20 Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1999

Widoczne jak na d∏oni

Samoloty bezza∏ogowe zda∏y

egzamin nad Kosowem

K

iedy myÊliwce i bombowce Sta-
nów Zjednoczonych i ich sprzy-
mierzeƒców wychwalane by∏y

za osiàgni´cia w Allied Force (Zjedno-
czonej Sile), tegorocznej operacji NATO,
inne, jeszcze nie doceniane samoloty bez
rozg∏osu da∏y przedsmak przysz∏ych
wojen. Zdalnie sterowane i bezza∏ogo-
we lata∏y nad Kosowem d∏u˝ej i u˝y-
to ich wi´cej ni˝ w poprzednich kon-
fliktach. Choç wiele z nich utracono, to
dokonania tych maszyn ugruntowa∏y
im zapewne miejsce w wojskowym
arsenale USA.

Pomys∏, aby do celów wywiadow-

czych wykorzystaç bezza∏ogowe urzà-
dzenia latajàce (UAV – unmanned aerial
vehicle), uznano za sensowny ju˝ kilka

lat temu z wielu powodów. Sposób kie-
rowania UAV przypomina nieco ten,
w jaki modelarze sterujà zdalnie mo-
delami samolotów: ˝o∏nierze na ziemi
obs∏ugujà stanowiska komputerowe
z oprzyrzàdowaniem kontrolujàcym lot.
Znajdujàce si´ na pok∏adzie „wÊcibskie
oczy”: kamery, radar, czujniki na pod-
czerwieƒ i inne typy mierników, przesy-
∏ajà dane wywiadowcze – po∏o˝enie ce-
lów, ruchy wojsk, obraz zniszczeƒ
wojennych – do stacji naziemnej.

UAV oferuje wiele z tego, czym dys-

ponujà samoloty o sta∏ej geometrii
skrzyde∏, ale kosztuje mniej, mo˝e lataç
znacznie d∏u˝ej i nie nara˝a pilotów
na niebezpieczeƒstwo. Celem numer je-
den we wspó∏czesnej sztuce wojennej
jest uzyskanie przewagi w wiedzy o
przeciwniku i UAV szybko staje si´ nie-
zb´dny w systemie si∏ zbrojnych USA.
Dowódcy operacji Allied Force nie wa-

hali si´ wysy∏aç tych samolotów nawet
nad najsilniej bronione miejsca i nie
martwili si´ zbytnio stratà jednego czy
dwóch z nich.

Okaza∏o si´, ˝e utrata pewnej ich licz-

by nie stanowi problemu. Podczas
trzech miesi´cy dzia∏aƒ nad Kosowem
si∏y USA straci∏y w wyniku wypadków
lub serbskich ataków co najmniej 15 sa-
molotów bezza∏ogowych; zniszczeniu
uleg∏o tak˝e znacznie wi´cej maszyn si∏
sprzymierzonych. Tymczasem zosta∏y
zestrzelone tylko dwa samoloty piloto-
wane, z których jeden to niewykrywal-
ny przez radar bombowiec F-117A. Ze-
strzelenie F-117A by∏o wydarzeniem
bardzo g∏oÊnym i dlatego wprawi∏o
Pentagon w du˝e zak∏opotanie, podczas
gdy straty samolotów bezza∏ogowych
przesz∏y bez echa. „Tak w∏aÊnie po-
winno byç” – mówi emerytowany ge-
nera∏ major Kenneth R. Israel, od lat
zwolennik ich stosowania i by∏y dyrek-
tor Defense Airborne Reconnaissance
Office (Biura Obronnych Lotów Zwia-
dowczych). Wierzy on, ˝e samoloty bez-

za∏ogowe pozwolà „uzy-
skaç przewag´ informacyjnà
bez koniecznoÊci ponosze-
nia wysokich strat w lu-
dziach. Obywatele ∏atwiej
godzà si´ ze stratà maszyn
ni˝ pilotów.”

RzeczywiÊcie, w maju br.

w ciàgu jednego dnia trzy
takie samoloty zestrzelone
zosta∏y przez si∏y serbskie
nad tym samym miejscem,
a mimo to ich tajnà misj´
uznano za sukces. Nie wia-
domo, jakie mia∏y zadanie;
informatorzy z kr´gów woj-
skowych, którzy zastrzegli
sobie anonimowoÊç, twier-

dzà, ˝e zosta∏y wys∏ane z zadaniem
sfotografowania Êladów „czystek et-
nicznych i grobów. Cel uznano za tak
wa˝ny, ˝e nara˝ono je na ewentual-
ne zniszczenie” – powiedzia∏ jeden z
funkcjonariuszy.

Pomimo strat Israel uwa˝a, ˝e nad

Kosowem samoloty bezza∏ogowe spra-
wowa∏y si´ bardzo dobrze. „MyÊl´, ˝e
ludzie, którzy byli krytycznie nastawie-
ni wobec UAV, muszà zrewidowaç po-
glàdy” – mówi o urz´dnikach i decy-
dentach w Pentagonie.

Uwa˝a si´ jednak, ˝e Pentagon ma

w rozwoju samolotów bezza∏ogowych
w najlepszym wypadku umiarkowane
osiàgni´cia. Niektóre programy prze-
Êladowa∏y k∏opoty finansowe i technicz-
ne, a przywódcy wojskowi nie rozwija-
li systemów bezza∏ogowych tak szybko
i tak energicznie, jak tego oczekiwali ich
zwolennicy. Ze wzgl´du na te i inne

czynniki, wraz ze sk∏onnoÊcià do pro-
jektowania zaawansowanych technicz-
nie i bardzo drogich urzàdzeƒ wy∏àcz-
nie z myÊlà o ludziach, si∏y zbrojne USA
w Europie mia∏y do dyspozycji na po-
czàtku wojny powietrznej jedynie nie-
wielkà liczb´ prostych samolotów bez-
za∏ogowych.

Ale wykorzysta∏y je w pe∏ni. Samo-

loty bezza∏ogowe typu Hunter nale˝àce
do si∏ làdowych, Predator – si∏ powietrz-
nych i Pioneer – marynarki wojennej
wylata∏y tysiàce godzin nad Kosowem
i zosta∏y ocenione entuzjastycznie. Hun-
tery lata∏y pomimo wielu przeciwnoÊci:
si∏y làdowe zrezygnowa∏y z ich budo-
wy w 1996 roku, zamierzajàc poczekaç
na bardziej zaawansowany system. Po-
niewa˝ nie spieszono z nowymi rozwià-
zaniami, kilka gotowych Hunterów
wprz´gni´to do s∏u˝by; okaza∏y si´ tak
niezawodne i u˝yteczne, ˝e si∏y làdowe
szukajà teraz sposobu ich ulepszenia
i utrzymania.

Natomiast Predator jest jednoczeÊnie

sukcesem i wielkà niewiadomà. Z po-
czàtku uwa˝ano go za udany produkt
specjalnego programu Pentagonu pro-
mujàcego szybki rozwój technologii
[patrz:

TECHNIKA I BIZNES

, „Nowy sys-

tem zaopatrzenia”; Âwiat Nauki, maj
1996]. Póêniej jednak Predatora przeÊla-
dowa∏y opóênienia i usterki technicz-
ne, tak ˝e nie nadaje si´ on jeszcze do
produkcji na du˝à skal´.

Niemniej jak twierdzà zwolenni-

cy UAV, samoloty bezza∏ogowe majà
przed sobà przysz∏oÊç. Oczekuje si´, ˝e
szybsze i latajàce wy˝ej, takie jak Glo-
bal Hawk si∏ powietrznych, przyniosà
zupe∏nie nowe mo˝liwoÊci; na deskach
kreÊlarskich sà ju˝ projekty bardziej za-
awansowanych maszyn. W przysz∏oÊci
pos∏u˝à one jako tzw. satelity zast´p-
cze, wysy∏ane w czasach kryzysów w
trwajàce po kilka dni loty w górnych
warstwach atmosfery ziemskiej. A pew-
nego dnia UAV zacznie prawdopodob-
nie strzelaç i zrzucaç bomby z mniej-
szym ryzykiem i za mniejsze pieniàdze,
ni˝ to robià za∏ogowe samoloty.

OczywiÊcie nic nie wskazuje, aby

w bliskiej przysz∏oÊci Pentagon zrezy-
gnowa∏ z kosztownych projektów samo-
lotów za∏ogowych w celu rozwijania sys-
temów bezza∏ogowych. Zwolennicy tych
ostatnich uwa˝ajà jednak, ˝e wszelkie
ich typy – samoloty, pojazdy naziemne,
a nawet ∏odzie podwodne – b´dà najle-
piej odpowiadaç amerykaƒskim podat-
nikom, którzy w tej dziedzinie majà dwa
trudne do realizacji oczekiwania: bar-
dziej efektywne wydawanie pieni´dzy
przez Pentagon i prowadzenie wojny
tak, by nie pociàga∏a za sobà ofiar.

Daniel G. Dupont

TECHNIKA OBRONNA

SAMOLOTY BEZZA¸OGOWE typu Hunter,

o rozpi´toÊci skrzyde∏ 9 m i d∏ugoÊci 7 m,

umo˝liwi∏y w Kosowie zdalnà obserwacj´.

Za zgodà JOINT

TACTICAL

AERIAL

VEHICLES