gornik odkrywkowej eksploatacji zloz 711[03] z2 04 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Irena Zimmer-Raducka
Jan Izydor Korzeniowski

Stosowanie techniki strzałowej poza górnictwem
711[03].Z2.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Krzysztof Bobowski
mgr Zbigniew Ociepka

Opracowanie redakcyjne:
mgr Janusz Górny

Konsultacja:
mgr inż. Teresa Myszor

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[03].Z2.04
„Stosowanie techniki strzałowej poza górnictwem”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu: górnik odkrywkowej eksploatacji złóż.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Materiały wybuchowe w pracach inżynierskich

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Roboty strzałowe w pracach inżynierskich

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Specyfika zagrożeń użycia środków strzałowych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Ogólne zasady niszczenia wybuchem

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Wyburzanie wybranych obiektów budowlanych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Wybuchowa obróbka metali

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy stosowania materiałów

wybuchowych poza górnictwem

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Niniejszy poradnik ma za zadanie pomóc Ci przyswoić wiedzę z zakresu stosowania

techniki strzałowej poza górnictwem.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które
powinieneś mieć opanowane, aby przejść do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia tej jednostki modułowej,

−

materiały nauczania umożliwiające samodzielne przygotowanie się do wykonania
ć

wiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną

literaturę, czasopisma oraz inne źródła informacji. Obejmują one również ćwiczenia,
które zawierają:
a) opisy materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnego do realizacji ćwiczenia,
b) pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
c) sprawdziany teoretyczne,
d) sprawdziany umiejętności praktycznych.

−

wiczenia oraz zestawy pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności

z zakresu niniejszego modułu. Zaliczenie ćwiczeń będzie dowodem osiągnięcia
umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej,

−

wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie TAK lub NIE, co
oznacza, że opanowałeś materiał, albo posiadasz jeszcze luki w swojej wiedzy i nie
w pełni opanowałeś umiejętności.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po opanowaniu programu jednostki modułowej, nauczyciel sprawdzi poziom Twoich
umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny
oraz zadanie praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych
kryteriów podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej.

Poradnik nie jest podręcznikiem zawierającym kompletną wiedzę wymaganą dla zawodu

górnik odkrywkowej eksploatacji złóż, lecz tylko jej częścią, wynikającą z techniki
prowadzenia robót strzelniczych niezwiązanych lub częściowo związanych z górnictwem
odkrywkowym. Poradnik obejmuje roboty strzelnicze, które nie mają na celu uzyskania
urobku (do przeróbki mechanicznej lub bloków budowlanych lub kamieniarskich), lecz
wykonanie prac strzelniczych pomocniczych lub nietypowych, prowadzonych poza
górnictwem, w których uczestniczy strzałowy jako specjalista od techniki strzelniczej
i wykonuje pracę po ścisłym nadzorem specjalistów techniki wyburzeniowej obiektów
budowlanych. Na końcu poradnika podano literaturę. Pamiętaj, że przedstawiony wykaz
literatury nie jest czymś stałym i w każdej chwili mogą pojawić się na rynku nowe pozycje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

7111[03].Z2

Technika strzelnicza

711[03].Z2.02

Wiercenie otworów

strzałowych

711[03]Z2.01

Stosowanie materiałów

wybuchowych i sprzętu

strzelniczego

711[03].Z2.03

Wykonywanie

czynności strzelniczych

711[03].Z2.04

Stosowanie techniki

strzałowej poza

górnictwem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować ogólne zasady BHP w górnictwie, ochrony przeciwpożarowej, ochrony
ś

rodowiska i zasady udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej,

−

stosować podstawowy sprzęt ochrony osobistej,

−

stosować podstawowe zasady rysunku technicznego,

−

umieć posługiwać się dokumentacja technologiczną oraz normami technicznymi,

−

umieć wykonywać szkice,

−

umieć posługiwać się podstawowymi narzędziami i sprzętem pomocniczym,

−

umieć dobierać narzędzia i przyrządy w zależności od wykonywanej pracy,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

dokonywać pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych,

−

rozpoznawać podstawowe elementy układów elektrycznych i elektronicznych,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować zakres stosowania techniki strzelniczej w celach inżynieryjnych,

−

sklasyfikować wyburzane elementy,

−

określić technikę i technologię wyburzania różnych obiektów,

−

scharakteryzować wybuchową obróbkę metali,

−

określić parametry rozmieszczania, wielkości i kolejności odpalania ładunków
materiałów wybuchowych dla wyburzenia wybranych, określonych obiektów,

−

scharakteryzować sposób karczowania pni za pomocą materiałów wybuchowych,

−

scharakteryzować kruszenie zatorów lodowych materiałami wybuchowymi,

−

scharakteryzować wykonywanie rowów za pomocą materiałów wybuchowych,

−

objaśnić metodę gaszenia pożarów za pomocą materiałów wybuchowych,

−

określić sposoby minimalizacji zagrożeń podczas stosowania techniki strzałowej
dla określonych warunków strzelań,

−

określić warunki bezpieczeństwa i higieny pracy dla określonego nie górniczego
zastosowania materiałów wybuchowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁY NAUCZANIA

4.1. Materiały wybuchowe w pracach inżynierskich

4.1.1. Materiał nauczania

Przez materiały wybuchowe do użytku cywilnego należy rozumieć substancje chemiczne

stałe lub ciekłe, albo mieszaniny substancji, zdolne do reakcji chemicznej z wytworzeniem
gazu o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, że mogą powodować zniszczenia
w otaczającym środowisku, a także wyroby wypełnione materiałem wybuchowym.

Podział materiałów wybuchowych ze względu na prędkość rozkładu ujmuje tabela 1.

Tabela 1. Podział materiału wybuchowego ze względu na prędkość rozkładu [11]

Materiał

wybuchowy

Cechy charakterystyczne

Przykład MW

inicjujący

krótki czas potrzebny do przejścia od zapalenia do
detonacji; detonują pod wpływem bodźców prostych,
jak: płomień, tarcie, uderzenie; stosuje się do
inicjowania innych MW

azydek ołowiu
trójnitrorezorcynian
piorunian rtęci

kruszący

detonują po pobudzeniu ich przez MW inicjujące;
ciśnienie gazów gwałtownie wzrasta; duża prędkość
detonacji

MW amonowo-saletrzane
(np. amonity),
nitroglicerynowe
(np. dynamity), trotyl, pentryt,
heksogen

miotający

wybuchają po pobudzeniu płomieniem (np. lontem
górniczym); ciśnienie gazów wzrasta powoli w miarę
ich spalania

proch bezdymny
proch skalny

Ze względu na skład chemiczny odróżnia się materiały wybuchowe:

−

amonowo-saletrzane,

−

nitroglicerynowe,

−

prochy,

−

zawiesinowe,

−

emulsyjne.
Wszystkie te materiały mogą być odpowiednio użyte do robót strzałowych cywilnych,

w zależności od zadania: wyburzeniowego, robót ziemnych, cięcia blach, itp. Najczęściej
używa się materiałów wybuchowych kruszących (np. dynamitu 10G5H). W przypadkach
robót strzałowych w obiektach stykających się z wodą, lub zawilgoconych koniecznie trzeba
używać MW wodoodpornych (H).

Do inicjowania używa się środków inicjujących takich jak spłonki, zapalniki ostre

elektryczne, zapalniki nieelektryczne lub lont detonujący, dobierając je odpowiednio
do potrzeb i warunków strzelania. Ze względu na konieczność zachowania daleko idącego
bezpieczeństwa pracy oraz strzelania milizwłocznego stosuje się najczęściej sieci strzałowe
wykonane z przewodów nieelektrycznych typu NONEL.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Dynamit skalny, zapalniki nieelektryczne, akcesoria pomocnicze służące do inicjowania MW [11]

Materiały wybuchowe do użytku cywilnego przewozi się zgodnie z Umową europejską

dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiemy pod pojęciem materiału wybuchowego do użytku cywilnego?
2. Jaki MW jest najczęściej używany w pracach wyburzeniowych?
3. Jakich MW używamy w pracach podwodnych?
4. Z jakich względów w pracach poza górnictwem jako sieci strzałowej używa się

przewodów nieelektrycznych typu NONEL?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż w grupie MW i środków inicjujących (atrapy) te, które są najczęściej stosowane

poza górnictwem. Jakie cechy oznaczenia pozwoliły Ci rozpoznać i wybrać właściwe MW
i środki inicjujące?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3) wypełnić powyższą tabelę,
4) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

atrapy nabojów, materiałów wybuchowych lub nalepki na opakowania MW,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować MW (materiały wybuchowe) ze względu na prędkość

rozkładu oraz podać sposób ich pobudzenia?

2) omówić podział MW ze względu na skład chemiczny?

3) rozróżniać wzrokowo MW na podstawie kolorów opakowań?

4) określić właściwości MW na podstawie zapisów umieszczonych na

etykietach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Roboty strzałowe w pracach inżynierskich

4.2.1. Materiał nauczania

Ładunek wybuchowy, to określona masa materiału wybuchowego, przygotowana

do jednorazowej detonacji.

Powalenie, to upadek obiektu budowlanego, jego części albo elementu w określonym

kierunku lub w miejscu.

Sygnały ostrzegawcze, to system znaków dźwiękowych i wizualnych, służących

do przekazania informacji o poszczególnych etapach realizacji robót strzelniczych.

Strefy zagrożenia przy wykonywaniu robót strzałowych poza górnictwem:

−

strefa zagrożenia dla ludzi – obszar oddziaływania zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi,

−

strefa zagrożenia dla obiektu budowlanego – obszar oddziaływania zagrożeń, mogących
spowodować uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, znajdującego się
w sąsiedztwie terenu rozbiórki,

−

strefa zagrożenia falą parasejsmiczną – obszar zaburzeń gruntu, powodujący szkodliwe
drgania obiektu znajdującego się w sąsiedztwie rozbieranego obiektu budowlanego,
spowodowany wybuchem lub upadkiem mas,

−

strefa zagrożenia powietrzną falą nadciśnienia – obszar, w którym nadciśnienie może
stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla obiektu znajdującego się
w sąsiedztwie terenu rozbieranego obiektu budowlanego,

−

strefa zagrożenia rozrzutem odłamków – obszar wyznaczany zasięgiem maksymalnego
rozrzutu odłamków rozbieranego obiektu budowlanego,

−

strefa bezpośredniego zagrożenia powaleniem obiektu budowlanego – obszar
wyznaczany maksymalnym zasięgiem możliwego powalenia rozbieranego obiektu
budowlanego, z uwzględnieniem powalenia w kierunku innym niż projektowany.
Techniczne środki zabezpieczające to urządzenia i środki techniczne służące

do ograniczenia zagrożeń, w szczególności: osłony, rowy, wały, odciągi, obejmy.

Stosowanie

materiałów

wybuchowych

poza

górnictwem

zastosowanie

w budownictwie, szczególnie do wyburzeń i likwidacji różnego rodzaju konstrukcji
inżynierskich oraz usuwania lub zruszania mas ziemnych.

Energię fali uderzeniowej podmuchu powietrza i gazów wykorzystuje się również

w warunkach ekstremalnych pożarów np. szybów naftowych. Energia podmuchu uderza
w ogień, który gaśnie podobnie jak zdmuchnięta świeczka.

W tabeli 2 wykazano rodzaje obiektów, do których likwidacji i wyburzania stosuje się

technikę strzelniczą.

Tabela 2. Rodzaje obiektów [11]

Lp.

Rodzaj obiektów

Przykłady

Niskie

Obiekty łatwe do likwidacji (wyburzania), jak wszelkiego rodzaju fundamenty
pod obiekty budowlane i maszyny, tak w wewnątrz jak i na zewnątrz
obiektów budowlanych, fundamenty hal fabrycznych i domów mieszkalnych;
fundamenty głęboko położone, słupy, belki, filary, przyczółki i przęsła
mostowe, mury, ściany żelbetowe i ceglane nisko i wysoko położone; cięcie
elementów stalowych maszyn i urządzeń, zbrojeń budowlanych.

Wysokie

Kominy fabryczne ceglane i żelbetowe, wszelkiego rodzaju wieże (ciśnień,
widokowe, gaśnicze, szybowe, oświetleniowe, itp.); słupy stalowe
i betonowe, energetyczne telefoniczne; maszty.

Wieloprzestrzenne

Silosy na kruszywo, cement, materiały i zasoby rolnicze; zbiorniki
ż

elbetowe i stalowe, chłodnie kominowe; wielkie hale magazynowe,

handlowe, fabryczne; obiekty o budowie słupowej; tamy wodne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Masy ziemne

(usuwanie i zruszanie

mas ziemnych)

Usuwanie i zruszanie mas ziemnych do celów budowlanych, pod rurociągi
i magistrale wodne, pod budowane kanały, wykopy, rowy, o kształtach
wydłużonych; wykopy obrysowe; zruszanie gruntu przed koparkami,
rozluzowanie gruntu zamarzniętego; zruszanie skał w drążonych studniach
i w głębokich wykopach; usuwanie lodu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie rodzaje obiektów można wyburzać materiałami wybuchowymi?
2. Co to jest strefa zagrożenia dla obiektu budowlanego?
3. Jakie strefy zagrożenia, są przy wykonywaniu robót strzałowych poza górnictwem?
4. Czy możliwe jest zgaszenie płonącego szybu naftowego przy użyciu MW?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, na przykładzie znanego w okolicy obiektu, który mógłby być wyburzony

robotami strzałowymi zagrożenia związane z ich wykonaniem, wskazując potencjalne strefy
zagrożenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3) sporządzić plan sytuacyjny,
4) określić wielkość stref zagrożenia,
5) sporządzić plan kolejności działań,
6) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

normy, mapy,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podać rodzaje obiektów w których do celów inżynierskich możliwe

jest zastosowanie MW?

2) określić zagrożenia występujące przy wykonywanych pracach

inżynierskich z użyciem MW?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Specyfika zagrożeń użycia środków strzałowych

4.3.1. Materiał nauczania

Strzelanie poza górnictwem, do celów cywilnych wymaga szczególnej uwagi, stosowania

zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Jest to specyficzne strzelanie ze względu na
niepowtarzalność zadania. Każde strzelanie jest inne, wymaga solidnej analizy, opracowania
odpowiedniej, skutecznej metody strzelania, dostosowanej tylko do jednego, niepowtarzalnego
obiektu. W przeciwieństwie do górnictwa, w którym strzelanie, np. w celu uzyskania urobku
skalnego jest cykliczne i powtarzające się pod względem technologii. Natomiast wyburzenie
np. tamy wodnej wymaga indywidualnego podejścia i rozwiązania technicznego. Potrzebne są
w takich przypadkach nigdzie niesprawdzone i nie wypraktykowane rozwiązania. Wymaga to
dokładnego rozpoznania problemu, oceny zagrożeń dla wykonujących strzelanie jak
i otoczenia i środowiska wokół strzelania oraz oceny zachowania się obiektu (np.: budynku,
komina, górotwory, otoczenia, itp.). Potrzebne są do tego dobre rozpoznanie możliwości
i sposobu działania materiałów wybuchowych, dobra znajomość techniki strzelania, jak
również wprawa i doświadczenie w czynnościach strzałowych. Niezależnie od strony
technicznej dość skomplikowana jest też strona formalna związana z uzyskaniem zgody na
np. wyburzenie obiektu. Najczęściej roboty strzałowe (np. wyburzeniowe) prowadzić trzeba
w terenie mocno zabudowanym, w którym bezpieczeństwo ludzi i obiektów budowlanych
mieszkaniowych i przemysłowych jest sprawą nadrzędną. Wskazane jest, aby w takich
przypadkach cały cykl roboty strzałowej – od rozpoczęcia aż do efektu końcowego –
uchwycony był kamerą filmową.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Dlaczego strzelanie związane z wyburzaniem obiektów budowlanych uważa się za

wyjątkowo niebezpieczne?

2. Jakie cechy robót strzałowych poza górnictwem wpływają na to, że uważamy to

strzelanie za niebezpieczne?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie materiałów filmowych z prac wyburzeniowych robotami strzałowymi

obiektów budowlanych (stare budynki, kominy, zabudowania fabryczne, gaszenie szybów
naftowych), określ zagrożenia dla ludzi i otaczającego środowiska sąsiadującego
z wyburzanymi obiektami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3) obejrzeć materiał filmowy,
4) sporządzić notatkę,
5) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

szkicownik,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) ocenić potencjalne zagrożenie wynikające z źle wykonanej roboty

strzałowej podczas wyburzenia wysokiego komina w centrum
zakładu pracy?

2) ocenić potencjalne zagrożenie wynikające ze źle wykonanej roboty

strzałowej podczas wyburzania budynku mieszkalnego w centrum
miasta?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Ogólne zasady niszczenia wybuchem

4.4.1. Materiał nauczania

Roboty strzelnicze wykonuje się na podstawie dokumentacji strzałowej (metryki

strzałowej lub dokumentacji strzałowej). Roboty strzelnicze w obiektach budowlanych, dla
których nie jest wymagane pozwolenie na rozbiórkę lub zgłoszenie, mogą być wykonywane
na podstawie metryki strzałowej.

Dokumentacja strzałowa powinna określać w szczególności:

1) opis techniczny rozbieranego obiektu budowlanego w zakresie niezbędnym

do wykonania robót strzelniczych,

2) sposób wykonania robót strzelniczych dla dokonania rozbiórki obiektu budowlanego

wraz z niezbędnymi obliczeniami wytrzymałościowymi,

3) rodzaje zagrożeń, ich oddziaływanie na ludzi i obiekty budowlane znajdujące się

w otoczeniu miejsca strzelania oraz możliwość ograniczenia tych zagrożeń,

4) warunki prowadzenia robót strzelniczych oraz rodzaje przewidzianych do użycia

rodków strzałowych,

5) rozmiary i masę brył gruzu powstających po robotach strzelniczych,
6) warunki zachowania bezpieczeństwa przy wykonywaniu robót strzelniczych.

Dokumentacja strzałowa powinna być dołączona do wniosku o pozwolenie na rozbiórkę

lub do zgłoszenia właściwemu organowi o prowadzeniu robót strzałowych. Projektowanie
i kierowanie robotami budowlanymi z użyciem materiałów wybuchowych wymaga
posiadania uprawnień budowlanych wydanych zgodnie z przepisami w sprawie funkcji
technicznych w budownictwie.

Do zadań kierownika robót strzałowych należy zorganizowanie i kierowanie robotami

strzałowymi zgodnie z pozwoleniem na prowadzenie tych robót z uwzględnieniem rodzaju
obiektu, dokumentacją strzałową lub metryką strzałową oraz z przepisami i normami
polskimi.

Prowadzący strzelanie oraz osoby uczestniczące powinni znać zagadnienia dotyczące:

−

ogólnej wiedzy zawodowej w zakresie prac prowadzonych z użyciem MW,
przeznaczonych do użytku cywilnego,

−

przepisów regulujących zasady nabywania, przechowywania, używania, przemieszczania
i transportu MW,

−

zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania czynności z użyciem MW
oraz zagrożeń dla ludzi i mienia i bezpieczeństwa publicznego i sposoby ich
przeciwdziałania.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co powinna określać dokumentacja strzelania?
2. Co należy do zadań kierownika robót strzałowych?
3. Jaką podstawową wiedzę powinien mieć prowadzący strzelanie?
4. Czy roboty strzelnicze w obiektach, na które nie jest wymagana zgoda na rozbiórkę,

można prowadzić na podstawie metryki strzałowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj dokumentację strzałową likwidacji wskazanego obiektu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3) sporządzić dokumentację strzałową,
4) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

szkicownik,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podać zasadnicze elementy dokumentacji strzałowej?

2) określić niezbędne zagadnienia, które powinien znać prowadzący

i osoby uczestniczące w robotach strzałowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Wyburzanie wybranych obiektów budowlanych

4.5.1. Materiał nauczania

Materiały wybuchowe stosuje się do wyburzania między innymi:

−

fundamentów zewnętrznych i wewnętrznych obiektów budowlanych,

−

hal fabrycznych,

−

filarów mostowych,

−

zapór wodnych,

−

kominów fabrycznych,

−

obiektów ziemnych,

−

chłodni, domów mieszkalnych,

−

silosów i zbiorników (stalowych i żelbetonowych), itp.

Strzelanie w fundamentach

Fundamenty mogą być zburzone za pomocą materiałów wybuchowych zarówno

na otwartych przestrzeniach, jak i wewnątrz budynków. Fundament dzieli się na cztery
kategorie według odporności na rozdrabianie:

−

I fundament z cegieł na zaprawie wapiennej,

−

II fundament z cegieł na zaprawie cementowej lub mieszanej,

−

III fundament betonowy,

−

IV fundament żelbetowy.
Ładunki umieszcza się w otworach zlokalizowanych w zależności od wymiarów

fundamentu i jego usytuowania. Otwory wierci się wiertarkami udarowymi pneumatycznymi,
rzadziej wiertarkami obrotowymi elektrycznymi. Fundamenty mogą być burzone częściami,
warstwami bądź w całości. Przy burzeniu od razu całego fundamentu wierci się otwory
pionowe o długości równej 0,9 wysokości fundamentu. Warstwy rozsadza się otworami
o długości równej ich grubości, a tylko ostania ma długość wynoszącą 0,9 grubości warstwy.
Przy otworach poziomych odległość między spodem fundamentu a otworami powinna
wynosić 0,2 do 0,4 m. W fundamentach kategorii I, II, III otwory muszą mieć średnicę 35 mm
do 60 mm i długości 1,8 do 2 m, dla IV kategorii średnica otworów pozostaje bez zmian, ich
długość natychmiast przyjmuje się 1,0 do 1,2 m. Odległość między otworami w szeregu
wynosi 1,2 do 1,4 długości otworu, odległość między szeregami otworów oraz między
pierwszym szeregiem a krawędzią fundamentu przyjmuje się od 0,8 do 1,0 długości otworu.
Zabiór zwykle wynosi od 0,5 do 0,7 długości otworu. Wielkość ładunków zależy od kategorii
fundamentu i jego kształtu i wielkości. Zadaniem materiału wybuchowego nie jest
rozrzucenie urobku po fundamencie, lecz zruszenie spójności fundamentu w sposób
umożliwiający jego swobodne rozebranie ręczne lub mechanicznie. Dlatego ciężar ładunków
powinien być odpowiednio dobrany.

Rozbijając fundament, niezależnie czy na zewnątrz czy wewnątrz budynku, należy

przedsięwziąć środki bezpieczeństwa. Po załadowaniu otworów materiałem wybuchowym
i przybitką, otwory należy osłonić (zakryć workami z piaskiem lub gumowymi matami,
deskami, itp.), tak aby nie dopuścić do rozrzutu ewentualnych odłamków fundamentu. Wokół
miejsca strzelania powinna być wyznaczona i kontrolowana strefa rozrzutu. Przy
fundamentach żelbetowych zniszczeniu ulega tylko beton. Pręty stalowe powinny być pocięte
nożycami. Dla zwiększenia efektu strzelania, zmniejszenia rozrzutu odłamków i zmniejszenia
drgań parasejsmicznych zaleca się milizwłoczne odpalanie otworów strzałowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Strzelanie lodu

Wykonywanie przerębli lub kanałów w lodzie można wykonać materiałem

wybuchowym. Również do likwidacji zatorów lodowych na rzekach można wykorzystać
materiał wybuchowy. W tym przypadku ładunki MW umieszcza się na tafli niszczonego lodu
(często zrzuca się je z helikoptera). W przypadku, gdy wejście na lód jest możliwe ładunek
MW umieszcza się pod lodem.

Rys. 2.

Strzelanie pod lodem; na żerdzi: 1 – ładunek, 2 – poprzeczka, 3 – przerębla, 4 – lód, 5 – woda,
6 – żerdź, Z – zabiór; na lince: 1 – listewka drewniana, 2 – linka, 3 – lont wolnopalny, 4 – ładunek,
5 – lód, 6 – kierunek nurtu, 7 – dno, Z – zabiór [11]

W tym celu wykonuje się w lodzie dziurę. Ładunek można podwiesić lub wprowadzić

pod lód na żerdzi (rys. 2). Strzelenie lodu – to strzelanie w wodzie. Dlatego też powinno się
odpowiednio dobrać wodoodporne środki strzałowe.

Karczowanie i wycinanie pni drzew

Karczowanie i wycinanie pni drzew wykonuje się dwoma sposobami przez zastosowanie:

a) ładunków w otworach wykonanych w pniach,
b) ładunków podkładanych.

Rys. 3. Przykłady ścinania pni materiałem wybuchowym: a) jednym otworem, b) kilku otworami [2, s. 117]

W przypadku umieszczenia ładunków MW w otworach wierconych w pniu masę ich

określa się w stosunku do grubości pnia przyjmując od 7 do 10 kg materiału wybuchowego na
jeden metr grubości pnia. Gdy średnica pnia nie przekracza 0,3 m strzela się jednym
ładunkiem umieszczonym w otworze o długości 2/3 średnicy drzewa, około 0,25 m od
powierzchni ziemi. W grubych drzewach wierci się dwa lub trzy otwory.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Sposoby zakładania ładunków przy karczowaniu drzew: a) strzelanie jednym ładunkiem przyłożonym

do głównego korzenia: 1 – ładunek, 2 – przybitka, 3 – przewody strzałowe; b) ładunek w pniu:
1 – ładunek MW, 2 – przybitka, 3 – przewody strzałowe [2, s. 115]

Ładunek podkładany powinien być tak założony, aby przy strzelaniu została przecięta

większość korzeni. Przy odpowiednio ułożonym ładunku pień może być nawet całkowicie
wyrzucony z ziemi. Najlepiej umieszczać MW przy głównych korzeniach, a przy strzelaniu
na zboczu ładunek lokować od strony wzniosu. Głębokość założenia ładunku zależy
od głębokości pnia, rodzaju drzewa, korzeni pnia, właściwości gruntu jak i czasu, jaki minął
od chwili ścięcia drzewa. Przeciętna głębokość umieszczenia ładunku pod pniem wynosi
1,25 do 1,75 średnicy pnia mierzonego ponad korzeniami. Przy karczowaniu pni w pobliżu
budynków należy zmniejszyć ładunek o 1/3 w stosunki do potrzebnej masy MW i umieścić
go w otworze wykonanym od strony budynku. Rozmieszczenie korzeni można ustalić łomem
z zaostrzonym końcem. Jeżeli strzela się w skale spoistej, otwory można wywiercić,
gdy w skale sypkiej – wykonać łopatą, łomem lub kilofem. Przy karczowaniu grubych pni
o średnicy powyżej jednego metra powinno się dać dwa ładunki z obu stron od głównego
korzenia.

Strzelanie w zamarzniętych gruntach

Sposób wykonywania takiego strzelania zależy od grubości zmarzniętej warstwy gruntu.

Zwykle strzela się pionowymi otworami w warunkach jednej powierzchni odsłonięcia. Z tego
względu przy cienkiej warstwie zmarzliny efektywność strzelania zależy od rodzaju
i spoistości skał zalegających pod nią, bowiem ładunki materiału wybuchowego umieszczane
są właśnie tuż pod tą warstwą. I tak w przypadku glin silnie zawilgoconych, plastycznych
efektywność strzelania wyraźnie się pogarsza, natomiast lepsze rezultaty otrzymuje się,
gdy pod zmarzniętą warstwą są skały bardziej spoiste i suche. Ponieważ ładunki umieszcza
się zwykle w pionowych otworach, dlatego wskazanym jest wykonywanie niewielkich
poszerzeń dna takich otworów, na przykład przez odstrzelenie małego naboju materiału
wybuchowego w każdym z nich. Wielkość ładunków MW zależy od głębokości otworów
(0,08 do 1,0 kg/ otwór). Urabianie cienkiej warstwy zmarzliny można też przeprowadzić
stosując ładunki umieszczane w otworach o większych średnicach. Wtedy nie ma potrzeby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

poszerzania dna otworu, ponieważ materiał wybuchowy skupiony jest na jego spodzie.
Długości otworów powinny być rzędu 1,5 grubości zmarzniętej warstwy, a odległości między
nimi powinny wynosić około dwukrotny wymiar jej grubości. Gdy warstwa zmarzniętego
gruntu wynosi 0,8–1,0 m lub więcej, wtedy materiał wybuchowy lokalizuje się w samej
warstwie zmarzliny stosując nawet niedowiert rzędu 0,2 m dla poprawy efektywności
działania ładunków. Przy grubościach warstw powyżej 1,2 m wskazanym jest wiercenie
otworów o większej średnicy dla spowodowania skupienia ładunków, a jeżeli nie ma takiej
możliwości to należy stosować gęstszą siatkę otworów i odpowiednio mniejsze ładunki,
natomiast przy znacznych grubościach zmarzliny można wykonać zacięcie dla utworzenia
pionowego przodka. Należy wtedy strzelać otworami równoległymi do pionowej powierzchni
odsłonięcia. Długość ładunku nie powinna przekraczać1/2 długości otworu.

Przy odpalaniu milisekundowym czas opóźnienia międzystrzałowego można przyjmować

= (10–15) Z, przy czym mniejsza wielkość dotyczy skał bardziej spoistych.

Otwory wierci się zwykle w siatce trójkątnej, a odległość między szeregami powinna

wynosić około 0,8 Z (za zabiór uważa się grubość zmarzniętej warstwy). Na rysunku 5
pokazano racjonalne sposoby odpalania ładunków na ścianie urabianej.

Rys. 5. Przykład strzelania w zmarzlinie [11]

Strzelanie w zmarzłych gruntach cechuje się często znacznym rozrzutem odłamków

skalnych. Z tego względu, przy wykonywaniu tego rodzaju robót w pobliżu obiektów
budowlanych należy zastosować odpowiednio małe ładunki lub maty osłonowe.

Wykonywanie wykopów, rowów i kanałów

Przy wykonywaniu tego typu prac stosuje się strzelanie krótkimi lub długimi otworami

w zależności od rozmiarów wykonywanego wyrobiska, przy czym może to być strzelanie
zruszające lub na wyrzut. Strzelanie wykonuje się od razu całym przekrojem lub warstwami
(rys. 6). Liczbę warstw, a także parametry rozmieszczenia otworów określa się w zależności
od wymiarów wyrobisk i rodzaju urabianej skały.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6.

Schematy strzelania przy wykonywaniu głębokich wykopów: a) o stromych ścianach bocznych,
b) o nachylonych ścianach bocznych, c) przy urabianiu na dwie warstwy [4, s. 120]

Ze względów praktycznych należy najpierw wyznaczyć wielkość ładunku materiału

wybuchowego przypadającą na całą objętość wykopu przy uwzględnieniu odpowiedniego
jednostkowego zużycia MW, a następnie – biorąc pod uwagę pojemność jednego otworu –
obliczyć potrzebną ich liczbę i ustalić schematy rozmieszczenia oraz odpalania ładunków.

Przy małych wykopach mających szerokość dna około 0,5 m wystarczy otwory

wywiercić w jednym szeregu, a dla szerokości dna 0,5–1,0 m wykonuje się zwykle dwa
szeregi otworów. Przy wykopach głębokich o łagodnie nachylonych ścianach po bokach
wykonuje się krótsze otwory, aby uzyskać od razu pełny profil wyrobiska (rys. 6).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7. Przykłady usytuowania otworów przy wykonywaniu rowów w gruntach [2, s. 121]

Podkreśla się, że przy tego rodzaju strzelaniu część urobku spada z powrotem

do wyrobiska. Efektywniejszym jest strzelanie na wyrzut, które wymaga zastosowania
zwiększonych ładunków lub zagęszczenia otworów. Dla skierowania ruchu urobku
w odpowiednią stronę należy wiercić otwory nachylone pod kątem 45–60º, gdyż wtedy skała
zostaje wyrzucona w stronę przeciwną do nachylenia otworów.

Strzelanie gładkościenne (konturowe)

Wykonywanie różnego rodzaju wyrobisk w skałach zwięzłych związane jest nieraz

z koniecznością ograniczenia zasięgu spękań calizny spowodowanych oddziaływaniem
ładunków materiału wybuchowego. Zmniejszenie lub całkowita eliminacja spękań poza
zaprojektowanym konturem wykopu pozwala na otrzymywanie gładkich stropów i ociosów.
Strzelania tego rodzaju znajdują zastosowanie przy wykonywaniu przekopów, tuneli, różnego
rodzaju wykopów, na przykład pod drogi komunikacyjne, zbiorniki wodne czy przyczółki
tam wodnych oraz gdy chodzi o zachowanie stateczności zboczy otoczenia.

Ograniczenie spękań calizny uzyskuje się przez:

−

wykonanie blisko siebie szeregu otworów wzdłuż linii przyszłego konturu wyrobiska (tak
zwana piła wiertnicza),

−

wykonanie otworów w sposób jak wyżej, z tym, że rozmieszcza się je w większej nieco
odległości i ładuje się do nich małe ładunki MW, które detonując wytwarzają wyraźną
sztuczną szczelinę.
Duża ilość otworów w szeregu spełnia rolę ekranu, od którego odbijają się fale naprężeń,

dzięki czemu górotwór jest intensywniej urabiany. Otwory nadające profil wyrobisku są na
ogół przewiercane poniżej projektowanej głębokości (długości) wyrobiska o 15 do 20%.
Oprócz otworów obrysowych do urabiania pozostałe części skał stosuje się – w granicach
obrysu – otwory strzałowe urabiające. Dla ułatwienia wykonania dokładnego obrysu
planowanego wyrobiska stosuje się wyprzedzająco piłę wiertniczą (rys. 8). W tym przypadku
najbliższy szereg otworów urabiających wierci się w odległości (10–20)d od sztucznej
szczeliny (piły).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Szkic rozmieszczenia otworów wg siatki trójkątnej [2, s. 132]

Ładunki w szeregach otworów odpala się z opóźnieniem milizwłocznym, dzięki czemu

oddziaływanie materiału wybuchowego na caliznę jest ograniczone. Strzelanie tego typu
stosuje się też w przypadku konieczności ochrony ważnych obiektów budowlanych.

Ważnym czynnikiem, od którego zależy efektywność strzelania gładkościennego jest

dobór odpowiednich odległości między otworami obrysowymi.

Masa materiału wybuchowego przypadająca na jeden metr otworu jest zależna

od zwięzłości i budowy skały. Przykładowo można podać, że najczęściej przyjmuje się:

−

w skałach zwięzłych l

= 0,4 do 0,6, kg/m,

−

w skałach słabych

= 0,2 do 0,3, kg/m.

Dla uzyskania wyraźnego odspojenia skały w dolnej części urabianej warstwy długość

otworów obrysowych powinna być większa od długości otworów urabiających
o (7–12) d, gdzie d – średnica otworów.

Prace wyburzeniowe kominów fabrycznych

Najszybszą

najtańsza

metodą

wyburzania

(obalania)

wysokich

kominów

przemysłowych jest stosowanie do tego celu materiałów wybuchowych. Ten sposób wymaga
doświadczenia i precyzji wykonania. Szczególnie w terenie gęsto zabudowanym, w którym
grozi, że przewracający się komin upadnie na chronione obiekty budowlane. Upadek komina
musi być w takich warunkach odpowiednio skierowany. Jest to najistotniejszy problem przy
obalaniu kominów. Występują bowiem momenty sił, które mogą łatwo zniweczyć taki
zamiar. Takimi parametrami rzutującymi (negatywnie lub pozytywnie) na kierunek obalania
komina są: ciężar komina, wysokość komina, zbrojenia (zwłaszcza w tak zwanej „strefie
włomu”), siła od naporu wiatru, opory powietrza, materiał, z jakich zbudowany został komin
(żelbetowy, murowany), wytrzymałość na ściskanie, średnica komina, itp. Również
niebezpiecznym dla otoczenia komina może być wstrząs (drgania), jakie powstaną po jego
upadku. W celu obalenia komina wykonuje się metodą strzałową na 2/3 obwodu stopy
komina w dolnej części komina włom obalający. Po wykonaniu włomu (podcięcie komina),
powstają siły dynamiczne, które spowodują przewrócenie się komina.

Dla zachowania planowanego upadku komina wykonuje się w czasie prac

przygotowawczych:

−

dwie symetryczne wnęki (sposobem strzałowym) likwidując wszelkie zbrojenia i opory
muru (betonu, cegły), które mogłyby spowodować skręcenie komina i spowodować
niezamierzony kierunek jego padania; są to tak zwane „strefy włomu”,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zawieszenie ciężaru na linie rozciągniętej od wierzchołka komina do ziemi (rys. 9); ciężar
ma za zadanie ukierunkowania upadku komina, zwiększa on prawdopodobieństwo
kierunkowego obalenia komina.

Rys. 9. Ciężar zawieszany na linie: 1 – włom obalający, 2 – ciężar na linie, 3 – lina, 4 – oś obrotu [11]

W czasie obalania komina na około 1/3 obwodu komina pozostaje nieodstrzelona jego

część zwana „stopą oporową”. Stopa ta po dokonaniu odstrzału może nie unieść przez
moment ciężaru komina i zostanie zmiażdżona. Jest to niebezpieczne zjawisko
dla prawidłowego strzelania – komin może bowiem przechylić się na bok lub nawet do tyłu,
czyli niezgodnie z planowanym kierunkiem upadania. W przypadku, gdy obliczenia wykażą,
ż

e stopa oporowa nie wytrzyma ciężaru komina zachodzi potrzeba jej wzmocnienia.

Do obliczania wielkości, rozmieszczenia otworów strzałowych z uwzględnieniem wszystkich
negatywnych i pozytywnych wpływów oraz symulacji kierunków obalania kominów są
opracowane specjalne komputerowe programy obliczeniowe.

Nie zawsze jest miejsce na złożenie komina na ziemi w całej jego długości. W tym

przypadku prowadzi się strzelenia powodujące składanie komina. Na określonej wysokości
komina (np. w połowie), stosuje się ładunki MW przeciwstawne do kierunku upadania, które
spowodują złamanie komina i planowe, przeciwstawne upadnięcie obu jego części. Należy
pamiętać, że zawalający się komin tworzy nagromadzenie gruzów w promieniu równym
1/3 wysokości komina.

Rys. 10. Rozmieszczenie

otworów

przy

obalaniu

kominów:

okrągłego,

czworobocznego,

c) ośmiobocznego, otwory 1, 2, 3 wyznaczają kierunek upadku, 4–7 – pozostałe otwory pomocnicze
[3, s. 377]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Rozmieszczenie otworów przy kominie, który ma zawalić się w miejscu [8, s. 377–378]

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak przeciwdziała się rozrzutowi odłamków rozstrzeliwanego fundamentu?
2. Jak umieszcza się ładunki MW przy karczowaniu pni?
3. Czy strzelanie w zamarzniętych gruntach może powodować nadmierny rozrzut jego

odłamków?

4. W jakim celu prowadzi się strzelanie konturowe?
5. W jakim celu umieszcza się ciężar na linie przy obalaniu wysokiego komina?

4.5.3.Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Masz do dyspozycji przekrój komina na wysokości zakładanych ładunków MW, wrysuj

obie „strefy włomu”, przyjmując kierunek upadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3) sporządzić rysunek,
4) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

przybory do rysowania i pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Z powodu zamarznięcia gruntu koparka nie może go urobić. Zaprojektuj (zrób szkic bez

skali) otwory strzałowe prostopadłe do ściany eksploatacyjnej o siatce kwadratowej;
odległość między otworami 3,0 m, zbiór 3,5 m; ilość otworów – 15 w układzie
trójszeregowym.

Siatka Przekrój otworu

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3) sporządzić szkic,
4) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

przybory do rysowania i pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić niebezpieczeństwa, z którymi należy się liczyć przy robotach

strzałowych na fundamentach?

2) wskazać miejsca założenia ładunku MW tak, aby efektywnie

wykarczować pień drzewa?

3) wymienić zagrożenia towarzyszące strzelaniu w zamarzniętych

gruntach?

4) opisać skalę zagrożeń występujących podczas prac strzałowych przy

wyburzaniu komina fabrycznego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Wybuchowa obróbka metali

4.6.1. Materiał nauczania

Ładunki kumulatywne. Kształt i działanie ładunku

Ładunki kumulatywne wykorzystuje się nie tylko w przemyśle górniczym (naftowym

i odkrywkowym), ale również w budownictwie, szczególnie do celów wyburzeniowych.
Przygotowuje się je z bryzantycznych materiałów wybuchowych (np. trotylu) nadając
im kształt cylindryczny lub półsferyczny (rys. 12). Działanie ładunku powiększa wkładka
np. z blachy cynkowanej. Wgłębienie kumulatywne powoduje, że fala detonacyjna tworzy
silnie zwarty strumień. W efekcie część produktów wybuchu zostaje wyrzucona w przód,
po osi strumienia, ze znacznie zwiększoną prędkością detonacji. W pewnej odległości
strumień ma najmniejszy przekrój poprzeczny. Miejsce to nosi nazwę ogniska kumulacji,
a kruszące działanie materiału wybuchowego osiąga tu swoje maksimum (rys. 13). Działanie
ładunku jest silnie kruszące i nie daje większego rozrzutu.

Rys. 12. Przykład budowy ładunków kumulatywnych:

a) ładunek cylindryczny, b) ładunek sferyczny
[11]

Rys. 13. Działanie

wybuchu

ładunku

kumulatywnego:

–

ładunek.

–

ognisko

fali

wybuchowej,

3 – wgłębienie kumulatywne [11]

Kształt wgłębienia może być rozmaity: sferyczny, stożkowy, paraboliczny. Dobre wyniki

dają zagłębienia paraboliczne i stożkowe. Każdy ładunek ma wykonany otwór na włożenie
zapalnika. Kilka ładunków umieszczonych na elemencie niszczonym trzeba odpalać
jednocześnie, gdyż w przeciwnym razie ładunek wcześniej odpalany może zrzucić pozostałe
ładunki. Tego typu ładunki coraz częściej wykorzystuje się do celów wyburzeniowych.
Wymogi stawiane ładunkom kumulatywnym to: odporność na wysoką temperaturę (do 250°C)
i ciśnienie oraz wodoodporność. Oprócz wymienionych kształtów ładunków przemysł
organiczny produkuje ładunki: osiowo-kierunkowe, pierścieniowo-kierunkowe, liniowe.

Ładunki osiowo–kierunkowe stosuje się w górnictwie otworowym, np. do perforowania

rur. Mogą być również wykorzystywane do otwierania pieców hutniczych, różnego rodzaju
przeszkód murowych lub skalnych. Ładunki można odpalać, np. elektrycznie lub lontem
detonującym.

Ładunki

pierścieniowo–kierunkowe

(obcinacze)

–

stosuje

się

w przemyśle

i budownictwie do obcinania wybuchowego rur (o dowolnej średnicy i grubości ścianek do
30 mm), studni odwadniających, stalowych elementów maszyn i obiektów budowlanych
(wież stalowych, grubych zbrojeń, lin stalowych, wysięgników stalowych, itp.). Ładunki
wykonuje się z bardzo silnych materiałów wybuchowych takich jak heksogen, oktagen, itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ładunki liniowe (sztywne lub giętkie) – stosuje się je do cięcia grubych blach. Sztywne

ładunki produkowane są na pożądany wymiar i nie można ich ciąć. Wykorzystuje się je
do wyburzania stalowych elementów budowli inżynierskich (grubości do 50 mm). Ładunek
(ładunki) przymocowuje się do elementu wyburzanego stroną zagłębienia kumulatywnego.

Rys. 14. Przykład cięcia walca za pomocą ładunków liniowych sztywnych [11]

Rys. 15. Cięcie blachy ładunkiem liniowym giętkim: 1 – blacha, 2 – ładunek liniowy giętki, 3 – cięcie [11]

Ładunki liniowe giętkie – wykorzystywane są do cięcia blach stalowych do grubości

do16 mm; cięcie może być wykonane w dowolny sposób (rys. 14). Do wykonania liniowego
cięcia jednego metra blach stalowej o grubości 1,5 mm wystarczy 10g MW, a blachy
o grubości 6 mm – 32 gramów. Ładunki liniowe można ciąć i zginać przystosowując je
do potrzebnego kształtu cięcia.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jakim celu tworzy się zagłębienie kumulatywne?
2. Jakie znasz rodzaje ładunków kumulatywnych?
3. Jak i czym się tnie wybuchowo blachy lub inne elementu stalowe?
4. Jakim ładunkiem MW tnie się stalową blachę lub elementy stalowej maszyny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na wybranych próbkach blach stalowych, maszyn i urządzeń wskaż miejsca możliwego

założenia ładunków środków strzałowych, aby spowodować pożądany efekt robót
strzałowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3) obejrzeć dokładnie próbki blach, maszyn i urządzeń,
4) wskazać miejsce przyłożenia ładunków i uzasadnić wybór,
5) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

przybory do rysowania i pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać rodzaj ładunku do efektywnego obcięcia danego obiektu np.:

liny stalowej, walca, części maszyny?

2) wymienić rodzaje ładunków stosowanych przy obróbce metali?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu

materiałów wybuchowych poza górnictwem

4.7.1. Materiał nauczania

Przy projektowaniu i wykonywaniu robót strzelniczych należy uwzględniać szkodliwe

skutki detonacji ładunków wybuchowych. Strefy zagrożeń powinny być ustalane
z uwzględnieniem sposobu prowadzenia robót strzelniczych, technologii stosowanych
zabezpieczeń oraz odporności obiektu budowlanego, znajdującego się w otoczeniu
rozbieranego obiektu budowlanego. Strefa zagrożenia dla ludzi powinna być zabezpieczona
przed dostępem osób trzecich, w szczególności przez posterunki, patrole i blokady.

Do zadań kierownika robót strzelniczych (strzałowych) należy zorganizowanie

i kierowanie robotami strzelniczymi zgodnie z pozwoleniem na rozbiórkę, dokumentacją
strzałową lub metryką strzałową oraz stosownymi przepisami i normami.

Teren rozbiórki, na którym prowadzone są roboty strzelnicze, powinien być wydzielony

i ochraniany w sposób umożliwiający kontrolę poruszania się osób i pojazdów.
Przy dojściach i drogach dojazdowych do terenu, na wysokości nie mniejszej niż 2 m,
powinny być umieszczone tablice ostrzegawcze barwy żółtej z umieszczonymi napisami
w kolorze czarnym.

Rys. 16. Wzór tablicy ostrzegawczej [11]

Miejsce tymczasowego składowania środków strzałowych powinno być zlokalizowane

z dala od tras komunikacyjnych terenu rozbiórki, w sposób zapewniający bezpieczeństwo
ludzi i ochronę sąsiedniego terenu; miejsce to powinno być zabezpieczone przed wejściem
osób postronnych.

W czasie wykonywania robót strzelniczych stosuje się sygnały ostrzegawcze, których

znaczenie określają przepisy prawa geologicznego i górniczego.

Urządzenia, instalacje i inne niż konstrukcyjne elementy budowlane, mogące powodować

obniżenie bezpieczeństwa wykonywania robót strzelniczych, powinny być usunięte
z likwidowanego obiektu budowlanego.

Szczególnie niebezpieczne są roboty strzelnicze przy likwidacji i wyburzeniach obiektów

budowlanych i konstrukcyjnych (stalowych, żelbetowych i ceglanych), tych prowadzonych
nisko i na dużej wysokości.

Roboty wykonywane na wysokości podlegają ogólnym przepisom bezpieczeństwa pracy,

a ze względu na możliwy zwiększony zasięg rozrzutu odłamków z wyburzanego obiektu
budowlanego należy zachować szczególną ostrożność.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Typowe zagrożenia, podczas prac przy użyciu robót strzałowych na obiektach

inżynierskich poza górnictwem to:

−

drgania parasejsmiczne, fala akustyczna, fala powietrzna, rozrzut odłamków
wyburzanego obiektu,

−

niewłaściwy kierunek upadania obalanych obiektów, wstrząsy od upadających dużych
obiektów, pył, zniszczenie obiektów sąsiednich,

−

wynikające ze specyficznych warunków pracy np.: pod wodą, w głębokich wykopach
o małym przekroju, pracą na wysokościach (np. kominach, wieżach),

−

wynikające ze zawodności środków strzałowych (mechaniczne uszkodzenia sieci
strzałowej, złe połączenia w sieci, uszkodzone zapalniki, prądy błądzące, zawilgocenia
MW, itp.).
Bezpieczeństwo dla ludzi i otoczenia przy wykonywanych prac rozbiórkowych zależy

(pomijając czynnik losowy niezależny od człowieka) od dwóch czynników:
1) wyboru właściwego sposobu wykonania rozbiórki obiektu techniką strzelniczą

oraz poprawnie zaprojektowanej i starannie wykonanej roboty,

2) fachowości odpowiedzialności osób prowadzących i nadzorujących roboty strzelnicze.

Prowadzący roboty strzelnicze:
a) powinien zapewnić:

−

bezpośredni nadzór nad prowadzonymi pracami z użyciem materiałów
wybuchowych

przez

osoby posiadające zaświadczenia potwierdzające

kwalifikacje zawodowe, przewidziane dla pracowników zatrudnionych na
samodzielnych stanowiskach nadzoru,

−

prowadzenie prac z dostępem do materiałów wybuchowych przez osoby
posiadające

zaświadczenia,

potwierdzające

najmniej

kwalifikacje

przewidzianych na stanowiskach pracowników fizycznych, w tym mistrza,

−

bezpośrednią ochronę fizyczną lub odpowiednie zabezpieczenie techniczne
obiektów i miejsc wykonywania prac, chroniące przed dostępem osób
postronnych i kradzieżą materiałów wybuchowych,

−

oznakowanie obiektów, pomieszczeń i miejsc wykonywania pracy z użyciem
materiałów wybuchowych czytelnymi tablicami, informującymi o występujących
w tych miejscach zagrożeniach wybuchem lub spalaniem materiałów
wybuchowych,

−

bezpieczne przechowywanie materiałów wybuchowych.

b) powinien:

−

dysponować dokumentacją techniczną i technologiczną prowadzenia prac
z użyciem materiałów wybuchowych, dostosowaną do charakteru przewidywanej
pracy i uwzględniając właściwości używanych materiałów wybuchowych,

−

dokonać oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z realizacją
poszczególnych prac z użyciem materiałów wybuchowych, zweryfikować te
oceny w przypadku wprowadzenia zmian sposobów użycia materiałów
wybuchowych,

−

stosować niezbędne środki zabezpieczające.

Analiza zagrożeń i ryzyka zawodowego powinna miedzy innymi wykazać, że:

−

zagrożenia, na które są narażeni pracownicy są zidentyfikowane i ocenione,

−

projekt, użytkowanie i obsługa miejsca pracy oraz stosowany sprzęt są bezpieczne,

−

podjęte zostały właściwe środki i działania w celu:
a) uniknięcia ryzyka,
b) oceny ryzyka, którego można unikać,
c) zapobiegania ryzyka u źródła,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

d) prowadzenia spójnej i całościowej polityki zapobiegawczej obejmującej technikę,

organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne i wpływ czynników
związanych ze środowiskiem pracy,

e) nadawania priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony

indywidualnej.

Podstawą oceny niebezpieczeństwa i ryzyka zawodowego jest zebranie potrzebnych

informacji do oceny tego ryzyka oraz identyfikacja zagrożeń. Na etapie identyfikacji zagrożeń
przydatna jest przede wszystkim dotychczasowa wiedza na temat zagrożeń występujących na
analizowanym stanowisku. W każdym przypadku zaleca się sprawdzić, czy wszystkie
zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy zebrane informacje są wystarczające do oceny
ryzyka zawodowego.

Analiza, w odniesieniu do rodzaju zagrożeń, polega na ocenie:

−

prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia,

−

ciężkości szkodliwych następstw tych zagrożeń.
Podstawą oszacowania ryzyka zawodowego mogą być zebrane informacje, a także opinie

ekspertów. Oszacowanie ryzyka zawodowego można przeprowadzić w różny sposób
w zależności od potrzeb. Przy ocenie ryzyka zawodowego można kierować się Polskimi
Normami.

Ustalenie wielkości i poziomu ryzyka przy konkretnej metodzie strzelania w danym

zadaniu można dokonać zestawiając rodzaje zagrożeń w tablicy przyporządkowując
im wymienione czynniki. Do oceny może być przyjęta skala punktowa lub skala gradacji
słownej.

Po ustaleniu wielkości i poziomu ryzyka przy określonej metodzie strzelania sporządza

się Plan obniżenia poziomu ryzyka zawodowego do dopuszczalnego.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Kto powinien dokonać ocenę i dokumentację ryzyka zawodowego przy prowadzeniu

robót strzelniczych wyburzeniowych?

2. Jaki dokument powinien sporządzić prowadzący roboty strzelnicze do celów

inżynieryjnych w przypadku, gdy analiza ryzyka zawodowego wykaże duże
prawdopodobieństwo występowania zagrożenia?

3. Co należy zrobić, jeśli analiza niebezpieczeństwa wykaże niedopuszczalne ryzyko

zawodowe?

4. Dlaczego roboty strzelnicze prowadzone na dużej wysokości są niebezpieczne?
5. W jaki sposób zabezpiecza się teren rozbiórki, na którym są prowadzone roboty

strzałowe?

6. Gdzie można składować tymczasowo środki strzałowe?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z modeli obiektów, makiet, fotografii określ, od których elementów

w szczególności zależy prawidłowe wykonanie roboty strzałowej na obiekcie inżynierskim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3) obejrzeć wnikliwie modele, makiety, fotografie,
4) wskazać elementy wpływające na prawidłowe wykonanie robót strzałowych,
5) sporządzić notatkę,
6) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

treść zadania,

−

przybory do rysowania i pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Oszacuj ryzyko zawodowe, jakie może wystąpić w czasie burzenia materiałem

wybuchowym fundamentu w budynku i przypisz im ciężkość ewentualnych następstw.

Lp.

Rodzaje zagrożenia

Prawdopodobieństwo

wystąpienia zagrożenia

Ciężkość

następstw

Zagrożenie i prawdopodobieństwo wystąpienia

1.1

1.2

1.3

1.4

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami zawartymi w Materiale nauczania,
2) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3) sporządzić notatkę (wypełnić tabelkę),
4) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

treść zadania,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić podstawowe zagrożenia występujące przy wykonywaniu

robót strzelniczych w budownictwie?

2) określić warunki bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu

materiałów wybuchowych w pracach wyburzeniowych?

3) wyjaśnić, na czym polega analiza zagrożeń i ryzyka zawodowego?

4) wymienić zadania prowadzącego roboty strzałowe poza górnictwem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Wszystkie zadania są zadaniami

wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi – zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 12, 13, 17, 20 gdyż są one na poziomie trudniejszym niż
pozostałe. Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.

8. Czas trwania testu – 30 minut.
9. Maksymalna liczba punktów, jaką można osiągnąć za poprawne rozwiązanie testu

wynosi 20 pkt.

Powodzenia!

Zestaw zadań testowych

1. Materiały wybuchowe do użytku cywilnego są to

a) substancje chemiczne stałe lub ciekłe, albo mieszaniny substancji, zdolne do reakcji

chemicznej z wytworzeniem gazu o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką
szybkością, że mogą powodować zniszczenia w otaczającym środowisku, a także
wyroby wypełnione materiałem wybuchowym.

b) mieszaniny związków, zdolne do reakcji fizycznej z wytworzeniem gazu, które mogą

powodować zniszczenia w otaczającym środowisku.

c) MW użyte do wyburzeń kominów.
d) tylko substancje stałe.

2. Ze względu na prędkość rozkładu MW dzielą się na

a) inicjujące, kruszące, miotające.
b) kruszące, burzące, inicjujące.
c) kruszące, burzące, miotające.
d) burzące, miotające, zapalające.

3. Ze względu na skład chemiczny odróżnia się materiały wybuchowe

a) prochy, nitroglicerynowe, zawiesinowe, inicjujące.
b) amonowo-saletrzane, nitroglicerynowe, prochy, emulsyjne, zawiesinowe.
c) prochy, zapalające, inicjujące.
d) zawiesinowe, emulsyjne, zapalające.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Do prac wyburzeniowych jednym z najczęściej używanych MW jest

a) proch górniczy.
b) metanit powietrzny specjalny.
c) dynamit skalny.
d) proch skalny.

5. Strefami zagrożenia podczas wykonywania robót wyburzeniowych są między innymi

strefy zagrożeń dla
a) obiektu budowlanego pożarem.
b) ludzi i obiektu budowlanego falą sejsmiczną.
c) ludzi i obiektu budowlanego pożarem.
d) ludzi pożarem.

6. Czy technicznymi środkami zabezpieczającymi przed „cywilnymi” robotami strzałowymi są

a) urządzenia i środki techniczne służące do ograniczenia zagrożeń, a w szczególności:

osłony, rowy, wały, odciągi, obejmy.

b) tylko kordony policji zabezpieczająca miejsca wykonywanych prac.
c) tylko urządzenia i środki techniczne służące do ograniczenia zagrożeń,

a w szczególności: osłony, rowy o głębokości powyżej 3 m.

d) tylko wały i osłony o wysokości powyżej 10 m.

7. Energię fali podmuchu powietrza i gazów powstałych podczas wybuchu MW można

wykorzystać do ugaszenia pożaru szybu naftowego
a) nie.
b) tak.
c) tak, ale tylko gdy towarzyszy temu gwałtowna ulewa.
d) tylko przy temperaturze otoczenia przekraczającej 25

8. Czy roboty strzałowe – wyburzeniowe wymagają dokładnej analizy potencjalnych

zagrożeń związanych z prowadzoną robotą strzałową?
a) tak.
b) rzadko jest to potrzebne.
c) nie.
d) tylko w wyjątkowych przypadkach.

9. Wśród elementów, które powinna zawierać dokumentacja strzałowa są

a) opis techniczny rozbieranego obiektu budowlanego, rodzaje zagrożeń, warunki

prowadzenia robót strzelniczych.

b) tylko rodzaje zagrożeń.
c) tylko warunki prowadzenia robót strzelniczych.
d) zabezpieczenia straży miejskiej miejsca strzelania.

10. Do zadań kierownika robót strzałowych należy

a) zorganizowanie i kierowanie robotami strzałowymi zgodnie z pozwoleniem na

prowadzenie tych robót.

b) zorganizowanie wywozu gruzu powstałego po wyburzaniu obiektu.
c) stworzenie warunków socjalnych dla załogi.
d) transport MW.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Ładunki kumulatywne mają kształty

a) tylko cylindryczne bez żadnego wgłębienia.
b) cylindryczne lub sferyczne z tzw. wgłębieniem kumulatywnym powodującym silny,

rozproszony strumień fali detonacyjnej.

c) cylindryczne lub sferyczne z tzw. wgłębieniem kumulatywnym powodującym silny,

zwarty strumień fali detonacyjnej.

d) tylko sferyczne bez żadnego wgłębienia.

12. Prace wyburzeniowe kominów fabrycznych przy użyciu robót strzałowych są jedną

z metod likwidacji, która przy odpowiednich warunkach jest
a) najszybszą i najtańszą metodą wyburzania.
b) nieopłacalna.
c) najszybszą i najdroższą metodą wyburzania.
d) najniebezpieczniejszą metodą wyburzania.

13. Przy pracach wyburzeniowych kominów ciężar zawieszony na linie

a) pozwala skierować upadający komin w określone miejsce pod warunkiem

wykonania włomu.

b) pozwala skierować upadający komin w określone miejsce bez konieczności

wykonania włomu.

c) ma znaczenie przy silnym wietrze.
d) stosuje się gdy wysokość komina jest większa niż 50 m.

14. Ładunki kumulatywne wykorzystuje się tylko w

a) przemyśle naftowym i górnictwie odkrywkowym.
b) budownictwie do prac wyburzeniowych.
c) budownictwie do prac wyburzeniowych oraz w przemyśle naftowym i górnictwie

odkrywkowym.

d) górnictwie podziemnym.

15. Ładunki

pierścieniowo-kierunkowe

(obcinacze)

–

stosuje

się

przemyśle

i budownictwie do obcinania wybuchowego
a) tylko rur.
b) tylko studni odwadniających.
c) stalowych elementów maszyn i obiektów budowlanych, rur, studni odwadniających.
d) wycinki drzew w lesie.

16. Przeciętna głębokość założenia ładunku podkładanego pod pień drzewa

a) wynosi od 4 do 6 średnicy pnia mierzonego pod korzeniami.
b) jest stała i wynosi 1 m.
c) nie zależy od średnicy.
d) wynosi od 1,25 do 1,75 średnicy pnia mierzonego nad korzeniami.

17. Aby wykonać wykop (rów) o szerokości dna 0,5 m i głębokości 1 m oraz o łagodnie

nachylonych ścianach
a) wystarczy zastosować strzelanie jednoszeregowe otworami o długości poniżej 1 m

(np. 0,8 m).

b) konieczne jest zastosowanie strzelania dwuszeregowego otworami o długości

powyżej jednego metra.

c) należy zastosować strzelanie jednoszeregowe otworami o długości powyżej 1 m.
d) należy zastosować strzelani długimi otworami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. Wskaż prawidłowy kolor opakowania dynamitu. Jest to kolor

a) niebieski.
b) kremowy.
c) czerwony.
d) brunatny.

19. Masę ładunków MW w otworach wierconych pniu drzewa przyjmuje się w zależności

od
a) wysokości drzewa przyjmując 7 do 10 kg MW na 1mb wysokości.
b) wieku drzewa przyjmując 7 do 10 kg MW na 1 rok „życia”.
c) grubości pnia przyjmując 7 do 10 kg MW na 1 m grubości pnia.
d) położenia geograficznego lasu przyjmując 7 kg MW na 1 pień.

20. Grubość zamarzniętej warstwy gruntu wynosi poniżej 0,8 m. Przy strzelaniu w tego typu

gruncie stosowane są przeważnie otwory pionowe o
a) długości rzędu 1,5 grubości zamarzniętej warstwy.
b) długości mniejszej niż 1,5 grubości zamarzniętej warstwy.
c) otwory długości równej grubości zamarzniętej warstwy.
d) otwory dowolnej długości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Stosowanie techniki strzałowej poza górnictwem

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Gos S., Bonarek J., Siemianowski J.: Górnik strzałowy. Ś.W T, Katowice 1995
2. Korzeniowski J. I., Onderka z. Roboty strzelnicze w górnictwie odkrywkowym. Wyd.

i Szk. Górnicze, Wrocław 2006

3. Lewicki J., Krzworączka P., Batko P., Morawa R.: Sposób zwiększenia pewności

kierunkowego obalania kominów. Górnictwo i inżynieria. Kwartalnik AGH, rok 28 2004

4. PN-N-18001. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania.

ustanowiona przez PKN dnia 15 lipca 1999 r

5. PN-N- 18002. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne

do oceny ryzyka zawodowego. Ustanowiona przez PKN dnia 11 stycznia 2000 r

6. Praca zbiorowa: Poradnik górnika Tom II. Wyd. Śląsk, Katowice 1982
7. Praca zbiorowa: Poradnik górnika Tom IV. Wyd. Śląsk, Katowice 1982
8. Samujłło J.: Górnictwo kamienne Wydawnictwo Górniczo-Hutnicze Katowice 1962
9. Samujłło J.: Inżynieria strzelnicza. Cz. II i III. Skrypt AGH, Kraków
10. Samujłło J.: Roboty strzelnicze w kopalniach odkrywkowych węgla i kamienia. AGH,

1956

11. Źródła własne autorów