Â
WIAT
N
AUKI
Listopad 85
A
utor informacji „Lewoskretny
WszechÊwiat” [Âwiat Nauki, lipiec
1997] konsekwentnie pos∏uguje si´
poj´ciami lewo- i prawoskr´tnoÊci
oznaczajàcymi kierunek skr´cania p∏asz-
czyzny Êwiat∏a spolaryzowanego przy
przechodzeniu przez roztwór danej
substancji. U˝yte przezeƒ sformu∏o-
wanie „aminokwasy, z których sà
zbudowane organizmy ˝ywe, sà le-
woskr´tne” jest niefortunne, a wr´cz
nieprawid∏owe.
Z chemicznego punktu widzenia nie
jest wa˝ny kierunek skr´cania Êwiat∏a
spolaryzowanego, ale wzajemne u∏o˝e-
nie atomów lub grup atomów w czà-
steczce. W tym kontekÊcie mówi si´, i˝
aminokwasy naturalne majà konfigura-
cj´ L-, gdy˝ sà pochodnymi aldehydu L-
-glicerynowego – HOCH
2
CH(OH)CHO,
który ze wzgl´dów historycznych jest
substancjà wzorcowà w chemii cukrów
i aminokwasów, ale nie ma to nic wspól-
nego z kierunkiem skr´cania Êwiat∏a
i nieprawdà jest, i˝ wszystkie amino-
kwasy naturalne sà lewoskr´tne.
Jako przyk∏ad mo˝na podaç natural-
nà alanin´ czy walin´, które sà pra-
woskr´tne, tzn. ich wodny roztwór
skr´ca p∏aszczyzn´ Êwiat∏a w prawo
(zazwyczaj bierze si´ tzw. lini´ D sodu
= 589.3 nm). To skr´cenie zwiàzane jest
z oddzia∏ywaniem Êwiat∏a z czàstecz-
kami i by∏oby dziwne, gdyby dla amino-
kwasów nie zale˝a∏o to od charakteru
grupy bocznej.
Co ciekawe, zarówno wartoÊç, jak
i kierunek skr´calnoÊci zale˝à równie˝
od w∏asnoÊci rozpuszczalnika, jak i od
d∏ugoÊci fali Êwiat∏a. Mimo i˝ w roztwo-
rze wodnym histydyna jest lewoskr´t-
na, w st´˝onym roztworze kwasu solne-
go skr´ca Êwiat∏o w prawo. W ultra-
fiolecie, w pobli˝u maksimów absorp-
cyjnych, nast´puje cz´sto odwrócenie kie-
runku skr´calnoÊci.
Z powodu braku bezpoÊredniego
zwiàzku mi´dzy konfiguracjà a skr´cal-
noÊcià dziwna wydaje si´ zatem przed-
stawiona w artykule hipoteza Willia-
ma Bonnera, jakoby skr´cone na sku-
tek rotacji promieniowanie radiowe
gwiazd neutronowych mog∏o spowodo-
waç zwi´kszonà cz´stoÊç wyst´powania
L-aminokwasów, gdy˝ jeÊli taki proces
przyk∏adowo zwi´ksza∏by liczb´ ami-
nokwasów lewoskr´tnych, na przyk∏ad
histydyny, to zmniejsza∏by iloÊç prawo-
skr´tnych, na przyk∏ad alaniny. Nadal
mo˝liwe by by∏o, ˝e wszystkie amino-
kwasy powstawa∏yby nie bezpoÊrednio,
ale od jednego lub kilku, które uczestni-
czy∏yby w tym procesie zwi´kszenia
koncentracji form L-, ale jest to ju˝ hi-
poteza dalej idàca.
Co prawda nie wiadomo, dlaczego
aminokwasy bia∏kowe majà konfigura-
cj´ L-, ale uniwersalnoÊç kodu genetycz-
nego, tzn. kodowanie tych samych ami-
nokwasów przez z grubsza te same
sekwencje RNA u wszystkich organi-
zmów, oraz fakt, ze rzadko wyst´pujà-
ce peptydy z aminokwasami D- sà za-
wsze syntetyzowane poza rybosomami,
sugerujà g∏´bsze, bardziej biologiczne
przyczyny tego zjawiska.
Rafa∏ Podeszwa
poszwa@chem.uw.edu.pl
*
Nieporozumienie wynik∏o z doÊç nie-
precyzyjnej terminologii u˝ytej w t∏u-
maczeniu. Omawiana praca J. R. Croni-
na i S. Pizarello zamieszczona w lu-
towym numerze Science nie dotyczy
skr´calnoÊci optycznej znalezionych
w meteorycie z Murchinson aminokwa-
sów, tylko ich konfiguracji absolutnej.
Termin „lewoskr´tny aminokwas” (left-
-handed aminoacid) to w rzeczywistoÊci
L-aminokwas. (Red.)
LISTY
Konfiguracja i skr´calnoÊç
N
a pytanie, „dlaczego nie choruje-
my na raka serca”, istnieje prosta
odpowiedê. Rak – carcinoma – jest no-
wotworem z∏oÊliwym wywodzàcym si´
z tkanki nab∏onkowej. Serce nie zawie-
ra w swojej budowie nab∏onka sensu
stricto, stàd nie mo˝e istnieç rak serca.
MyÊl´ jednak, ˝e pani Aleksandrze Szpi-
lewicz [patrz:
LISTY,
Âwiat Nauki, maj
1997] chodzi∏o raczej o nowotwory ser-
ca, co nie jest synonimem raka. Red.
Ma∏gorzata Szyszko ze Âwiata Nauki pi-
sze ju˝ o nowotworach serca, ale nieste-
ty nieprawd´. Nieprawdà bowiem jest,
˝e „jedynym znanym” nowotworem
serca „wyst´pujàcym g∏ównie u nie-
mowlàt” jest mi´sak prà˝kowano-ko-
mórkowy (rhabdomyosarcoma). Mi´-
sak prà˝kowano-komórkowy wyst´pu-
jàcy obok innych mi´saków serca (an-
giosarcoma, fibrosarcoma, lymphosar-
coma), b´dàcych pierwotnymi z∏oÊliwy-
mi nowotworami serca, pojawia si´
w ka˝dym wieku, najcz´Êciej jednak
w 3–4 dekadzie ˝ycia. WÊród pierwot-
nych ∏agodnych nowotworów serca do-
minujà Êluzaki (myxoma), wywodzàce
si´ ze Êródb∏onka lub tkanki podwsier-
dziowej serca. Mo˝na je spotkaç u cho-
rych w ka˝dym wieku, zwykle mi´dzy
30 a 60 rokiem ˝ycia, cz´Êciej u kobiet.
Do innych pierwotnych ∏agodnych no-
wotworów serca nale˝à mi´Êniaki wy-
wodzàce si´ z komórek mi´Êniowych
prà˝kowanych (rhabdomyoma) – wy-
st´pujàce g∏ównie u dzieci, najcz´Êciej
w pierwszych latach ˝ycia, w∏ókniaki
(fibroma), t∏uszczaki (lipoma). Serce by-
wa tak˝e siedliskiem przerzutów raka
p∏uca i sutka (najcz´Êciej), ch∏oniaka z∏o-
Êliwego, czerniaka, a tak˝e nacieków
bia∏aczkowych.
Nowotwory pierwotne serca sà zatem
wielkà rzadkoÊcià, nie mo˝na jednak
mówiç, ˝e nie wyst´pujà w ogóle czy te˝
˝e znamy tylko jeden nowotwór serca.
PoruszyliÊcie tak˝e Paƒstwo temat
nowotworów tkanki nerwowej. Nie czy-
ta∏em artyku∏u z listopadowego nume-
ru Âwiata Nauki, na który powo∏uje si´
czytelniczka. („Niektóre tkanki nie
ulegajà inwazji nowotworowej: sà to
chrzàstki i do pewnego stopnia mózg
[tkanka nerwowa].”) Pani Szyszko nie
pisze ju˝ jednak nic o mózgu (tkance
nerwowej), lecz o korze mózgowej –
a to przecie˝ nie to samo. Nie ma to jed-
nak w naszej dyskusji znaczenia, po-
niewa˝ nowotwory pierwotne, i z∏oÊli-
we, i ∏agodne, okreÊlane jako nowotwo-
ry oÊrodkowego uk∏adu nerwowego,
znajdujà si´ zarówno w istocie bia∏ej
(znacznie cz´Êciej), jak i w istocie szarej
(korze mózgu).
O iloÊci nowotworów oÊrodkowego
uk∏adu nerwowego niech Êwiadczy
choçby lista najcz´Êciej wyst´pujàcych
nowotworów tkanki nerwowej umiej-
scowionych w mózgu (jamie czasz-
kowej) – gwiaêdziak (astrocytoma),
skàpodrzewiak (oligodendroglioma) –
cz´sto obejmujàcy kor´ mózgowà,
wyÊció∏czak (ependymoma), glejak
wielopostaciowy (glioblastoma multi-
A jednak chorujemy na raka serca
