Niektóre z ponad 3000 szkodliwych substancji, zawartych w dymie papierosowym, związane z
wywoływaniem raka to:

• substancje smoliste

– lepkie związki chemiczne, która powstają

podczas spalania się papierosa. Wdychanie substancji smolistych
powoduje osadzanie się ich w tkankach płuc, z czasem ulegają
one akumulacji i powodują zniszczenie tkanek,

• nikotyna

– silnie uzależniająca substancja. Choć nie wywołuje

bezpośrednio raka, może sprzyjać jego wzrostowi przyczyniając
się do szybszego postępu choroby nowotworowej,

• nitrozoaminy

– związek zawarty w tytoniu o działaniu

kancerogennym, czyli wywołującym raka. Znajduje się także w
innych produktach spożywczych poddanych obróbce cieplnej (np.
przypalone mięso) i chemicznych, jak pestycydy, lateks.

• Benzopiren

- związek o właściwościach rakotwórczych, wykorzystywany w

przemyśœle chemicznym.

• Chlorek winylu

- związek używany np. do produkcji plastiku. Posiada

właściwości rakotwórcze

• Dibenzoakrydyna

- używana przy produkcji barwników. Posiada właściwości

rakotwórcze.

• Kadm

- silnie trujący metal o właściwościach rakotwórczych.

• Polon

- radioaktywny pierwiastek, odkryty przez naszą rodaczkę Marię Skłodowską-

Curie. Posiada właściwości rakotwórcze.

• Toluidyna

- stosowana w syntezie chemicznej. Posiada właściwości rakotwórcze.

• Uretan

- związek o właściwościach rakotwórczych.

Nowotwory złośliwe

Nowotwory w 14 różnych miejscach organizmu:

Rak płuc

Rak wargi, języka oraz jamy ustnej

Rak krtani

Rak gardła

Rak przełyku

Rak nerki

Rak pęcherza moczowego

Rak trzustki

a także:

Rak żołądka

Rak nosa

Rak wątroby

Rak szyjki macicy

Białaczki

 Czynnikiem wywołującym raka płuca jest dym tytoniowy.
 Jest to nowotwór o bardzo złym rokowaniu, stanowi

współcześnie jeden z najważniejszych problemów

onkologicznych.

 Występuje u osób w pełni aktywnych fizycznie i społecznie

• Mężczyźni palący tytoń

21x

, a kobiety

12x

częściej

umierają z powodu raka płuc (bez określenia liczby
wypalanych

papierosów dziennie), niż osoby, które nigdy

nie

paliły w swoim życiu.

1. Rak płaskonabłonkowy (40%)
2. Rak drobnokomórkowy (25%)
3. Gruczolakorak (10%)
4. Rak wielkokomórkowy (5%)
5. Inne.

Sub-types of non-small-cell lung cancer in
smokers and never-smokers

Bryant, A; Cerfolio RJ (July 2007).

"Differences in epidemiology,

histology, and survival between cigarette smokers and never-smokers
who develop non-small cell lung cancer"

Histological sub-type

Frequency of non-small-cell lung
cancers (%)

Smokers

Never-smokers

Squamous cell lung carcinoma

42

33

Adenocarcinoma

Adenocarcinoma
(not otherwise
specified)

39

35

Bronchioloalveol
ar carcinoma

4

10

Carcinoid

7

16

Other

8

6

Kenfield SA, Wei EK, Stampfer MJ, Rosner BA, Colditz GA (2008).
"

Comparison of aspects of smoking among the four histological types

of lung cancer.

". Tob Control 17 (3): 198-204.

Rak płuca daje przerzuty:


drogą naczyń chłonnych do okolicznych węzłów chłonnych,



drogą krwionośną : do kości (30%), mózgu (15%), wątroby

(40%),nadnerczy (20%), nerek (20%) i tarczycy (10%).


Krzywa zapadalności na raka płuca wyraźnie wzrasta po 45 roku
życia, osiągając szczyt w wieku 60-70 lat. Warto zapamiętać, że po
45 roku życia u palacza tytoniu ryzyko zapadalności na raka jest
poważne i że właśnie ta grupa wymaga szczególnej uwagi.

Rocznie odnotowuje się w Polsce około

20 tysięcy nowych

zachorowań na nowotwory płuca, ale w rzeczywistości jest ich o

około

10-15 proc

. więcej (wynika to z faktu niedoszacowania

rejestru nowotworów w naszym kraju). Zupełnie nowym

zjawiskiem jest znaczny wzrost zachorowań na ten nowotwór

wśród kobiet - rocznie odnotowuje się obecnie ok.

4,5 tysiąca

przypadków

, podczas gdy jeszcze kilka lat temu było to zaledwie

kilkaset przypadków. Maleje za to liczba zachorowań i zgonów na

tę chorobę wśród młodych mężczyzn.

U coraz większej liczby chorych (w ok. 1/3 przypadków) rak płuca

wykrywany jest u osób w wieku podeszłym, tzn. powyżej 70 r.ż.



Wczesnymi objawami klinicznymi raka płuc jest:

1. Kaszel (50-80%)
2. Duszność (10-15%)
3. Ból w klatce piersiowej (15-20%)
4. Krwioplucie (20-50%)
5. Nawracające objawy zapalenia płuc lub oskrzeli (30-50%)



Do późnych objawów raka płuca należą:

1. Chrypka
2. Wysięk w jamie opłucnej
3. Zespół żyły górnej
4. Zespół Pancoasta.

Estimated incidence of cancer
in Europe and European Union,
2004.

Estimated mortality from
cancer in Europe and
European Union, 2004.

Race/Ethnicity

Male

Female

All Races

75.2 per 100,000 men

52.3 per 100,000 women

White

75.3 per 100,000 men

54.6 per 100,000 women

Black

99.8 per 100,000 men

54.7 per 100,000 women

Asian/Pacific Islander

53.2 per 100,000 men

28.5 per 100,000 women

American Indian/Alaska
Native

a

51.2 per 100,000 men

39.5 per 100,000 women

Hispanic

b

41.5 per 100,000 men

26.1 per 100,000 women

The age-adjusted incidence rate was 62.0 per 100,000 men and
women per year. These rates are based on cases diagnosed in 2004-
2008 from 17 SEER geographic areas,
http://seer.cancer.gov/statfacts/html/lungb.html

Region

Szacunkowa liczba

przypadków

Zgony

Świat

1 352 132

1 178 918

Ameryka Północna

225 641

178 349

Ameryka Środkowa,

Południowa i Karaiby

60 870

57 366

Europa

374 764

341 595

Afryka

19 527

18 731

Azja,

Australia

i

Daleki Wschód

671 327

582 868

http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/nowotwory/rak-pluc-
czynniki-ryzyka-objawy-leczenie-nowotworow-pluc_35446.html

Jest rzadkim przypadkiem nowotworów złośliwych

(2%), częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.

Zdarza się to między 40. a 60 rokiem życia.

Rak krtani zajmuje pierwsze miejsce wśród raków

górnych dróg oddechowych i jest chorobą często

prowadzącą do śmierci. Ryzyko występowania raka krtani

jest około dwudziestokrotnie większe u palaczy niż u osób

niepalących.

Umiejscowienie
•

nadgłośnia 30-35%

•

głośnia 60-65%

•

podgłośnia < 1-5%

Histopatologia:



rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale) około 95%

przypadków
•

wysoko zróżnicowany

•

średnio zróżnicowany

•

nisko zróżnicowany

•

rak brodawkowaty (carcinoma verrucosum)



rak gruczołowy (adenocarcinoma)

Nadgłośnia
T 1 – rak zajmuje jedną okolicę anatomiczną, dobra ruchomość

fałdów głosowych

T 2 – rak zajmuje więcej niż jedno umiejscowienie

nadgłośni

lub

głośni

lub obszar poza

nagłośnią

:

podstawa języka, dołek zajęzykowy, przyśrodkowa ściana

zachyłek gruszkowaty

, dobra

ruchomość

fałdów głosowych

T 3 – rak ograniczony do

krtani

oraz unieruchomienie

fałdów głosowych

lub naciekanie

okolicy

zapierściennej

,

przestrzeni przednagłośniowej

lub

okołogłośniowej

lub

chrząstki tarczowatej

T 4a – rak nacieka otoczenie szerząc się poza

chrząstkę tarczowatą

lub przechodzi do tkanek

sąsiednich (np.

tchawica

,

mięśnie głębokie języka

,

mięśnie przedkrtaniowe

,

tarczyca

,

przełyk

)

T 4b – Naciekanie przestrzeni przedkręgowej,

tętnicy szyjnej

, przejście do

śródpiersia

Głośnia
T 1a – guz

fałdu głosowego

, ruchomość fałdów głosowych prawidłowa

T 1b – guz obu fałdów głosowych, ruchomość fałdów głosowych prawidłowa
T 2 – przejście do

nadgłośni

lub

podgłośni

lub ograniczenie ruchomości

T 3 – ograniczenie guza do

krtani

oraz unieruchomienie, naciekanie

przestrzeni

okołogłośniowej

lub

chrząstki tarczowatej

T 4a i T 4b – tak jak w raku nadgłośni
Podgłośnia
T 1 – rak ograniczony do

podgłośni

T 2 – przejście raka na fałd lub fałdy głosowe, ruchomość prawidłowa lub ograniczona
T 3 – ograniczenie guza do

krtani

oraz unieruchomienie fałdów głosowych

T 4a i T 4b – jak w raku nadgłośni

Objawy
•

objawy nieżytu gardła

•

ból gardła

•

dysfagia

•

odynofagia

•

cuchnący oddech

•

chrypka

•

krwioplucie

duszność
•

guz na szyi – w 40% pierwszy objaw raka nadgłośni

•

przerzuty do węzłów chłonnych szyi

•utrata masy ciała

•

bolesność palpacyjna krtani

•

"krtań beczkowata"- rozdęcie krtani wyczuwalne i czasami widoczne

podczas badania szyi

Ratując życie pacjenta z tym

nowotworem złośliwym, najczęściej

usuwa się operacyjnie część lub całość

krtani wraz ze strunami głosowymi

• Kilka badań wskazało na istnienie pewnej zależności
między paleniem a rakiem piersi.

• Zarówno dym papierosa wdychany podczas palenia, jak
dym ulatniający się z końca papierosa zawierają związki
chemiczne, które wywołują raka piersi

Podczas okresu dojrzewania jeden z hormonów płciowych – estrogen, produkowany przez
jajniki, powoduje rozwój tkanki piersi. Dzięki temu piersi ulegają powiększeniu, rozwijają się
też struktury odpowiedzialne za produkcję mleka do karmienia piersią – gruczoły, przewody
oraz stanowiąca podporę tkanka tłuszczowa. Tkanka, która wzrasta i której komórki ulegają
podziałom, jest bardziej podatna na wpływ czynników toksycznych i mutagennych,
mogących powodować raka. Dlatego palenie papierosów przez nastolatki zwiększa ryzyko
zachorowania przez nie na raka przed menopauzą. Również bierna ekspozycja na dym
tytoniowy niesie ze sobą podobne negatywne konsekwencje, a ryzyko rozwoju raka przed
menopauzą jest proporcjonalne do stopnia narażenia na trujący dym.

Palaczki w wieku przed menopauzalnym mają zwiększone ryzyko
zachorowania na raka piersi, a także raka płuc. Zaprzestanie palenia
zmniejsza ryzyko do wyjściowego poziomu dopiero po ok. 10 latach
niepalenia. Po menopauzie dochodzi do spadku stężenia poziomu
estrogenów we krwi, co wynika z wygasania funkcji jajników. Jeśli
kobieta w tym okresie pali czynnie, lub paliła w przeszłości przed 65.
rokiem życia i przed urodzeniem pierwszego dziecka, posiada aż o 30-
40% większe ryzyko raka piersi. Dodatkowo czynnikiem
zwiększającym ryzyko rozwoju nowotworu piersi u kobiety palącej
ponad 20 lat jest stosowanie hormonalnej terapii zastępczej, która
znacznie zwiększa poziom estrogenu we krwi.

Istnieje udowodniony naukowo

związek

między

paleniem

tytoniu

a

częstszym

występowaniem

raka

żołądka

(u

palaczy

występuje ok. 1,5 x częściej) oraz raka przełyku.

Niektóre z badań wykazały także większą

zachorowalność na raka gruczołowego nerki
(adenocarcinoma) u palaczy tytoniu w

porównaniu

do

osób niepalących.

nikotyna aktywuje rakotwórczą zdolność genu FOXM1,

przyczyniając się do rozwoju raka płaskonabłonkowego.

W obrębie błony śluzowej jamy ustnej pod wpływem

palenia mogą powstawać ogniska leukoplakii, które są

traktowane jako stany przedrakowe.

Rak jamy ustnej lokalizuje się najczęściej w obrębie

języka (50%) i dna jamy ustnej (15-20%), rzadszym

umiejscowieniem jest policzek, podniebienie.

Ryzyko rozwoju raka jamy ustnej znacząco zwiększa się

w przypadku, gdy łączy się ze sobą jednoczesne używanie

tytoniu i spożywanie wyrobów alkoholowych. Działanie

substancji rakotwórczych z dymu papierosowego jest

wzmacniane przez działanie alkoholu. Osoby, które piją

alkohol i palą tytoń są aż 15 razy bardziej narażone na

rozwój choroby niż nie stosujący wyżej wymienionych

używek.

Nie tylko palenie tytoniu, ale także jego żucie zwiększa

znacząco ryzyko rozwoju raka jamy ustnej.

Leukoplakia (doustnie przedrakowe) na

piętrze jamy ustnej i języka

nowotwór zlośliwy

Ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego u palaczy

jest przeciętnie 5x większe niż u osób niepalących i zależy od
ilości wypalanych papierosów. Przy czym to podwyższone ryzyko
w stosunku do palących kobiet jest relatywnie niższe niż u
mężczyzn, ale różnica ta może wynikać z mniejszej ilości
palących kobiet w stosunku do palących mężczyzn.

W niektórych badaniach aż 50% przypadków raka

pęcherza moczowego u mężczyzn i 25% u kobiet było
związanych z paleniem tytoniu.

Białaczka jest nowotworem , który prowadzi do

niedokrwiennego namnażania się populacji

nieprawidłowych krwinek.

Istnieje wiele rodzajów białaczek, z których większość

polega na zaburzeniu procesu powstania białych krwinek

i w rezultacie szpiku kostnym produkowane są

ogromne ilości nieprawidłowych komórek. Blokują one

powstawanie prawidłowych komórek krwi: białych i

czerwonych krwinek oraz płytek krwi.

Czynniki ryzyka rozwoju białaczki:
• Płeć: mężczyźni są nieco bardziej narażeni na białaczkę niż kobiety

• Palenie papierosów : przyczyna więcej niż jednego na cztery przypadki ostrej
białaczki szpikowej są związki rakotwórcze zawarte w dymie tytoniowym

• Inne przebyte w przeszłości nowotwory, zwłaszcza chłoniak złośliwy i
białaczka dziecięca
• Przebyte choroby krwi , które wskazywały na zniszczenie szpiku kostnego, np.
niedokrwistość aplastyczna
• Ekspozycja na promieniowanie
• Ekspozycja na działanie związków rakotwórczych
• Czynniki genetyczne

Główną przyczyną raka przełyku

(w 80-90 proc.)

jest nadmierne picie

wysokoprocentowego alkoholu oraz

palenie papierosów

(szczególnie

rozpoczęte w młodym wieku). Chorobie sprzyja również niewłaściwa dieta

– stosowanie ostrych przypraw, picie gorących napojów, niedobory

witaminy A, B2, C, E, niedobory pierwiastków śladowych, w tym cynku,

magnezu, molibdenu oraz manganu. Również osoby, które doznały

mechanicznych urazów przełyku (np. wskutek chemicznych poparzeń) są

narażone na zachorowanie.

English:

Age-standardised

death rates from Trachea, bronchus, lung

cancers by country (per 100,000 inhabitants).
no data
less than 5
5-10
10-15
15-20
20-25
25-30
30-35
35-40
40-45
45-50
50-55
more than 55

Age-standardized

death from tracheal,

bronchial, and lung cancers per
100,000 inhabitants in 2004