach

dystalnych

jest nieprecyzyjny.

Najbardziej dystalne

cz~sci aparatu

mowy to

oczywiscie j~zyk, usta i policzki, ktorych precyzyjny ruch opiera si~ na stabili-

zacji szcz~ki, ruch szcz~ki na stabiliZacji glowy, glowy na stabilizacji barkow,

barkow

na stabilizacji tulowia.

Wlasciwy

rozwoj

stabilizacji zWiqzany jest

z prawidlowq

dystrybucjq napi~cia mi~sniowego. Prawidlowa dystrybucja na-

piycia mi~sniowego

zalezy w duzym stopniu od integracji sensorycznej

infor-

macji przedsionkowych,

proprioceptywnych

i dotykowych.

Izolacja ruchu i rozw6j mowy

Precyzja ruchu rozwija si~ od globalnych ruchow calego ciala w kierunku

coraz bardziej

izolowanych,

specyficznych

zdolnosci

ruchowych.

DZieci~ce

wzorce

ruchowe

rozwijajq si~ od duzej motoryki do ruchow

precyzyjnych.

Dzieci mUSZqwi~c miee rozwini~tq kontrol~ glowy, tulowia, rownowag~, zanim

mogq uczye si~ precyzyjnych ruch6w r~ki. Ruchy oralne zalezq rowniez od tej

prawidlowosci.

Precyzyjne ruchy sfery oralnej zalezq od mozliwosci do izolacji

ruchu jednej cz~sci ciala od drugiej Cnp. j~zyka od szcz~ki). Prawidlowy rozwoj

w tym zakresie zalezy od wlasciwej rejestracji i integracji wie1u wrazeri senso-

rycznych, a przede wszystkim dotykowych i proprioceptywnych.

W1aSciwa modulacja sensoryczna i rozw6j mowy

Prawidlowa modulacja wrazeri sensorycznych pozwala na wlasciwq integrac-

j~ i uzycie ich do celowej aktywnosci koriczqcej si~ sukcesem. Czasem jednak

ten proces, na skutek zaburzeri

OUN,

nie dziala wlasciwie i dziecko zamiast

reagowae w sposob specyficzny na okreslony typ bodica sensorycznego reaguje

niespecyficznie.

Gdy je gladzisz po buzi, policzkach, glowce -

zamiast usmie-

chae si~, cieszye -

pr~zy si~, jest nadmiernie pobudzone,

odwraca si~, czasem

placze. Zaburzenia modulacji wrazeri dotykowych,

skutkujqc obronnosciq

do-

tykowq, dezorganizujq lub czasem wr~cz uniemozliwiajq prac~ logopedy w ob-

r~bie aparatu oralnego Cnp. nie mozna prowadzie masazu). Regulacja procesow

modulacji jest mozliwa przez odpowiednie

techniki terapii integracji sensorycz-

nej.

Na czym wobec tego polega terapia integracji sensorycznej?

Terapia integracji sensorycznej

moze bye prowadzona

po wCL;..esniejszych

kompleksowych

badaniach prowadzonych

przez kwalifikowanych terapeutow.

Ayers (991) uwaza,

ze glownym

zadaniem

tej terapii jest dostarczenie

kontrolowanej

ilosci bodicow

sensorycznych,

w szczegolnosci

przedsionko-

wych, proprioceptywnych

i dotykowych w taki sposob, iz dziecko spontanicz-

nie b~dzie formulowalo reakcje adaptacyjne poprawiajqce integracje tych bodi-

cow. Podczas terapii integracji sensorycznej relacje zachodzqce miydzy proce-

sami sensorycznymi i zachowaniem

ruchowym ksztahujq i poprawiajq polqcze-

nia synaptyczne

w osrodkowym

ukladzie nerwowym. Prawidlowa organizacja

synaptyczna osrodkowego

ukladu nerwowego determinuje wlasciwe programo-

wanie i przerwarzanie

informacji sensorycznych w nastypnych relacjach jedno-

stki z otoczeniem.

Aby nastypowala

poprawa

w organizacji OUN, podczas

terapii stosowane Sq takie ewiczenia, ktore bydqc wlasciwym "wyzwaniem" dla

uczestnika terapii, Sqstymulujqce dla mozgu. Cwiczenia mUSZqbye dostosowane

do poziomu rozwojowego

dZiecka, jednak nie mogq bye zbyt latwe ani zbyt

trudne. Tylko takie ciqgle balansowanie

na granicy mozliwosci dZiecka, popra-

wiajqc organizacjy OUN, wplywa na zmiany zachowania w sferze motorycznej

i emocjonalnej,

poprawy funkcji jyzykowych i poznawczych,

a przede wszyst-

kim wzrasta efektywnose uczenia siy.

Terapia

integracji sensorycznej

ma postae

"naukowej

zabawy", w ktorej

dziecko

chytnie uczestniczy

i ma przekonanie,

ze kreuje zajycia wspolnie

z terapeutq. Podczas terapii nie uczy siy dzieci konkretnych

umiejytnosci, lecz

-

poprawiajqc

integracjy sensorycznq -

wzmacnia procesy nerwowe

lezqce

u podstaw

tych umiejytnosci,

a one pojawiajq siy w sposob

naturalny jako

konsekwencja

poprawy

funkcjonowania

osrodkowego

ukladu

nerwowego.

Terapeuta nie tyle kieruje zachowaniem dZiecka, He kreuje takie wymagania, by

dziecko bylo w stanie odpowiadae

na nie coraz bardziej zlozonymi reakcjami

adaptacyjnymi.

Terapia

integracji

sensorycznej

nie jest wyuczonym,

stale powtarzanym

schematem

ewiczeti,

ale -

jak niektorzy

piszq -

sztukq

ciqglej analizy

zachowania

dziecka oraz permanentnego

doboru i modyfikacji stosowanych

zadati.

Odbywa siy w sali gimnastycznej lub duzym pomieszczeniu

specjalnie do

tego przystosowanym

i wyposazonym

w odpowiednie

przyrzqdy. Wyposazenie

sali terapeutycznej

to przede wszystkim wiele urzqdzeti do stymulacji systemu

przedsionkowego,

proprioceptywnego

i dotykowego,

rowniez wzrokowego,

sluchowego

i wychowego.

Atmosfera podczas terapii sprzyja rozwojowi we-

wnytrznej potrzeby ujarzmiania srodowiska. Dziecko czujqC, ze odnosi sukcesy

w coraz

bardziej

skomplikowanych

zadaniach

podnosi

swojq samooceny

i chytnie uczestniczy w zajyciach. Takie doswiadczenia

w kierowaniu

swoim

zachowaniem

zaczyna przenosie rowniez na sytuacje poza saly terapeutycznq,

co zaczynajq zauwazae rodzice i nauczyciele. Zmienia siy obraz dziecka i jego

funkcjonowanie

w srodowisku.

Bibliografia

Ayers J. A.,

Types of Perceptual Motor Deficits in Children with Learning Difficul-

ties,

w:

Readings in Learning Disability,

red. D. Bilovsky, A. Attwell, C. Jamison,

Selected Academic

Readings,

New York 1967.

Ayers J. A.,

Sensory Integration and Learning Disorders,

Western

Psychological

Services, Los Angeles

1974.

Ayers J. A.,

Sensorimotor Foundations of Academic Ability,

w:

Perceptual and

Learning Disabilities in Children. Research and Theory,

red. W. M. Cruickshank,

D. P. Hallahan,

Syracuse University Press, New York 1975.

Ayers J. A.,

Sensory Integration and Child,

Western

Psychological

Services, Los

Angeles

1991.

Blanche

E. 1., Burke J.,

Combining neurodevelopmental and sensory integration

approches in the treatment afthe neurologically impaired child,

cz. 1-2, "Sensory

International

Quarterly",

t. 19, 1994.

Blanche

E. 1., Botticelli T. M., Hallway

M. K.,

Combing Neuro-Developmental

Treatment and Sensory Integration Principles. Therapy Skill Builders,

San Antonio

1995.

Fisher G. A., Murray E. A., Bundy A.

c.,

Sensory Integration Theory and Practice,

F. A. Davis Company,

Philadelphia

1991.

Huble D. H., Wiesel T. N.,

The visual cortex of normal and deprived monkeys,

"American Scientist" 1979, nr 67.

Pribram

K. H.,

The cognitive revolution and mind/brain

issues,

"American

Psychologist"

1986, nr 4l.

Przyrowski

Z.,

Dysfunkcje integracji sensorycznej i deficyty fragmentaryczne

w zespole mozgowego porazenia dziecif!cego,

w:

Dziecko niepelnosprawne rucho-

wo,

red. E. Mazanek,

WSiP, Warszawa

1998.

Przyrowski

Z.,

Podstawy diagnozy i terapii integracji sensorycznej,

W:

Podstawy

diagnostyki i rehabilitacji dzieci i mlodziezy niepelnosprawnej,

red. C. Szmigiel,

AWF, Krak6w 200l.

Scardina M. V.,

Perceptual-motor dysfunction in cerebral palsied spastic para ple-

gie,

w:

Perceptual-motor

dysfunction evaluation and training. Occupational

Therapy Seminar Medison,

Wisconsin

1966.

Schaaf

R.

c.,

Neuroplasticity and Sensory Integration,

"Sensory

Integration

Quarterly",

t. 22, 1994, nr 2.