1

Andr z e j Ch

mie le c ki

On

tologic

zn

e poj

ę c ie i

n

f orm

ac ji i je go zastos

owan

ia

( c z

.I )

T e r

m

in

„

inf

or m

a c ja

”

je st

je de n,

a le

p

oję ć

inf

or m

a c j

i

–a

w

ka

ż d

y

m

r a z ie

sposobów

r

oz u

m

ie

nia

t

e go

te r

m

inu

-

wie le ,

ja

ko

ż e

w

y

stę p

uje

on

w

wie lu

dz ie dz i

na c h

i

wie lu

na uka c h

–

np.

w

biologii

mole

kula r ne j

( inf

or

m

a c ja

ge ne t

y

c z na ) ,

w

ne ur of

iz jologii

i

k

og

nit

y

wist

y

c e

,

w

z a

ga d

nie nia c h

łą c

z nośc i

i

te le ko

m

u

nika c ji,

m

e

dia c h i

me dioz na

wst

wie , ż

y

c iu c

odz ie nn

y

m

, w ka ż de j z

na c z ą c c oś

inne go.

P

owsta je

p

y

t

a nie ,

c

z

y

j

e st

c oś,

c o

j

e st

i

m

wsz

y

s

t

ki

m

ws

pólne .

Moja

odpowie dź

je st

twie r dz

ą c a .

W

e d

ł

ug

m

nie

mia nowic

ie

da

się

okr e

ślić

ta ki

e

poję c ie

inf

or

m

a c ji,

któr e

je st

pod

sta wą

w

s

z

y

s

tkic h

inn

y

c

h

–

z a r ó

wno

w

t

y

m

se

nsie

„

podsta w

y

” ,

w

ja

ki

m

c z ą stki

e le

m

e nta

r ne

są

podsta wow

y

m

s

kła dni

kie

m

ka ż de go

obie

ktu

f

iz

y

c z ne go,

ja k

i

w

t

y

m,

w

ja ki

m

pods

ta wą

bud

y

n

ku

są

je go

f

unda m

e nt

y

.

I na c z e j

mówią c ,

bę dz

ie

to

f

unda m

e nta l

ne

c z

y

te ż

ba z owe

poję c ie

inf

or

ma c ji,

implic ite

z a kła

da n

e

pr z e z

wsz

y

stkie

inne .

Z

u

wa gi

na

c ha r a

kte r

doc ie k

a ń

w

r a

m

a c

h

któr

y

c h

z osta ł

o

ono

uz

y

s

ka ne ,

moż na

je z ide nt

y

f

i

kowa ć ja

ko

ontologic z

ne .

Ontologia

m

ówi

wpr

a wdz ie

o

te j

s

a

m

e j

r z e c z

y

wisto

śc i,

o

ja k

ie j

m

ówi

ą

posz c z e góln

e

na uki,

a l

e

c z

y

n

i

to

z

wła śc i

we g

o

je j

punktu

wi

dz e nia .

Dwa

podsta

wowe

je go

w

y

r óż niki

to

1.

c ałośc iowo

ść

( w

pr z e

c iwie ństwie

do

og

r a ni

c z one go

obsz a r

u

z a inte r e sowa

ń

posz c z

e góln

y

c h

na

uk) ,

a

t

y

m

s

a

m

y

m

o

dpowie

dn

io

ogóln

y

r o

dz a j

sta wia n

y

c h

w

nie

j

p

y

t

a ń,

2.

posz uki

wa nie

odpowie dz i

na

te

p

y

ta

nia

w

ka t

e gor ia c h

pie rwszy c h

zasad .

Roz wa ż a nia

moje

po

świę c one

bę

dą

wła śn

ie

ontologic

z ne j

c ha r

a kte r

y

st

y

c

e

inf

or m

a c ji.

Oz na c z a

t

o,

ż e

odnoś

na

pr oble

m

a t

y

k

a

z ost

a nie

sko

n

c e ptua liz owa

na

w

opa r c iu

o

pe wną

og

óln

ie jsz ą

„

te or ię

wsz

y

s

tki

e go”

i

uję ta

w

ka te gor

ia c h

„

pie r wsz

y

c

h

z a sa d” .

W

z wią z

ku

z

t

y

m

wpie r

w

wpr

owa dz i

ę

tr oc hę

poję ć

i

twie r d

z e ń

o

c ha

r a kte r z e

ontologic z

n

y

m,

któ

r e

na stę pnie

w

y

k

or z

y

st

a

m

w

toku

wła

śc iw

y

c h

r oz wa ż a ń.

Ce l

e

m

t

y

c

h

wstę pn

y

c

h

r oz wa

ż a ń

bę dz ie

spor z ą

dz e ni

e

swe go

r odz a ju

„

ma p

y

”

r z e c z

y

w

isto

śc i

-

c z

y

te ż

okr e śle

nie

„ ukła du

współr z

ę dn

y

c h

”

-

w

r a m

a c h

któr

y

c

h

m

oż n

a

bę dz ie

umie śc ić ka

te gor ię i

nf

or m

a

c ji.

P re liminar

ia onto

logic

zne

P

r z e str z e ń

pr

oble

m

o

wa

ontologii

je s

t,

b

y

ta k

r

z e c ,

tr ójw

y

mi

a r owa .

W

y

mia r

y

te

m

o

ż na

o

kr e ślić

ja ko

k

ate gorialny

,

str

uk tural

ny

i

m

odalny .

P

ie r ws

z

y

z wią z a

n

y

je s

t

z

pr oble

m

a t

y

k

ą

istot

y

,

d

r ugi

z

pr oble

m

a

t

y

ką

n

a tur

y

,

tr z e c i

–

z

pr ob

le

m

a t

y

k

ą

spos

obów

b

y

c

ia ( istni

e nia ) .

W

moi

m

r oz u

mie niu

te

go

słowa ,

on

tologia

t

o

nie

po

pr ostu

t

e or ia

b

y

t

u

( c z a se

m

się

doda je

-

ja ko

ta kie

go) ,

ja k

t

o

się

na jc z ę ś

c ie j

uj

m

uj

e ,

odr

óż nio

na

t

y

m

sa

m

y

m

od

te or ii

poz na nia ,

le c z

na

jogólnie jsz

a

te or ia

wsz

y

s

t

kie go

( a

z a te

m

r ów

nie ż

poz na wa nia

) ;

ina c z e j

mówią c ,

te or ia

r z

e c z

y

wist

ośc i

ja ko

Ca łośc i

( pr z e z

duż e

C,

bo p

oję c ie c

a łośc i

–

i

bliź ni

a c z e

poj

ę c ie

c z ę śc i

–je

st

wz g

lę dn

e ) .

Ca łość

to

uk

ła d

e l

e m

e

ntów

r

óż ne go

rodzaju ,

powi

ą z a n

y

c

h

r oz m

a

ite go

rodz

aj

u

z a le ż nośc ia

m

i.

Oz

na c z a

to,

ż e

o

$#gui

d{

69

E

59A

0

C

-

B

970-

4D

A

E

-

B

073-

5

873D

94A

7

6F

7}

#$

2

r z e c z

y

wisto

śc i

winniś

m

y

m

y

ś

le ć

z a r ó

wno

ka te gor ia

m

i

z b

ior ów

kole kt

y

wn

y

c

h

( bo

„

c a łość ” ) ,

ja k

i

z bi

or ów

d

y

s

tr

y

but

y

w

n

y

c

h

( bo

„

r odz a je ” )

1

.

Rodz a j

t

o

z bió

r

( d

y

s

tr

y

but

y

w

n

y

)

pe wn

y

c

h

indy

widuów

w

y

r ó

ż nion

y

z

uwa gi

na

p

o

sia da nie

p

r z e z

te

ind

y

widua

ja

kie jś

wsp

ólne j

własno

śc i

bą dź

ic

h

z e społu

( na le ż

y

pr

z

y

t

y

m

doda ć ,

ż e

w

skła d

t

y

c h

z bior ó

w

wc

hodz ą

wsz

y stk ie

b

y

t

y

p

osia da ją c e

d

a ne

wła

sn

ośc i) .

Rod

z a je

m

w

t

y

m

z

na c z e niu

bę d

z ie

wię c

na

pr z

y

kła d

z a r ó

wno

z biór

wsz

y

s

tkic h

l

udz i,

ja k

i

ssa ków,

z wie r z ą t,

itp.

P

o

m

ię dz

y

ws

ka z a n

y

mi

z a c hod

z i

r e la c ja

inkluz

ji

–

ka

ż d

y

p

opr z e dn

i

je st

podz bior e

m

na stę

pne g

o.

I stnie ją

ja k

wida ć

r odz a je

r

óż ne go

stop

nia

ogóln

ośc i

( t

j.

r óż nią c e się z

a kr e se

m)

2

.

W

o

ntologi

i

r odz a j

na

j

niż sz

y

na z

y

w

a

się

ga

tunk ie m ,

z a ś

r

odz a j

na

jw

y

ż sz

y

–

k ate gorią

by tu

.

I na c z e j

m

ówi

ą c ,

ka te gor i

e

to

na jobsz e r nie

jsz e

z bior

y

d

y

st

r

y

but

y

w

ne ,

któr

y

c h

wsz

y

stki

e

po

dz bior

y

p

osia da ją

ja

ką ś

wspó

lną

c e c

hę

c ha r a kte r

y

st

y

c

z ną .

P

r z

y

kła d

y

ka te

gor ii:

r z

e c z ,

ja kość

( wła sno

ść

nie r e la c

y

jna ) ,

r e l

a c ja ,

pr oc e s.

Je dn

y

m

z

główn

y

c h

z a ga d

nie ń

o

ntologii

je st

odpo

wie d

ź

na

p

y

ta nie ,

ja k

i

ka te g

or ie

b

y

t

u

istnie ją

i

w

ja kic h

r e la c ja

c h

d

o

sie bie

poz os

ta ją

–

c z

y

n

p.

pe

wn

y

c h

z

nic h

nie

moż na

w

y

e

li

m

ino

wa ć

z

n

a sz e

go

poz na w

c z e go

o

br a z

u

świa ta ,

tj.

„

z r e dukow

a ć ”

je

do

i

nn

y

c h.

Moż na to n

a z wa ć k at

e

gorialny m

( bą dź is

toto

w

y

m) w

y

mia r e

m

o

ntol

ogii.

W

e

dług

mnie

je

dną

z

ta kic h

k

a te gor ii

–

c z

y

l

i

r odz a je

m

na j

w

y

ż s

z

y

m

-

je

st

wła śnie

inf

or

m

a c ja .

Z

na c z

y

t

o,

ż e

a ni

nie

je st

ona

ga tunkie

m

w

obr ę bie

ja kie goś

w

y

ż

sz e go

r odz a ju,

a n

i

nie

da

je j

s

ię

z r e d

ukowa ć

d

o

inn

y

c

h

k

a te gor ii.

J

e st

on

a

na to

m

ia st

śc

iśle

z wią

z a

na

z

ka te gor ią

proc e su ,

bowie

m

z a w

sz e

-

i

t

y

l

ko

-

w

y

stę p

uje

w

r a ma c h

ja kie go

ś

pr oc e su,

m

ia no

wic ie

pr oc e su,

któr e go

pr z e bie g

je st

ukie r unko

w

y

wa n

y

pr z e

z uz

y

skiwa

ne w je g

o to

ku inf

or m

a c

je .

Je śli

z

kole i

c

hodz i

o

konc e ptua li

z a c ję

dot

y

c z ą c ą

z bior ów

kole kt

y

wn

y

c h,

t

o

je st

to

pr z e de

wsz

y

st

ki

m

podz ia ł

r

z e c z

y

wi

stośc i

na

pe w

ne

dz ie

dz in

y

o

te j

sa

me j

naturze

[

c o

m

oż na

–

pr z

y

kła do

wo

-

w

y

r

a

z ić

r oz r óż nia j

ą c

dz i

e dz inę

pr z

y

r

od

y

,

dz ie dz inę

kultur

y

or a z

dz ie dz inę

te go,

c o

na dpr z

y

r odz o

ne

( je śli

k

toś

w

c oś

ta kie go

wie r z

y

) ] .

N

a

na tur ę

( c

z e goś)

skła

da

się

ge ne

za

( wa r un

ki

i

me c ha ni

z m

powst

a wa nia )

or a z sposó

b funk c jo

no

wania ( t

y

p

pr a wid

łowo

śc i ja ki

m

p

odle ga ) .

Bę dą c

te o

r ią

c a ł

ośc i

ontolog

ia

po

tr z e buje

ta kic h

poję ć ,

któr e

da dz ą

się

z a stosowa ć

w

odn

ie sie

niu

do

ka ż

de go

b

y

t

u.

S

ą

to

z a r ó

wno

tz

w.

tr

a nsc e nde nta l

ia ,

tj.

okr e śle nia

p

ona dka te

gor ia lne ,

któ

r

y

c h

z a k

r e se

m

je st

„

wsz

y

stko

” ,

ja k

i

pr z e d

e

wsz

y

stki

m

po

ję c ia

o

c ha r a kte r z e

r e la c ji

pr z e

c hodnic h,

bo

z

r a c ji

s

we j

pr z e c hodni

ośc i

poz wa la ją

one

n

a

je

dnolite ,

spójn

e

uję c

ie

dz ie dz in

o

r óż n

e j

na tur z e .

Je st

to

sz c z e gólnie

istot

ne

w

odnie sie

niu

d

o

pr o

bl

e mów

gr

a nic z n

y

c

h,

c z

y

l

i

ta kic

h

któr

e

z

na tur

y

swe j

pr

z

y

na le ż

ą

do

są sia dują

c

y

z e

sobą

obsz a r ó

w

b

y

tow

y

c

h

o

od

m

ie n

ne j

1

P

ods

t

a

w

ow

a

r

óż

ni

c

a

m

i

ę

dz

y

t

ym

i

dw

om

a

r

odz

a

j

a

m

i

z

bi

or

ów

pol

e

g

a

na

t

y

m

,

ż

e

r

e

l

a

c

j

a

by

c

i

a

e

l

e

m

e

nt

e

m

z

bi

or

u

j

e

s

t

w

dz

i

e

dz

i

ni

e

z

bi

o

r

ów

k

ol

e

k

t

y

w

n

y

c

h

pr

z

e

c

hodni

a

,

a

w

dz

i

e

dz

i

ni

e

z

bi

or

ów

dy

s

t

r

y

but

y

w

ny

c

h ni

e

pr

z

e

c

h

odni

a

.

2

T

a

k

po

j

ę

t

e

z

bi

o

r

y

–

np.

g

a

t

une

k

l

udz

k

i

-

ni

e

s

ą

c

z

ym

ś

r

e

a

l

ni

e

i

s

t

n

i

e

j

ą

c

y

m

;

s

ą

t

o

a

b

s

t

r

a

k

t

y

.

A

bs

t

r

a

k

t

a

m

i

s

ą

t

e

ż

t

a

k

i

e

t

w

or

y

j

a

k

np.

c

z

ł

ow

i

e

k

j

a

k

o

t

a

k

i

(

=

i

s

t

o

t

a

c

z

ł

ow

i

e

k

a

)

,

c

z

y

l

i

t

z

w

.

un

i

w

e

r

s

a

l

i

a

.

N

i

e

z

na

c

z

y t

o, ż

e

a

bs

t

r

a

k

t

y

w

og

ól

e

ni

e

i

s

t

n

i

e

j

ą

, bo r

e

a

l

ny

s

pos

ób i

s

t

n

i

e

n

i

a

j

e

s

t

t

y

l

k

o j

e

dny

m

z

w

i

e

l

u, o

c

z

ym

ni

e

z

a

dł

ug

o.

3

na tur z e .

P

r z

y

kła de

m

t

a kie go

pr

oble

m

u

je st

np.

tz w.

pr oble

m

ps

y

c hof

iz

y

c z n

y

,

c z

y

l

i

tr a d

y

c

y

jnie

mówią c

z w

ią z e k c ia ła i

dusz

y

.

Na jogólnie

jsz

y

m

poję

c ie

m

ont

ologii

je st

t

r a n

sc e nde nta le

by t.

Rz e c z

ownik

„

b

y

t”

je st

poc hodn

y

od

c z a s

ownika

„

b

y

ć ” .

W

sz

y

s

t

kie

z na c z e nia

c z a sown

ika

by ć

na le ż ą

do

je dne j

z

dwu

gr up

-

c

z a sownikó

w

pr z e c hod

nic h,

tj.

w

y

ma ga j

ą c

y

c

h

dope łnie nia

( np.

"

da wa ć "

)

bą d

ź

nie pr z

e c hodnic h

( np

.

"

kwe st

owa ć ” ) .

Nie

je st

to

p

odz ia ł

r oz łą c z n

y

-

istnie ją

ta ki

e

c z a so

w

niki,

któr e

są

z a r a z

e m

pr z e c hod

nie

i

ni

e pr z e c hodnie

( np.

"

śpie wa ć "

)

.

Do

te j

ost

a tnie j

gr up

y

na l

e ż

y

wł

a śnie

na sz e

"

b

y

ć

"

.

W

se nsie

pr z e c ho

dni

m

z na c z

y

ono

"

b

y

ć

c z

y

m

ś

okr e ślon

y

m"

( np.

"

3

j

e st

lic zbą "

,

"

3

je

st

lic zb

ą

pie rwszą "

) .

Ogół

te go

r odz a ju

z na c z e

ń

twor z

y

se ns

pre d

y k aty wny

c z a so

wnika

"

b

y

ć

"

.

Na to

m

ia

st

nie pr z e c hod

nie z na

c z e

nie te go

c z a sow

nika

sł

uż

y

do

stwie r dz

a nia

i

st

nie nia ( n

p. "

M

y

ślę ,

wię c

je ste m

"

,

„

Ja

m

j

e st,

któr

y

je st” ) ,

mo

ż na

wię c

p

owie dz ie ć

ż e

m

a

on

o

se ns

e gzy ste nc jal

ny

.

Otóż

pr z e z

b

y

t

r oz u

m

i

e m

y

c oś

,

c o

zarówno

je st

c zy mś

ok re ślony

m ,

ja k

i

ja koś

( w pe wie n

sposób)

istn

ie je .

W

obr

ę bie

„

b

y

c ia

c z

y

m

ś

o

kr e ślon

y

m”

na le ż

y

odr

óż nić

dwa

pr z

y

p

a

dki:

1.

b

y

c ie

c zy mś,

tj.

posia da ni

e

pe wne j

ge ne r a lne

j

tożsa

mośc i ,

c o

pole ga

na

na l

e ż e niu

do

ja kie go

ś

rodzaju

( np.

b

y

c ie

ka

m

ie

nie

m

,

c

y

tr

y

n

ą ,

u

my

s

ł

e

m

,

f

igur ą

ge om

e t

r

y

c

z

ną )

i

2.

b

y

c ie

jak imś,

tj.

posia

da nie

okr e ślone j

własn

ośc i

(

odpowie dn

io:

b

y

c

ie

c

ię ż ki

m

,

k

wa śn

y

m,

inte lige ntn

y

m,

pła

ski

m) .

W

pie r w

sz

y

m

pr

z

y

pa

dku

odnoś

na

kwa l

if

ika c ja

dot

y

c z

y

c a łe go

b

y

t

u, w dr

ugi

m

st

a now

i je dną z wie

lu je go

wł

a snośc i

3

.

W

śr

ód

wła sn

ośc i

posi

a da n

y

c h

pr z e z

ja ki

ś

b

y

t

m

o

ż na

w

y

r óż

nić

ta

kie ,

któr e

są

istotne

dla

je go

b

y

c

ia

c

z

y

mś,

tj.

ta kie

dz ię

ki

kt

ór

y

m

je st

on

t

y

m,

c z

ym

je st

(

na

pr z

y

kła d

posia da nie

m

ią ż sz

u

w

pr z

y

pa dk

u

ow

oc u)

-

wła snośc i

ta kie

na z

y

w

a

się

at

ry buta

mi

-

or a z

nie istot

ne ,

na z

y

w

a ne

ak c y de ns

ami

( na

pr z

y

kła d

ow

a ln

y

ksz t

a

łt

owoc u) .

Z e

spół

a tr

y

b

utów

o

kr e śla

ist

ot

ę

or a z

naturę

da ne go

b

y

t

u,

tj.

pr z e

są dz a

o

j

e go

pr z

y

na le ż

nośc i

do

b

y

tów

okr

e ślone g

o

rodzaju

[

z bior u

w

se n

sie

d

y

str

y

bu

t

y

wn

y

m]

b

ą dź

do

okr e ślo

ne j

dzie dziny

b

y

tó

w

o

je dna kow

y

m

sp

osobie

powsta wa n

ia

i

f

unkc jonowa nia

[

z biór

w

se nsie kole

kt

y

wn

y

m] .

*

Z a r

y

sowa ne

w

y

ż

e j

poj

ę c ie

b

y

t

u

b

y

ł

o

c z

y

sto

de skr

y

pt

y

w

ne

i

imma n

e ntne

–

bo

c ha r a kte r

y

z uj

ą c e

go

w

ode r wa n

iu

od

te go,

ż e

ka ż d

y

b

y

t

je st

e le

m

e n

te

m

r z e c z

y

wisto

śc i.

Ontol

ogia

r oz u

m

ia na

ja k

o

te or ia

r z e c z

y

wist

ośc i

potr z e buje

z a te

m

nie c o inne g

o poję c ia

b

y

t

u

.

Ab

y

je

uz

y

s

ka ć

z a uwa

ż m

y

,

ż e

sta n

owią c

c z ę

ść

r z e c z

y

wist

ośc i,

pr a

wie

ka ż d

y

b

y

t

-

z

w

y

ją t

kie

m

b

y

t

u

pr

z

y

ję te go

z a

be z

wz glę dnie

pie r

wotn

y

-

je st

z a le ż n

y

od

3

N

a

l

e

ż

y

uw

z

g

l

ę

dni

ć

m

oż

l

i

w

oś

ć

,

ż

e

c

oś

j

e

s

t

w

pr

a

w

dz

i

e

ok

r

e

ś

l

o

ne

,

a

l

e

z

a

r

a

z

e

m

n

i

e

doo

k

r

e

ś

l

on

e

.

J

e

s

t

t

o

np.

pr

z

y

pa

de

k

t

r

ó

j

k

ą

t

a

m

a

t

e

m

a

t

y

c

z

ne

g

o,

k

t

ór

y

j

e

s

t

c

z

ym

ś

ok

r

e

ś

l

ony

m

,

a

l

e

z

a

r

a

z

e

m

na

j

c

z

ę

ś

c

i

e

j

ni

c

n

i

e

w

i

a

dom

o

o

dł

ug

oś

c

i

j

e

g

o

b

ok

ów

i

o

w

i

e

l

k

oś

c

i

j

e

g

o

k

ą

t

ów

.

„

O

k

r

e

ś

l

o

ne

”

m

oż

e

z

a

t

e

m

z

na

c

z

y

ć

bą

dź

„

w

pe

ł

n

i

ok

r

e

ś

l

o

ne

”

bą

dź

„

ni

e

dook

r

e

ś

l

o

ne

”

(

n

i

e

w

pe

ł

n

i

ok

r

e

ś

l

on

e

)

.

T

a

k

i

by

t

w

pe

ł

ni

ok

r

e

ś

l

ony

odpow

i

a

da

t

e

m

u,

c

o

m

a

m

y

na

m

y

ś

l

i

m

ów

i

ą

c

o

k

onk

r

e

t

a

c

h

c

z

y

o

by

t

a

c

h

i

ndy

w

i

dua

l

ny

c

h

(

i

n

dy

w

i

dua

c

h)

,

na

t

om

i

a

s

t

by

t

ni

e

d

ook

r

e

ś

l

ony

odpow

i

a

da

u

ni

w

e

r

s

a

l

i

om

–

p

r

z

e

d

m

i

ot

om

og

ól

nym

,

k

t

ór

e

c

h

a

r

a

k

t

e

r

y

z

uj

ą

s

i

ę

t

ym

,

ż

e

w

s

w

e

j

s

t

r

uk

t

u

r

z

e

pos

i

a

d

a

j

ą

pe

w

ne

ni

e

w

y

s

pe

c

y

f

i

k

ow

a

ne

„

z

m

i

e

nne

”

,

s

w

e

g

o

r

odz

a

j

u

pus

t

e

m

i

e

j

s

c

a

.

M

oż

l

i

w

a

j

e

s

t

t

e

ż

t

a

k

a

s

y

t

u

a

c

j

a

–

j

e

s

t

ona

na

w

e

t

na

g

m

i

nna

–

ż

e

w

pr

a

w

dz

i

e

j

a

k

i

ś

o

bi

e

k

t

j

e

s

t

s

a

m

w

s

obi

e

w

pe

ł

n

i

ok

r

e

ś

l

ony

, t

o

j

e

dn

a

k

z

pun

k

t

u w

i

dz

e

ni

a

j

a

k

i

e

g

oś

uk

ł

a

du p

e

r

c

e

pc

y

j

ne

g

o

j

e

s

t

on

ni

e

dook

r

e

ś

l

ony

.

4

inn

y

c h.

W

konse

kwe

nc ji,

je go

„

b

y

c ie

c

z

y

m

ś

okr e śl

on

y

m"

je st

z a wsz e

by c

ie m

ok re ślony m

p

rze z

c oś

inne go ,

a

m

o

m

e nt

i

stnie nia

"

r oz kła

da

si

ę "

na

mo

m

e nt

y

zaistnie nia

or a z

trwa

n

ia .

Moż na

to

u

ją ć

w

t

e n

sposób,

ż e

k

a ż d

y

b

y

t

p

osia da

sw

oje

c zy nnik i

de te rmin

ac ji ,

to

je st

c z

y

n

niki

o

d

kt

ór

y

c

h

z a le

ż

y

to,

c z

y

m/

ja ki

o

n

je st,

or a z

c zy nnik i

re alizac

ji ,

o

d

któr

y

c

h

z

kole i

z a le

ż

y

to,

ż e

o

n

w

ogóle

z a istnia ł

i

tr wa .

I na c z e j

mówią c

ka ż d

y

posz c z e góln

y

b

y

t

moż e

b

y

ć

r ówno

wa ż nie

–

c h

oć

już

nie

c z

y

sto

de skr

y

pt

y

w

nie ,

l

e c z

e kspla na c

y

j

nie

-

s

c ha r a kte r

y

z o

wa n

y

ja k

o

„

w

y

pa

dkowa ”

odpowie dn

ic h c zy n

nik ó

w de te rmin

ac ji or a z

c z

y nnik ów re

alizac ji

4

.

Roz r óż nie ni

e

c z

y

nnik

ów

de te r

m

ina c

ji

i

c z y

n

n

ików

r e a liz

a c ji

p

osłuż

y

m

i

nie ba we

m

do

w

pr owa

dz e nia

wa ż n

y

c

h

poję ć

porządk ó

w

umoc ow

ani

a

i

ufundowan

ia ,

któr e

bę dą

sta nowić

wspo

m

nia

n

y

wc z e

śnie

j

„

ukła d

współr z ę d

n

y

c

h” .

Ale

o

t

y

m

z a

c hwilę .

W pie r w

s

pr ób

uję

skon

c e ptua liz

owa

ć

dr ugi

a s

pe kt

z a

wa r t

y

w

poję c

iu

b

y

t

u,

m

ia

nowic ie

kwe

stię

i

stnie nia .

W

dz ie ja c h

f

iloz of

ii

b

y

wa ło

to

c

z

y

n

ione

na

wie le

sposobów

; ja pr z e d

sta

wię tu swo

je wła sn

e uj

ę c ie te go z a ga

dnie nia .

"

I stnie nie

"

je st

te r

mine

m

p

ie r wotn

y

m,

nie

m

oż e

z a te

m

b

y

ć

okr e ślo

ne

w

tr

y

bie

w

y

r

a ź ne j

de f

inic ji.

Mo

ż na

na to

m

ia s

t

wpr owa

dz ić

wz glę dne

poję c ie

sposobu

ist

nie nia

,

okr e śla ją c e

ja k

się

ma

istnie nie

da ne

go

b

y

tu

do

istnie nia

inn

y

c

h

b

y

t

ów.

Uśc iśla ją c

,

z

uwa gi

na

to,

ż e

w

obr ę bie

istnie nia

m

oż na

a na lit

y

c z nie

w

y

r

óż nić

m

o

me nt

c z

y

f

a z ę

zaistnie nia

i

m

o

m

e

nt/f

a z ę

trwania ,

c hodz ić

b

ę dz ie

o

dwie

gr up

y

s

p

osobów

istnie

nia ,

m

ia

nowic ie

sposo

b

y

z a

istnie nia i

sposob

y

tr w

a nia .

W

o

br ę bie

te j

pie r ws

z e j

gr up

y

na l

e ż

y

we d

ług

m

nie

r oz

r óż nić

tr

z

y

s

posob

y

b

y

c

ia ,

któr e

na z

y

w

a

m

subzy ste nc ją

,

e gzy ste

nc ją

or a z

k onzy s

te nc ją

.

S

ubz

y

stują

b

y

t

y

be z wz glę dni

e

sa

m

o

ist

ne ,

tj.

ta k

ie

któr e

do

swe go

ist

nie nia

nie

w

y

ma

ga ją

ż a

dn

y

c h

inn

y

c h

b

y

t

ów

5

.

B

y

t

sub

z

y

s

tują c

y

to

,

ina c z e j

m

ówią c ,

arc h

e

-

z a sa da

substa nc ja l

na ,

z

któr e j w

y

w

odz ą się

ws

z

y

s

tkie poz

osta łe b

y

t

y

.

B

y

t

y

w

y

w

odz ą c e

się

b

e z pośr e dnio

z

owe j

z a

sa d

y

,

ja k

r ó

wnie ż

te

b

y

t

y

,

któr e

powsta ją

w

w

y

n

iku

tr a

nsf

or m

a c ji

t

y

c

h

b

y

tów

poc hodn

y

c h,

a

z a te

m

–

ogólnie

-

b

y

t

y

substa nc ja l

ne

(

m

a

ją c e

pe wne

„

twor z

y

wo

” )

e g

zy stują .

B

y

t

y

e gz

y

stu

ją

c e

c e c huje

r e a lna

r óż nic a

po

mię dz

y

ic h

istotą

(

c zy

m

są )

i

ic

h

istnie nie

m

( jak

są ) ,

g

d

y

ż

ic h

c z

y

nnik

i

r e a liz a c ji

( tj.

z a ist

nie

nia )

nie

pokr

y

w

a ją

się

z

ic h

c z

y

nnika

m

i

de

te r

m

ina c

ji;

pr z

y

kła de

m

wspo

mnia

na w

y

ż e j c

y

t

r

y

na .

Nie

wsz

y

s

tkie

je

dna k

b

y

t

y

poc ho

dne

w

z glę de

m

b

y

tu

subz

y

st

ują c e go

e gz

y

stują ,

bo

nie

wsz

y

st

kie

ma j

ą

c ha r a kte r

sub

sta nc ja

ln

y

.

P

r z

y

k

ła de

m

c z a s,

pr z e str z e

ń

or a z

obie kt

y

m

a te

ma t

y

c z ne ,

któr e

wsz a k

nie

są

„ z

c z e goś”

c z

y

p

r z e tw

or z e nie

m

c z e goś

.

T e go

r odz

a ju

b

y

t

o

m

pr z

y

pisa ć

na le ż

y

z a te

m

odr ę b

n

y

sp

osób

( z

a ) istnie nia ;

w

y

ż e j

na z wa łe

m

go

k

onzy ste

nc ją .

B

y

t

y

k

onz

y

stu

ją c

e

to

b

y

t

y

,

któr

y

c

h

c z

y

n

niki

de te r

m

i

na c ji

są

z a r a z e

m

i

c h

c z

y

n

n

ika

m

i

r e a liz a c ji.

P

r z

y

kła do

wo:

o

bie

kt

y

ma te

ma t

y

c z ne

powoł

y

wa

ne

są

do

istn

ie nia

m

oc ą

de f

inic ji

( u

wa ga :

a ksjo

ma t

y

m

oż n

a

tr a ktowa ć

ja ko

4

D

l

a

pr

z

y

k

ł

a

du:

c

z

y

nni

k

i

e

m

de

t

e

r

m

i

na

c

j

i

c

y

t

r

y

ny

j

e

s

t

s

t

r

uk

t

u

r

a

D

N

A

z

a

w

a

r

t

e

g

o

w

j

e

j

j

ą

d

r

a

c

h

k

o

m

ór

k

ow

y

c

h,

j

a

k

o

ż

e

w

s

z

y

s

t

k

i

e

j

e

j

c

e

c

hy

s

ą

ok

r

e

ś

l

one

pr

z

e

z

odpow

i

e

dn

i

e

g

e

ny

.

N

a

t

om

i

a

s

t

a

by

z

da

ne

g

o

z

i

a

r

e

nk

a

c

y

t

r

y

ny

pow

s

t

a

ł

a

c

y

t

r

y

na

j

a

k

o

ow

oc

,

pot

r

z

e

ba

odp

ow

i

e

d

ni

c

h

w

a

r

unk

ów

g

l

e

bow

y

c

h,

k

l

i

m

a

t

y

c

z

n

y

c

h i

t

p;

t

o z

k

ol

e

i

s

ą

j

e

j

c

z

y

nni

k

i

r

e

a

l

i

z

a

c

j

i

.

5

C

o

–

j

a

k

i

by

t

–

s

ubz

y

s

t

u

j

e

,

t

o

pods

t

a

w

ow

e

z

a

g

a

dni

e

ni

e

on

t

o

l

og

i

i

,

na

k

t

ó

r

e

od

pow

i

e

dz

i

m

og

ą

b

y

ć

r

oz

m

a

i

t

e

(

np. B

óg

, bą

dź

m

a

t

e

r

i

a

)

.

5

de finic je

w

uwik

łaniu

obie któw,

do

k

tór

y

c h

t

e

a ksjo

m

a t

y

się

o

dnosz

ą ) ,

któr e

z a r a z e

m

okr e śla ją , ja

kie te ob

ie

kt

y

są , sta n

owią wi

ę c c

ha r a kte r

y

st

y

k

ę ic h i

stot

y

6

.

I na c z e j

m

ówi

ą c ,

konz

y

s

t

e nc ja

to

ta

ki

spos

ó

b

b

y

c ia ,

któr

y

w

y

c z e r

puje

się

w

b

y

c

iu c z

y

mś

okr e śl

on

y

m

7

.

Je śli

z

kole i

c hodz i

o

z r óż nic owa ni

e

b

y

t

ów

p

od

wz glę de

m

tr wa nia

,

to

stosują c

dwa

kr

y

te r ia

c ha r a

kte

r

y

z

ują c e

łą c z nie

to,

c

o

sta nowi

dz ie dz

inę

b

y

t

u

p

owsz e c h

nie

tr a ktowa ne g

o

ja k

o

re al

ny ,

m

ia no

wic ie

z dolno

ść

dz ia ła n

ia

( w

y

w

oł

y

w

a nia

z

m

ia

n)

or a

z

m

o

ż ność

b

y

c

ia

z

m

ie

n

ion

y

m

pr z e z

ja kie ś

d

z ia ła nie ,

uz

y

s

kuje

si

ę

c z te r

y

spos

ob

y

tr wa nia ,

mia now

ic ie

r

e alny

( ob

a

kr

y

t

e r ia

s

p

e łnione ,

c o

moż na

kr

ótko

z a pi

sa ć

ja

ko

( + ,+ ) ) ,

nadre al

ny

( + ,

- ) ,

irre alny

( - ,+ )

i

i

de alny

( - ,- ) .P

r

osz ę

z a

uwa ż

y

ć ,

ż e

ta k

z de f

iniowa na

ide a lno

ść

im

p

likuje

wpr a

w

dz ie

nie z

m

ie nno

ść

( a c z a sowość )

,

a le

dopusz c z a

moż liwo

ść z

a istnie nia .

Ja k

z oba c z

y

m

y

,

inf

or ma c ja

je st

b

y

te

m

e

gz

y

stu

ją c

y

m

i

ir r e a ln

y

m.

Z na

c z

y

to

,

z e

m

o

ż e

ona

b

y

ć

pr z e c ho

w

y

w

a na

( bo

je st

wsz

a k

z

c z e goś)

i

z m

ie n

ia na

( „

pr z e twa r z a na ” ) ,

a le poz ba

wiona

je st

m

o

c

y

spr a w

c z e j

– sa

ma in

f

or m

a c ja

nie d

z ia ła ,

nie

poc ią ga

z a

sobą

ż a dn

y

c h

na stę

pstw.

W

y

r

a ż a ją c

to

ni

e c o

i

na c z e j

–

nie

m

oż

e

w

y

s

t

ę powa ć

w

r

oli

pr z

y

c z

y

n

y

c z

e gokol

wi

e k.

*

W

r

óć

m

y

do

n

a sz e go

z

m

o

d

y

f

iko

wa ne go,

e

ksp

la na c

y

jne go

p

oję c ia

b

y

t

u

,

to

je st

do

poję ć

c z

y

nni

ków

de te r

m

ina c ji

i

r e

a liz a c

ji.

Z a uwa ż

m

y

,

ż e

pe

wne

wła śc iw

ośc i

posz c z e góln

y

c

h

b

y

t

ó

w

z a le ż ą

od

i

nn

y

c h

ic h

wła śc

iwośc i

( na

pr z

y

kła d

twa r doś

ć

dia

m

e ntu

z a le ż

y

od

j

e go

str uktur

y

w

e wnę t

r z ne j) ,

inne

z a ś

z a le ż

ą

od

c z

y

n

ników

z e wnę tr z n

y

c

h.

T a kie

z

e wnę tr z ne

c z

y

n

niki

de

te r

m

ina c ji

ja k

ie goś

b

y

tu

bę dę

okr e śla

ł

m

ia

ne

m

je go

umoc o

wa

nia

by towe g

o

i

m

ówi

ł

-

odpowie dn

io

-

o

re l

ac ji

umoc o

wania

( te go

b

y

t

u

w

inn

y

c h)

8

.

Z a uwa ż

m

y

,

z

dr

ugie j

str on

y

,

ż e

pe wn

e

c z

y

n

niki

r e a liz

a c ji

są

odpowie dz i

a lne

je d

y

n

i

e

z a

z a istnie n

ie ,

le c z

nie

z a

tr wa ni

e

da ne go

b

y

t

u

( np.

pie c

i

e ne r gia

c ie pl

na

ja ko

c z

y

n

n

iki

r e a liz

a c ji

c hle

ba

) ,

inne

z a ś

r ó

wnie ż

z a

j

e go

tr wa nie

(

np.

m

ą

ka ) .

W

odnie si

e niu

d

o

t

y

c h

dr ugic h

bę dę

mówił,

ż e

sta no

wią

o

ne

f

undame nt

by tow

y

da ne go

b

y

tu,

a

o

ni

m

s

a m

y

m,

ż

e

je st

w

nic h

ufundowa

ny

.

T

y

m

s

a

my

m

okr e

ślona

te ż

z osta je re lac

ja ufun

do

wania .

6

D

e

f

i

ni

c

j

e

m

a

t

e

m

a

t

y

c

z

ne

s

ą

f

or

m

uł

a

m

i

pe

r

f

or

m

a

t

y

w

ny

m

i

,

t

j

.

z

a

r

a

z

e

m

c

har

ak

t

e

r

y

z

u

j

ą

(

op

i

s

u

j

ą

)

i

us

t

an

aw

i

a

j

ą

odpow

i

e

dn

i

e

obi

e

k

t

y

c

z

y

s

t

a

ny

r

z

e

c

z

y

(

podobni

e

j

a

k

np.

w

y

pow

i

e

dz

e

ni

e

w

odpow

i

e

d

ni

m

k

ont

e

k

ś

c

i

e

s

ł

ow

a

„

obi

e

c

u

j

ę

”

s

t

w

a

r

z

a

f

a

k

t

obi

e

t

n

i

c

y

,

be

z

k

t

ór

e

g

o

o

na

by

ni

e

z

a

i

s

t

n

i

a

ł

a

)

.

K

i

e

dy

np.

m

a

t

e

m

a

t

yk

m

ó

w

i

:

„

N

i

e

c

h

bę

dz

i

e

da

ny

z

bi

ór

n

e

l

e

m

e

nt

ów

”

,

t

o

t

e

n

z

bi

ó

r

t

y

m

s

a

m

ym

s

t

aj

e

s

i

ę

d

a

ny

,

c

hoć

n

i

e

m

a

ż

a

dne

g

o

r

oz

g

r

y

w

a

j

ą

c

e

g

o

s

i

ę

w

c

z

a

s

i

e

p

r

oc

e

s

u

j

e

g

o

s

t

a

w

a

ni

a

s

i

ę

.

T

a

k

i

po

p

r

os

t

u

j

e

s

t

s

e

ns

f

or

m

uł

m

a

t

e

m

a

t

y

c

z

ny

c

h.

7

O

w

o

b

y

c

i

e

c

z

ym

ś

ok

r

e

ś

l

o

ny

m

m

oż

e

pr

z

y

t

ym

z

na

c

z

yć

bą

dź

„

ok

r

e

ś

l

ony

pr

z

e

z

j

a

k

i

ś

podm

i

ot

”

,

a

w

i

ę

c

w

t

r

y

bi

e

s

t

o

s

ow

a

n

i

a

p

r

z

e

z

k

o

g

oś

pe

w

ny

c

h

pr

e

dy

k

a

t

ów

(

t

o

j

e

s

t

w

ł

a

ś

n

i

e

p

r

z

y

pa

de

k

obi

e

k

t

ów

m

a

t

e

m

a

t

y

c

z

n

y

c

h

j

a

k

o

us

t

a

na

w

i

a

ny

c

h

p

r

z

e

z

de

f

i

n

i

c

j

e

i

a

k

s

j

om

a

t

y

)

,

bą

dź

„

z

de

t

e

r

m

i

now

a

ny

pr

z

e

z

i

nne

by

t

y

”

, w

s

pos

ób ni

e

z

a

l

e

ż

ny

od ż

a

dne

g

o podm

i

ot

u.

8

T

e

r

m

i

n

„

um

oc

ow

a

ni

e

”

m

a

t

u

s

e

ns

a

na

l

og

i

c

z

ny

do

„

u

m

oc

ow

a

ni

a

”

w

s

e

ns

i

e

p

r

a

w

ni

c

z

ym

,

k

i

e

dy

j

a

k

ą

ś

us

t

a

w

ę

c

z

y

r

oz

por

z

ą

dz

e

ni

e

ni

ż

s

z

e

g

o

r

z

ę

du

w

pr

ow

a

d

z

a

s

i

ę

n

a

m

oc

y

a

k

t

u

w

y

ż

s

z

e

g

o

r

z

ę

du.

Ó

w

a

k

t

w

yż

s

z

e

g

o

r

z

ę

du

j

e

s

t

t

u

w

ł

a

ś

n

i

e

w

s

pom

ni

a

ną

z

e

w

nę

t

r

z

ną

de

t

e

r

m

i

na

c

j

ą

no

w

o

w

pr

ow

a

dz

a

ne

g

o.

„

D

e

t

e

r

m

i

now

a

ć

”

ni

e

z

na

c

z

y

w

t

ym

pr

z

y

pa

dk

u

„

j

e

d

no

z

na

c

z

ni

e

w

yz

na

c

z

a

ć

”

,

l

e

c

z

–

z

g

odni

e

z

r

e

s

z

t

ą

z

ł

a

c

i

ńs

k

ą

e

t

y

m

ol

og

i

ą

t

e

g

o

t

e

r

m

i

nu

-

„

o

g

r

a

ni

c

z

a

ć

”

(

w

dom

y

ś

l

e

:

a

r

bi

t

r

a

l

n

oś

ć

c

z

y

dow

ol

noś

ć

)

,

t

o

j

e

s

t

na

r

z

uc

a

ć

pe

w

ne

w

a

r

unk

i

o

g

r

a

ni

c

z

a

j

ą

c

e

.

6

F

unda

m

e nt

b

y

t

ow

y

je

st

ba r dz ie j

samoist

ny

od

te go,

c o

w

nim

uf

undowa ne ,

gd

y

ż

m

oż e

istnie ć

be

z

istnie nia

te go,

c o

uf

un

dowa ne ,

podc z

a s

gd

y

s

y

t

u

a c ja

odwr ot

na

nie z a c hodz

i. Ana

logic

z nie , u

m

oc

owa nie

je st

ba r dz ie j

sa

modzie

lne b

y

t

o

wo od

te go,

c o

umoc owa ne

–

to

,

c z

y

m

/j

a kie

o

no

je st

,

nie

z a le ż

y

od

te go,

c

o

u

moc owa ne ,

nie

je st

pr z e z e ń okr e

śla ne , po

d

c z a s gd

y

on

o de te r

min

uje to, c o u

moc owa

ne .

F

unda

m

e nt

b

y

t

ow

y

ja

kie goś

b

y

tu

sa

m

te ż

je

st

pe wn

y

m

b

y

te

m,

z a t

e m

m

a

te ż

swój

wła

sny

f

unda

m

e nt

;

podobnie

r z e c z

s

ię

ma

z

u

m

oc o

wa nie

m

.

P

on

ie wa ż

z a ś

r e

la c je

uf

undowa nia

i

um

oc

o

wa nia

są

pr z e c hodnie

i

a s

y

me tr

y

c z

ne

-

a

ty

m

sa

m

y

m

ma ją

c ha r a kte r

por z ą dku

ją c

y

-

po

wsta ją

w

te n

spo

só

b

porzą

dk i

uf

undow

ani

a

i

u

moc owa

nia .

Ka ż d

y

b

y

t

na le ż

y

d

o

ja kie goś

por z ą d

ku

um

oc

owa nia

i

do

j

a kie goś

por z ą d

ku

uf

undowa nia .

Us

y

t

uo

wa nie

ja ki

e goś

b

y

tu

w

por z ą dk

u

uf

undowa

nia

sta no

wi

o

je go

naturze

( tj.

o

pr z

y

na le

ż

nośc i

do

pe wne j

dzie

dz

iny

b

y

t

ów

o

je dnor od

n

y

m

po

c hodz e ni

u

i

sposobie

f

unkc jo

no

wa nia ) ,

a

w

por z ą dk

u

u

m

oc owa

nia

-

o

j

e go

istoc ie

(

tj.

o

pr z

y

na le ż no

śc i do p

e w

ne go rodz

aju b

y

tó

w) . (

r

y

s

une k)

Z

dr ugie j

str on

y

,

ka ż d

y

z

ta kic h

dwu

p

or z ą d

ków

posia

da

e le

me nt

pie r wsz

y

-

osta te c z ne

uf

undowa ni

e

bą dź

u

m

oc ow

a nie .

Osta te c z n

y

m

uf

undow

a nie

m

w

sz e lkie go

b

y

t

u

je st

ja kiś

b

y

t

fi

zy

c zny

( c o,

na

m

a r

gine si

e ,

oz na c z a ,

ż e

b

y

t

e

m

s

ubz

y

stują c

y

m,

tj.

be z wz glę dni

e

sa

moist

n

y

m,

je st

wła ś

nie

ja ka

ś

posta ć

b

y

tu

f

iz

y

c z ne

go;

we dł

ug

m

n

ie

je st

to

e ne r gia )

,

na to

m

ia

st

osta te c

z n

y

m

u

m

oc owa nie

m

j

a kie goś

b

y

t

u

–

tj.

z

kole i

c z

y

mś be z w

z glę dnie

sa

m

o

dz ie ln

y

m - je st z

a w

sz e ja kiś b

y

t

ide aln

y

9

.

W

z bio

r z e

wsz

y

stk

ic h

c z

y

nni

ków

de te r

min

a c ji

da

się

w

y

r

óż nić

kilka

kla s

a bstr a kc ji,

to

je st

ta kie

je go

podz bio

r

y

,

któr

y

c

h

e

le

m

e nt

y

ma ją

ws

pólną

wła sn

ość

-

c oś

w

r odz a ju

wspóln

e go

m

ia no

wnika .

T a ki

wspóln

y

mia now

nik

o

kr e śla

m

m

ia ne

m

zasady

de te rm

inac y jn

e j

( je st

to

poję c ie

n

a dr z ę dne

w

stosu

nku

do

c z

y

nn

ików

de te r

m

ina c ji

-

są

o

ne

usz c z e gółowi

e nie

m

,

e gz e

mplif

ika c ją

ty

c

h

z a sa

d) .

B

y

t

y

podpa da ją c e

pod

tę

sa

m

ą

z a sa dę

de te r

m

in

a c

y

j

n

ą

m

a ją

ta ką

sa

mą

naturę ,

tj.

sposó

b

powsta nia i

f

unkc jono

wa nia .

I stnie ją

we dł

ug

m

nie

c z te r

y

ta kie

z a sa

d

y

,

mia nowic ie

for

ma

( r oz u

m

ia

na

ja k

o

ukła d

r e la c

ji

po

mię dz

y

ja ki

m

i

ś

e le

m

e

nta

m

i)

,

inform

ac ja

( r

oz u

m

ia

na

ja ko

wy k ry t

a

różnic a

sta nó

w

f

iz

y

c z n

y

c

h

) ,

re pre ze n

tac ja

( o

dwz or owa n

ie

ja kie goś

f

r a gm

e ntu

świ

a ta

z e wnę tr z ne g

o

we wn

ą tr

z

ja kie goś

ukła du)

i

s

e ns

( = do

mnie

m

a ne

pr z

e z

ja kiś

p

od

m

iot

umoc owa ni

e

b

y

towe

je go

sta nów

we

wn

ę trzny c h

( te g

o,

c o

t

e mu

pod

m

io

towi

be z pośr e dni

o

dane ,

a

c o

z a r a z e m

pr z e

z

te n

podmiot

je st

tr a ktowa ne

ja ko

nie sa

m

odz ie

lne , tj.

ja k

o z de te r

m

in

owa ne p

r z e

z c oś inne g

o) .

Odpowie d

nio

do

te go

z

r óż nic owa ni

a

z a sa d

de t

e r mina c

y

jn

y

c

h,

moż na

w

y

r

óż ni

ć

c z te r

y

t

y

p

y

de te r

m

i

na

c ji,

w

y

z

na c z a ją c e

t

y

m

sa

m

y

m

c z te r

y

dz i

e dz in

y

( wa r stw

y

)

r z e c z

y

wisto

śc i

o

od

m

ie

nn

y

c h

z a sa da c h

f

unkc jonow

a nia

( a

wi

ę c

o

od

mie nne j

na tur z e ) :

m

a te r ii

ni

e o

ż

y

w

ione j,

or ga

niz

m

ów

ż

y

w

y

c

h,

b

y

tu

ps

y

c

hi

c z ne go

or a z

b

y

tu

duc howe go

.

Nie

są

to

dz ie dz in

y

r oz łą c z

ne

,

ka ż da

na stę pna

w

t

y

m

sz e

r e gu

je st

c z ę śc iowo

z

a nur z ona

( uf

undowa na )

w

p

opr

z e dnie j,

gd

y

ż

c z

y

nn

ik

ie m

r e a liz a c j

i

( a

na jc z ę śc ie j

r ó

wnie ż

f

unda

m

e nte

m

b

y

tow

y

m,

tj.

„

m

a te r ią ” )

t

wor ów

wa r stw

y

w

y

ż

sz e j

9

W

ś

w

i

e

c

i

e

f

i

z

y

c

z

nym

r

ol

ę

t

a

k

i

e

g

o

os

t

a

t

e

c

z

ne

g

o

um

o

c

ow

a

ni

a

odg

r

y

w

a

j

ą

pe

w

n

e

pr

aw

a

f

i

z

y

c

z

n

e

,

z

a

ś

w

ś

w

i

e

c

i

e

l

u

dz

k

i

m

–

w

ar

t

o

ś

c

i

;

i

j

e

dne

,

i

dr

ug

i

e

,

s

ą

by

t

a

m

i

i

de

a

l

ny

m

i

.

O

z

na

c

z

a

t

o,

m

i

ę

dz

y

i

nnym

i

,

ż

e

c

hc

ą

c

z

r

oz

um

i

e

ć

z

a

c

how

a

n

i

e

j

a

k

i

c

h

ś

ob

i

e

k

t

ów

f

i

z

y

c

z

ny

c

h

w

i

nni

ś

m

y

odw

oł

a

ć

s

i

ę

do

j

a

k

i

e

g

oś

pr

a

w

a

,

z

a

ś

dl

a

z

r

oz

um

i

e

ni

a

z

a

c

h

ow

a

ń

l

udz

k

i

c

h

w

i

nn

i

ś

m

y

j

e

u

j

m

ow

a

ć

j

a

k

o

dok

ona

n

e

w

i

m

i

ę

pe

w

ny

c

h

w

a

r

t

o

ś

c

i

.

7

( uf

undowa ne j)

są

z a

wsz e

ja kie ś

t

wor

y

w

a r stw

y

niż sz

e j

( f

undu

ją c e j) .

Moż n

a

to

gr a f

ic z nie pr z e dsta wi

ć

na stę pują c o:

W

s

kute k

od

m

ie

nnośc i

z a sa d

de te r mina c

y

jn

y

c

h

wła

śc iw

y

c h

pos

z

c z e góln

y

m

wa r stwo

m

k

a ż da

wa r st

wa

je st

auton

omic zna

wz glę de

m

po

z osta ł

y

c

h.

Nie

m

oż na

wię c

twor ów

wa r stw

w

y

ż s

z

y

c

h

i

p

r a widło

wośc i

ic h

f

unkc jono

wa nia

re duk o

wać

do

niż sz

y

c h

( na

p

r z

y

kła d

utoż sa

mia ć

pr oc e s

y

ps

y

c

hic z ne

z

pr oc e sa

m

i

ne ur of

iz jologic z n

y

mi)

a ni

odwr otn

ie

( na

pr z

y

kła d

w

y

ja śn

ia ć

z a c ho

wa nia

z wie r z ą

t

w

ka te gor ia c h

c e l

owośc i

,

któr a

je st

wła śc iw

a

wa r stwie

duc ho

we j) .

Re dukc ja

je st

upr a wniona

je d

y

n

ie

we

wnątrz

posz c z e

góln

y

c h

wa r stw,

tj.

w

obr ę bie

z a się gu

te j

sa

m

e j

z a sa d

y

de t

e r

m

ina c

y

j

ne

j

(

m

oż na

np.

z

r e duko

wa ć

opt

y

k

ę

do

e le ktr o

m

a

gne t

y

z

mu

bą dź

te r

m

od

y

na

mikę do

me c

ha niki) .

Z

dr ugie j

str on

y

,

t

y

l

ko

w

y

j

a śnie nia

w

ka

te gor ia c h

wła śc i

w

y

c h

dla

da ne j

wa r stw

y

,

tj.

bę

dą c

y

c h

usz c z e góło

wie nie

m

je j

z a

sa d

y

de te r

m

i

na c

y

jne j,

d

a ją

r z e c z

y

wiste

r

oz u

m

ie

ni

e ,

a

nie

je g

o

poz or

y

.

Dla

pr z

y

kła

du:

kie

d

y

„

tr z ę sie m

y

się

z

z imna ”

ni

e

je st

to

skute

k

oc hłod

z e nia

c

ia ła ,

a

owo

oc hł

odz e nie

nie

je

st

je go

pr z

y

c z

y

n

ą

( w

r oz u

m

ie

niu

wa

r unk

u

w

y

sta r c z a

ją c e go) ;

je

st

to

r e a kc

ja

or ga

niz

mu

( sta łoc ie

plne go)

na

uz

y

ska ną

inf

or m

a c

j

ę ,

ż e

te

m

pe r a t

ur a

c ia ła

je st

niż sz a

o

d

nor

m

a l

ne j,

a

je j

( r e a kc

ji)

z a da nie

m

je st

–

pr z e z

wpr a wie nie

m

ię śni

w

dr ż e nie

–

w

y

t

wor z

e nie

doda tkowe

go

c ie pła . Z a t

e

m

„

tr z ę sie

m

y

się ”

nie

dla te go,

ż e

je st na

m z i

m

n

o, le c z

p

o to,

b

y

się

ogr z a

ć .

W

c

hodz ą tu

w gr ę ni

e

z a le z nośc i pr

z

y

c z

y

no

w

o- skutkow

e , le c z pr

oc e

s

y

ste r owa

nia .

Na z a końc z e

nie te j c z ę

śc i je sz c z e d

wie uwa

gi.

1.

P

r z e dsta

wiona

o

nt

ologia

łą c z

y

z a te

m

r z e c z

y

z da w

a łob

y

s

ię

nie

d

o

pogodz e nia ,

m

ia

nowic i

e

te z

y

m

oniz

mu

i

plur

a liz

m

u.

Je st

to

sta nowi

sko

m

o

nist

y

c z

ne ,

bo pr z

y

j

muje t

y

l

ko je d

ną z a sa dę s

ubsta nc

ja ln

ą , z któr e j

się ws

z

y

stko

w

y

wodz i;

a le je s

t

te ż plur a list

y

c

z ne , b

o

uz na je wie le

( 4) z a sa

d

de te r

m

ina c

y

j

n

y

c h.

2.

O

je d

nośc i

r

z e c z

y

wi

stośc i

–

tj.

o

t

y

m,

ż e

ni

e

m

a

w

nie j

ja

kic hś

iz o

lowa n

y

c

h

w

y

s

p,

nie

wko

mpono

wa n

y

c h

w

ja kie ś

sz e r s

z e

c a łośc i

–

sta no

wi

p

o

pie r wsz e

to,

z

e

ka ż d

y

je j

e le

me nt

na

l

e ż

y

do

ja kie

goś

por

z ą

dku

uf

undowa nia ,

któ

r e

m

a ją

wsp

óln

y

kor z e ń.

P

o

dr ugie ,

pol

e ga

ona

na

t

y

m,

ż e

w

y

stę pują

powią z a

nia

po

m

ię

dz

y

kole jn

y

mi

z a sa da

m

i

de te r

mina c

y

j

n

y

mi.

W

sz e r e gu

ow

y

c

h

z a sa d:

f

or

m

a - inf

or

m

a c ja -

r e pr e z e nta c ja -

se ns,

ka

ż da

na stę p

na

je st

m

i

a nowic ie

wz boga c e

nie

m

popr z e

dnie j

–

inf

or m

a c ja

je st

pe

wną

r e la c ją

(

m

ia

nowic ie

r e la c ją

nie to

ż sa

m

ośc

i)

,

wz boga c o

ną

o

m

o

me nt

ide nt

y

f

ika c ji

(

w

y

k

r

y

c ia )

te j

od

mie nn

ośc i;

r e pr e z e nta c

ja

je st

pe wną

str uktur ą

inf

or m

a c

y

jn

ą ,

tj.

z bior

e m

inf

or

m

a c ji

sta

nowi

ą c

y

c

h

inte gr a ln

ą ,

ustr u

ktur owa ną

c a ło

ść ;

se ns

z

kole i

–

ja k

z oba c z

y

m

y

–

je st

śc iśl

e

z wią z a n

y

z

istn

ie ni

e m

r e pr e

z e nta c ji

pe wne go r o

dz a ju.

P oję c ie info

rmac ji

P

r z

y

po

m

nę

,

ż e

inf

or m

a c

ja

to

wy k ry ta

( z

are je strow

ana )

różn

ic

a

stanów

fizy c zny c h

( np.

stę ż e

ni

a

ja kie jś

substa nc ji

,

kie

r unku

pa da nia

świa

tła ,

te mpe r a tur

y

,

e tc )

,

a

ta kż e

-

ponie wa

ż

je st

t

o

wi

e lkość

a dd

y

t

y

wna

-

p

e wie n

zbiór

( w

se nsie

8

kole kt

y

wn

y

m)

z a r e je

s

tr owa n

y

c h

r ó

ż nic .

A

b

y

te

d

y

z a istn

ia ła

in

f

or m

a c ja ,

pe w

na

obie kt

y

wni

e istnie j

ą c a

r óż nic a

m

us

i z osta ć

w

y

kr

y

t

a pr z e z ja

kiś de te

kt

or .

P

r e c

y

z

y

jnie j

inf

or ma c

ję

m

oż na

z de f

iniowa

ć

na stę pują c

o.

Nie c h

k ole k c ja

oz na c z a

kole

kt

y

wnie

r oz u

m

ia n

y

,

c z a sop

r z e str z e nnie

upor z ą d

kowa n

y

po

dz bió

r

ja kie goś

z bior u,

któr

e go

e le

me nt

y

mogą

się

p

owta r z a ć

( a na

logon

w

a r ia c ji

z

powtór z e nia

mi) .

Na

z w

ijm

y

alfab

e te m

z bi

ór

sta nów

f

iz

y

c

z n

y

c h

r

oz

r óż nia n

y

c h

pr z e z

ja kiś

ukła d

( tj.

ta kic h,

któr e

m

og

ą

w

y

stą pić

w

t

y

m

uk

ła dz ie

i

z ost

a ć

w

y

kr

y

t

e

pr z e z

ja kiś

je go

de te ktor

) ,

a

re pe rtuare m

–

kla sę

wsz

y

stkic h

moż liw

y

c

h

kole kc ji

a lf

a be tu.

W

ó

wc z a s inf

or

m

a c ja

t

o dowoln

y

e le

m

e nt

r e p

e r tua r u z a r e je

str owa n

y

pr z e z ja kiś u

kła d.

Uk ład

inform

ac y jny

t

o

ukła d

z doln

y

do

g

e ne r owa nia

i

w

y

ko

r z

y

s

t

a nia

ta k

r oz u

m

ia ne j

inf

or m

a c

ji .

*

T wie r dz ę ,

ż e

ukła d

y

in

f

or m

a c

y

jne

poja wił

y

si

ę

dopie r o

wr a z

z

po

ja

wie nie

m

si

ę

or ga niz

m

ó

w

ż

y

w

y

c

h

1

0

.

Z

punktu

widz e nia

sp

osobu

f

unkc jonowa nia

ka ż d

y

or ga

niz

m

ż

y

w

y

je st

bowi

e

m

wł

a

śnie

ukła

de

m

inf

or

m

a c

y

j

n

y

m

,

c z

y

l

i

ta

ki

m

uk

ła de

m

,

kt

ór

y

je s

t

z doln

y

do

uz

y

s

kiwa

nia

inf

or m

a c ji

or a

z

do

w

y

k

or z

y

st

y

w

a ni

a

je j

w

sw

y

m

f

unkc jonowa niu.

W sz

y

s

t

kie

pr oc e s

y

i

z ja w

iska

swoiśc i

e

biolog

ic

z ne

(

m

e ta boli

z

m

,

ho

m

e osta z a ,

dz ie dz i

c z e nie ,

r oz wój

osob

n

ic z

y

itp.

)

są

pr oc e sa

m

i

ste r

owa n

y

mi

inf

or m

a c

y

jn

ie .

S

ą

t

o

mia nowic ie

p

r oc e s

y

,

w

t

oku

któr

y

c

h

pe wie

n

st

a n

da ne go

ukła du

poc ią ga

z a

sobą

inn

y

,

o

ile

pr z e z

ukła d

uz

y

ska na

z os

ta ła

inf

or

m

a

c ja

o

z a j

śc iu

t

e go

pie r wsz e go.

T e n

wc z

e

śnie jsz

y

sta

n

nie

ma

z

a te

m

sta tus

u

wa r un

ku

w

y

s

ta r c z a ją c e

go,

a

póź nie jsz

y

-

je go

ko

n

ie c z ne go

na s

tę pstwa ,

ja k

to

m

a

m

i

e jsc e

w

do

m

inują c

y

c

h

w

świe c ie

f

iz

y

c z n

y

m

z w

ią z ka c h

pr z

y

c z

y

n

owo-

skutkow

y

c

h.

P

odc z a s

gd

y

w

pr oc

e sa c h

ka uz a ln

y

c h

poj

a wie nie

się

sta nu

B

( skutku)

z a

le ż

y

od

te g

o

jak i

b

y

ł

st

a n

A

( pr z

y

c

z

y

na ) ,

to

w

pr oc e sa c

h

ste r o

w

a n

y

c

h

inf

or

m

a c

y

jnie

z

a jśc ie

B

z a le ż

y

od

te g

o,

k tóry

( z e

z b

ior u

m

o

ż liw

y

c h)

sta nów

z a i

stnia ł.

Mówią c

ogó

lnie ,

ste r

owa nie

pole g

a

na

w

y

bor z e

-

pod

wpł

y

w

e

m

uz

y

s

ka ne

j

inf

or m

a c ji

-

je

dne j

z

wie lu

wc hod

z ą c

y

c h

w

gr ę

moż liwo

śc i

da lsz

e go

bie gu

z da r

z e ń,

c z

y

l

i

na

ic

h

ukie r

unko

w

y

w

a niu.

P

otr z e b

ne

je

st

ono

z a t

e

m

w

s

y

tua c j

a c h,

w

kt

ór

y

c h

n

ie

w

y

s

tę puje

je dnoz n

a c z

ne

c z

y

te ż

pe łne

z d

e

te r

m

inowa n

ie

kole j

ne

go

sta diu

m

pr z e z

popr z e dnie .

Ma

m

y

tu

z a te

m

do

c

z

y

n

ie nia

z

now

y

m,

s

woist

y

m

dl

a

or ga niz

m

ów

ż

y

w

y

c h

t

y

p

e

m

pr a wi

dłowoś

c i

–

przy porz

ądk owa

nie

m

je dn

y

c h

z da

r z e ń

(

w

obr ę bie

da n

e go

ukła du inf

or

m

a c

y

jn

e go

) inn

y

m z da

r z e nio

m.

I nf

or m

a c ja

ok

r e ślona

ja k

w

y

ż e j

nie

je

st

je s

z c z e

inf

or m

a c j

ą

w

po

toc z n

y

m

–

m

e

nta list

y

c

z n

y

m

c z

y

te ż

kognit

y

w

n

y

m

–

s

e nsie

( nie

je st

„

o

c z

y

mś

” ) ,

c h

oć

ja k

z oba c z

y

m

y

n

a

na stę p

n

y

m

w

y

kła

dz ie

je st

j

e j

konie c z n

y

m

f

unda m

e

nte

m

.

Je

st

on

a

na to

m

ia st

pr z

y

na j

mnie

j

tr oja ko

z wią z a

na

z

wie lkośc ia

mi

f

iz

y

c

z n

y

m

i.

P

o

pie r ws

z e ,

ja ko

-

z

de f

inic ji

-

r ó

ż

nic a

sta n

ów

f

iz

y

c z n

y

c h

.

P

o

d

r ugie ,

z

uw

a gi

n

a

w

y

móg

de te k

c ji,

któr a

je st

z a wsz

e

ja ki

m

ś

p

r oc e se

m

f

iz

y

c z n

y

m

.

P

o

tr z e c ie ,

z

uw

a gi

na

to,

ż e

w

y

nik

te j

de te kc ji

je st

r

ównie ż

pe wn

y

m

sta

ne

m

f

iz

y

c

z n

y

m,

na z

y

w

a n

y

m

w

t

y

m

kont

e kśc ie

k ode m .

I

nf

or m

a c j

a

m

o

ż e

b

y

ć

tr a n

s

m

ito

wa na

i

pr z e twa

r z a na

t

y

lko

w

p

osta c i

z a kodowa ne

j; odpo

wie

dni pr oc e s f

iz

y

c z n

y

no

si wówc z a s

na z wę

s

y g

nału .

Ka te gor ia

inf

or

m

a c ji

j

e st

wię c

wie l

or a ko

z a

kotwic z ona

w

świe c ie

f

iz

y

c

z n

y

m

.

Ale

inf

or

m

a c ja

t

o

z a r e

je str owa na

r óż nic a

w

y

kor z

y

st

y

wa

na

pr z e

z

ja

kiś

ukła d

w

j

e go

10

A

z

a

t

e

m

– k

ons

e

k

w

e

nt

ni

e

– w

ś

w

i

e

c

i

e

c

z

y

s

t

o f

i

z

y

c

z

n

ym

i

nf

or

m

a

c

j

a

j

e

s

z

c

z

e

ni

e

w

y

s

t

ę

pu

j

e

.

9

f

unkc jonowa niu.

T e g

o

w

świe c ie

c z

y

sto

f

iz y

c

z

n

y

m

je sz c z e

ni

e

ma ,

m

a

m

y

tu

wię c

z a r a z e

m

pe w

ne ont

y

c

z

ne nov um .

Bliż sz a e ks

plika c ja i

k

ome nta r z do

pow

y

ż

sz e

go poję c ia i

nf

or m

a c j

i.

1.

„

S

ta n

r oz r óż nia

n

y

”

to

w

ist

oc ie

pe

wie n

z b

iór

r ówno

wa ż n

y

c h

sob

ie

sta nów,

m

ia

nowic ie

t

z w.

kla s

a

a bstr a k

c ji

r e l

a c ji

n

ie

rozróżnia

lnośc i .

P

oni

e

wa ż

r e la c j

a

ta

je st

r ównowa ż n

ośc ią ,

dz

i

e li

ona

z biór

moż liw

y

c

h

bodź c ó

w

na

r oz ł

ą c z ne

podz bi

or

y

( = kla s

y

a b

str a kc ji) ;

d

o

da ne j

k

a s

y

na l

e ż ą

t

e

wsz

y

stk

ie

sta n

y

,

któ

r e

c hoć

f

iz

y

c z nie

r óż ne ,

dl

a

da n

e go

ukła

du

są

nie r oz r

óż nia lne .

A lfabe t

t

o

z b

iór

t

y

c

h

k

l

a s

a bstr a

kc ji,

c z

y

li

z biór ilor a z o

w

y

z bi

or u

bodź c ów.

2.

W

se nsi

e

śc isł

y

m,

u

kła d

inf

or m

a c

y

j

n

y

mo

ż e

r oz r óż nia ć

t

y

lko

sw

oje

wła sne

sta n

y

we wnę tr

z ne .

P

owsta je

z a te

m

p

y

t

a ni

e

ską d

wia do

m

o

,

ż e

on

ja kie ś

sta n

y

r oz r óż nił?

P

onie

wa ż

n

ie

z a kła da

m

y

tu

je sz c

z e

świa do

mośc i,

odpo

wie dź

m

o

ż e

b

y

ć

t

y

l

ko

je

dna :

świa dc z

y

o

t

y

m

je go

odmi

e nna

re ak c ja ,

któr ą

m

oż e

b

y

ć

bą dź

w

y

sł

a nie

s

y

g

na łu do

inn

y

c h

c z ę ś

c i ukła du, b

ą dź z a c h

ow

a nie .

Nie c h

b

1

i

b

2

bę dą

dwom

a

z e w

nę tr z n

y

mi

bodź

c a mi

f

iz

y

c z n

y

mi

dz i

a ła

ją c

y

mi

na

ja kiś

ukła d

inf

or

m

a c

y

j

n

y

( na

je g

o

r e c e ptor

y

) ,

nie c h

f

( b

1

)

or a z

f

( b

2

)

bę dą

skutka

m

i

w

y

w

oła n

y

mi

pr z e z

te

bodź c e

we

wną tr z

uk

ła du,

nie c h

wr e sz c i

e

r

1

i

r

2

bę dą

je go

r e a kc ja

m

i.

P

owie

m

y

,

ż

e

ukła d

r oz r

óż nił

bo

dź

c e

b

1

i

b

2

nie

wte d

y

,

gd

y

f

( b

1

) =

f

( b

2

) ,

le c z gd

y

r

1

= r

2

.

1

1

3.

P

r z e ds

ta wione

poję

c ie

inf

or ma c ji

z a

wie r a

pe wną

dwoisto

ść

z

kt

ór e j

na le ż

y

sobie

z da w

a ć

spr a

wę .

Z

je dne j

str on

y

c

ho

dz i

o

pe wi

e n

a bstr

a kt

-

z a r e je str o

wa ną

różnic ę ,

z

dr ugie j

z a

ś

o

konkr e t

-

zare je st

ro

waną

r óż nic ę

( ko

d) .

R

óż nic a

je st

c z

y

mś

a bstr a kc

y

jn

y

m

( r e la c j

ą ) ,

je j

kod

je st

z a ś

konkr e te

m

.

Ja k

o

ta k

i

a bstr a kt

–

c oś

nie dookr e śl

one go

-

i

n

f

or m

a c ja

je st

b

y

te

m

i

r r e a ln

y

m,

tj.

poz ba wi

ona

je st

z dol

nośc i

dz ia ła nia .

T

y

m

c o

dz i

a ła

są

kod

y

or

a z

ukła

d

y

inf

or

m

a c

y

jn

e ,

na tomia st

inf

or ma c ja

je d

y

nie

de te r

m

in

uje

i

c h

dz ia ła

nie .

Ale

de

t

e r minowa ni

e

nie

je st

dz ia ła nie

m

–

na

pr z

y

kła d r z e ź

ba te r e n

u

de te r

m

inuje

bie g r z e

ki,

a le nie dz ia ł

a .

4.

Kod

m

oż na

okr e

śli

ć

ja ko

kole kc ję

a lf

a be tu

pow

sta łą

w

ja ki

m

ś

ukła dz i

e

inf

or m

a c

y

jn

y

m

( kod

we wnę tr z n

y

)

,

a

ta kż e

ja ko

dowolną

m

oż

liw

ą

kole kc ję

sta nów

f

iz

y

c z n

y

c h

istn

ie ją c ą

na

z e wną tr z

ukła

du

inf

or m

a c

y

jn

e go,

któr a

m

oż e

b

y

ć

pr z e twor z on

a

na

kole

kc ję

a lf

a be tu,

bą dź

na

któr ą

pr z e twor z

ona

m

o

ż e

b

y

ć

kole k

c ja

a lf

a be tu

( kod

z e wnę tr z

n

y

)

.

T a

sa

m

a

inf

or m

a

c

ja

moż e

b

y

ć

z a

kodowa

na

( z r e a liz owa

na ,

z a pisa na

w

kodz ie

z e

wnę tr z n

y

m)

w

r o

z

m

a it

y

s

posób

-

np.

utwór

m

u

z

y

c z n

y

,

któr

y

z

inf

or m

a c

y

jn

e go

p

unktu

widz e nia

je st

ukła de

m

r óż nic

p

o

m

ię dz

y

w

y

s

okośc ią

i

c z a se

m

tr wa nia

kole jn

y

c

h

dź w

ię ków,

m

oż e

b

y

ć

z a pi

sa n

y

na

ta ś

mie

ma gne

t

y

c z

ne j,

na

pł

y

c ie

ko

m

pa kto

we j

c z

y

w

p

osta c i

nut

na

pa pie r z e .

Róż ne

spos

ob

y

z a pi

s

u

kodują

tę

sa

mą

inf

or m

a c ję

j

e śli

od

p

owie dnie

k

ole kc je

s

ą

iz o

m

or f

ic z ne ,

to

z na c z

y

da ją

się

je dnoz na c z ni

e odwz

or

owa ć na sie

bie ,

m

a ją

ta

ką sa

m

ą f

or

m

ę .

5.

De f

iniują c a

inf

or m

a

c ję

r óż nic a

m

oż e

b

y

ć

bą dź

r óż nic ą

t

y

p

u

se l

e k c ji

c z

y

li

a lte r na t

y

w

y

r oz łą c z n

e j

( = któr

y

z

r

e pe r tua r

u

st

a nów

r oz r ó

ż nia ln

y

c

h

p

r z e z

ja kiś

de te ktor

( a lf

a be tu)

z osta ł

a ktua l

nie

z a r e je str owa

n

y

-

u

z

y

s

ka ną

wówc z a

s

inf

or m

a

c ję

na z

y

wa

m

inf

or m

a c ją

jak ośc io

w

ą ) ,

bą dź

r

óż nic ą

t

y

p

u

ze stawu

c z

y

li

kon

iunkc ji

( = r e

la c ja

nie toż sa

m

o

śc i

po

mię

dz

y

dwo

ma

wsp

ół

w

y

s

tę pują c

y

mi

st

a na

m

i

f

iz

y

c z n

y

mi

r e je str owa n

y

mi

z

oso

b

na ;

inf

or m

a c j

a

struk tu

r

alna ) .

S

e le k

c ją

je st

r óż

nic a ,

któr e j

t

y

l

ko

11

S

ą

dz

ę

,

ż

e

odpow

i

a

da

t

o

do

ś

ć

bl

i

s

k

o

pr

opoz

y

c

j

i

B

a

t

e

s

o

na

,

i

ż

i

n

f

or

m

a

c

j

a

t

o „

a

d

i

f

f

e

r

e

nc

e

t

h

a

t

m

a

k

e

s

a

di

f

f

e

r

e

nc

e

”

.

1

0

je de n

e le

m

e n

t

skła do

w

y

z o

sta ł

de

f

a c to

z r e a li

z owa n

y

i

w

y

k

r

y

t

y

pr z

e

z

ja kiś

ukła d.

Nie

m

a

tu

w

ię c

e f

e kt

y

wne

go

z r óż nic

owa nia ,

le c z

je d

y

nie

f

a kt

z r e

a liz ow

a nia

się

je dne go

z

r oz r óż nia ln

y

c

h

sta

nów

na le ż ą c

y

c h

do

a lf

a be tu

1

2

.

Na to

mia st

z e

sta we

m

je st

r

óż nic a ,

któr e j

oba

skła dniki

( c z

łon

y

r e la

c ji

nie toż sa

mo

śc i)

są

e f

e kt

y

wnie

w

y

k

r

y

te

;

bę dz ie

to

na

pr z

y

kła d

r óż ni

c a

w

y

so

kośc i

dwu

wsp

ółbr z

m

i

ą c

y

c

h

dź wię kó

w

z a r e j

e str owa n

y

c

h

pr z e z

ko

m

ór ki ne

r wowe

na r z

ą du słuc hu.

P

r osz ę

z a uwa ż

y

ć

:

d

ź wię ki

te

m

usia ł

y

z osta ć

pr z e z

ukła d

słuc how

y

z a r e je str owa

ne ,

a

wię c

uz

y

sk

a ne

b

y

ć

m

usia

ł

y

odp

owie dni

e

inf

or m

a c

je

ja kośc io

we .

Moż na

w

ię c

st

wie r dz i

ć ,

ż e

inf

or

m

a c ja

str u

ktur a lna

j

e st

st

r uktur ą

r e la c

y

jną ,

któr e

j

c z łona

m

i

są

i

nf

or m

a c j

e

ja kośc iowe .

P

oz wa la

t

o

na

r oz r óż nie

nie

rzę d

u

inf

or m

a c ji:

kod

to

inf

or m

a c ja

r z ę d

u

z

e r owe go

[

pote nc ja lna ] ,

inf

or m

a c ja

ja koś

c iow

a

je st

inf

or m

a c ją

r z ę du

pie r wsz e g

o,

str

uktur a lna

-

dr ugie

go.

Moż liwe

są

te ż

inf

or m

a

c je

w

y

ż sz

y

c

h

r z ę dów

–

we dle

z a sa d

y

,

ż e

inf

or

m

a c ja

r z ę du

n- te go

je s

t

ite r a c

y

j

nie

powsta łą

str uktur

ą

r e la c

y

jną , kt

ór e j e le

me

nta

m

i są inf

or

m

a c je

r z ę

du

n- 1.

I nf

or m

a c je

r z ę du

w

y

ż sz e go

( niż

pie r wsz

y

) ,

o

ile

są

one

pr

z e z

ukła d

inf

or m

a c

y

jn

y

tr a

ktow

a ne

inte gr a lnie ,

ja ko

nie r oz łą c z ne

c a łośc i

,

m

oż na

na z

wa ć

sy nformac j

ami .

6.

Hie r a r c hic z

ność

st

r uktur

inf

or

m

a c

y

jn

y

c

h

spr a wia ,

ż e

m

i

mo

pe wne go

pokr e wie ńs

twa

w

y

jśc i

o

w

y

c

h

intuic ji

1

3

,

na le ż

y

o

dr z uc ić

( ja ko

nie pr z

y

d

a tną

dla

na sz

y

c h

c e lów,

a

nie

w

ogóle )

konc e pc ję

inf

or

m

a c ji

p

oc hodz ą c ą

od

C.

S

ha n

nona .

P

o

pie

r wsz e

bowie

m

,

S

h

a nnono

wi

uję c ie

to

służ

y

do

okr e

śle nia

ilośc i

i

nf

or m

a c j

i

-

c o

w

odnie sie

niu

do

z ja wisk

bi

ologic z

n

y

c h

i

ps

y

c hic z n

y

c

h

je st

kwe stią

dr u

gor z ę dną

-

na to

m

ia st

ni

e

m

a

on

nic

do

powie dz e nia

na

te m

a t

tr e śc i

c z

y

z

a wa r tośc i

inf

or

m

a c

y

jn

e j,

c o

z

kole i

je st

kwe stią

o

podsta w

ow

y

m

z na c z

e niu

w

na sz

y

m

pr z e d

się wz ię c

iu.

P

o

dr ugie ,

konc e pc ja

S

ha nnona

w

y

ma ga

z na jo

m

ośc i

pr a w

dopod

obie ństw

a

pr ior i

w

y

s

t

ą pie nia

ja kic h

ś

sta nów

r z e c z

y

,

c o

r ów

nie ż

je st

z a łoż e nie

m

z

b

y

t

w

y

g

ór owa

n

y

m,

wr

ę c z

nie stosown

y

m,

w

odnie sie

niu

do

z de c

y

d

o

wa ne j

wię ksz o

śc i

ukła dów

i

nf

or m

a c

y

j

n

y

c h.

W

pr z

y

p

a dku

kostki

do

gr

y

je st

t

o

nie tr udne

d

o

okr e śl

e nia .

W

ogó

lnośc i

je

dna k

nie

je s

t

to

b

y

n

a j

m

nie j

spr a wą

ła t

wą

i

da je

się

uz

y

ska ć

t

y

l

k

o

w

do

ść

sz tuc z

n

y

c

h,

a bstr a kc

y

j

n

y

c h

s

y

t

ua c ja c h.

P

o

tr z e c ie ,

u

S

ha nnona

nie

m

a

h

i

e r a r c hii

inf

or ma c ji

–

wsz

y

stkie

po

le ga ją

z a sa dnic z o

na

t

y

m

sa

m

y

m,

podc

z a s

gd

y

w

e dług

m

nie

i

nf

or m

a c

j

a

ja kośc iowa

je st

je d

y

nie na j

pr ostsz

y

m,

e le

m

e nta r n

y

m pr z

y

p

a d

kie

m

inf

or

m

a c ji.

12

R

oz

pa

t

r

z

m

y

na

pr

z

yk

ł

a

d

odc

z

y

t

t

e

m

pe

r

a

t

ur

y

z

a

pom

o

c

ą

t

e

r

m

o

m

e

t

r

u.

I

nf

or

m

a

c

j

ą

j

e

s

t

t

u

s

e

l

e

k

c

j

a

,

t

o

j

e

s

t

f

a

k

t

z

r

e

a

l

i

z

ow

a

n

i

a

s

i

ę

pe

w

ne

j

w

y

s

ok

oś

c

i

z

r

e

pe

r

t

ua

r

u

m

oż

l

i

w

y

c

h

do

z

a

r

e

j

e

s

t

r

ow

a

n

i

a

pr

z

e

z

da

ny

t

e

r

m

om

e

t

r

.

J

e

g

o

w

s

k

a

z

a

ni

e

r

oz

pa

t

r

u

j

e

m

y

z

a

w

s

z

e

n

a

w

i

r

t

u

a

l

ny

m

t

l

e

w

s

k

a

z

a

ń

m

oż

l

i

w

y

c

h:

g

d

y

b

y

t

e

r

m

om

e

t

r

ni

e

by

ł

w

y

s

k

a

l

ow

a

ny

, ni

e

dos

t

a

r

c

z

a

ł

by

na

m

ż

a

dne

j

i

nf

o

r

m

a

c

j

i

.

13

N

a

podk

r

e

w

i

e

ńs

t

w

o

t

o

w

s

k

a

z

uj

e

na

s

t

ę

pu

j

ą

c

a

f

or

m

uł

a

S

ha

nn

ona

z

j

e

g

o

a

r

t

y

k

uł

u

A

m

at

he

m

a

t

i

c

al

t

he

or

y

of

c

om

m

uni

c

at

i

on

:

„

T

h

e

s

i

g

ni

f

i

c

a

n

t

a

s

pe

c

t

[

o

f

c

om

m

uni

c

a

t

i

on]

i

s

t

ha

t

a

c

t

ua

l

m

e

s

s

a

g

e

i

s

one

s

e

l

e

c

t

e

d f

r

om

a

s

e

t

of

po

s

s

i

bl

e

m

e

s

s

a

g

e

s

”

,

c

o

j

e

s

t

bl

i

s

k

i

e

m

oj

e

m

u ok

r

e

ś

l

e

n

i

u i

n

f

o

r

m

a

c

j

i

j

a

k

oś

c

i

ow

e

j

.