Gornik_odkrywkowej_ekspolatacji_zloz_711[03].Z2.04

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Materiały wybuchowe w pracach inŜynierskich

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Roboty strzałowe w pracach inŜynierskich

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Specyfika zagroŜeń uŜycia środków strzałowych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Ogólne zasady niszczenia wybuchem

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Wyburzanie wybranych obiektów budowlanych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Wybuchowa obróbka metali

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy stosowania materiałów

wybuchowych poza górnictwem

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Niniejszy poradnik ma za zadanie pomóc Ci przyswoić wiedzę z zakresu stosowania

techniki strzałowej poza górnictwem.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które
powinieneś mieć opanowane, aby przejść do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia tej jednostki modułowej,

−

materiały nauczania umoŜliwiające samodzielne przygotowanie się do wykonania
ć

wiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną

literaturę,  czasopisma  oraz  inne  źródła  informacji.  Obejmują  one  równieŜ  ćwiczenia,
które zawierają:
a)  opisy materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnego do realizacji ćwiczenia,
b)  pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
c)  sprawdziany teoretyczne,
d)  sprawdziany umiejętności praktycznych.

−

wiczenia oraz zestawy pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności

z zakresu niniejszego modułu. Zaliczenie ćwiczeń będzie dowodem osiągnięcia
umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej,

−

wykonując  sprawdzian  postępów  powinieneś  odpowiadać  na  pytanie  TAK  lub  NIE,  co
oznacza,  Ŝe  opanowałeś  materiał,  albo  posiadasz  jeszcze  luki  w  swojej  wiedzy  i  nie
w pełni opanowałeś umiejętności.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora  o  wyjaśnienie  i  ewentualne  sprawdzenie,  czy  dobrze  wykonujesz  daną  czynność.
Po  opanowaniu  programu  jednostki  modułowej,  nauczyciel  sprawdzi  poziom  Twoich
umiejętności  i  wiadomości.  Otrzymasz  do  samodzielnego  rozwiązania  test  pisemny
oraz zadanie  praktyczne.  Nauczyciel  oceni  oba  sprawdziany  i  na  podstawie  określonych
kryteriów podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej.

Poradnik nie jest podręcznikiem zawierającym kompletną wiedzę wymaganą dla zawodu

górnik  odkrywkowej  eksploatacji  złóŜ,  lecz  tylko  jej  częścią,  wynikającą  z  techniki
prowadzenia  robót  strzelniczych  niezwiązanych  lub  częściowo  związanych  z  górnictwem
odkrywkowym.  Poradnik  obejmuje  roboty  strzelnicze,  które  nie  mają  na  celu  uzyskania
urobku  (do  przeróbki  mechanicznej  lub  bloków  budowlanych  lub  kamieniarskich),  lecz
wykonanie  prac  strzelniczych  pomocniczych  lub  nietypowych,  prowadzonych  poza
górnictwem,  w  których  uczestniczy  strzałowy  jako  specjalista  od  techniki  strzelniczej
i wykonuje  pracę  po  ścisłym  nadzorem  specjalistów  techniki  wyburzeniowej  obiektów
budowlanych.  Na  końcu  poradnika  podano  literaturę.  Pamiętaj,  Ŝe  przedstawiony  wykaz
literatury nie jest czymś stałym i w kaŜdej chwili mogą pojawić się na rynku nowe pozycje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

7111[03].Z2

Technika strzelnicza

711[03].Z2.02

Wiercenie otworów

strzałowych

711[03]Z2.01

Stosowanie materiałów

wybuchowych i sprzętu

strzelniczego

711[03].Z2.03

Wykonywanie

czynności strzelniczych

711[03].Z2.04

Stosowanie techniki

strzałowej poza

górnictwem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować ogólne zasady BHP w górnictwie, ochrony przeciwpoŜarowej, ochrony
ś

rodowiska i zasady udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej,

−

stosować podstawowy sprzęt ochrony osobistej,

−

stosować podstawowe zasady rysunku technicznego,

−

umieć posługiwać się dokumentacja technologiczną oraz normami technicznymi,

−

umieć wykonywać szkice,

−

umieć posługiwać się podstawowymi narzędziami i sprzętem pomocniczym,

−

umieć dobierać narzędzia i przyrządy w zaleŜności od wykonywanej pracy,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

dokonywać pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych,

−

rozpoznawać podstawowe elementy układów elektrycznych i elektronicznych,

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować zakres stosowania techniki strzelniczej w celach inŜynieryjnych,

−

sklasyfikować wyburzane elementy,

−

określić technikę i technologię wyburzania róŜnych obiektów,

−

scharakteryzować wybuchową obróbkę metali,

−

określić parametry rozmieszczania, wielkości i kolejności odpalania ładunków
materiałów wybuchowych dla wyburzenia wybranych, określonych obiektów,

−

scharakteryzować sposób karczowania pni za pomocą materiałów wybuchowych,

−

scharakteryzować kruszenie zatorów lodowych materiałami wybuchowymi,

−

scharakteryzować wykonywanie rowów za pomocą materiałów wybuchowych,

−

objaśnić metodę gaszenia poŜarów za pomocą materiałów wybuchowych,

−

określić sposoby minimalizacji zagroŜeń podczas stosowania techniki strzałowej
dla określonych warunków strzelań,

−

określić warunki bezpieczeństwa i higieny pracy dla określonego nie górniczego
zastosowania materiałów wybuchowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁY NAUCZANIA

4.1. Materiały wybuchowe w pracach inŜynierskich

4.1.1. Materiał nauczania

Przez materiały wybuchowe do uŜytku cywilnego naleŜy rozumieć substancje chemiczne

stałe lub ciekłe, albo mieszaniny substancji, zdolne do reakcji chemicznej z wytworzeniem
gazu o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, Ŝe mogą powodować zniszczenia
w otaczającym środowisku, a takŜe wyroby wypełnione materiałem wybuchowym.

Podział materiałów wybuchowych ze względu na prędkość rozkładu ujmuje tabela 1.

Tabela 1. Podział materiału wybuchowego ze względu na prędkość rozkładu [11]

Materiał

wybuchowy

Cechy charakterystyczne

Przykład MW

inicjujący

krótki  czas  potrzebny  do  przejścia  od  zapalenia  do
detonacji;  detonują  pod  wpływem  bodźców  prostych,
jak:  płomień,  tarcie,  uderzenie;  stosuje  się  do
inicjowania innych MW

azydek ołowiu
trójnitrorezorcynian
piorunian rtęci

kruszący

detonują po pobudzeniu ich przez MW inicjujące;
ciśnienie gazów gwałtownie wzrasta; duŜa prędkość
detonacji

MW amonowo-saletrzane
(np. amonity),
nitroglicerynowe
(np. dynamity), trotyl, pentryt,
heksogen

miotający

wybuchają po pobudzeniu płomieniem (np. lontem
górniczym); ciśnienie gazów wzrasta powoli w miarę
ich spalania

proch bezdymny
proch skalny

Ze względu na skład chemiczny odróŜnia się materiały wybuchowe:

−

amonowo-saletrzane,

−

nitroglicerynowe,

−

prochy,

−

zawiesinowe,

−

emulsyjne.
Wszystkie te materiały mogą być odpowiednio uŜyte do robót strzałowych cywilnych,

w zaleŜności od zadania: wyburzeniowego, robót ziemnych, cięcia blach, itp. Najczęściej
uŜywa się materiałów wybuchowych kruszących (np. dynamitu 10G5H). W przypadkach
robót strzałowych w obiektach stykających się z wodą, lub zawilgoconych koniecznie trzeba
uŜywać MW wodoodpornych (H).

Do inicjowania uŜywa się środków inicjujących takich jak spłonki, zapalniki ostre

elektryczne,  zapalniki  nieelektryczne  lub  lont  detonujący,  dobierając  je  odpowiednio
do potrzeb  i  warunków  strzelania.  Ze  względu  na  konieczność  zachowania  daleko  idącego
bezpieczeństwa  pracy  oraz  strzelania  milizwłocznego  stosuje  się  najczęściej  sieci  strzałowe
wykonane z przewodów nieelektrycznych typu NONEL.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Dynamit skalny, zapalniki nieelektryczne, akcesoria pomocnicze słuŜące do inicjowania MW [11]

Materiały wybuchowe do uŜytku cywilnego przewozi się zgodnie z Umową europejską

dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co rozumiemy pod pojęciem materiału wybuchowego do uŜytku cywilnego?
2.  Jaki MW jest najczęściej uŜywany w pracach wyburzeniowych?
3.  Jakich MW uŜywamy w pracach podwodnych?
4.  Z  jakich  względów  w  pracach  poza  górnictwem  jako  sieci  strzałowej  uŜywa  się

przewodów nieelektrycznych typu NONEL?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

WskaŜ w grupie MW i środków inicjujących (atrapy) te, które są najczęściej stosowane

poza górnictwem. Jakie cechy oznaczenia pozwoliły Ci rozpoznać i wybrać właściwe MW
i środki inicjujące?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2)  przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3)  wypełnić powyŜszą tabelę,
4)  sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

atrapy nabojów, materiałów wybuchowych lub nalepki na opakowania MW,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować MW (materiały wybuchowe) ze względu na prędkość

rozkładu oraz podać sposób ich pobudzenia?

2) omówić podział MW ze względu na skład chemiczny?

3) rozróŜniać wzrokowo MW na podstawie kolorów opakowań?

4) określić właściwości MW na podstawie zapisów umieszczonych na

etykietach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Roboty strzałowe w pracach inŜynierskich

4.2.1. Materiał nauczania

Ładunek wybuchowy, to określona masa materiału wybuchowego, przygotowana

do jednorazowej detonacji.

Powalenie, to upadek obiektu budowlanego, jego części albo elementu w określonym

kierunku lub w miejscu.

Sygnały ostrzegawcze, to system znaków dźwiękowych i wizualnych, słuŜących

do przekazania informacji o poszczególnych etapach realizacji robót strzelniczych.

Strefy zagroŜenia przy wykonywaniu robót strzałowych poza górnictwem:

−

strefa zagroŜenia dla ludzi – obszar oddziaływania zagroŜeń dla Ŝycia lub zdrowia ludzi,

−

strefa zagroŜenia dla obiektu budowlanego – obszar oddziaływania zagroŜeń, mogących
spowodować uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, znajdującego się
w sąsiedztwie terenu rozbiórki,

−

strefa zagroŜenia falą parasejsmiczną – obszar zaburzeń gruntu, powodujący szkodliwe
drgania obiektu znajdującego się w sąsiedztwie rozbieranego obiektu budowlanego,
spowodowany wybuchem lub upadkiem mas,

−

strefa zagroŜenia powietrzną falą nadciśnienia – obszar, w którym nadciśnienie moŜe
stanowić zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzi oraz dla obiektu znajdującego się
w sąsiedztwie terenu rozbieranego obiektu budowlanego,

−

strefa zagroŜenia rozrzutem odłamków – obszar wyznaczany zasięgiem maksymalnego
rozrzutu odłamków rozbieranego obiektu budowlanego,

−

strefa  bezpośredniego  zagroŜenia  powaleniem  obiektu  budowlanego  –  obszar
wyznaczany  maksymalnym  zasięgiem  moŜliwego  powalenia  rozbieranego  obiektu
budowlanego, z uwzględnieniem powalenia w kierunku innym niŜ projektowany.
Techniczne  środki  zabezpieczające  to  urządzenia  i  środki  techniczne  słuŜące

do ograniczenia zagroŜeń, w szczególności: osłony, rowy, wały, odciągi, obejmy.

Stosowanie

materiałów

wybuchowych

poza

górnictwem

zastosowanie

w budownictwie, szczególnie do wyburzeń i likwidacji róŜnego rodzaju konstrukcji
inŜynierskich oraz usuwania lub zruszania mas ziemnych.

Energię fali uderzeniowej podmuchu powietrza i gazów wykorzystuje się równieŜ

w warunkach ekstremalnych poŜarów np. szybów naftowych. Energia podmuchu uderza
w ogień, który gaśnie podobnie jak zdmuchnięta świeczka.

W tabeli 2 wykazano rodzaje obiektów, do których likwidacji i wyburzania stosuje się

technikę strzelniczą.

Tabela 2. Rodzaje obiektów [11]

Lp.

Rodzaj obiektów

Przykłady

Niskie

Obiekty łatwe do likwidacji (wyburzania), jak wszelkiego rodzaju fundamenty
pod  obiekty  budowlane  i  maszyny,  tak  w  wewnątrz  jak  i  na  zewnątrz
obiektów  budowlanych,  fundamenty  hal  fabrycznych  i  domów  mieszkalnych;
fundamenty  głęboko  połoŜone,  słupy,  belki,  filary,  przyczółki  i  przęsła
mostowe,  mury,  ściany  Ŝelbetowe  i  ceglane  nisko  i  wysoko  połoŜone;  cięcie
elementów stalowych maszyn i urządzeń, zbrojeń budowlanych.

Wysokie

Kominy fabryczne ceglane i Ŝelbetowe, wszelkiego rodzaju wieŜe (ciśnień,
widokowe, gaśnicze, szybowe, oświetleniowe, itp.); słupy stalowe
i betonowe, energetyczne telefoniczne; maszty.

Wieloprzestrzenne

Silosy na kruszywo, cement, materiały i zasoby rolnicze; zbiorniki
Ŝ

elbetowe i stalowe, chłodnie kominowe; wielkie hale magazynowe,

handlowe, fabryczne; obiekty o budowie słupowej; tamy wodne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Masy ziemne

(usuwanie i zruszanie

mas ziemnych)

Usuwanie  i  zruszanie  mas  ziemnych  do  celów  budowlanych,  pod  rurociągi
i magistrale  wodne,  pod  budowane  kanały,  wykopy,  rowy,  o  kształtach
wydłuŜonych;  wykopy  obrysowe;  zruszanie  gruntu  przed  koparkami,
rozluzowanie  gruntu  zamarzniętego;  zruszanie  skał  w  drąŜonych  studniach
i w głębokich wykopach; usuwanie lodu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie rodzaje obiektów moŜna wyburzać materiałami wybuchowymi?
2.  Co to jest strefa zagroŜenia dla obiektu budowlanego?
3.  Jakie strefy zagroŜenia, są przy wykonywaniu robót strzałowych poza górnictwem?
4.  Czy moŜliwe jest zgaszenie płonącego szybu naftowego przy uŜyciu MW?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, na przykładzie znanego w okolicy obiektu, który mógłby być wyburzony

robotami strzałowymi zagroŜenia związane z ich wykonaniem, wskazując potencjalne strefy
zagroŜenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2)  przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3)  sporządzić plan sytuacyjny,
4)  określić wielkość stref zagroŜenia,
5)  sporządzić plan kolejności działań,
6)  sprawdzić poprawność wykonania zadania,
7)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

normy, mapy,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podać rodzaje obiektów w których do celów inŜynierskich moŜliwe

jest zastosowanie MW?

2) określić zagroŜenia występujące przy wykonywanych pracach

inŜynierskich z uŜyciem MW?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Specyfika zagroŜeń uŜycia środków strzałowych

4.3.1. Materiał nauczania

Strzelanie poza górnictwem, do celów cywilnych wymaga szczególnej uwagi, stosowania

zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy.  Jest  to  specyficzne  strzelanie  ze  względu  na
niepowtarzalność  zadania.  KaŜde  strzelanie  jest  inne,  wymaga  solidnej  analizy, opracowania
odpowiedniej,  skutecznej  metody  strzelania,  dostosowanej  tylko  do  jednego,  niepowtarzalnego
obiektu. W przeciwieństwie do górnictwa, w którym strzelanie, np. w celu uzyskania urobku
skalnego  jest  cykliczne  i powtarzające się pod względem technologii. Natomiast wyburzenie
np. tamy wodnej wymaga indywidualnego podejścia i rozwiązania technicznego. Potrzebne są
w takich przypadkach nigdzie niesprawdzone i nie wypraktykowane rozwiązania. Wymaga to
dokładnego  rozpoznania  problemu,  oceny  zagroŜeń  dla  wykonujących  strzelanie  jak
i otoczenia  i  środowiska  wokół  strzelania  oraz  oceny  zachowania  się  obiektu  (np.:  budynku,
komina,  górotwory,  otoczenia,  itp.).  Potrzebne  są  do  tego  dobre  rozpoznanie  moŜliwości
i sposobu  działania  materiałów  wybuchowych,  dobra  znajomość  techniki  strzelania,  jak
równieŜ  wprawa  i  doświadczenie  w  czynnościach  strzałowych.  NiezaleŜnie  od  strony
technicznej  dość  skomplikowana  jest  teŜ  strona  formalna  związana  z uzyskaniem  zgody  na
np.  wyburzenie  obiektu.  Najczęściej  roboty  strzałowe  (np. wyburzeniowe)  prowadzić  trzeba
w  terenie  mocno  zabudowanym,  w  którym  bezpieczeństwo  ludzi  i  obiektów  budowlanych
mieszkaniowych  i  przemysłowych  jest  sprawą  nadrzędną.  Wskazane  jest,  aby  w  takich
przypadkach  cały  cykl  roboty  strzałowej  –  od  rozpoczęcia  aŜ  do  efektu  końcowego  –
uchwycony był kamerą filmową.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Dlaczego strzelanie związane z wyburzaniem obiektów budowlanych uwaŜa się za

wyjątkowo niebezpieczne?

2. Jakie cechy robót strzałowych poza górnictwem wpływają na to, Ŝe uwaŜamy to

strzelanie za niebezpieczne?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie materiałów filmowych z prac wyburzeniowych robotami strzałowymi

obiektów budowlanych (stare budynki, kominy, zabudowania fabryczne, gaszenie szybów
naftowych), określ zagroŜenia dla ludzi i otaczającego środowiska sąsiadującego
z wyburzanymi obiektami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2)  przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3)  obejrzeć materiał filmowy,
4)  sporządzić notatkę,
5)  sprawdzić poprawność wykonania zadania,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

szkicownik,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) ocenić potencjalne zagroŜenie wynikające z źle wykonanej roboty

strzałowej podczas wyburzenia wysokiego komina w centrum
zakładu pracy?

2) ocenić potencjalne zagroŜenie wynikające ze źle wykonanej roboty

strzałowej podczas wyburzania budynku mieszkalnego w centrum
miasta?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Ogólne zasady niszczenia wybuchem

4.4.1. Materiał nauczania

Roboty strzelnicze wykonuje się na podstawie dokumentacji strzałowej (metryki

strzałowej lub dokumentacji strzałowej). Roboty strzelnicze w obiektach budowlanych, dla
których nie jest wymagane pozwolenie na rozbiórkę lub zgłoszenie, mogą być wykonywane
na podstawie metryki strzałowej.

Dokumentacja strzałowa powinna określać w szczególności:

1) opis techniczny rozbieranego obiektu budowlanego w zakresie niezbędnym

do wykonania robót strzelniczych,

2) sposób wykonania robót strzelniczych dla dokonania rozbiórki obiektu budowlanego

wraz z niezbędnymi obliczeniami wytrzymałościowymi,

3) rodzaje zagroŜeń, ich oddziaływanie na ludzi i obiekty budowlane znajdujące się

w otoczeniu miejsca strzelania oraz moŜliwość ograniczenia tych zagroŜeń,

4) warunki prowadzenia robót strzelniczych oraz rodzaje przewidzianych do uŜycia

rodków strzałowych,

5) rozmiary i masę brył gruzu powstających po robotach strzelniczych,
6) warunki zachowania bezpieczeństwa przy wykonywaniu robót strzelniczych.

Dokumentacja strzałowa powinna być dołączona do wniosku o pozwolenie na rozbiórkę

lub  do  zgłoszenia  właściwemu  organowi  o  prowadzeniu  robót  strzałowych.  Projektowanie
i kierowanie  robotami  budowlanymi  z  uŜyciem  materiałów  wybuchowych  wymaga
posiadania  uprawnień  budowlanych  wydanych  zgodnie  z  przepisami  w  sprawie  funkcji
technicznych w budownictwie.

Do zadań kierownika robót strzałowych naleŜy zorganizowanie i kierowanie robotami

strzałowymi zgodnie z pozwoleniem na prowadzenie tych robót z uwzględnieniem rodzaju
obiektu, dokumentacją strzałową lub metryką strzałową oraz z przepisami i normami
polskimi.

Prowadzący strzelanie oraz osoby uczestniczące powinni znać zagadnienia dotyczące:

−

ogólnej wiedzy zawodowej w zakresie prac prowadzonych z uŜyciem MW,
przeznaczonych do uŜytku cywilnego,

−

przepisów regulujących zasady nabywania, przechowywania, uŜywania, przemieszczania
i transportu MW,

−

zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania czynności z uŜyciem MW
oraz zagroŜeń dla ludzi i mienia i bezpieczeństwa publicznego i sposoby ich
przeciwdziałania.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co powinna określać dokumentacja strzelania?
2.  Co naleŜy do zadań kierownika robót strzałowych?
3.  Jaką podstawową wiedzę powinien mieć prowadzący strzelanie?
4.  Czy roboty strzelnicze w obiektach, na które nie jest wymagana zgoda na rozbiórkę,

moŜna prowadzić na podstawie metryki strzałowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj dokumentację strzałową likwidacji wskazanego obiektu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2)  przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3)  sporządzić dokumentację strzałową,
4)  sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

szkicownik,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podać zasadnicze elementy dokumentacji strzałowej?

2) określić niezbędne zagadnienia, które powinien znać prowadzący

i osoby uczestniczące w robotach strzałowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Wyburzanie wybranych obiektów budowlanych

4.5.1. Materiał nauczania

Materiały wybuchowe stosuje się do wyburzania między innymi:

−

fundamentów zewnętrznych i wewnętrznych obiektów budowlanych,

−

hal fabrycznych,

−

filarów mostowych,

−

zapór wodnych,

−

kominów fabrycznych,

−

obiektów ziemnych,

−

chłodni, domów mieszkalnych,

−

silosów i zbiorników (stalowych i Ŝelbetonowych), itp.

Strzelanie w fundamentach

Fundamenty mogą być zburzone za pomocą materiałów wybuchowych zarówno

na otwartych przestrzeniach, jak i wewnątrz budynków. Fundament dzieli się na cztery
kategorie według odporności na rozdrabianie:

−

I fundament z cegieł na zaprawie wapiennej,

−

II fundament z cegieł na zaprawie cementowej lub mieszanej,

−

III fundament betonowy,

−

IV fundament Ŝelbetowy.
Ładunki umieszcza się w otworach zlokalizowanych w zaleŜności od wymiarów

fundamentu i jego usytuowania. Otwory wierci się wiertarkami udarowymi pneumatycznymi,
rzadziej  wiertarkami  obrotowymi  elektrycznymi.  Fundamenty  mogą  być  burzone  częściami,
warstwami  bądź  w  całości.  Przy  burzeniu  od  razu  całego  fundamentu  wierci  się  otwory
pionowe  o  długości  równej  0,9  wysokości  fundamentu.  Warstwy  rozsadza  się  otworami
o długości równej ich grubości, a tylko ostania ma długość wynoszącą 0,9 grubości warstwy.
Przy  otworach  poziomych  odległość  między  spodem  fundamentu  a  otworami  powinna
wynosić 0,2 do 0,4 m. W fundamentach kategorii I, II, III otwory muszą mieć średnicę 35 mm
do 60 mm i długości 1,8 do 2 m, dla IV kategorii średnica otworów pozostaje bez zmian, ich
długość  natychmiast  przyjmuje  się  1,0  do  1,2  m.  Odległość  między  otworami  w  szeregu
wynosi  1,2  do  1,4  długości  otworu,  odległość  między  szeregami  otworów  oraz  między
pierwszym  szeregiem  a krawędzią fundamentu przyjmuje się od 0,8 do 1,0 długości otworu.
Zabiór zwykle wynosi od 0,5 do 0,7 długości otworu. Wielkość ładunków zaleŜy od kategorii
fundamentu  i  jego  kształtu  i  wielkości.  Zadaniem  materiału  wybuchowego  nie  jest
rozrzucenie  urobku  po  fundamencie,  lecz  zruszenie  spójności  fundamentu  w  sposób
umoŜliwiający jego swobodne rozebranie ręczne lub mechanicznie. Dlatego cięŜar ładunków
powinien być odpowiednio dobrany.

Rozbijając fundament, niezaleŜnie czy na zewnątrz czy wewnątrz budynku, naleŜy

przedsięwziąć  środki  bezpieczeństwa.  Po  załadowaniu  otworów  materiałem  wybuchowym
i przybitką,  otwory  naleŜy  osłonić  (zakryć  workami  z  piaskiem  lub  gumowymi  matami,
deskami, itp.), tak aby nie dopuścić do rozrzutu ewentualnych odłamków fundamentu. Wokół
miejsca  strzelania  powinna  być  wyznaczona  i  kontrolowana  strefa  rozrzutu.  Przy
fundamentach Ŝelbetowych zniszczeniu ulega tylko beton. Pręty stalowe powinny być pocięte
noŜycami. Dla zwiększenia efektu strzelania, zmniejszenia rozrzutu odłamków i zmniejszenia
drgań parasejsmicznych zaleca się milizwłoczne odpalanie otworów strzałowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Strzelanie lodu

Wykonywanie przerębli lub kanałów w lodzie moŜna wykonać materiałem

wybuchowym.  RównieŜ  do  likwidacji  zatorów  lodowych  na  rzekach  moŜna  wykorzystać
materiał wybuchowy. W tym przypadku ładunki MW umieszcza się na tafli niszczonego lodu
(często  zrzuca  się  je  z  helikoptera).  W  przypadku,  gdy  wejście  na  lód  jest  moŜliwe  ładunek
MW umieszcza się pod lodem.

Rys. 2.

Strzelanie pod lodem; na Ŝerdzi: 1 – ładunek, 2 – poprzeczka, 3 – przerębla, 4 – lód, 5 – woda,
6 – Ŝerdź, Z – zabiór; na lince: 1 – listewka drewniana, 2 – linka, 3 – lont wolnopalny, 4 – ładunek,
5 – lód, 6 – kierunek nurtu, 7 – dno, Z – zabiór [11]

W tym celu wykonuje się w lodzie dziurę. Ładunek moŜna podwiesić lub wprowadzić

pod lód na Ŝerdzi (rys. 2). Strzelenie lodu – to strzelanie w wodzie. Dlatego teŜ powinno się
odpowiednio dobrać wodoodporne środki strzałowe.

Karczowanie i wycinanie pni drzew

Karczowanie i wycinanie pni drzew wykonuje się dwoma sposobami przez zastosowanie:

a) ładunków w otworach wykonanych w pniach,
b) ładunków podkładanych.

Rys. 3. Przykłady ścinania pni materiałem wybuchowym: a) jednym otworem, b) kilku otworami [2, s. 117]

W przypadku umieszczenia ładunków MW w otworach wierconych w pniu masę ich

określa się w stosunku do grubości pnia przyjmując od 7 do 10 kg materiału wybuchowego na
jeden metr grubości pnia. Gdy średnica pnia nie przekracza 0,3 m strzela się jednym
ładunkiem umieszczonym w otworze o długości 2/3 średnicy drzewa, około 0,25 m od
powierzchni ziemi. W grubych drzewach wierci się dwa lub trzy otwory.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Sposoby zakładania ładunków przy karczowaniu drzew: a) strzelanie jednym ładunkiem przyłoŜonym

do głównego korzenia: 1 – ładunek, 2 – przybitka, 3 – przewody strzałowe; b) ładunek w pniu:
1 – ładunek MW, 2 – przybitka, 3 – przewody strzałowe [2, s. 115]

Ładunek podkładany powinien być tak załoŜony, aby przy strzelaniu została przecięta

większość  korzeni.  Przy  odpowiednio  ułoŜonym  ładunku  pień  moŜe  być  nawet  całkowicie
wyrzucony  z  ziemi.  Najlepiej  umieszczać  MW  przy  głównych  korzeniach,  a  przy  strzelaniu
na  zboczu  ładunek  lokować  od  strony  wzniosu.  Głębokość  załoŜenia  ładunku  zaleŜy
od głębokości pnia, rodzaju drzewa, korzeni pnia, właściwości gruntu jak i czasu, jaki minął
od  chwili  ścięcia  drzewa.  Przeciętna  głębokość  umieszczenia  ładunku  pod  pniem  wynosi
1,25 do  1,75  średnicy  pnia  mierzonego  ponad  korzeniami.  Przy  karczowaniu  pni  w  pobliŜu
budynków  naleŜy  zmniejszyć  ładunek  o  1/3  w  stosunki  do  potrzebnej  masy  MW  i  umieścić
go w otworze wykonanym od strony budynku. Rozmieszczenie korzeni moŜna ustalić łomem
z zaostrzonym  końcem.  JeŜeli  strzela  się  w  skale  spoistej,  otwory  moŜna  wywiercić,
gdy w skale  sypkiej  –  wykonać  łopatą,  łomem  lub  kilofem.  Przy  karczowaniu  grubych  pni
o średnicy  powyŜej  jednego  metra  powinno  się  dać  dwa  ładunki  z  obu  stron  od  głównego
korzenia.

Strzelanie w zamarzniętych gruntach

Sposób wykonywania takiego strzelania zaleŜy od grubości zmarzniętej warstwy gruntu.

Zwykle strzela się pionowymi otworami w warunkach jednej powierzchni odsłonięcia. Z tego
względu  przy  cienkiej  warstwie  zmarzliny  efektywność  strzelania  zaleŜy  od  rodzaju
i spoistości skał zalegających pod nią, bowiem ładunki materiału wybuchowego umieszczane
są  właśnie  tuŜ  pod  tą  warstwą.  I  tak  w  przypadku  glin  silnie  zawilgoconych,  plastycznych
efektywność  strzelania  wyraźnie  się  pogarsza,  natomiast  lepsze  rezultaty  otrzymuje  się,
gdy pod  zmarzniętą  warstwą  są  skały  bardziej  spoiste  i  suche.  PoniewaŜ  ładunki  umieszcza
się  zwykle  w  pionowych  otworach,  dlatego  wskazanym  jest  wykonywanie  niewielkich
poszerzeń  dna  takich  otworów,  na  przykład  przez  odstrzelenie  małego  naboju  materiału
wybuchowego  w  kaŜdym  z  nich.  Wielkość  ładunków  MW  zaleŜy  od  głębokości  otworów
(0,08 do 1,0 kg/ otwór).  Urabianie  cienkiej  warstwy  zmarzliny  moŜna  teŜ  przeprowadzić
stosując  ładunki  umieszczane  w  otworach  o  większych  średnicach.  Wtedy  nie  ma  potrzeby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

poszerzania  dna  otworu,  poniewaŜ  materiał  wybuchowy  skupiony  jest  na  jego  spodzie.
Długości otworów powinny być rzędu 1,5 grubości zmarzniętej warstwy, a odległości między
nimi  powinny  wynosić  około  dwukrotny  wymiar  jej  grubości.  Gdy  warstwa  zmarzniętego
gruntu  wynosi  0,8–1,0  m  lub  więcej,  wtedy  materiał  wybuchowy  lokalizuje  się  w  samej
warstwie  zmarzliny  stosując  nawet  niedowiert  rzędu  0,2  m  dla  poprawy  efektywności
działania  ładunków.  Przy  grubościach  warstw  powyŜej  1,2  m  wskazanym  jest  wiercenie
otworów  o  większej  średnicy  dla  spowodowania  skupienia  ładunków,  a  jeŜeli  nie  ma  takiej
moŜliwości  to  naleŜy  stosować  gęstszą  siatkę  otworów  i  odpowiednio  mniejsze  ładunki,
natomiast  przy  znacznych  grubościach  zmarzliny  moŜna  wykonać  zacięcie  dla  utworzenia
pionowego przodka. NaleŜy wtedy strzelać otworami równoległymi do pionowej powierzchni
odsłonięcia. Długość ładunku nie powinna przekraczać1/2 długości otworu.

Przy odpalaniu milisekundowym czas opóźnienia międzystrzałowego moŜna przyjmować

= (10–15) Z, przy czym mniejsza wielkość dotyczy skał bardziej spoistych.

Otwory wierci się zwykle w siatce trójkątnej, a odległość między szeregami powinna

wynosić około 0,8 Z (za zabiór uwaŜa się grubość zmarzniętej warstwy). Na rysunku 5
pokazano racjonalne sposoby odpalania ładunków na ścianie urabianej.

Rys. 5. Przykład strzelania w zmarzlinie [11]

Strzelanie w zmarzłych gruntach cechuje się często znacznym rozrzutem odłamków

skalnych. Z tego względu, przy wykonywaniu tego rodzaju robót w pobliŜu obiektów
budowlanych naleŜy zastosować odpowiednio małe ładunki lub maty osłonowe.

Wykonywanie wykopów, rowów i kanałów

Przy wykonywaniu tego typu prac stosuje się strzelanie krótkimi lub długimi otworami

w zaleŜności od rozmiarów wykonywanego wyrobiska, przy czym moŜe to być strzelanie
zruszające lub na wyrzut. Strzelanie wykonuje się od razu całym przekrojem lub warstwami
(rys. 6). Liczbę warstw, a takŜe parametry rozmieszczenia otworów określa się w zaleŜności
od wymiarów wyrobisk i rodzaju urabianej skały.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6.

Schematy strzelania przy wykonywaniu głębokich wykopów: a) o stromych ścianach bocznych,
b) o nachylonych ścianach bocznych, c) przy urabianiu na dwie warstwy [4, s. 120]

Ze względów praktycznych naleŜy najpierw wyznaczyć wielkość ładunku materiału

wybuchowego przypadającą na całą objętość wykopu przy uwzględnieniu odpowiedniego
jednostkowego zuŜycia MW, a następnie – biorąc pod uwagę pojemność jednego otworu –
obliczyć potrzebną ich liczbę i ustalić schematy rozmieszczenia oraz odpalania ładunków.

Przy małych wykopach mających szerokość dna około 0,5 m wystarczy otwory

wywiercić w jednym szeregu, a dla szerokości dna 0,5–1,0 m wykonuje się zwykle dwa
szeregi otworów. Przy wykopach głębokich o łagodnie nachylonych ścianach po bokach
wykonuje się krótsze otwory, aby uzyskać od razu pełny profil wyrobiska (rys. 6).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7. Przykłady usytuowania otworów przy wykonywaniu rowów w gruntach [2, s. 121]

Podkreśla się, Ŝe przy tego rodzaju strzelaniu część urobku spada z powrotem

do wyrobiska. Efektywniejszym jest strzelanie na wyrzut, które wymaga zastosowania
zwiększonych ładunków lub zagęszczenia otworów. Dla skierowania ruchu urobku
w odpowiednią stronę naleŜy wiercić otwory nachylone pod kątem 45–60º, gdyŜ wtedy skała
zostaje wyrzucona w stronę przeciwną do nachylenia otworów.

Strzelanie gładkościenne (konturowe)

Wykonywanie róŜnego rodzaju wyrobisk w skałach zwięzłych związane jest nieraz

z koniecznością  ograniczenia  zasięgu  spękań  calizny  spowodowanych  oddziaływaniem
ładunków  materiału  wybuchowego.  Zmniejszenie  lub  całkowita  eliminacja  spękań  poza
zaprojektowanym  konturem  wykopu  pozwala  na  otrzymywanie  gładkich  stropów  i  ociosów.
Strzelania tego rodzaju znajdują zastosowanie przy wykonywaniu przekopów, tuneli, róŜnego
rodzaju  wykopów,  na  przykład  pod  drogi  komunikacyjne,  zbiorniki  wodne  czy  przyczółki
tam wodnych oraz gdy chodzi o zachowanie stateczności zboczy otoczenia.

Ograniczenie spękań calizny uzyskuje się przez:

−

wykonanie blisko siebie szeregu otworów wzdłuŜ linii przyszłego konturu wyrobiska (tak
zwana piła wiertnicza),

−

wykonanie otworów w sposób jak wyŜej, z tym, Ŝe rozmieszcza się je w większej nieco
odległości i ładuje się do nich małe ładunki MW, które detonując wytwarzają wyraźną
sztuczną szczelinę.
DuŜa ilość otworów w szeregu spełnia rolę ekranu, od którego odbijają się fale napręŜeń,

dzięki  czemu  górotwór  jest  intensywniej  urabiany.  Otwory  nadające  profil  wyrobisku  są  na
ogół  przewiercane  poniŜej  projektowanej  głębokości  (długości)  wyrobiska  o  15  do  20%.
Oprócz  otworów  obrysowych  do  urabiania  pozostałe  części  skał  stosuje  się  –  w  granicach
obrysu  –  otwory  strzałowe  urabiające.  Dla  ułatwienia  wykonania  dokładnego  obrysu
planowanego wyrobiska stosuje się wyprzedzająco piłę wiertniczą (rys. 8). W tym przypadku
najbliŜszy  szereg  otworów  urabiających  wierci  się  w  odległości  (10–20)d  od  sztucznej
szczeliny (piły).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Szkic rozmieszczenia otworów wg siatki trójkątnej [2, s. 132]

Ładunki w szeregach otworów odpala się z opóźnieniem milizwłocznym, dzięki czemu

oddziaływanie materiału wybuchowego na caliznę jest ograniczone. Strzelanie tego typu
stosuje się teŜ w przypadku konieczności ochrony waŜnych obiektów budowlanych.

WaŜnym czynnikiem, od którego zaleŜy efektywność strzelania gładkościennego jest

dobór odpowiednich odległości między otworami obrysowymi.

Masa materiału wybuchowego przypadająca na jeden metr otworu jest zaleŜna

od zwięzłości i budowy skały. Przykładowo moŜna podać, Ŝe najczęściej przyjmuje się:

−

w skałach zwięzłych l

= 0,4 do 0,6, kg/m,

−

w skałach słabych

= 0,2 do 0,3, kg/m.

Dla uzyskania wyraźnego odspojenia skały w dolnej części urabianej warstwy długość

otworów obrysowych powinna być większa od długości otworów urabiających
o (7–12) d, gdzie d – średnica otworów.

Prace wyburzeniowe kominów fabrycznych

Najszybszą

najtańsza

metodą

wyburzania

(obalania)

wysokich

kominów

przemysłowych jest stosowanie do tego celu materiałów wybuchowych. Ten sposób wymaga
doświadczenia  i  precyzji  wykonania.  Szczególnie  w  terenie  gęsto  zabudowanym,  w  którym
grozi, Ŝe przewracający się komin upadnie na chronione obiekty budowlane. Upadek komina
musi  być  w  takich  warunkach  odpowiednio  skierowany.  Jest  to  najistotniejszy  problem przy
obalaniu  kominów.  Występują  bowiem  momenty  sił,  które  mogą  łatwo  zniweczyć  taki
zamiar.  Takimi  parametrami  rzutującymi  (negatywnie  lub  pozytywnie)  na  kierunek  obalania
komina  są:  cięŜar  komina,  wysokość  komina,  zbrojenia  (zwłaszcza  w  tak  zwanej  „strefie
włomu”), siła od naporu wiatru, opory powietrza, materiał, z jakich zbudowany został komin
(Ŝelbetowy,  murowany),  wytrzymałość  na  ściskanie,  średnica  komina,  itp.  RównieŜ
niebezpiecznym  dla  otoczenia  komina  moŜe  być  wstrząs  (drgania),  jakie  powstaną  po  jego
upadku.  W  celu  obalenia  komina  wykonuje  się  metodą  strzałową  na  2/3  obwodu  stopy
komina  w  dolnej  części  komina  włom  obalający.  Po  wykonaniu  włomu  (podcięcie  komina),
powstają siły dynamiczne, które spowodują przewrócenie się komina.

Dla zachowania planowanego upadku komina wykonuje się w czasie prac

przygotowawczych:

−

dwie symetryczne wnęki (sposobem strzałowym) likwidując wszelkie zbrojenia i opory
muru (betonu, cegły), które mogłyby spowodować skręcenie komina i spowodować
niezamierzony kierunek jego padania; są to tak zwane „strefy włomu”,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zawieszenie cięŜaru na linie rozciągniętej od wierzchołka komina do ziemi (rys. 9); cięŜar
ma za zadanie ukierunkowania upadku komina, zwiększa on prawdopodobieństwo
kierunkowego obalenia komina.

Rys. 9. CięŜar zawieszany na linie: 1 – włom obalający, 2 – cięŜar na linie, 3 – lina, 4 – oś obrotu [11]

W czasie obalania komina na około 1/3 obwodu komina pozostaje nieodstrzelona jego

część zwana „stopą oporową”. Stopa ta po dokonaniu odstrzału moŜe nie unieść przez
moment cięŜaru komina i zostanie zmiaŜdŜona. Jest to niebezpieczne zjawisko
dla prawidłowego strzelania – komin moŜe bowiem przechylić się na bok lub nawet do tyłu,
czyli niezgodnie z planowanym kierunkiem upadania. W przypadku, gdy obliczenia wykaŜą,
Ŝ

e stopa oporowa nie wytrzyma cięŜaru komina zachodzi potrzeba jej wzmocnienia.

Do obliczania wielkości, rozmieszczenia otworów strzałowych z uwzględnieniem wszystkich
negatywnych i pozytywnych wpływów oraz symulacji kierunków obalania kominów są
opracowane specjalne komputerowe programy obliczeniowe.

Nie zawsze jest miejsce na złoŜenie komina na ziemi w całej jego długości. W tym

przypadku  prowadzi  się  strzelenia  powodujące  składanie  komina.  Na  określonej  wysokości
komina (np. w połowie), stosuje się ładunki MW przeciwstawne do kierunku upadania, które
spowodują  złamanie  komina  i  planowe,  przeciwstawne  upadnięcie  obu  jego  części.  NaleŜy
pamiętać,  Ŝe  zawalający  się  komin  tworzy  nagromadzenie  gruzów  w  promieniu  równym
1/3 wysokości komina.

Rys. 10. Rozmieszczenie

otworów

przy

obalaniu

kominów:

okrągłego,

czworobocznego,

c) ośmiobocznego, otwory 1, 2, 3 wyznaczają kierunek upadku, 4–7 – pozostałe otwory pomocnicze
[3, s. 377]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Rozmieszczenie otworów przy kominie, który ma zawalić się w miejscu [8, s. 377–378]

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak przeciwdziała się rozrzutowi odłamków rozstrzeliwanego fundamentu?
2.  Jak umieszcza się ładunki MW przy karczowaniu pni?
3.  Czy  strzelanie  w  zamarzniętych  gruntach  moŜe  powodować  nadmierny  rozrzut  jego

odłamków?

4. W jakim celu prowadzi się strzelanie konturowe?
5. W jakim celu umieszcza się cięŜar na linie przy obalaniu wysokiego komina?

4.5.3.Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Masz do dyspozycji przekrój komina na wysokości zakładanych ładunków MW, wrysuj

obie „strefy włomu”, przyjmując kierunek upadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2)  przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3)  sporządzić rysunek,
4)  sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

przybory do rysowania i pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Z powodu zamarznięcia gruntu koparka nie moŜe go urobić. Zaprojektuj (zrób szkic bez

skali) otwory strzałowe prostopadłe do ściany eksploatacyjnej o siatce kwadratowej;
odległość między otworami 3,0 m, zbiór 3,5 m; ilość otworów – 15 w układzie
trójszeregowym.

Siatka Przekrój otworu

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2)  przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3)  sporządzić szkic,
4)  sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

przybory do rysowania i pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić niebezpieczeństwa, z którymi naleŜy się liczyć przy robotach

strzałowych na fundamentach?

2) wskazać miejsca załoŜenia ładunku MW tak, aby efektywnie

wykarczować pień drzewa?

3) wymienić zagroŜenia towarzyszące strzelaniu w zamarzniętych

gruntach?

4) opisać skalę zagroŜeń występujących podczas prac strzałowych przy

wyburzaniu komina fabrycznego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Wybuchowa obróbka metali

4.6.1. Materiał nauczania

Ładunki kumulatywne. Kształt i działanie ładunku

Ładunki kumulatywne wykorzystuje się nie tylko w przemyśle górniczym (naftowym

i odkrywkowym),  ale  równieŜ  w  budownictwie,  szczególnie  do  celów  wyburzeniowych.
Przygotowuje  się  je  z  bryzantycznych  materiałów  wybuchowych  (np.  trotylu)  nadając
im kształt  cylindryczny  lub  półsferyczny  (rys.  12).  Działanie  ładunku  powiększa  wkładka
np. z blachy  cynkowanej.  Wgłębienie  kumulatywne  powoduje,  Ŝe  fala  detonacyjna  tworzy
silnie  zwarty  strumień.  W  efekcie  część  produktów  wybuchu  zostaje  wyrzucona  w  przód,
po osi  strumienia,  ze  znacznie  zwiększoną  prędkością  detonacji.  W  pewnej  odległości
strumień  ma  najmniejszy  przekrój  poprzeczny.  Miejsce  to  nosi  nazwę  ogniska  kumulacji,
a kruszące działanie materiału wybuchowego osiąga tu swoje maksimum (rys. 13). Działanie
ładunku jest silnie kruszące i nie daje większego rozrzutu.

Rys. 12. Przykład budowy ładunków kumulatywnych:

a) ładunek cylindryczny, b) ładunek sferyczny
[11]

Rys. 13. Działanie

wybuchu

ładunku

kumulatywnego:

–

ładunek.

–

ognisko

fali

wybuchowej,

3 – wgłębienie kumulatywne [11]

Kształt wgłębienia moŜe być rozmaity: sferyczny, stoŜkowy, paraboliczny. Dobre wyniki

dają  zagłębienia  paraboliczne  i  stoŜkowe.  KaŜdy  ładunek  ma  wykonany  otwór  na  włoŜenie
zapalnika.  Kilka  ładunków  umieszczonych  na  elemencie  niszczonym  trzeba  odpalać
jednocześnie,  gdyŜ  w  przeciwnym  razie  ładunek  wcześniej  odpalany  moŜe  zrzucić  pozostałe
ładunki.  Tego  typu  ładunki  coraz  częściej  wykorzystuje  się  do  celów  wyburzeniowych.
Wymogi stawiane ładunkom kumulatywnym to: odporność na wysoką temperaturę (do 250°C)
i  ciśnienie  oraz  wodoodporność.  Oprócz  wymienionych  kształtów  ładunków  przemysł
organiczny produkuje ładunki: osiowo-kierunkowe, pierścieniowo-kierunkowe, liniowe.

Ładunki osiowo–kierunkowe stosuje się w górnictwie otworowym, np. do perforowania

rur. Mogą być równieŜ wykorzystywane do otwierania pieców hutniczych, róŜnego rodzaju
przeszkód murowych lub skalnych. Ładunki moŜna odpalać, np. elektrycznie lub lontem
detonującym.

Ładunki

pierścieniowo–kierunkowe

(obcinacze)

–

stosuje

się

w przemyśle

i budownictwie  do  obcinania  wybuchowego  rur  (o  dowolnej  średnicy  i  grubości  ścianek  do
30 mm),  studni  odwadniających,  stalowych  elementów  maszyn  i  obiektów  budowlanych
(wieŜ  stalowych,  grubych  zbrojeń,  lin  stalowych,  wysięgników  stalowych,  itp.).  Ładunki
wykonuje się z bardzo silnych materiałów wybuchowych takich jak heksogen, oktagen, itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ładunki liniowe (sztywne lub giętkie) – stosuje się je do cięcia grubych blach. Sztywne

ładunki  produkowane  są  na  poŜądany  wymiar  i  nie  moŜna  ich  ciąć.  Wykorzystuje  się  je
do wyburzania  stalowych  elementów  budowli  inŜynierskich  (grubości  do  50  mm).  Ładunek
(ładunki) przymocowuje się do elementu wyburzanego stroną zagłębienia kumulatywnego.

Rys. 14. Przykład cięcia walca za pomocą ładunków liniowych sztywnych [11]

Rys. 15. Cięcie blachy ładunkiem liniowym giętkim: 1 – blacha, 2 – ładunek liniowy giętki, 3 – cięcie [11]

Ładunki liniowe giętkie – wykorzystywane są do cięcia blach stalowych do grubości

do16 mm; cięcie moŜe być wykonane w dowolny sposób (rys. 14). Do wykonania liniowego
cięcia jednego metra blach stalowej o grubości 1,5 mm wystarczy 10g MW, a blachy
o grubości 6 mm – 32 gramów. Ładunki liniowe moŜna ciąć i zginać przystosowując je
do potrzebnego kształtu cięcia.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  W jakim celu tworzy się zagłębienie kumulatywne?
2.  Jakie znasz rodzaje ładunków kumulatywnych?
3.  Jak i czym się tnie wybuchowo blachy lub inne elementu stalowe?
4.  Jakim ładunkiem MW tnie się stalową blachę lub elementy stalowej maszyny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na wybranych próbkach blach stalowych, maszyn i urządzeń wskaŜ miejsca moŜliwego

załoŜenia ładunków środków strzałowych, aby spowodować poŜądany efekt robót
strzałowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2)  przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3)  obejrzeć dokładnie próbki blach, maszyn i urządzeń,
4)  wskazać miejsce przyłoŜenia ładunków i uzasadnić wybór,
5)  sprawdzić poprawność wykonania zadania,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

przybory do rysowania i pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać rodzaj ładunku do efektywnego obcięcia danego obiektu np.:

liny stalowej, walca, części maszyny?

2) wymienić rodzaje ładunków stosowanych przy obróbce metali?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu

materiałów wybuchowych poza górnictwem

4.7.1. Materiał nauczania

Przy projektowaniu i wykonywaniu robót strzelniczych naleŜy uwzględniać szkodliwe

skutki  detonacji  ładunków  wybuchowych.  Strefy  zagroŜeń  powinny  być  ustalane
z uwzględnieniem  sposobu  prowadzenia  robót  strzelniczych,  technologii  stosowanych
zabezpieczeń  oraz  odporności  obiektu  budowlanego,  znajdującego  się  w  otoczeniu
rozbieranego  obiektu  budowlanego.  Strefa  zagroŜenia  dla  ludzi  powinna  być  zabezpieczona
przed dostępem osób trzecich, w szczególności przez posterunki, patrole i blokady.

Do zadań kierownika robót strzelniczych (strzałowych) naleŜy zorganizowanie

i kierowanie robotami strzelniczymi zgodnie z pozwoleniem na rozbiórkę, dokumentacją
strzałową lub metryką strzałową oraz stosownymi przepisami i normami.

Teren rozbiórki, na którym prowadzone są roboty strzelnicze, powinien być wydzielony

i  ochraniany  w  sposób  umoŜliwiający  kontrolę  poruszania  się  osób  i  pojazdów.
Przy dojściach  i  drogach  dojazdowych  do  terenu,  na  wysokości  nie  mniejszej  niŜ  2  m,
powinny  być  umieszczone  tablice  ostrzegawcze  barwy  Ŝółtej  z  umieszczonymi  napisami
w kolorze czarnym.

Rys. 16. Wzór tablicy ostrzegawczej [11]

Miejsce tymczasowego składowania środków strzałowych powinno być zlokalizowane

z dala od tras komunikacyjnych terenu rozbiórki, w sposób zapewniający bezpieczeństwo
ludzi i ochronę sąsiedniego terenu; miejsce to powinno być zabezpieczone przed wejściem
osób postronnych.

W czasie wykonywania robót strzelniczych stosuje się sygnały ostrzegawcze, których

znaczenie określają przepisy prawa geologicznego i górniczego.

Urządzenia, instalacje i inne niŜ konstrukcyjne elementy budowlane, mogące powodować

obniŜenie bezpieczeństwa wykonywania robót strzelniczych, powinny być usunięte
z likwidowanego obiektu budowlanego.

Szczególnie niebezpieczne są roboty strzelnicze przy likwidacji i wyburzeniach obiektów

budowlanych i konstrukcyjnych (stalowych, Ŝelbetowych i ceglanych), tych prowadzonych
nisko i na duŜej wysokości.

Roboty wykonywane na wysokości podlegają ogólnym przepisom bezpieczeństwa pracy,

a ze względu na moŜliwy zwiększony zasięg rozrzutu odłamków z wyburzanego obiektu
budowlanego naleŜy zachować szczególną ostroŜność.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Typowe zagroŜenia, podczas prac przy uŜyciu robót strzałowych na obiektach

inŜynierskich poza górnictwem to:

−

drgania parasejsmiczne, fala akustyczna, fala powietrzna, rozrzut odłamków
wyburzanego obiektu,

−

niewłaściwy kierunek upadania obalanych obiektów, wstrząsy od upadających duŜych
obiektów, pył, zniszczenie obiektów sąsiednich,

−

wynikające ze specyficznych warunków pracy np.: pod wodą, w głębokich wykopach
o małym przekroju, pracą na wysokościach (np. kominach, wieŜach),

−

wynikające  ze  zawodności  środków  strzałowych  (mechaniczne  uszkodzenia  sieci
strzałowej,  złe  połączenia  w  sieci,  uszkodzone  zapalniki,  prądy  błądzące,  zawilgocenia
MW, itp.).
Bezpieczeństwo  dla  ludzi  i  otoczenia  przy  wykonywanych  prac  rozbiórkowych  zaleŜy

(pomijając czynnik losowy niezaleŜny od człowieka) od dwóch czynników:
1) wyboru właściwego sposobu wykonania rozbiórki obiektu techniką strzelniczą

oraz poprawnie zaprojektowanej i starannie wykonanej roboty,

2) fachowości odpowiedzialności osób prowadzących i nadzorujących roboty strzelnicze.

Prowadzący roboty strzelnicze:
a) powinien zapewnić:

−

bezpośredni nadzór nad prowadzonymi pracami z uŜyciem materiałów
wybuchowych

przez

osoby posiadające zaświadczenia potwierdzające

kwalifikacje zawodowe, przewidziane dla pracowników zatrudnionych na
samodzielnych stanowiskach nadzoru,

−

prowadzenie prac z dostępem do materiałów wybuchowych przez osoby
posiadające

zaświadczenia,

potwierdzające

najmniej

kwalifikacje

przewidzianych na stanowiskach pracowników fizycznych, w tym mistrza,

−

bezpośrednią ochronę fizyczną lub odpowiednie zabezpieczenie techniczne
obiektów i miejsc wykonywania prac, chroniące przed dostępem osób
postronnych i kradzieŜą materiałów wybuchowych,

−

oznakowanie  obiektów,  pomieszczeń  i  miejsc  wykonywania  pracy  z  uŜyciem
materiałów  wybuchowych  czytelnymi  tablicami,  informującymi  o  występujących
w  tych  miejscach  zagroŜeniach  wybuchem  lub  spalaniem  materiałów
wybuchowych,

−

bezpieczne przechowywanie materiałów wybuchowych.

b) powinien:

−

dysponować dokumentacją techniczną i technologiczną prowadzenia prac
z uŜyciem materiałów wybuchowych, dostosowaną do charakteru przewidywanej
pracy i uwzględniając właściwości uŜywanych materiałów wybuchowych,

−

dokonać  oceny  i  dokumentowania  ryzyka  zawodowego związanego z realizacją
poszczególnych  prac  z  uŜyciem  materiałów  wybuchowych,  zweryfikować  te
oceny  w przypadku  wprowadzenia  zmian  sposobów  uŜycia  materiałów
wybuchowych,

−

stosować niezbędne środki zabezpieczające.

Analiza zagroŜeń i ryzyka zawodowego powinna miedzy innymi wykazać, Ŝe:

−

zagroŜenia, na które są naraŜeni pracownicy są zidentyfikowane i ocenione,

−

projekt, uŜytkowanie i obsługa miejsca pracy oraz stosowany sprzęt są bezpieczne,

−

podjęte zostały właściwe środki i działania w celu:
a)  uniknięcia ryzyka,
b)  oceny ryzyka, którego moŜna unikać,
c)  zapobiegania ryzyka u źródła,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

d) prowadzenia spójnej i całościowej polityki zapobiegawczej obejmującej technikę,

organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne i wpływ czynników
związanych ze środowiskiem pracy,

e) nadawania priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony

indywidualnej.

Podstawą oceny niebezpieczeństwa i ryzyka zawodowego jest zebranie potrzebnych

informacji do oceny tego ryzyka oraz identyfikacja zagroŜeń. Na etapie identyfikacji zagroŜeń
przydatna jest przede wszystkim dotychczasowa wiedza na temat zagroŜeń występujących na
analizowanym  stanowisku.  W  kaŜdym  przypadku  zaleca  się  sprawdzić,  czy  wszystkie
zagroŜenia  zostały  zidentyfikowane  i  czy  zebrane  informacje  są  wystarczające  do  oceny
ryzyka zawodowego.

Analiza, w odniesieniu do rodzaju zagroŜeń, polega na ocenie:

−

prawdopodobieństwa wystąpienia zagroŜenia,

−

cięŜkości szkodliwych następstw tych zagroŜeń.
Podstawą oszacowania ryzyka zawodowego mogą być zebrane informacje, a takŜe opinie

ekspertów. Oszacowanie ryzyka zawodowego moŜna przeprowadzić w róŜny sposób
w zaleŜności od potrzeb. Przy ocenie ryzyka zawodowego moŜna kierować się Polskimi
Normami.

Ustalenie wielkości i poziomu ryzyka przy konkretnej metodzie strzelania w danym

zadaniu moŜna dokonać zestawiając rodzaje zagroŜeń w tablicy przyporządkowując
im wymienione czynniki. Do oceny moŜe być przyjęta skala punktowa lub skala gradacji
słownej.

Po ustaleniu wielkości i poziomu ryzyka przy określonej metodzie strzelania sporządza

się Plan obniŜenia poziomu ryzyka zawodowego do dopuszczalnego.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Kto powinien dokonać ocenę i dokumentację ryzyka zawodowego przy prowadzeniu

robót strzelniczych wyburzeniowych?

2. Jaki dokument powinien sporządzić prowadzący roboty strzelnicze do celów

inŜynieryjnych w przypadku, gdy analiza ryzyka zawodowego wykaŜe duŜe
prawdopodobieństwo występowania zagroŜenia?

3. Co naleŜy zrobić, jeśli analiza niebezpieczeństwa wykaŜe niedopuszczalne ryzyko

zawodowe?

4. Dlaczego roboty strzelnicze prowadzone na duŜej wysokości są niebezpieczne?
5. W jaki sposób zabezpiecza się teren rozbiórki, na którym są prowadzone roboty

strzałowe?

6. Gdzie moŜna składować tymczasowo środki strzałowe?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z modeli obiektów, makiet, fotografii określ, od których elementów

w szczególności zaleŜy prawidłowe wykonanie roboty strzałowej na obiekcie inŜynierskim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3)  obejrzeć wnikliwie modele, makiety, fotografie,
4)  wskazać elementy wpływające na prawidłowe wykonanie robót strzałowych,
5)  sporządzić notatkę,
6)  sprawdzić poprawność wykonania zadania,
7)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

przybory do rysowania i pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Oszacuj ryzyko zawodowe, jakie moŜe wystąpić w czasie burzenia materiałem

wybuchowym fundamentu w budynku i przypisz im cięŜkość ewentualnych następstw.

Lp.

Rodzaje zagroŜenia

Prawdopodobieństwo

wystąpienia zagroŜenia

CięŜkość

następstw

ZagroŜenie i prawdopodobieństwo wystąpienia

1.1

1.2

1.3

1.4

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2)  przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3)  sporządzić notatkę (wypełnić tabelkę),
4)  sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

treść zadania,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić podstawowe zagroŜenia występujące przy wykonywaniu

robót strzelniczych w budownictwie?

2) określić warunki bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu

materiałów wybuchowych w pracach wyburzeniowych?

3) wyjaśnić, na czym polega analiza zagroŜeń i ryzyka zawodowego?

4) wymienić zadania prowadzącego roboty strzałowe poza górnictwem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  o  róŜnym  stopniu  trudności.  Wszystkie  zadania  są  zadaniami

wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi – zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 12, 13, 17, 20 gdyŜ są one na poziomie trudniejszym niŜ
pozostałe. Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.

8. Czas trwania testu – 30 minut.
9. Maksymalna liczba punktów, jaką moŜna osiągnąć za poprawne rozwiązanie testu

wynosi 20 pkt.

Powodzenia!

Zestaw zadań testowych

1. Materiały wybuchowe do uŜytku cywilnego są to

a) substancje chemiczne stałe lub ciekłe, albo mieszaniny substancji, zdolne do reakcji

chemicznej z wytworzeniem gazu o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką
szybkością, Ŝe mogą powodować zniszczenia w otaczającym środowisku, a takŜe
wyroby wypełnione materiałem wybuchowym.

b) mieszaniny związków, zdolne do reakcji fizycznej z wytworzeniem gazu, które mogą

powodować zniszczenia w otaczającym środowisku.

c) MW uŜyte do wyburzeń kominów.
d) tylko substancje stałe.

2. Ze względu na prędkość rozkładu MW dzielą się na

a)  inicjujące, kruszące, miotające.
b)  kruszące, burzące, inicjujące.
c)  kruszące, burzące, miotające.
d)  burzące, miotające, zapalające.

3. Ze względu na skład chemiczny odróŜnia się materiały wybuchowe

a)  prochy, nitroglicerynowe, zawiesinowe, inicjujące.
b)  amonowo-saletrzane, nitroglicerynowe, prochy, emulsyjne, zawiesinowe.
c)  prochy, zapalające, inicjujące.
d)  zawiesinowe, emulsyjne, zapalające.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Do prac wyburzeniowych jednym z najczęściej uŜywanych MW jest

a)  proch górniczy.
b)  metanit powietrzny specjalny.
c)  dynamit skalny.
d)  proch skalny.

5. Strefami zagroŜenia podczas wykonywania robót wyburzeniowych są między innymi

strefy zagroŜeń dla
a)  obiektu budowlanego poŜarem.
b)  ludzi i obiektu budowlanego falą sejsmiczną.
c)  ludzi i obiektu budowlanego poŜarem.
d)  ludzi poŜarem.

6. Czy technicznymi środkami zabezpieczającymi przed „cywilnymi” robotami strzałowymi są

a) urządzenia i środki techniczne słuŜące do ograniczenia zagroŜeń, a w szczególności:

osłony, rowy, wały, odciągi, obejmy.

b) tylko kordony policji zabezpieczająca miejsca wykonywanych prac.
c) tylko urządzenia i środki techniczne słuŜące do ograniczenia zagroŜeń,

a w szczególności: osłony, rowy o głębokości powyŜej 3 m.

d) tylko wały i osłony o wysokości powyŜej 10 m.

7. Energię fali podmuchu powietrza i gazów powstałych podczas wybuchu MW moŜna

wykorzystać do ugaszenia poŜaru szybu naftowego
a)  nie.
b)  tak.
c)  tak, ale tylko gdy towarzyszy temu gwałtowna ulewa.
d)  tylko przy temperaturze otoczenia przekraczającej 25

8. Czy roboty strzałowe – wyburzeniowe wymagają dokładnej analizy potencjalnych

zagroŜeń związanych z prowadzoną robotą strzałową?
a)  tak.
b)  rzadko jest to potrzebne.
c)  nie.
d)  tylko w wyjątkowych przypadkach.

9. Wśród elementów, które powinna zawierać dokumentacja strzałowa są

a) opis techniczny rozbieranego obiektu budowlanego, rodzaje zagroŜeń, warunki

prowadzenia robót strzelniczych.

b)  tylko rodzaje zagroŜeń.
c)  tylko warunki prowadzenia robót strzelniczych.
d)  zabezpieczenia straŜy miejskiej miejsca strzelania.

10. Do zadań kierownika robót strzałowych naleŜy

a) zorganizowanie i kierowanie robotami strzałowymi zgodnie z pozwoleniem na

prowadzenie tych robót.

b)  zorganizowanie wywozu gruzu powstałego po wyburzaniu obiektu.
c)  stworzenie warunków socjalnych dla załogi.
d)  transport MW.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Ładunki kumulatywne mają kształty

a) tylko cylindryczne bez Ŝadnego wgłębienia.
b) cylindryczne lub sferyczne z tzw. wgłębieniem kumulatywnym powodującym silny,

rozproszony strumień fali detonacyjnej.

c) cylindryczne lub sferyczne z tzw. wgłębieniem kumulatywnym powodującym silny,

zwarty strumień fali detonacyjnej.

d) tylko sferyczne bez Ŝadnego wgłębienia.

12. Prace wyburzeniowe kominów fabrycznych przy uŜyciu robót strzałowych są jedną

z metod likwidacji, która przy odpowiednich warunkach jest
a)  najszybszą i najtańszą metodą wyburzania.
b)  nieopłacalna.
c)  najszybszą i najdroŜszą metodą wyburzania.
d)  najniebezpieczniejszą metodą wyburzania.

13. Przy pracach wyburzeniowych kominów cięŜar zawieszony na linie

a) pozwala skierować upadający komin w określone miejsce pod warunkiem

wykonania włomu.

b) pozwala skierować upadający komin w określone miejsce bez konieczności

wykonania włomu.

c) ma znaczenie przy silnym wietrze.
d) stosuje się gdy wysokość komina jest większa niŜ 50 m.

14. Ładunki kumulatywne wykorzystuje się tylko w

a)  przemyśle naftowym i górnictwie odkrywkowym.
b)  budownictwie do prac wyburzeniowych.
c)  budownictwie  do  prac  wyburzeniowych  oraz  w  przemyśle  naftowym  i  górnictwie

odkrywkowym.

d) górnictwie podziemnym.

15. Ładunki

pierścieniowo-kierunkowe

(obcinacze)

–

stosuje

się

przemyśle

i budownictwie do obcinania wybuchowego
a)  tylko rur.
b)  tylko studni odwadniających.
c)  stalowych elementów maszyn i obiektów budowlanych, rur, studni odwadniających.
d)  wycinki drzew w lesie.

16. Przeciętna głębokość załoŜenia ładunku podkładanego pod pień drzewa

a)  wynosi od 4 do 6 średnicy pnia mierzonego pod korzeniami.
b)  jest stała i wynosi 1 m.
c)  nie zaleŜy od średnicy.
d)  wynosi od 1,25 do 1,75 średnicy pnia mierzonego nad korzeniami.

17. Aby wykonać wykop (rów) o szerokości dna 0,5 m i głębokości 1 m oraz o łagodnie

nachylonych ścianach
a) wystarczy zastosować strzelanie jednoszeregowe otworami o długości poniŜej 1 m

(np. 0,8 m).

b) konieczne jest zastosowanie strzelania dwuszeregowego otworami o długości

powyŜej jednego metra.

c) naleŜy zastosować strzelanie jednoszeregowe otworami o długości powyŜej 1 m.
d) naleŜy zastosować strzelani długimi otworami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Stosowanie techniki strzałowej poza górnictwem

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Gos S., Bonarek J., Siemianowski J.: Górnik strzałowy. Ś.W T, Katowice 1995
2. Korzeniowski J. I., Onderka z. Roboty strzelnicze w górnictwie odkrywkowym. Wyd.

i Szk. Górnicze, Wrocław 2006

3. Lewicki J., Krzworączka P., Batko P., Morawa R.: Sposób zwiększenia pewności

kierunkowego obalania kominów. Górnictwo i inŜynieria. Kwartalnik AGH, rok 28 2004

4. PN-N-18001. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania.

ustanowiona przez PKN dnia 15 lipca 1999 r

5. PN-N- 18002. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne

do oceny ryzyka zawodowego. Ustanowiona przez PKN dnia 11 stycznia 2000 r

6.  Praca zbiorowa: Poradnik górnika Tom II. Wyd. Śląsk, Katowice 1982
7.  Praca zbiorowa: Poradnik górnika Tom IV. Wyd. Śląsk, Katowice 1982
8.  Samujłło J.: Górnictwo kamienne Wydawnictwo Górniczo-Hutnicze Katowice 1962
9.  Samujłło J.: InŜynieria strzelnicza. Cz. II i III. Skrypt AGH, Kraków
10.  Samujłło  J.:  Roboty  strzelnicze  w  kopalniach  odkrywkowych  węgla  i  kamienia.  AGH,

1956

11. Źródła własne autorów