Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 85

A

utor informacji „Lewoskretny
WszechÊwiat” [Âwiat Nauki, lipiec

1997] konsekwentnie pos∏uguje si´
poj´ciami lewo- i prawoskr´tnoÊci
oznaczajàcymi kierunek skr´cania p∏asz-
czyzny Êwiat∏a spolaryzowanego przy
przechodzeniu przez roztwór danej
substancji. U˝yte przezeƒ sformu∏o-
wanie „aminokwasy, z których sà
zbudowane organizmy ˝ywe, sà le-
woskr´tne” jest niefortunne, a wr´cz
nieprawid∏owe.

Z chemicznego punktu widzenia nie

jest wa˝ny kierunek skr´cania Êwiat∏a
spolaryzowanego, ale wzajemne u∏o˝e-
nie atomów lub grup atomów w czà-
steczce. W tym kontekÊcie mówi si´, i˝
aminokwasy naturalne majà konfigura-
cj´ L-, gdy˝ sà pochodnymi aldehydu L-
-glicerynowego – HOCH

2

CH(OH)CHO,

który ze wzgl´dów historycznych jest
substancjà wzorcowà w chemii cukrów
i aminokwasów, ale nie ma to nic wspól-
nego z kierunkiem skr´cania Êwiat∏a
i nieprawdà jest, i˝ wszystkie amino-
kwasy naturalne sà lewoskr´tne.

Jako przyk∏ad mo˝na podaç natural-

nà alanin´ czy walin´, które sà pra-
woskr´tne, tzn. ich wodny roztwór
skr´ca p∏aszczyzn´ Êwiat∏a w prawo

(zazwyczaj bierze si´ tzw. lini´ D sodu
= 589.3 nm). To skr´cenie zwiàzane jest
z oddzia∏ywaniem Êwiat∏a z czàstecz-
kami i by∏oby dziwne, gdyby dla amino-
kwasów nie zale˝a∏o to od charakteru
grupy bocznej.

Co ciekawe, zarówno wartoÊç, jak

i kierunek skr´calnoÊci zale˝à równie˝
od w∏asnoÊci rozpuszczalnika, jak i od
d∏ugoÊci fali Êwiat∏a. Mimo i˝ w roztwo-
rze wodnym histydyna jest lewoskr´t-
na, w st´˝onym roztworze kwasu solne-
go skr´ca Êwiat∏o w prawo. W ultra-
fiolecie, w pobli˝u maksimów absorp-
cyjnych, nast´puje cz´sto odwrócenie kie-
runku skr´calnoÊci.

Z powodu braku bezpoÊredniego

zwiàzku mi´dzy konfiguracjà a skr´cal-
noÊcià dziwna wydaje si´ zatem przed-
stawiona w artykule hipoteza Willia-
ma Bonnera, jakoby skr´cone na sku-
tek rotacji promieniowanie radiowe
gwiazd neutronowych mog∏o spowodo-
waç zwi´kszonà cz´stoÊç wyst´powania
L-aminokwasów, gdy˝ jeÊli taki proces
przyk∏adowo zwi´ksza∏by liczb´ ami-
nokwasów lewoskr´tnych, na przyk∏ad
histydyny, to zmniejsza∏by iloÊç prawo-
skr´tnych, na przyk∏ad alaniny. Nadal
mo˝liwe by by∏o, ˝e wszystkie amino-

kwasy powstawa∏yby nie bezpoÊrednio,
ale od jednego lub kilku, które uczestni-
czy∏yby w tym procesie zwi´kszenia
koncentracji form L-, ale jest to ju˝ hi-
poteza dalej idàca.

Co prawda nie wiadomo, dlaczego

aminokwasy bia∏kowe majà konfigura-
cj´ L-, ale uniwersalnoÊç kodu genetycz-
nego, tzn. kodowanie tych samych ami-
nokwasów przez z grubsza te same
sekwencje RNA u wszystkich organi-
zmów, oraz fakt, ze rzadko wyst´pujà-
ce peptydy z aminokwasami D- sà za-
wsze syntetyzowane poza rybosomami,
sugerujà g∏´bsze, bardziej biologiczne
przyczyny tego zjawiska.

Rafa∏ Podeszwa

[e-mail]

*

Nieporozumienie wynik∏o z doÊç nie-

precyzyjnej terminologii u˝ytej w t∏u-
maczeniu. Omawiana praca J. R. Croni-
na i S. Pizarello zamieszczona w lu-
towym numerze Science nie dotyczy
skr´calnoÊci optycznej znalezionych
w meteorycie z Murchinson aminokwa-
sów, tylko ich konfiguracji absolutnej.
Termin „lewoskr´tny aminokwas” (left-
-handed aminoacid) to w rzeczywistoÊci
L-aminokwas. (Red.)

LISTY

Konfiguracja i skr´calnoÊç

N

a pytanie, „dlaczego nie choruje-
my na raka serca”, istnieje prosta

odpowiedê. Rak – carcinoma – jest no-
wotworem z∏oÊliwym wywodzàcym si´
z tkanki nab∏onkowej. Serce nie zawie-
ra w swojej budowie nab∏onka sensu
stricto, stàd nie mo˝e istnieç rak serca.
MyÊl´ jednak, ˝e pani Aleksandrze Szpi-
lewicz [patrz:

LISTY,

Âwiat Nauki, maj

1997] chodzi∏o raczej o nowotwory ser-
ca, co nie jest synonimem raka. Red.
Ma∏gorzata Szyszko ze Âwiata Nauki pi-
sze ju˝ o nowotworach serca, ale nieste-
ty nieprawd´. Nieprawdà bowiem jest,
˝e „jedynym znanym” nowotworem
serca „wyst´pujàcym g∏ównie u nie-
mowlàt” jest mi´sak prà˝kowano-ko-
mórkowy (rhabdomyosarcoma). Mi´-
sak prà˝kowano-komórkowy wyst´pu-
jàcy obok innych mi´saków serca (an-
giosarcoma, fibrosarcoma, lymphosar-
coma), b´dàcych pierwotnymi z∏oÊliwy-
mi nowotworami serca, pojawia si´
w ka˝dym wieku, najcz´Êciej jednak

w 3–4 dekadzie ˝ycia. WÊród pierwot-
nych ∏agodnych nowotworów serca do-
minujà Êluzaki (myxoma), wywodzàce
si´ ze Êródb∏onka lub tkanki podwsier-
dziowej serca. Mo˝na je spotkaç u cho-
rych w ka˝dym wieku, zwykle mi´dzy
30 a 60 rokiem ˝ycia, cz´Êciej u kobiet.
Do innych pierwotnych ∏agodnych no-
wotworów serca nale˝à mi´Êniaki wy-
wodzàce si´ z komórek mi´Êniowych
prà˝kowanych (rhabdomyoma) – wy-
st´pujàce g∏ównie u dzieci, najcz´Êciej
w pierwszych latach ˝ycia, w∏ókniaki
(fibroma), t∏uszczaki (lipoma). Serce by-
wa tak˝e siedliskiem przerzutów raka
p∏uca i sutka (najcz´Êciej), ch∏oniaka z∏o-
Êliwego, czerniaka, a tak˝e nacieków
bia∏aczkowych.

Nowotwory pierwotne serca sà zatem

wielkà rzadkoÊcià, nie mo˝na jednak
mówiç, ˝e nie wyst´pujà w ogóle czy te˝
˝e znamy tylko jeden nowotwór serca.

PoruszyliÊcie tak˝e Paƒstwo temat

nowotworów tkanki nerwowej. Nie czy-

ta∏em artyku∏u z listopadowego nume-
ru Âwiata Nauki, na który powo∏uje si´
czytelniczka. („Niektóre tkanki nie
ulegajà inwazji nowotworowej: sà to
chrzàstki i do pewnego stopnia mózg
[tkanka nerwowa].”) Pani Szyszko nie
pisze ju˝ jednak nic o mózgu (tkance
nerwowej), lecz o korze mózgowej –
a to przecie˝ nie to samo. Nie ma to jed-
nak w naszej dyskusji znaczenia, po-
niewa˝ nowotwory pierwotne, i z∏oÊli-
we, i ∏agodne, okreÊlane jako nowotwo-
ry oÊrodkowego uk∏adu nerwowego,
znajdujà si´ zarówno w istocie bia∏ej
(znacznie cz´Êciej), jak i w istocie szarej
(korze mózgu).

O iloÊci nowotworów oÊrodkowego

uk∏adu nerwowego niech Êwiadczy
choçby lista najcz´Êciej wyst´pujàcych
nowotworów tkanki nerwowej umiej-
scowionych w mózgu (jamie czasz-
kowej) – gwiaêdziak (astrocytoma),
skàpodrzewiak (oligodendroglioma) –
cz´sto obejmujàcy kor´ mózgowà,
wyÊció∏czak (ependymoma), glejak
wielopostaciowy (glioblastoma multi-

A jednak chorujemy na raka serca

86 Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1997

forme), rdzeniak (medulloblastoma),
nerwiak (neurinoma), oponiak (menin-
gioma). Oprócz pierwotnych nowotwo-
rów w mózgu lokalizujà si´ tak˝e prze-
rzuty z∏oÊliwych nowotworów innych
narzàdów.

U osób doros∏ych nowotwory oÊrod-

kowego uk∏adu nerwowego (mózgu
i rdzenia kr´gowego) sà trzecià co do
cz´stoÊci grupà nowotworów, u dzieci
drugà, tu˝ po nowotworach uk∏adu
krwiotwórczego.

Lek. med. Grzegorz Mocny

Kraków

*

Dzi´kujemy za krytyczne uwagi i cen-

ne informacje, szczególnie dotyczàce no-
wotworów oÊrodkowego uk∏adu nerwo-
wego i b∏´dnie przeze mnie podanego
wieku, w którym pojawia si´ mi´sak
prà˝kowano-komórkowy serca. Jed-
nak˝e wcale nie dajà nam one prostej
odpowiedzi nawet na precyzyjniej sfor-
mu∏owane pytanie: dlaczego rzadko cho-
rujemy na raka serca?

W ÊciÊle medycznym znaczeniu rak

to rzeczywiÊcie nowotwór wywodzàcy
si´ z tkanki nab∏onkowej (carcinoma),
ale w znaczeniu ogólnym zarówno w j´-
zyku polskim, jak i angielskim (cancer)
u˝ywany jest jako synonim nowotwo-
ru z∏oÊliwego, niezale˝nie od jego po-
chodzenia. RzeczywiÊcie w obr´bie ser-
ca spotyka si´ z∏oÊliwe i ∏agodne no-
wotwory, takie jak angiosarcoma, fibro-
sarcoma, myxoma, lipoma, wywodzà-
ce si´ z tkanki naczyniowej, ∏àcznej czy
t∏uszczowej. O tkankach tych, wyst´pu-
jàcych równie˝ w innych narzàdach,
wiadomo, ˝e ulegajà transformacji no-
wotworowej. Natomiast problem polega
na tym, dlaczego tak niezwykle rzadkie
sà przypadki nowotworów wywodzà-
cych si´ z miocytów serca, stanowiàcych
g∏ównà jego mas´ – mi´sak prà˝kowa-
no-komórkowy (rhabdomyosarcoma),
i mi´Êniak prà˝kowano-komórkowy
(rhabdomyoma).

Ma∏gorzata Szyszko

Nowy Verne po polsku

W

czerwcowym Âwiecie Nauki ukaza∏
si´ obszerny artyku∏ B. Evansa i R.

Millera wspominajàcy twórczoÊç Juliusza
Verne’a. MyÊl´, ˝e dla czytelników pisma
przydatnà b´dzie wzmianka o istniejà-
cym na rynku polskim t∏umaczeniu
wspomnianej tam ksià˝ki Pary˝ w XX
wieku. Wyda∏ jà niedawno Paƒstwowy
Instytut Wydawniczy.

Agata Szmidt

KUCHNIA

KUCHNIA

11

11

INDEKS 329398
ISSN 1233-2976

INDEKS 329398
ISSN 1233-2976

magazyn dla smakoszy

magazyn dla smakoszy

LISTOPAD 1997

CENA 2,90 Z¸

LISTOPAD 1997

CENA 2,90 Z¸

70

70

MAREK KOTA¡SKI

po japoƒsku

MAREK KOTA¡SKI

po japoƒsku

sprawdzonych

przepisów

sprawdzonych

przepisów

W listopadowym numerze:

Pyszne pizze z barszczykiem,

czyli przepisy na najs∏ynniejsze

pizze Êwiata

i w prezencie torebka

czerwonego barszczyku „Winiar”

A ponadto jak zwykle w KUCHNI

interesujàce przepisy i ciekawa lektura:

Marka Kotaƒskiego opowieÊç o Markocie

i fascynacji kuchnià japoƒskà

Kulisy sportowej diety zdradza dwukrotny

mistrz Êwiata w kolarstwie Lech Piasecki

Kasia Nosowska z zespo∏u „Hey” i znany

z radiowej anteny j´zykoznawca Andrzej

Markowski opowiadajà o swoich imieninach

O kawiorze – fachowo i smakowicie

Wszystko pod r´kà,

czyli jak funkcjonalnie urzàdziç kuchni´

˚eberka – najlepsza potrawa na jesienne

spotkanie przy grillu

Fotoreporta˝ z Targów Wzornictwa we Frankfurcie „Tendencje ’97”