ŚWIATOWE DNI MŁODZIEŻY – EWANGELIZACYJNY PROJEKT

JANA PAWŁA II WOBEC KOŚCIOŁA PRZYSZŁOŚCI

Wstęp

1. Geneza i historia Światowych Dni Młodzieży

2. Cel i przebieg Światowych Dni Młodzieży

3. VI Światowy Dzień Młodzieży Częstochowa ’91

a. przygotowanie VI ŚDM

b. przeżycie VI ŚDM

c. przesłanie VI ŚDM

4. Światowe dni młodzieży wyzwaniem w dziele ewangelizacji młodych

Zakończenie

1

ŚWIATOWE DNI MŁODZIEŻY – EWANGELIZACYJNY PROJEKT

JANA PAWŁA II WOBEC KOŚCIOŁA PRZYSZŁOŚCI

Wstęp

Przyszłość świata i posłanego doń Kościoła, już jest obecna w nowych
pokoleniach, aczkolwiek nie jest ona jeszcze w pełni zaktualizowana. Tej
oczywistości był świadom Jan Paweł II, systematycznie i wytrwale
przygotowując przyszłość lepszego świata dla młodych i wraz z młodymi.
Pragnął także, aby to przekonanie oraz towarzyszące mu zaangażowanie
podzielali wszyscy odpowiedzialni za młodych w Kościele i poza nim oraz by
wraz z nim wychodzili naprzeciw przyszłości, podejmując dialog miłości z
młodymi. Dlatego też promował on odpowiedzialną troskę wychowawczą
wobec młodych, poczynając od rodziny, przez którą „idzie przyszłość świata”

1

,

poprzez instytucje wychowawcze – w tym szczególnie duszpasterstwo
Kościoła

2

. Młodzieży zaś uświadamiał odpowiedzialność za swoje życie: „W

Was jest nadzieja, ponieważ Wy należycie do przyszłości, a zarazem przyszłość
do Was należy”

3

.

Młodzi stanowili dla Jana Pawła II szczególną „inwestycję na przyszłość”

w czasie jego blisko dwudziestosiedmioletniego pontyfikatu. Opcję
preferencyjną na rzecz młodych Papież akcentował szczególnie wobec
globalnego zjawiska, jakim jest wzrastająca rola młodego pokolenia we
współczesnym świecie. Zachęcał do jej podejmowania w ramach
proklamowanej przez siebie „nowej ewangelizacji”, której uprzywilejowanymi
podmiotami, a zarazem adresatami są ludzie młodzi

4

. Brał także

odpowiedzialność za młodych i zachęcał do niej innych w obliczu wielorakich
zagrożeń współczesności, których ofiarą staje się głównie młode pokolenie.

Szczególnym wyrazem owej ewangelizacyjnej strategii Jana Pawła II

wobec młodych i to w wymiarze Kościoła powszechnego, ale zarazem przy
dowartościowaniu Kościołów partykularnych, parafii i ruchów młodzieżowych,
stały się zainicjowane przez niego Światowe Dni Młodzieży

5

. Chociaż ŚDM są

własną inicjatywą Kościoła katolickiego, to jednak ich zasięg daleko wykraczał
poza ramy obchodów czysto kościelnych i stał się swoistym fenomenem
kulturowym, zauważanym i obecnym we współczesnej cywilizacji. Właśnie ów

1

Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Familiaris consortio” o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie

współczesnym, Watykan 1981, nr 75. Dalej skrót FC z podaniem numeru.

2

„we wspólnocie kościelnej z trudem powstaje śmiałe i dostosowane do naszych czasów duszpasterstwo

młodzieży”. - Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska „Pastores dabo vobis” o formacji kapłanów we
współczesnym świecie, Watykan 1992, nr 8.

3

Jan Paweł II, List do Młodych całego świata „Parati semper”, Watykan 1985, nr 1. dalej skrót PS z podanem

numeru.

4

Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska „Christifideles laici” o powołaniu i misji świeckich w

Kościele i w świecie dwadzieścia lat po Soborze Watykańskim II, Watykan 1988, nr 46. dalej skrót CHL z
podaniem numeru.

5

W dalszej część wykładu będzie używany zamiennie termin Światowe Dni Młodzieży bądź jego skrót ŚDM.

2

fenomen stanowi przedmiot niniejszego wykładu, którego temat brzmi:
„Światowe Dni Młodzieży – ewangelizacyjny projekt Jana Pawła II wobec
Kościoła przyszłości”.
Niniejsza

refleksja

będzie się składać z czterech części. Najpierw wydaje

się rzeczą pożyteczną ukazać genezę i historię Światowych Dni Młodzieży /pkt
1/. Następnie należałoby omówić ich zasadniczy cel, będący w służbie wiary i
apostolstwa młodych oraz ich przebieg /pkt 2/ Z kolei trzeba uwypuklić
znaczenie VI Światowego Dnia Młodzieży Częstochowa’91, a to ze względu na
jego wyjątkowy charakter oraz miejsce i czas, w jakim się odbywał /pkt 3/.
Wreszcie wypadałoby wskazać na zobowiązania, wypływające z udziału w
Światowych Dniach Młodzieży dla ich uczestników, czy też generalnie dla
duszpasterstwa młodzieży /pkt 4/.

2. Geneza i historia Światowych Dni Młodzieży

Genezy Światowych Dni Młodzieży należy upatrywać przede wszystkim, w

osobistym, głębokim i długoletnim doświadczeniu duszpasterstwa młodzieży,
jakie posiadał Jan Paweł II. Dawało ono o sobie znać już od początku jego
pontyfikatu. To papieskie doświadczenie, a zarazem szczególny, osobisty
charyzmat kontaktu z młodymi, jaki go cechował, spotkał się niejako z oddolną
inicjatywą rzymskich środowisk młodzieżowych początku lat
osiemdziesiątych

6

. I tak zrodziła się idea Światowych Dni Młodzieży, której

współautorami byli sami ludzie młodzi.

W dniu 7 kwietnia 1985 roku, w niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego w

czasie przemówienia, związanego z błogosławieństwo „urbi et orbi” Jan Paweł
II ogłosił decyzję ustanawiającą w Kościele Światowe Dni Młodzieży.

Jednocześnie wyznaczył Rzym na miejsce I-szego Światowego Dnia Młodzieży,
zapraszając młodych całego świata do Wiecznego Miasta na Niedzielę
Palmową, 23 marca 1986 roku. Na tę decyzję Papieża niewątpliwie miały
wpływ dwa bardzo liczne, o zasięgu ogólnokościelnym, spotkania młodych w
Rzymie; w roku 1984 z okazji Jubileuszu 1950-lecia Odkupienia

7

oraz w roku

1985 z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży, proklamowanego przez
ONZ, do której to inicjatywy przyłączył się Kościół, a Jan Paweł II wydał
pierwszy w historii Kościoła „List do młodych całego świata”. Te dwa
spotkania, obfitujące w duchowe owoce i entuzjazm młodych, zainspirowały

6

Idea Światowych Dni Młodzieży sięga początku lat 80. XX wieku. W pobliżu placu św. Piotra na wspólnej

modlitwie, rozmowach i Eucharystii spotykała się młodzież. W spotkaniach uczestniczył sporadycznie bp Josef
Cordes, ówczesny wiceprzewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich. Po pewnym czasie powstał pomysł, aby
ideę spotkań przekształcić w coś większego. Podczas obchodów 1950. rocznicy śmierci Jezusa Chrystusa w
Rzymie (1983/84) w kościele San Lorenzo trwały dyskusje nad konkretnym kształtem młodzieżowego
przedsięwzięcia. Pomysł spotkał się z ogromną życzliwością Jana Pawła II, papieża, który od początku
pontyfikatu podkreślał swoje przywiązanie do młodzieży.

7

Ojciec Święty w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego, 22 kwietnia 1984 przekazuje młodzieży Krzyż Roku

Świętego, który w przyszłości będzie peregrynował wraz z nimi prze świat.

3

Papieża i młodych do organizowania odtąd co roku Światowego Dnia
Młodzieży

8

.

Na mocy decyzji Jana Pawła II Światowy Dzień Młodzieży winien się

odbywać co roku w Niedzielę Palmową. Miał być on obchodzony na przemian,
w jednym roku w Kościołach partykularnych wokół biskupa miejsca, w tym w
Rzymie pod przewodnictwem Papieża. Natomiast w roku następnym oprócz
obchodów Niedzieli Palmowej w poszczególnych diecezjach, miało się
odbywać ogólnoświatowe spotkanie młodych z Janem Pawłem II, w
wyznaczonym Kościele lokalnym, zazwyczaj w miesiącach wakacyjnych, ze
względu na uczącą się młodzież. Papież ogłaszał datę i miejsce kolejnych
światowych dni, zwykle na zakończenie obchodów Niedzieli Palmowej na Placu
św. Piotra. Od roku 1997 nastąpiła zmiana cyklu obchodów. Kolejne spotkanie
ze względu na Wielki Jubileusz odbyło się w roku 2000 w Rzymie, następnie
powrócono do cyklu dwuletniego w roku 2002 w Toronto, by już jak dotąd,
chyba na stałe, pozostać w cyklu trzechletnim: Kolonia 2005, Sydney 2008.

Każdy Światowy Dzień Młodzieży był duchowo i duszpastersko

przygotowywany, bądź przez komitety diecezjalne, bądź też w wypadku
światowych spotkań poza Rzymem, przez Komitety narodowe, współpracujące
ściśle z głównym inspiratorem i organizatorem tych dni, a mianowicie z
Papieską Radą Świeckich, a szczególnie z jej sekcja młodzieżową. Warto tu
wspomnieć dwóch, zasłużonych dla tej wielkiej akcji ewangelizacyjnej
hierarchów: Sługę Bożego argentyńskiego kardynała Edouardo Pironio,
ówczesnego przewodniczącego Papieskiej Rady Świeckich oraz ówczesnego
przewodniczącego sekcji młodzieżowej tejże Rady, obecnego jej
przewodniczącego arcybiskupa Stanisława Ryłkę.

Gdy chodzi o organizację Światowych Dni Młodzieży w Kościele w

Polsce, z początku zajmowały się tym głównie diecezjalne duszpasterstwa
młodych. W latach 1990-91 ze względu na wyznaczenie spotkania młodzieży
świata na Jasnej Górze w Częstochowie, prace koordynował Kościelny Komitet
obejmujący swym zasięgiem Europę środkową i wschodnią. Natomiast od roku
1995 promocją oraz udziałem młodzieży polskiej w Światowych Dniach
Młodzieży zajmuje się Ogólnopolskie Biuro Organizacyjne z siedzibą w
Siedlcach

9

.

8

Zob. E. Pironio, Historia Światowego Dnia Młodzieży, w: Komitet VI Światowego Dnia Młodzieży, Materiały

podstawowe, Częstochowa 1991, s. 4; G. Carrriquiry Lecour, Les Journées Mondiales de la Jeunesse, w: Conseil
Pontificales pour le laics, Ensemble sur les routes de l’Europe. II Rencontres européenne de la Pastorale des
Jeunes, Cité du Vatican 1996, p.65-91.

9

Krajowe Biuro Organizacyjne Światowych Dni Młodzieży jest instytucją kościelną powołaną dekretem

Sekretarza Generalnego Konferencji Episkopatu Polski, której zasadniczym celem jest koordynacja
przygotowań, zgłoszeń oraz uczestnictwa polskich grup w światowych oraz europejskich spotkaniach młodych,
organizowanych pod patronatem Papieskiej Rady ds. Świeckich z Watykanu. Z ramienia Konferencji Episkopatu
Polski Opiekunem Biura jest Krajowy Duszpasterz Młodzieży - Ks. Bp Henryk Tomasik. Geneza Krajowego
Biura ŚDM sięga swoimi korzeniami roku 1995 i jest ściśle związana z organizacją X Światowego Dnia
Młodzieży w Manili na Filipinach (styczeń'95) oraz Pielgrzymki Młodych Europy do Loreto we Włoszech
(wrzesień'95). Podczas swojej dziewięcioletniej działalności Biuro zajęło się promocją idei Światowych Dni
Młodzieży, inspirowaniem spotkań młodych w diecezjach oraz koordynacją dużych spotkań międzynarodowych

4

Poniżej zamieszczona tabela ilustruje historię Światowych Dni

Młodzieży, podając kolejną jego edycję, jego hasło, streszczające jego główną
ideę, miejsce i datę jego obchodów oraz przybliżoną liczbę uczestników na
głównej Eucharystii

10

.

Droga Światowych Dni Młodzieży

1986 I Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Abyście umieli zdać sprawę z nadziei, która jest w was” (1P 3, 15)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (23 marca 1986)

1987 II Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Myśmy poznali i uwierzyli miłości, jaką Bóg ma ku nam” (1J 4, 16)

Obchody międzynarodowe: Buenos Aires, Argentyna (11-12 kwietnia 1987)

(900.000 uczestników)

1988 III Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Zróbcie wszystko cokolwiek wam powie“ (J 2, 5)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (27 marca 1988)

1989 IV Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Jam jest Drogą i Prawdą, i Życiem” (J 14, 6)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (19 marca 1989)

Obchody międzynarodowe: Santiago de Compostela, Hiszpania (15-20 sierpnia 1989)

(400.000 uczestników)

1990 V Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Ja jestem krzewem winnym, wy - latoroślami” (J 15, 5)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (8 kwietnia 1990)

1991 VI Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Otrzymaliście Ducha przybrania za synów” (Rz 8, 15)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (24 marca 1991)

Obchody międzynarodowe: Częstochowa, Polska (10-15 sierpnia 1991) –

(1.600.000 uczestników)

1992 VII Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Idźcie na cały świat I głoście Ewangelię” (Mk 16, 15)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (12 kwietnia 1992)

1993 VIII Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Ja przyszedłem po to, aby (owce) miały życie i miały je w obfitości” (J 10, 10)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (4 kwietnia 1993)

Obchody międzynarodowe: Denver, USA (10-15 sierpnia 1993)

(700.000 uczestników)

w Paryżu (sierpień'97), Rzymie (sierpień'2000) i Toronto (lipiec’2002). Od roku 1997 wydaje swój kwartalnik
Święto Młodych trwa bez końca, promujący nauczanie Jana Pawła II do młodych oraz pełniący rolę biuletynu
informacyjnego. Biuro było trzykrotnie (2000, 2001 i 2004r.) organizatorem Krajowego Forum Młodych. Zob.
strona internetowa Biura: http://www.sdm.org.pl

10

Dane zaczerpnięte z Papieskiej Rady Świeckich oraz Krajowego Biura ŚDM w Siedlcach.

5

1994-95 IX/X Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Jak Ojciec mnie posłał, tak i Ja was posyłam” (J 20, 21)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (27 marca 1994)

Obchody międzynarodowe: Manila, Filipiny (10-15 stycznia 1995) –

(4.000.000 uczestników)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (9 kwietnia 1995)

1996 XI Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Panie, do kogóż pójdziemy? Ty masz słowa życia wiecznego” (J 6, 68)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (31 marca 1996)

1997 XII Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Nauczycielu, gdzie mieszkasz? Chodźcie, a zobaczycie” (J 1, 38-39)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (23 marca 1997)

Obchody międzynarodowe: Paryż, Francja (19-24 sierpnia 1997) –

(1. 200.000 uczestników)

1998 XIII Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Duch Święty, On was wszystkiego nauczy” (J 14, 26)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (5 kwietnia 1998)

1999 XIV Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Ojciec was miłuje” (J 16, 27)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (28 marca 1999)

2000 XV Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „A słowo stało się Ciałem i zamieszkało wśród nas” (J 1, 14)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (6 kwietnia 2000)

Obchody międzynarodowe: Rzym, Włochy (15-20 sierpnia 2000)

(2. 200.000 uczestników)

2001 XVI Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie,

niech co dnia bierze krzyż swój i niech Mnie naśladuje” (Łk 9, 23)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (8 kwietnia 2001)

2002 XVII Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Wy jesteście solą dla ziemi... Wy jesteście światłem świata” (Mt 5, 13-14)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (24 marca 2002)

Obchody międzynarodowe: Toronto, Kanada (23-28 lipca 2002)

(800.000 uczestników)

2003 XVIII Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Oto Matka twoja” (J 19, 27)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (13 kwietnia 2003)

2004 XIX Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Chcemy ujrzeć Jezusa” (J 12, 21)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (4 kwietnia 2004)

6

2005 XX Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Przybyliśmy oddać Mu pokłon” (Mt 2, 2)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (20 marca 2005)

Obchody międzynarodowe: Kolonia, Niemcy (16-21 sierpnia 2005)

(1. 00.000 uczestników) .

Pierwszy ŚDM pod przewodnictwem Benedykta XVI

2006 XXI Światowy Dzień Młodzieży

Temat: "Twoje słowo jest lampą dla moich stóp i światłem na mojej ścieżce" (Ps 119, 105)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (9 kwietnia 2006)

2007 XXII Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Jak Ja was umiłowałem; żebyście i wy tak się miłowali wzajemnie” (J, 13,34)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (1 kwietnia 2007)

2008 XXIII Światowy Dzień Młodzieży

Temat: „Duch Święty zstąpi na was,

otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami (Dz 1:8)

Obchody diecezjalne: Niedziela Palmowa (16 marca 2008)

Obchody międzynarodowe: Sydney, Australia (15-20 lipca)

2. Cel i przebieg Światowych Dni Młodzieży

Zamysł, jaki przyświecał Janowi Pawłowi II, gdy inicjował on ideę

Światowych Dni Młodzieży był na wskroś ewangelizacyjny. Ich główną ideą
była ewangelizacyjna mobilizacja całego Kościoła, ukazującego swoje młode
oblicze i dającego radosne świadectwo wiary na oczach niejako całego świata
Miały być one swoistego rodzaju „wyprawami misyjnymi”, swoistą
„pielgrzymką” młodych po świecie, z poszczególnymi „przystankami
ewangelizacyjnymi” na różnych kontynentach

11

. Miały być one: środkiem,

narzędziem, okazją, szansą, intensywnym czasem ewangelizacji

12

. Był i jest to

czas ewangelizacji młodych i ewangelizacji podejmowanej przez młodych

13

.

Według swoistej strategii pastoralnej Papieża Światowe Dni Młodzieży

miały stać się jedną, potężną, współczesną „szkołą wiary”. Papież poprzez tę
inicjatywę pastoralną otwierał przed młodymi dostęp do tej rzeczywistości,
którą nazywał „laboratorium wiary”, gromadząc ich przy Chrystusie, głosząc im
Jego Ewangelię oraz dając o Nim osobiste świadectwo

14

. Ewangeliczny nakaz:

11

Papież i młodzi w dziele ewangelizacji świata, w: Materiały podstawowe, Częstochowa 1991, s. 3.

12

„Razem z wami uczestniczyłem w nim jako pielgrzym. Było to doniosłe wydarzenie w życiu Kościoła,

wyjątkowe świadectwo wiary złożone przez tysiące młodych ludzi przybyłych ze wszystkich kontynentów,
moment intensywnej ewangelizacji. W Santiago Kościół raz jeszcze ukazał światu swoje oblicze młode, pełne
radości, nadziei i entuzjazmu wiary. Wydarzenie to było dlań wielkim darem, a nawet - ośmielę się twierdzić -
darem dla całego społeczeństwa”. - Jan Paweł II, Orędzie z okazji V Światowego Dnia Młodzieży,
L’Osservatore Romano (edycja polska) (1989) nr 10-11, s. 32, nr 1.

13

Ks. Marian Duda, VI Światowy Dzień Młodzieży szansą ewangelizacji, w: VI Światowy Dzień Młodzieży z

Ojcem Świętym Janem Pawłem II. Materiały Duszpasterskie, Częstochowa 1991.

14

„«laboratorium wiary», z którego apostołowie wyszli jako ludzie w pełni świadomi prawdy, jaką Bóg objawił

w Jezusie Chrystusie — prawdy, która miała ukształtować ich życie osobiste i życie Kościoła na przestrzeni

7

„Idźcie i nauczajcie wszystkie narody” (Mt 28,19), znalazł więc w Światowych
Dniach Młodzieży współczesną ilustrację i aktualizację. Młodzi więc otwierali
się na posługę ewangelizacyjną Papieża, a on „umacniał ich w wierze”. Mieli
oni możliwość wyjątkowego i jedynego w swoim rodzaju doświadczenia wiary
w bogactwie różnorodności, a także w wymiarze Kościoła powszechnego i to
otwartego w postawie miłości na wszystkich ludzi

15

. W dobie subiektywizacji

wiary, jej prywatyzacji i relatywizacji, a także tendencji do eliminowania
wspólnoty Kościoła, uważanego za niekonieczny, czy wręcz przeszkadzający w
wierze balast, takie doświadczenie wiary w wymiarze eklezjalnym miało dla
młodych kapitalne znaczenie.

Z drugiej zaś strony, młodzi nie tylko byli w tej papieskiej wizji

ewangelizacyjnej biernym uczestnikami – przedmiotem ewangelizacji, lecz jej
pełnoprawnymi podmiotami. „Kościół nie może bowiem widzieć w młodych
ludziach - jak czytamy w „Christifideles laici” - po prostu przedmiotu swojej
duszpasterskiej troski. W rzeczywistości bowiem są oni, i do tego stale trzeba
ich zachęcać, czynnym podmiotem, aktywnymi uczestnikami ewangelizacji i
twórcami społecznej odnowy”

16

. W tym szczególnym pielgrzymowaniu poprzez

świat pod przewodnictwem Papieża, towarzyszył młodym znak krzyża, który
Jan Paweł II przekazał im, a oni z kolei przekazywali go swoim rówieśnikom,
goszczącym w swoich krajach uczestników kolejnych Dni Młodzieży. Było to
więc naprawdę głoszenie światu Chrystusa Ukrzyżowanego

17

.

Już sama obecność młodych stanowiła wymowne świadectwo dla

zsekularyzowanego świata. Dopełniało je publiczne świadectwo wiary w czasie
tych dni wyznawane słowem i ich postawą i to w obecności Papieża, który
wsłuchiwał się w jego treść i niejako potwierdzał jego autentyczność, chociażby
jak to miało miejsce w Częstochowie, w wypadku wzruszającego świadectwa
młodej Sudanki.

Z tego swoistego nowego wieczernika Zielonych Świąt, tak umocnionych w

wierze, Papież rozsyłał młodych na wszystkie strony świata, do środowisk
życia, szczególnie w środowiska rówieśników, wzywając ich do dawania

historii. Dzisiejsze rzymskie spotkanie, droga młodzieży, jest również swego rodzaju «laboratorium wiary» dla
was, dzisiejszych uczniów — dla wyznawców Chrystusa na progu trzeciego tysiąclecia. – Jan Paweł II, Nie
lękajcie się zawierzyć Chrystusowi. Przemówienie wygłoszone podczas czuwania modlitewnego w Tor Vergata
19.08’00, L'Osservatore Romano /edycja polska/ 21(2000) nr 10 (227), s.19.

15

„Nasze obchody będą posiadały także wyraźny wymiar wspólnotowy; jest to wszak warunek niezbędny,

podyktowany miłością Boga i komunią tych wszystkich, którzy czują się dziećmi jednego Ojca, braćmi w
Jezusie Chrystusie, złączonymi mocą Ducha Świętego. Ponieważ należycie do wielkiej rodziny odkupionych i
jesteście żywymi członkami Kościoła, przeto w tym Dniu doświadczycie zapału i radości płynących z miłości
Boga, który wzywa was do jedności i solidarności. Apel ten nie wyłącza nikogo, przeciwnie - nie zna granic i
obejmuje wszystkich bez różnicy ludzi młodych, umacniając i odnawiając więzy, które łączą ich pomiędzy sobą.
W tym dniu w sposób szczególnie żywy i czynny winna wyrazić się więź z młodymi ludźmi, którzy cierpią z
powodu bezrobocia, którzy żyją w biedzie i samotności, którzy czują się zepchnięci na margines lub niosą ciężki
krzyż choroby. Niech przesłanie przyjaźni dotrze także to tych, którzy nie wyznają wiary religijnej”. – Jan Paweł
II, Orędzie na II Światowy Dzień Młodzieży, Watykan 1988, nr 3.

16

CHL 46.

17

Il Papa in visita alla parrocchia di Santo Stefano Protomartire. Gli incontri con i bambini, il Consiglio

pastorale ed i giovani, L’Osservatore Romano 138/1998/ nr 97 /41. 834/, p. 7.

8

świadectwa: „Wasze świadectwo niech będzie zaczynem nowego świata,
którego pragnie każdy człowiek: świata prawdziwie sprawiedliwego,
solidarnego i braterskiego”

18

.

Światowe Dni Młodzieży miały również i inny dobroczynny efekt. Nie tylko

były one rzeczywistym czasem ewangelizacji młodych, formowaniem
współczesnych świadków i misjonarzy, ale także były okresem mobilizacji
duszpasterstw młodzieżowych w wymiarach poszczególnych Kościołów
lokalnych, czy wręcz ich powstawaniem, jak to miało miejsce w ówczesnej
Czechosłowacji

19

. Był to także szczególny czas „ewangelizowania

ewangelizatorów”. ŚDM dawały bowiem, wiele do myślenia wszystkim
odpowiedzialnym za duszpasterstwo i wychowanie młodego pokolenia. Jan
Paweł II ukazywał sobą taki wzór duszpasterza młodych, który nie mógł nie
zachwycać i nie inspirować troski duszpasterskiej o młodzież ze strony
biskupów, kapłanów czy katechetów.

W celu osiągnięciu ewangelizacyjnego celu ŚDM, Jan Paweł II zachęcał

młodych do „duchowej pielgrzymki”, która winna się odbywać w środowisku
ich życia: w ich rodzinach, parafiach, wspólnotach młodzieżowych, w czasie
poprzedzającym poszczególne dni młodzieży. Pielgrzymka ta miała być według
Papieża drogą wiary, nawrócenia i powrotu do istotnych wartości ludzkiego
życia”

20

.

Program duchowego pielgrzymowania wyznaczało zarówno hasło na dany

rok, zaczerpnięte z Pisma świętego, jak i orędzie papieskie, które niosło zarazem
ważkie dla młodzieży treści do medytacji, mając za zadanie „umocnić wiarę
młodzieży i stać się nowym impulsem do apostolstwa”

21

. Cel ewangelizacyjny

ŚDM był więc już częściowo osiągany niejako w drodze przez pogłębienie
wiary i zaangażowanie apostolskie w miejscową wspólnotę. Jednak swój punkt
kulminacyjny znajdował w czasie trwania tegoż duchowego wydarzenia, które
trwało zazwyczaj od kilka do kilkunastu dni.

Rozpoczynało je zwykle Światowe Forum Młodych, które gromadziło około

kilkuset reprezentantów wszystkich Kościołów lokalnych, uczestniczących w
danym Światowym Spotkaniu. Forum to odbywało się jedynie przed
Światowymi spotkaniami z udziałem Ojca Świętego. Podejmowano na nim
problematykę, którą wyznaczało hasło i orędzie papieskie, pogłębiając je
intelektualnie, medytując je, korzystając przy tym jednocześnie z pomocy

18

Jan Paweł II, Maryja wzorem na drodze ku pełnej dojrzałości. Przemówienie pożegnalne – Jasna Góra

15.08’91, w: Młodzi z Ojcem Świętym /red. M. Duda, K. Sokołowski/, Rzym 1991, s. 86.

19

Wówczas to powstała Sekcja ds. Młodych w ramach Konferencji Episkopatu Czech i Moraw.

20

Jan Paweł II, Orędzie do Młodych całego świata z okazji VI Światowego Dnia Młodzieży, dok. cyt., nr 7.

21

„Oczekując z radością naszego spotkania, wzywam was wszystkich, abyście przygotowali się doń w sposób

pogłębiony i na drodze medytacji, przyczyniając się tym samym do tego, że Dzień ten będzie się odznaczał
kościelnym dynamizmem. Ruszajcie w drogę! Niech jej etapy wyznacza modlitwa, studium, dialog, pragnienie
nawrócenia i poprawy. Idźcie razem, poczynając od waszych parafii i wspólnot chrześcijańskich, od waszych
zrzeszeń i ruchów apostolskich”. - Jan Paweł II, Orędzie do młodzieży całego świata z okazji II Światowego
Dnia Młodzieży, Watykan 1986, nr 4.

9

zaproszonych ekspertów. Zwykle wydawało ono dokument końcowy w formie
apelu, z którym byli zapoznawani wszyscy uczestnicy światowego spotkania.

Po Forum następował trzydniowy cykl katechetyczny w poszczególnych

kręgach językowych Młodzi uczestniczyli w katechezach zaproszonych
katechetów spośród najbardziej znanych i cenionych pasterzy Kościoła
powszechnego oraz brali udział w liturgii sakramentu pokuty i Eucharystii.
Tematyka katechez jak i program forum był opracowywany przez Papieską
Radę Świeckich przy współudziale miejscowego Kościoła i była ściśle związana
z treściami proponowanymi w orędziu papieskim na dany rok.

Dopiero tak duchowo przygotowana młodzież, zarówno w czasie rocznej

duchowej pielgrzymki, jak i poprzez Forum oraz cykl katechez, otwierała się na
obecność i słowo Jana Pawła II. Zasadniczo były trzy spotkania wszystkich
uczestników z Janem Pawłem II. Pierwsze spotkanie miało charakter niejako
wstępny, zapoznawczy. Obejmowało ono przywitanie Papieża i wszystkich
uczestników przez młodych oraz słowo powitania Papieża, skierowane pod
adresem wszystkich uczestników, ze swoistego rodzaju dokonywaną przez
Niego prezentacją delegacji poszczególnych krajów.

Drugie spotkanie miało charakter modlitewnego czuwania wieczornego

przedłużonego o całonocne czuwanie młodych. Wreszcie nazajutrz rano
koncelebrowana była Eucharystia Młodych świata pod przewodnictwem
Papieża z udziałem pasterzy z całego Kościoła powszechnego, po której
następowało rozesłanie młodych.

Często zdarzało się, że poszczególne diecezje i parafie, a w ich ramach

rodziny, gościły przez kilka dni uczestników Światowych Dni Młodzieży,
zapewniając im zarówno warunki bytowe, jak program religijny czy kulturalny.

Oprócz oficjalnego programu obchodów Światowych Dni Młodzieży

ogłaszanego oficjalnie przez Papieską Radę Świeckich, odbywały się zwykle
„imprezy towarzyszące” o charakterze kulturalnym, ubogacające uczestników,
czy zaznajamiające ich z kulturą chrześcijańską jako taką, czy też miejscową
tradycją.

Organizacją poszczególnych ŚDM był obciążony miejscowy Kościół, w

ścisłej współpracy z Papieską Radą Świeckich. Problemy, jakie stawały przed
organizatorami, zwykle przerastały wcześniejsze założenia i wyobrażenia,
zwłaszcza, gdy liczna uczestników przewyższała zaplanowaną, a także ze
względów materialnych, gdy koszty organizacyjne przewyższały zaplanowane
wydatki.

Niemniej każdorazowy „sukces ewangelizacyjny” tych dni oraz „owoce

duchowe” po nich następujące, mobilizowały do kontynuacji tej strategicznej
papieskiej inicjatywy ewangelizacyjnej oraz jej udoskonalania, zarówno od
strony merytorycznej jak i techniczno-organizacyjnej.

3. VI Światowy Dzień Młodzieży Częstochowa ’91

10

W swoim marszu ewangelizacyjnym z młodymi poprzez świat, w czasie

kolejnych Światowych Dni Młodzieży, Jan Paweł II zechciał się zatrzymać
także na polskiej ziemi. Nie mogło zresztą być inaczej, zarówno ze względu na
wymowę miejsca, czas, w jakim zostało ono zaplanowane, a także samo
pochodzenie Papieża. Konkretny czas, w jakim miało się odbyć spotkanie
częstochowskie, w kontekście przemian, jakie zachodziły na kontynencie
europejskim, zwłaszcza po załamaniu się totalitaryzmu komunistycznego,
upadku muru berlińskiego i wyłanianiu się nowych wolnych państw, był
momentem bardzo wymownym. To właśnie, według pragnienia Papieża, na
polskiej ziemi, pośrodku Europy i to w miejscu zawierzenia za wolność
Kościoła w świecie i w Polsce, miało dojść, po raz pierwszy w takim wymiarze,
do spotkania młodych ze Wschodu i z Zachodu, rozdzielonych dotychczas przez
wrogie sobie bloki militarne i zwalczające się systemy społeczno-polityczne. A
mieli się spotkać młodzi w tym samym i jednym Duchu, rozważając hasło
zaproponowane im przez Papieża: „Otrzymaliście ducha przybrania za synów
(Rz 8,15)”

22

.

VI Światowy Dzień Młodzieży formalnie został ogłoszony przez Jana

Pawła II na Placu św. Piotra w Rzymie w Niedzielę Palmową w dniu 8 kwietnia
1990 roku, a na jego miejsce wyznaczone zostało sanktuarium na Jasnej Górze
w Częstochowie w dniu 14-15 sierpnia 1991 r.

a. przygotowanie VI ŚDM

W ten sposób Kościół w Polsce stał się gospodarzem tego niezwykłego

wydarzenia, jednego z najważniejszych w jego historii. Bezpośrednią
odpowiedzialność za jego przygotowanie, we współpracy z Papieską Radą
Świeckich wziął na siebie Kościół częstochowski wraz z sanktuarium
jasnogórskim i władzami świeckimi. Rzeczywistym podmiotem tej
odpowiedzialności stał się Kościelny Komitet Organizacyjny VI Światowego
Dnia Młodzieży w Częstochowie, działający od czerwca 1990 roku do sierpnia
roku 1991

23

.

Prace Komitetu szczególnie miały na celu:
- możliwie jak najszerszą i najszybszą informację o spotkaniu w

Częstochowie w kraju, aby dotarła ona do świadomości młodzieży polskiej,
według zamiaru Papieża, głównego gospodarza tego światowego spotkania,
(Wydawanie materiałów podstawowych, plakatów, kaset, broszur, pamiątek)

24

,

22

M. Duda, - Cuda się zdarzają. Świadectwo o VI Światowym Dniu Młodzieży, w: Jan Paweł II Pielgrzymka do

Polski 1991, Warszawa 2005,/wyd. Edipresse/ s. 5.

23

Symbolicznym zakończeniem i podsumowaniem jego pracy była prywatna audiencja u Ojca św. na Watykanie

w dniu 25 października 1991r.

24

Zob. VI Światowy Dzień Młodzieży z Ojcem św. Janem Pawłem II. Materiały podstawowe, Częstochowa

1991.

11

- szerokie rozpropagowanie idei VI Światowego Dnia Młodzieży

zwłaszcza w krajach Europy środkowowschodniej. Bowiem szczególnie na
uczestnikach z tych krajów Ojcu św. bardzo zależało, a dostęp do nich był
utrudniony, ponadto ich status materialny mógł uniemożliwić im przybycie do
Częstochowy,

- zaproponowanie duchowego, duszpastersko-katechetycznego programu

przygotowania młodzieży, w celu rozpoczęcia przez nią tzw. duchowej
pielgrzymki, o którą prosił Papież,

- opracowanie programu przebiegu VI Światowego Dnia Młodzieży,

pomoc w organizacji Światowego Forum Młodych, wyznaczenie kościołów do
katechez dla poszczególnych grup językowych, zorganizowanie kulturalnych
imprez towarzyszących ŚDM, opracowanie koncepcji ogólnej i szczegółowej
głównych nabożeństw od strony liturgicznej i artystyczno-muzycznej,
szczególnie Apelu Jasnogórskiego Młodych oraz Eucharystii Młodych Świata

25

,

- całkowita troska o logistykę, zakwaterowanie oraz częściowo

wyżywienie wszystkich grup zagranicznych i krajowych, współpraca w tym
względzie z wszystkimi szkołami i placówkami oświatowymi, zakładami pracy,
wojskiem, harcerstwem, organizacjami społecznymi itp.,

- zorganizowanie przekazu radiowego w celu odbioru równoczesnego

tłumaczenia treści głównych nabożeństw oraz telewizyjnej transmisji dla
uczestników VI ŚDM oraz za pośrednictwem telewizji polskiej do innych
krajów,
Koncepcja przygotowania VI ŚDM, zarówno duszpasterska jak i dotycząca
spraw organizacyjnych była prezentowana na forum Papieskiej Rady Świeckich
w Watykanie, jak i na forum poszczególnych Kościołów partykularnych,
zarówno w krajach Europejskich, jak i w Polsce. Była ona także systematycznie
i szeroko prezentowana w środkach masowego przekazu, prasie, radiu i w
telewizji, w trakcie licznych konferencji prasowych oraz wywiadów

26

.

Wreszcie, już w samym bezpośrednim przygotowaniu, przeżyciu oraz
propagowaniu treści VI ŚDM nieocenione usługi oddało założone wówczas i do
tej pory funkcjonujące radio „Fiat”, które w tamtych dniach nadawało przy

25

List Ks. Kard. E. Pironio do Ks. Mariana Dudy, Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne 65(1991) nr 10-12,

s. 318-319

26

zob. Przed spotkaniem Jana Pawła II z młodzieżą świata. Rozmowa „Życia” z ks. dr Marianem Dudą,

Przewodniczącym Kościelnego Komitetu VI Światowego Dnia Młodzieży w Częstochowie rozmawia Janusz
Płowecki, Życie Warszawy, listopad 1990 s. 1 i 4; Podzielić się z innymi bogactwem duchowym Jasnej Góry.
Rozmowa z ks. dr Marianem Dudą, Przewodniczącym Kościelnego Komitetu Organizacyjnego VI Światowego
Dnia Młodzieży w Częstochowie,(rozmawiał Adam Cymer) Słowo Powszechne Rok XLV 1991 nr 186(131192),
s. 1-2;. Jesteście nadzieją świata. „Katolik” rozmawia z ks. dr. Marianem Dudą, Przewodniczącym Kościelnego
Komitetu VI Światowego Dnia Młodzieży (rozmawia Mieczysław Malik), Katolik z 11 sierpnia 1991 r. s. 5;
Dialog Młodych. Rozmowa z Ks. dr Marianem Dudą, przewodniczącym Kościelnego Komitetu
Organizacyjnego VI Światowego Dnia Młodzieży (rozmawiał Janusz Strzelczyk), Trybuna Śląska 1991, nr
180(15.418), s.2; Czekamy i zapraszamy. Jasnogórskie spotkanie Młodzieży. Z ks. dr Marianem Dudą -
Przewodniczącym Kościelnego Komitetu Wykonawczego VI Światowego Dnia Młodzieży rozmawia Bohdan
Rodziewicz, Zorza. Rodzinny Magazyn Katolików 1991 nr 6 (1758), s. 3.

12

współpracy z Radiem Watykańskim na sześciu różnych częstotliwościach w
poszczególnych językach, przebieg VI ŚDM. Służyła temu także codzienna
gazeta VI ŚDM wydawana przez Komitet Organizacyjny w dniach go
poprzedzających oraz w czasie jego trwania.

W ślad za zaproszeniem papieskim, z inicjatywy Komitetu Organizacyjnego

zostało wysłane zaproszenie do wszystkich diecezji w Kościele powszechnym,
wystosowane przez prymasa Polski i biskupa częstochowskiego.

W ten sposób VI ŚDM został szeroko w świecie wypromowany, także w

krajach b. ZSRR, a znakiem szczególnym, że idea ta dotarła do Moskwy, były
wzruszające listy komsomolców, proszących, by mogli też wziąć udział w
spotkaniu z „papoj rimskim”.

Nie sposób ogarnąć całości wysiłków organizatorów, którzy przygotowali i

zakwaterowali, we współpracy z wojskiem, policją, strażą, harcerzami,
szkołami, uczelniami wyższymi, zakładami pracy i innymi podmiotami około
600 tys. uczestników. Zorganizowali darmowy transport kolejowy dla około 100
tys. młodzieży z Rosji i Białorusi, a także darmowe zakwaterowanie i
wyżywienie w Częstochowie. Nie sposób wyrazić dzisiaj zdziwienia, że młodzi
ze Wschodu przekraczali granicę, na mocy decyzji ówczesnego premiera ZSRR
Pawłowa, tylko na podstawie list uczestników, sporządzonych przez parafie.

27

Ten organizacyjny wysiłek, mający zapewnić przynajmniej skromne warunki

pobytu uczestnikom VI ŚDM, zwłaszcza ze Wschodu, nie przesłaniał jednak
istoty, a mianowicie duszpasterskiego przygotowania do przeżycia światowego
spotkania młodych, zwłaszcza dla młodzieży polskiej.

W oparciu o Orędzie Jana Pawła II z dnia 15 sierpnia 1990 roku oraz hasło

wyznaczone przez Papieża na spotkanie światowe w Częstochowie:
„Otrzymaliście ducha przybrania za synów” (Rz 8,15), został opracowany
roczny program katechetyczny dla poszczególnych grup młodzieżowych – owa
duchowa pielgrzymka, do której zachęcał Jan Paweł II

28

.

Na etapie przygotowania VI ŚDM, zarówno od strony duchowej, jak i

organizacji zewnętrznej, zostały zaproponowane także przez Kościelny Komitet
Organizacyjny pewne nowe struktury, służące upodmiotowieniu młodzieży i
wzięciu przez nią odpowiedzialności za przygotowanie i przebieg VI ŚDM.
Wśród propozycji struktur służących przygotowaniu VI ŚDM pojawiła się
koncepcja Parafialnej Rady Młodych, która miała stanowić wspólnotowy

27

List Ks. kard. E. Pironio do Biskupa Częstochowskiego, Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne 65(1991)

nr 10-12, s. 317-318.

28

Aby pomóc młodzieży w tej systematycznej duchowej pielgrzymce i w zachęcaniu do udziału w niej coraz

szerszych kręgów młodzieżowych, zostały zaproponowane etapy tego duchowego pielgrzymowania: codzienny
Apel Jasnogórski; cotygodniowa - młodzieżowa Eucharystia przygotowana przez młodzież i z jej udziałem;
comiesięczne - modlitewne czuwanie połączone z medytacją tematu miesiąca i wytworzeniem postawy
nawrócenia - okazja do spowiedzi św. Temu także służyły comiesięczne czuwania młodzieży z poszczególnych
diecezji i ruchów kościelnych na Jasnej Górze - w miejscu, które Jan Paweł II nazwał „miejscem ewangelizacji i
nawrócenia, domem Matki, gdzie naród polski odnajdował moc wiary i nadziei, własną godność i dziedzictwo
dzieci Bożych”. Jan Paweł II, Orędzie do Młodych całego świata z okazji VI Światowego Dnia Młodzieży, dok.
cyt., nr 6.

13

podmiot przygotowania w parafii VI ŚDM przez młodzież i dla młodzieży, a w
jej łonie czy obok niej „Młodych Przewodników Młodych”, czyli kościelnych,
młodzieżowych służb porządkowych, które były formowane do celów nie tylko
czysto technicznych, ale przede wszystkim do dania świadectwa wiary i
dyspozycyjności wobec Kościoła poprzez konkretną wyspecjalizowaną służbę.

b. przeżycie VI ŚDM

Chociaż VI ŚDM został zaplanowany na 14 i 15 sierpnia 1991 roku, to w

gruncie rzeczy rozciągnął się on w czasie i trwał od początku do połowy
sierpnia. Pierwszym i specyficznym dla tego Dnia momentem były piesze
pielgrzymki, w czasie których do Częstochowy pielgrzymowało około pół
miliona ludzi ze wszystkich diecezji polskich. Do pielgrzymującej młodzieży
polskiej dołączyły się liczne grupy młodzieży zza granicy, którym wcześniej
Komitet dostarczył pełną ofertę pielgrzymich szlaków, z możliwością przebycia
ich w całości bądź w części, oczywiście po wcześniejszym zgłoszeniu. W czasie
tych swoistych „rekolekcji w drodze”, młodzi przygotowywali się duchowo do
VI ŚDM, medytując treści zaproponowane przez Papieża w Orędziu oraz
dzieląc się wspólnie wiarą. Szczególnie wzruszający w pielgrzymkach był
udział młodych Rosjan, którzy byli otwarci na wiarę jak i zadziwieni
doświadczaną gościnnością w drodze, ze strony innych pielgrzymów jak i
miejscowej ludności.

Następnym ważnym momentem przeżyć Światowych Dni Młodzieży w

Częstochowie było III Międzynarodowe Forum Młodych, które odbywało się w
dniach 8-10 sierpnia w miasteczku studenckim i było poświęcone refleksji nad
ludzką i chrześcijańską wolnością. Wzięło w nim udział około 240 uczestników
z 76 krajów. Po wysłuchaniu konferencji uczestnicy Forum dyskutowali w 19
grupach, w 6 językach, dzieląc się swoim doświadczeniem wolności w
Chrystusie

29

. Owocem Forum był apel do młodych zaprezentowany na Jasnej

Górze w obecności Papieża.

Bezpośrednim przygotowaniem wszystkich uczestników VI ŚDM były dni

katechez od 10-13 sierpnia, które dla młodzieży polskiej odbywały się w ich
obozowiskach diecezjalnych rozsianych wokół Częstochowy, a dla młodzieży
zagranicznej w samej Częstochowie, w kościołach wyznaczonych dla szesnastu
różnych grup językowych. Katechistami byli, m.in. tacy hierarchowie jak: kard.
J.M. Lustiger, C. Ruini, abp Kondrusiewicz. Poruszali oni z młodzieżą temat
wolności oraz jej przeżywania we współczesnym świecie. Katechezom
towarzyszyła nieustanna modlitwa, przeżywanie sakramentu pokuty i
Eucharystii oraz świadectwa dawane przez poszczególne ruchy i stowarzyszenia
katolickie z całego świata.

29

W. Sprusińska, III Międzynarodoe Forum Młodych Częstochowa’91, w: Młodzi z Ojcem Świętm, dz. cyt.,

s. 30.

14

Punktem Kulminacyjnym przeżyć VI ŚDM była obecność Papieża Jana

Pawła II w Częstochowie, która stała się na ten czas „stolicą młodości”. Papież
spotkał się trzykrotnie z uczestnikami. W dniu 13 sierpnia, w godzinach
popołudniowych przemierzył Aleje NMP w drodze na Jasną Górę pośród ponad
półtoramilionowej rzeszy młodzieży, która go entuzjastycznie witała

30

.

Wygłosił on powitalne przemówienie w kilku językach, pozdrawiając
przedstawicieli młodych z kilkudziesięciu krajów. Ponad półtora miliona
młodych, z 85 krajów, odpowiedziało na zaproszenie Papieża, który
zainspirował to częstochowskie zgromadzenie. Sto pięćdziesiąt tysięcy młodych
ze Wschodu, z których najliczniejsi byli Białorusini, Rosjanie, Ukraińcy, Czesi,
Słowacy, Litwini, Kazachowie, Węgrzy i Rumuni, spotkało się z młodymi z
Włoch, Francji, Hiszpanii, Portugalii, Niemiec, Belgii i Szwajcarii... Półtora
miliona Polaków, którzy towarzyszyli swoim przyjaciołom, stanowiło dla nich
tło religijne i organizacyjne.

Następnie odbyło się wieczorne czuwanie, którego osnowę stanowił Apel

Jasnogórski oraz liturgia Nieszporów. W czasie tego czuwania młodzi wnosili
przez środek zgromadzenia znak Krzyża, Paschału, Księgi Pisma św. i Ikony
Jasnogórskiej. Trwał dialog wiary Papieża z młodymi, którzy składali wobec
niego i swoich rówieśników świadectwa wiary, nieraz aż do męczeństwa, a Jan
Paweł II odpowiadał na nie, medytując słowa Apelu Jasnogórskiego, który po
raz pierwszy był przez młodzież śpiewany w wersji uniwersalnej, w dwóch
językach: łacińskim i starosłowiańskim, symbolizujących dwie europejskie
tradycje chrześcijańskie - Wschodu i Zachodu.

Wreszcie, punktem kulminacyjnym VI ŚDM była Eucharystia Młodych

świata pod przewodnictwem Jana Pawła II, w Uroczystość Wniebowzięcia NMP
w dniu 15 sierpnia 1991 r. W czasie tej Eucharystii Jan Paweł II wygłosił
homilię, pod koniec której zwierzył młodych Maryi i ze znakiem płonącej
świecy rozesłał ich w świat.

c. przesłanie VI ŚDM

Istota VI ŚDM zawiera się najpierw w samej wyjątkowości i

niepowtarzalności fenomenu VI ŚDM a następnie także w wadze treści
przesłania Jana Pawła II, skierowanego z tego miejscu

31

. Jan Paweł II widział to

30

P. Marian Duda, Paris au coeur de la Pologne. Biuletin de Notre Dame de Paris, 1991, nr 8, p. 4.

31

„Ten szósty z kolei Światowy Dzień Młodzieży posiada swoje szczególne znamię, które odróżnia go od

poprzednich; po raz pierwszy uczestniczą w nim młodzi ludzie z Europy Wschodniej. Jakże nie widzieć w tym
wydarzeniu wielkiego daru Ducha Świętego;...Wasza obecność drodzy Młodzi Przyjaciele z Europy Wschodniej
jest dziś niezmiernie ważna. Kościół powszechny potrzebuje waszego świadectwa chrześcijańskiego jako
cennego skarbu; świadectwa, za które trzeba było często płacić wielka cenę cierpienia w wyobcowaniu,
prześladowaniach, w więzieniu, wielką cenę. Tu w jasnogórskim sanktuarium możecie teraz dać światu
publiczne świadectwo waszej przynależności do Chrystusa i waszej jedności z Kościołem Składacie je wobec
waszych rówieśników, którzy pochodzą ze wszystkich części globu, a w szczególności z krajów Europy
Zachodniej”. – Jan Paweł II, Homilia – Jasna Góra 15.08’91, w: Młodzi z Ojcem Świętym, dz. cyt., s. 78.

15

spotkanie bowiem, jako wydarzenie historyczne, rzutujące na przyszłość świata
i Kościoła. Jeszcze przed VI ŚDM Papież precyzował swoją wizję tego
wydarzenia, gdy pisał: „Spotkanie to zarysowuje się jako historyczne spotkanie
między młodzieżą Kościołów Wschodu i Zachodu”.

32

Natomiast tuż po jego

zakończeniu stwierdzał, „Jasnogórskie Spotkanie Młodzieży było i pozostanie
źródłem nadziei, i natchnieniem dla nas wszystkich”

33

. Po latach, już z pewnego

dystansu można się pokusić do pewnej syntezy tego fenomenu eklezjalnego.
Zwołani przez Jana Pawła II – Apostoła „zakochanego” w młodych, przybyli
młodzi z czterech stron świata, w półtoramilionowej pielgrzymce na
Jasnogórskie Wzgórze Wolności, na Ziemi Polskiej w Częstochowie.
„Przywiał” ich tutaj sam Duch Święty, uświadamiając im, iż „otrzymali ducha
przybrania za synów” (Rz 8,15), w którym mogą, powinni i są zdolni wołać do
Boga z Chrystusem: „Abba – Ojcze!”. Był to prawdziwie Żywy Kościół w
drodze - Święte Zwołanie, Kościół Młody i Młodych, Kościół nadziei.
Przedstawiał on sobą swoistego rodzaju mozaikę różnorodnych języków, ras,
kultur i systemów społeczno-politycznych – prawdziwe universum. Tę
różnorodność młodzi ludzie przeżywali jednak w duchu jedności, a nie
wyniszczających podziałów i napięć. Młodzi czuli się dziećmi jednego Ojca.
„Abba” brzmiało tak samo w ustach tak różnych ludzi, którzy patrzyli na siebie
jak na braci, trzymając się za ręce. A owocem Ducha była radość, która
emanowała z młodych i przez młodych na wszystkich. W tej mozaice młodych,
brakujące dotąd miejsca wypełnili po raz pierwszy młodzi z byłego bloku
sowieckiego. Mogli oni dopełnić tę mozaikę młodych świata, dzięki
przemianom w Europie Wschodniej i Środkowej, zapoczątkowanej polskim
solidarnościowym sierpniem i symbolicznym faktem obalenia muru
berlińskiego

34

. W tych wydarzeniach jednak Papież widział nie tylko i nie tyle

procesy historyczne, lecz przede wszystkim działanie Ducha Świętego, który
wzbudza w ludzkich sercach pragnienie wolności, zarówno tej naturalnej, jak i
tej nadprzyrodzonej, płynącej poczucia bycia wolnymi dziećmi Boga, nie
mogącymi zgodzić się na pozostawanie w stanie niewoli.
Szczególnym darem, jakim ubogacił Papież młodych, to dar orędzia, które
przekazał na Jasnej Górze, w dniu 14 sierpnia w czasie Apelu Jasnogórskiego
oraz w dniu 15 sierpnia w czasie Eucharystii Młodych świata. Ze względu na
swoją wymowę, to przesłanie jest niesłychanie ważne dla wszystkich młodych
całego świata.

Papież bowiem mówił bardzo prosto o rzeczach najistotniejszych.

Przypomniał, że Bóg, który określa siebie: słowem JESTEM, Jestem

32

Jan Paweł II, Orędzie do Młodych całego świata z okazji VI Światowego Dnia Młodzieży, dok. cyt., nr 7.

33

Jan Paweł II, Jasnogórskie Spotkanie Młodzieży pozostanie źródłem nadziei, w: Młodzi z Ojcem Świętym, dz.

cyt., s. 99.

34

M. Duda, Błogosławiony sierpień ’91. W 15-lecie VI Światowego Dnia Młodzieży, Niedziela 69/2006/ nr 33,

s. 5; VI Światowy Dzień Młodzieży – nowy „cud częstochowski” Niedziela 69/2006/ nr 33, /edycja
częstochowska/ s. II.

16

Przymierza, Jestem Paschalnej Tajemnicy, Jestem Eucharystii, pozwala istnieć
człowiekowi i wypowiadać wobec Niego swoje ludzkie „jestem”. W tym
ludzkim „jestem” zawiera się cała prawda istnienia i sumienia. A ponieważ
świat chce odsunąć tę świadomość od człowieka, dlatego trzeba pytać, jak pytał
Papież młodych: „Jeżeli Boga nie ma, czy ty człowieku, naprawdę jesteś?” To
rozważanie poprzedziło wniesienie Krzyża, dlatego ostatecznie Papież prosił
młodych: „Patrzcie na Krzyż, w którym Boże jestem, znaczy „Miłość”

35

.

Intronizacji Biblii i paschału towarzyszyło rozważanie Papieża poświęcone
słowu „pamiętam”. „Człowiek bowiem, chciał to uświadomić Papież młodym, z
którymi rozważał wcześniej słowo „jestem”, jest wobec Boga, trwa przy Bogu
przez to, że pamięta! I właśnie na takie pojęcie pamięci wskazuje Papież,
analizując najgłębszy sens częstochowskiego spotkania młodych świata.
„Przybyliśmy tutaj, mówił on do młodych, aby uczestniczyć w maryjnej pamięci
wielkich spraw Bożych, Ażeby uczestniczyć w pamięci Kościoła, której służą
Pisma natchnione. Dlatego też, konkretnie ta pamięć będzie się przejawiała
przez zanurzenie w Piśmie. Papież więc prosił młodych: „Kiedy stąd
odejdziemy, uczyńmy wszystko, aby coraz pełniej poznawać Chrystusa. Nie
przestawajmy obcować z Ewangelią, słowem Boga Żywego, z Pismem
Świętym, abyśmy także siebie samych lepiej poznali i zrozumieli, jakie jest
nasze powołanie w Chrystusie-Słowie Wcielonym.”

36

Słowo „czuwam” Papież rozważał z młodzieżą na tle Jasnogórskiej Ikony.

Tu na Jasnej Górze, słowo czuwam ma treść maryjną - mówił młodym - ściśle
odpowiada Ikonie Bogurodzicy. Czuwam oznacza postawę matki, jej życie, jej
powołanie. Kościół zabrał z sobą to macierzyńskie czuwanie Maryi. Żyje nim na
co dzień. Trzeba nam uczyć się jej czuwania. Czuwać z Nią. Czuwam,
przypomniał Papież młodym całego świata, to znaczy, że staram się być
człowiekiem sumienia, czuwam - to znaczy dostrzegam drugiego, czuwam - to
znaczy miłość bliźniego, to znaczy podstawowa, międzyludzka solidarność.”

37

W kulminacyjnym momencie spotkania na Jasnej Górze, w uroczystość
Wniebowzięcia NMP, Papież w czasie Eucharystii sprawowanej przez dwa
tysiące biskupów i kapłanów z całego świata, wraz ze zgromadzoną młodzieżą,
spoglądał z miłością i wdzięcznością na Maryję w Tajemnicy Wniebowzięcia, w
której jaśnieje w pełnym blasku nasze powołanie synów i dziedziców Bożych.
Pragnął nie tylko skierować wzrok młodych na Maryję, ale ten wzrok jak gdyby
na Niej zatrzymać. „Maryja jest bowiem - uczył Jan Paweł II - znakiem
spełnienia obietnic Bożych w wymiarach całego kosmosu. W tym znaku Maryi
wracają do Boga, który jest Stwórcą, czyli absolutnym Początkiem wszystkiego
co istnieje, stworzenia w całym swoim wielorakim bogactwie. W tym znaku

35

Jan Paweł II, Jestem przy Tobie, pamiętam, czuwam. Przemówienie wygłoszone podczas czuwania maryjnego

w sanktuarium jasnogórskim, L'Osservatore Romano (edycja polska) 12(1991) nr 8(135), nr 4, s. 23.

36

Tamże.

37

Tamże.

17

wraca do Boga człowiek, stworzony na Boży obraz i podobieństwo. My
wszyscy, mamy tak samo powrócić, skoro otrzymaliśmy przybrane synostwo w
Jednorodzonym Synu Bożym, który stał się dla naszego przybrania Synem
Człowieczym, Synem Maryi. Papież przestrzegał jednak, że temu
wszechogarniającemu powrotowi ludzi do Boga przeszkadza szatan, ojciec
kłamstwa wraz ze swoimi współpracownikami, pragnąc człowieka wyzuć z
przybranego synostwa i okraść z obiecanego mu dziedzictwa. Dlatego zachęcał
młodych do wytrwania w tym synostwie ma wzór Maryi. Przyzywał w tym celu
nad nimi mocy Ducha Świętego, aby przy Jego pomocy budowali nowe
społeczeństwo na ruinach starego porządku. Na koniec Papież zawierzył
wszystkich młodych Matce Bożej.

Ten telegraficzny skrót przesłania papieskiego, który domaga się

niewątpliwie teologicznej interpretacji i szerszego rozwinięcia, w dużej mierze
uświadamia ogrom daru orędzia VI Światowego Dnia Młodzieży, które jest
wiążące dla Kościoła. Sam Papież tak zinterpretował jego wydźwięk i
znaczenie: „Pan pobłogosławił w sposób nadzwyczajny VI Światowy Dzień
Młodzieży, obchodzony w sierpniu bieżącego roku w jasnogórskim sanktuarium
w Częstochowie. Dzisiaj... wracam myślą do tamtych przeżyć, dziękując
opatrzności Bożej za duchowe owoce, jakie to światowe spotkanie młodzieży
przyniosło nie tylko dla Kościoła, ale również dla całej ludzkości. Jakże gorąco
pragnę, aby powiew Ducha Świętego, jaki odczuliśmy w Częstochowie,
rozprzestrzenił się na cały świat! W owych niezapomnianych dniach,
jasnogórskie sanktuarium stało się miejscem nowego Zesłania Ducha Świętego,
nowym wieczernikiem, którego szeroko otwarte drzwi są zwrócone ku
trzeciemu tysiącleciu. Oto znowu świat mógł zobaczyć Kościół młody i
misyjny, Kościół pełen radości i nadziei. Byłem niezmiernie szczęśliwy, gdy
widziałem liczne rzesze młodych, przybyłych ze Wschodu i z Zachodu, z
Północy i z Południa, którzy spotkali się po raz pierwszy, złączeni przez Ducha
Świętego więzami modlitwy. Przeżyliśmy historyczne wydarzenie, wydarzenie
o ogromnym znaczenia dla historii zbawienia, które rozpoczęło nowy etap na
drodze ewangelizacji. A właśnie młodzi są jej protagonistami”

38

.

4. Światowe dni młodzieży wyzwaniem w dziele ewangelizacji

młodych

Fenomen ŚDM jest darem zobowiązującym dla całego Kościoła, jego

pasterzy i wiernych świeckich, w tym szczególnie dla młodych, zarówno jego
uczestników, jak i dziedziczących go po Janie Pawle II. Stąd też wydaje się
konieczne sformułowanie kilku przynajmniej wskazań pastoralnych w tym
względzie:

38

Jan Paweł II, Orędzie do młodzieży całego świata z okazji VII Światowego Dnia Młodzieży, L’Osservatore

Romano (edycja polska) 13(1992) nr 2, pkt.1.

18

1’ Konieczność dostrzegania wartości i owoców ŚDM dla ewangelizacji

Niewątpliwie Światowe Dni Młodzieży przyniosły wiele owoców w życiu

osób i wspólnot w nich uczestniczących. Świadczą o tym ich wyznania i wciąż
żywe wspomnienia. Ponadto zainspirowały one w Kościele nowy nurt w
duszpasterstwie młodzieży, na nowo go zdynamizowały, oraz przyczyniły się do
poszukiwania nowych struktur i form duszpasterskich w poszczególnych
diecezjach i parafiach dla młodych i wobec młodych. Swoistym symptomem
tego zjawiska w Polsce jest chociażby twórcza inicjatywa o. Jana Góry OP -
„Lednica”.

2’ Konieczność twórczej kontynuacji ŚDM

ŚDM jako oryginalna inicjatywa pastoralna pontyfikatu Jana Pawła II,

kontynuowane przez Jego następcę Benedykta XVI, mając już swoją historię
oraz dorobek ewangelizacyjny, winny być nadal twórczo podejmowane w ciągle
nowych edycjach i nowych uwarunkowaniach. Wychodzą one bowiem na
przeciw oczekiwaniom młodych, wciąż poszukujących mimo upływu czasu i
bardzo szybkich wielorakich przemian cywilizacyjnych, sensu i podstawowych
wartości życia

39

. Ta inicjatywa kościelna o globalnym wymiarze natrafia także

na specyfikę okresu młodości, a mianowicie naturalnej ciekawości świata i ludzi
oraz otwartości na globalne, a nie tylko lokalne kontakty.

3’ Konieczność poznawania i wykorzystania ewangelizacyjnych owoców

dotychczasowych ŚDM

Treści, jakie zebrały wszystkie dotychczasowe ŚDM oraz świadectwa ich

uczestników, stanowią wielki zasób, które mogłyby stanowić swoistego rodzaju
„Katechizm dla młodych” na dziś. Zobowiązanie to dotyczy szczególne daru
orędzi papieskich, swoistej papieskiej „Ewangelii młodości”. Wypowiedziane
bowiem przez Papieża słowa, wykonane gesty w czasie ŚDM, tak
entuzjastycznie przyjmowane i tak gorąco oklaskiwane, winny być przede
wszystkim rozpowszechniane, poznawane, rozważane, interpretowane i wciąż
na nowo wprowadzane w życie młodych. To młodzież winna być, jakby żywą
księgą papieskiego przesłania do młodych. Ponadto, zbiór świadectw
uczestników tego wydarzenia mógłby ukazać, chociaż po części jego
niewidzialne oddziaływanie w ich duszach. Chodzi więc o wychowanie
młodych do wierności, zarówno łasce, której doświadczyli w czasie ŚDM, jak i
do wierności tym wszystkim więziom duchowym między młodymi, które

39

Ks. Marian Duda, VI Światowy dzień Młodzieży szansą w odkrywaniu przez młodzież świata wartości, w:

Materiały Duszpasterskie, Częstochowa 1991, ss. 15-19.

19

wówczas się nawiązały poprzez podtrzymywanie kontaktów, przyjaźni, dialogu
oraz wzajemną wymianę duchową i apostolską

40

.

Wszystko to winno się dokonywać w ramach ustawicznej formacji

młodych w duchu nauczania papieskiego, aby idea „pokolenia Jana Pawła II”,
stawała się rzeczywistością, a nie tylko nowym, nadużywanym hasłem
wywoławczym, bez realnego pokrycia.

4’ Konieczność upodmiotowienia młodzieży w apostolacie Kościoła

Inicjatywy podejmowane przez młodzież w drodze na każde kolejne ŚDM,

a także nowa świadomość i doświadczenia zdobyte w czasie ich trwania, służą
upodmiotowieniu młodych w społeczeństwie, ale także i w Kościele, aby mogli
spełnić rolę ewangelizatorów i to w podwójnym znaczeniu: najpierw wobec
swoich rówieśników, a potem wobec starszego pokolenia. Jesteśmy w tym
względzie wciąż na początku drogi, a do jej kontynuacji zachęca zwłaszcza
pasterzy, sama młodzież, która pokazała chociażby w godzinie śmierci Jana
Pawła II, że potrafi sama wziąć w swoje ręce spontanicznie i potężne inicjatywy
modlitewne i apostolskie. Wystarczyłoby więc tylko na nie bardziej się
otworzyć i młodzieży bardziej z bliska towarzyszyć.

5’ Konieczność aktualizacji ŚDM w diecezjach i parafiach

Należałoby dążyć do tego, by ŚDM trwał w poszczególnych diecezjach i

parafiach przez cały rok. Służyłaby temu jasna świadomość ewangelizacyjnego
celu ŚDM, jak i metoda jego realizacji. Można by było powrócić do idei
Parafialnej Rady Młodych i na nowo zainicjować jej powstawanie. Mogłaby się
ona stać wspólną płaszczyzną formacji, modlitwy i apostolstwa różnych ruchów
i stowarzyszeń młodzieżowych w oparciu o program, zawarty w orędziu
papieskim i propozycje miejscowego Kościoła.

Zakończenie

Ewangelizacja młodych jest dzisiaj najpilniejszym zadaniem Kościoła. W

przyszłość trzeba inwestować, także w przyszłość Kościoła, którą zapewnią
ewangelizowani i ewangelizujący ludzie młodzi. Jan Paweł II pozostawił nam
narzędzie takiej ewangelizacji w postaci Światowych Dni Młodzieży

41

. Nie

zdezaktualizowało się ono ani nie zużyło. Stanowi nadal szansę i jak się wydaje
nie w pełni wykorzystaną możliwość podjęcia wspólnej drogi, owej swoistej
„ewangelizacji w drodze” z młodymi i wobec młodych w każdej wspólnocie
eklezjalnej.

40

P. Marian Duda, L'eterna giovinezza del Vangelo, L'Osservatore Romano 131(1991) nr .213(39. 851), p. 5.

41

Tenże, Przyszłość obecna dzisiaj, w: Młodzi z Ojcem Świętym., dz.. cyt., s. 124-126.

20