1

Zdarzenie losowe –obiektywne, realne stany świata zewnętrznego powodujące straty bądź
zwiększone potrzeby finansowe u osoby w stosunku do której dane zdarzenie się realizuje. cechy:
-masowość,
-statystyczna prawidłowość,
-możliwe lecz niekonieczne
-nadzwyczajność
-subiektywnie losowe
-niezależne od woli osób poszkodowanych
Def. Prof. Łazowski (żył w okresie międzywojennym) – ubezpieczenie jest to narzedzie gospodarcze
zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek w
skutek urzeczywistnienia się zdarzeń losowych w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele
jednostek, którym zagrażają te same zdarzenia.
->Podstawową zasadą- tworzenie puli wspólnego ryzyka i rozkładanie go na dużą liczbę członków tej
zbiorowości.
->Cena ubezpieczenia w głównej mierze zależy od częstotliwości zdarzeń a nie od marży.
Def. Prof. Banasiński – produktem ubezpieczycieli jest ochrona ubezpieczeniowa, która dostarcza
środków finansowych i umożliwia wyrównywanie zakłóceń powstałych w procesach gospodarczych
poprzez restytucję zniszczonych składników majątku oraz udzielanie pomocy materialnej osobom
poszkodowanym w skutek zdarzeń losowych.
->W ujęciu makroekonomicznym ubezpieczenia stanowią pewną formę gromadzenia funduszy ze
źródeł rozproszonych i przeznaczanie ich na finansowanie celów rozwojowych gospodarki narodowej.
->Świadczenie ubezpieczeniowe może przyjąć 2 formy:
a)świadczenie –uszczerbek na dobrach osobistych,
b)odszkodowanie –uszczerbku na majątku ubezpieczonego, w tym OC .
-względnie inna osoba trzecia, np. nabywca ubezpieczonej nieruchomości, poszkodowany na tle
ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, wierzyciel hipoteczny z tytułu ubezpieczenia obciążonej
nieruchomości.
niepieniężne świadczenia ubezpieczeniowe (np.assistance, bezgotówkowa naprawa pojazdów,
ubezpieczenia zdrowotne, ubezpieczenia ochrony prawnej, czyli porada prawnika z wyznaczonej
kancelarii).
Umowa ubezpieczeniowa zawarta jest poprzez zgodne oświadczenia woli dwóch stron.
.
wypadek ubezpieczeniowy – to takie zdarzenie losowe, którego nastąpienie rodzi po stronie zakładu
obowiązek wypłacenia świadczenia ubezpieczeniowego (zgodne z OWU).

Definicje ryzyka:
1.niebezpieczeństwo:
-potencjalne;
-będące w fazie realizacji;
-skutek niebezpieczeństwa, które się zrealizowało;
2.niepewność:
-mierzalna;
-niemierzalna sensu stricte;
3.prawdopodobieństwo;
4.możliwość;
5.dyspersja rezultatów rzeczywistych i oczekiwanych. Prawdopodobieństwo wyniku innego niż
oczekiwany.
Ryzyko towarzyszy decyzjom i pewnym stanom.
Ryzyko jest potocznie utożsamiane z niebezpieczeństwem, tradycyjnie z niepewnością.
.
Wyróżnia się 3 rodzaje hazardu(3 kategorie):
fizyczny moralny duchowy Ryzyko to realizacja niebezpieczeństwa przynoszącego szkodę.
W teorii ubezpieczeniowej ważny jest podział ryzyk na:

2

1.ryzyko czyste – wiąże się z tzw. Wariancją podwójną co oznacza, że w przypadku zrealizowania się
ryzyka powstaje strata. Natomiast niezrealizowanie się ryzyka nie powoduje zysku(przysporzenia) Jest
ubezpieczalne.
2. ryzyko spekulatywne(sztuczne) – zakłada tzw. Wariancję potrójną.
Ryzyko tego rodzaju nie nadaje się do ubezpieczenia.
Źródła ryzyka czystego: środowisko naturalne(np. huragany) społeczne polityczne prawne
Ryzyko czyste:
1.osobiste(osobowe) – jest to niebezpieczeństwo utraty lub ograniczenie dochodów(występuje w
wieku poprodukcyjnym) ryzyko przedwczesnej śmierci(tylko przedwczesna śmierć głowy rodziny)
2.ryzyko tzw. zdrowotne – konieczność finansowania skutków choroby(leczenie, rehabilitacja)ryzyko
bezrobocia koniunkturalnego
3.ryzyko extra wydatków(np. urodzenie się dziecka, wejście młodego człowieka w dorosłe życie –
mieszkanie, wykształcenie)
Ryzyko własności(majątkowe):
1.ryzyko utraty bądź uszkodzenia majątku –wynikać z tzw. Straty bezpośredniej lub
pośredniej2.ryzyko odpowiedzialności cywilnej – kodeks cywilny mówi, że jeżeli wyrządziłeś komuś
szkodę umyślnie lub nie, to jesteś zobowiązany tę szkodę zrekompensować
W praktyce ubezpieczeniowej ryzyko jest traktowane jako jednostka statystyczna. Ryzyko to
przedmiot ubezpieczenia(np. portfel ryzyk = zbiór takich jednostek statystycznych, portfel
ubezpieczeniowy budynków, osób)
Cechami ilościowymi ryzyka są:
-suma ubezpieczeniowa składka -liczba wypadków i wielkość szkód
Zarządzanie ryzykiem Szeroki proces zarządzania ryzykiem, który sprowadza się do procedur
towarzyszących podejmowania optymalnych decyzji gospodarczych w warunkach ryzyka.
1.faza diagnozowania ryzyka:
a)identyfikacja ryzyka b)ocena ryzyka potencjalnych strat(kwantyfikacja-oznacza poznanie natury
ryzyka oraz ocenę częstotliwości potencjalnych strat, ich wielkość i dotkliwość) c)selekcja ryzyk
2.faza kontroli ryzyka
a)wybór kontroli ryzyka
b)wycena(taryfikacja)
c)wdrożenie wybranej metody
d)faza monitorowania
e)ocena efektywności metody
f)wnioski co do przyszłej metody
Metody manipulowania ryzykiem:
1)unikanie ryzyka –
2)Zatrzymanie = samodzielnie finansować:
- aktywne – świadome
-pasywne – nieświadome
1.kontrola – kontrola ryzykiem polega na próbach prewencji(np. poprawianie jakości dróg, poprawa
warunków pracy) lub redukcji strat już powstałych(jest to działalność inaczej tłumiąca, np. gaszenie
pożaru)
2.transfer Klasycznym przykładem jest umowa ubezpieczeniowa
3.dzielenie ryzyka pomiędzy obiekty, którym ryzyko zagraża – metoda port folio – postulat aby nigdy
nie inwestować kapitału w jeden podmiot
1.pooling of risk – prowadzenie działalności w formie spółki(dzielimy się zyskami i ryzykiem)
2.repartycja strat –rozłożony na większą liczbę podmiotów
3.ubezpieczenie – jest powszechnie uznawane za optymalną metodę manipulacji ryzyk. Zawiera w
sobie elementy wszystkich pozostałych metod(1-7)
Czy da się ubezpieczyć każdy rodzaj ryzyka czystego?- nie
Wymagania dotyczące ubezpieczalności ryzyka.
W teorii ubezpieczeniowej wykształcił się pewien model ubezpieczalności ryzyka. Oznacza to, że
ubezpieczyciele przyjmują ryzyka, które
1)duża grupa narażenia – oznacza to, że ubezpieczenia podlegają prawu wielkich liczb, tylko wtedy
kiedy jest odpowiednio duża grupa narażenia, ubezpieczyciel jest w stanie dobrze przewidzieć
prawdopodobną stratę.

3

Z punktu widzenia praktyki ubezpieczeniowej istotny jest podział na ryzyko obiektywne i
subiektywne.
Ryzyko obiektywne jest to odchylenie rzeczywistej straty od straty oczekiwanej. Dla zakładu
ubezpieczeń ryzykiem nie jest sam fakt zaistnienia szkody lecz możliwy do rozpoznania i
zaakceptowania margines błędu rezultatów rzeczywistych i oczekiwanych. Tylko w dużej masie
przypadków takie ryzyko jest dobrze rozpoznawalne.
1)Wymóg aby strata była losowa i niezamierzona
2)Aby strata była mierzalna definitywnie i wymierna w znaczeniu finansowym
3)Aby strata możliwa do zrealizowania się nie dotykała zbyt wielu jednostek w tym samym czasie
4)Aby składka ubezpieczeniowa skalkulowana w oparciu o ekonomiczne podstawy
Plusy:
-Nieograniczona podaż usług
-Względna taniość -Powszechność -Łatwość dostępu
-Szybkość kompensacji
-Pewność kompensacji -Bezkonfliktowość –-Kontrola sądów
Minusy:
-Nieubezpieczalność niektórych ryzyk
-Sporadycznie „drogie” ryzyka -Ograniczona pojemność zakładów ubezpieczeń
-Potencjalna groźba upadłości zakładów
-Dyktat warunków ubezpieczeniowych (OWU)
-Mała transparentność (OWU) – niezrozumiałość
-Sporadyczna przewlekłość likwidacyjna
-Długotrwałe i kosztowne procesy sądowe
Ubezpieczeniu nie podlegają zdarzenia pomyślne, a także negatywne wynikające z normalnego
zużywania się rzeczy(np. amortyzacja), które powstają z winy, zaniedbania ubezpieczonego, i
zdarzenia pewne.
Def. Amerykańskiej Komisji ds. Ubezpieczeń
Ubezpieczenie polega na ograniczeniu strat losowych poprzez przeniesienie ryzyka na
wyspecjalizowany podmiot, czyli zakład ubezpieczeń, który zgadza się wypłacić określone
świadczenia finansowe w przypadku zajścia określonych zdarzeń losowych.
Z def. wynikają 4 główne cechy ubezpieczeń:
-Dzielenie lub dystrybucja strat
-Finansowanie strat losowych
-Transfer ryzyka
-Wyrównywanie zakłóceń powodowanych zdarzeniami losowymi
1) – dzielenie strat jest sednem ubezpieczenia. Jest to rozkładanie strat poniesionych przez niewielu na
całą grupę. W ramach ubezpieczenia strata rzeczywista jest zastępowana stratą przeciętną, dzięki
działaniom prawa wielkich liczb. Stąd wniosek, że ubezpieczenie umożliwia nie tylko dzielenie strat
na grupę ale i przewidywanie przyszłych strat. Typy ubezpieczeń:

Typy historyczne:

-Przedkapitalistyczny(prototypyubezpieczeń)
-Kapitalistyczny
-Socjalistyczny(ubezpieczenie oparte na własności państwowej, ubezpieczenie obowiązkowe z mocy
ustawy)
Typy ekonomiczne
-Pomocy wzajemnej(Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych)
-Publicznoprawny
-Handlowy(komercyjny), zakłady ubezpieczeń są zorganizowane w formie S.A.
Ubezpieczenia w formie publicznoprawnej działa na zasadzie albo ubezpieczenia handlowego, albo
wzajemnego. Cechą charakteryzującą ten typ jest to, że ubezpieczenie jest dokonywane przez
przedsiębiorstwa państwowe albo samorządowe bądź związki korporacyjno – zawodowe
uwzględniające w swojej działalności interes ogólnospołeczny
Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych
KUKE to też agenda rządowa powołana do promowania eksportu. Eksport jest narażony na większe
ryzyka niż inna działalność(np. ryzyko polityczne,

4

Funkcje i klasyfikacja ubezpieczeń
Ubezpieczenia pełnią dwojaką funkcję:
a)społeczną – polega na zapewnieniu bezpieczeństwa finansowego oraz stabilizowanie warunków
działania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych
b)ekonomiczną – w ramach tej funkcji wyróżniamy:
-funkcja ochronna(kompensacyjna) – wyrównywanie zakłóceń powstających w procesie społeczno-
gospodarczym w skutek zdarzeń losowych
-funkcja finansowa – gromadzenie środków w ramach funduszy ubezpieczeniowych i rezerw, które
dzięki inwestycjom mogą być wykorzystywane dla rozwoju przedsiębiorstw i całej gospodarki
- funkcja stymulacyjna – strumienie środków pieniężnych pochodzących ze składek przekształca się
w strumienie wydatków inwestycyjnych
-funkcja redystrybucyjna – firmy ubezpieczeniowe dostarczają i użyczają kapitału innym
podmiotom, stąd wzrost funduszy ubezpieczeniowych przekłada się na większe środki w obiegu, np.
w systemie bankowym, a przez to łatwiej osiągają kredyty
-funkcja prewencyjna – zakłady ubezpieczeniowe oddziaływują na zmniejszanie liczby i rozmiarów
szkód losowych
-funkcja wychowawcza – ubezpieczenia wyrabiają przewidywanie przyszłości i systematycznego
oszczędzania
-ubezpieczenia życiowe pełnia jeszcze funkcję oszczędnościową – celem ubezpieczenia jest
nazbieranie pieniędzy na określony cel na przyszłość w życiu człowieka, np. emerytura
-funkcja fiskalna – ubezpieczenia poprzez system podatkowy dostarczają dochodu państwu
Podział ze względu na różne kryteria:
-Dywersyfikacja ryzyka:
1)Bezpośrednie (ubezpieczenie)
2)Pośrednie(reasekuracja)
Typ interesu:
1)Wartości majątkowe:
a)istniejące
b)przyszłe – np. ubezpieczenie kredytu(dotyczy kredytu, który nie zostanie spłacony w przyszłości)
lub przyszły ewentualny zysk ale w określonych warunkach(awarii, kradzieży)
ujemne – majątek zostanie pomniejszony z powodu OC
2)Niemajątkowe – dobra osobiste
-Stopień oznaczoności ubezpieczonego:
1)Imienne
2)Bezimienne
3)Na rzecz tego, kogo dotyczy
-Liczba ryzyk:
1)Ubezpieczenie pojedynczego ryzyka
2)Ubezpieczenie scalone
3)Ubezpieczenie blokowe
4)Ubezpieczenie all risk
-Liczba zakładów:
1.Ubezpieczenia koasekuracji – dotyczą ubezpieczeń majątku na dużą skalę, klient sam dzieli sobie
majątek do ubezpieczenia, np.
2.Ubezpieczenia kolektywne – 3 firmy przystępują razem
3 kategorie ryzyk:
1.ubezpieczeniowe – to co klient celuje na firmę
2.ubezpieczyciela – ryzyko firmy
3.ubezpieczającego się - iż ubezpieczyciel może zbankrutować
1.długoterminowe, np. renty i emerytury
2.krótkoterminowe, np. zasiłki chorobowe, macierzyńskie
3.świadczenia jednorazowe- odszkodowania powypadkowe, zasiłek pogrzebowy, zasiłki z tytułu
urodzenia czy adopcji dziecka
ubezpieczenia od bezrobocia. W Polsce nie ma go,. Na pograniczu są jeszcze ubezpieczenia
zdrowotne.

5

Charakterystyka ubezpieczeń osobowych:
- zdarzeń negatywnych jak i pozytywnych
-ryzyko do osoby -celem umowy zapewnienie wypłaty świadczeń ubezpieczonemu lub osobom
uprawnionym
- zwykle charakter nieodszkodowawczy
- suma ubezpieczeniowa jest równoznaczna z kwotą planowaną do wypłaty i w zasadzie nie jest
limitowana. abstrakcyjnie, Uzależniona głównie od możliwości opłacania składek.
ubezpieczenia zdrowotne i chorobowe obejmują
Według firmy ubezpieczeniowej NW to takie zdarzenie, którego bezpośrednią przyczyną jest nagłe
zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną niezależną od woli ubezpieczonego w następstwie którego
ubezpieczony doznał trwałego uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub utraty życia. Najczęściej NW
traktują jako nagłą śmierć, udar.
W przypadku trwałego inwalidztwa orzeczenie o wysokości świadczenia dokonywane jest przez
lekarza zatrudnionego przez firmę ubezpieczeniową na podstawie tabeli norm trwałego uszczerbku
oraz przedłożonych dokumentów
Ubezpieczenia NNW mogą być sprzedawane:
-indywidualnie (dział 2)-jako opcje rozszerzające do produktów działu 1-w pakietach ubezpieczeń, np.
komunikacyjnych-grupowo
Ubezpieczenia na życie
Typy i rodzaje ubezpieczeń na życie:
1. czas trwania a.terminowe b.bezterminowe
2. rodzaj zdarzenia: a.na wypadek śmierci
b.na wypadek dożycia określonego wiekuc.mieszane
3. charakter :a.ochronne b.oszczędnościowe c.mieszane 4 liczbę ubezpieczonych osób:
a.indywidualne b.grupowe 5.podział na ubezpieczenia: a.klasyczne – nie m możliwości zmian w
umowie b.uniwersalne – z możliwością zmian
Cechą która odróżnia ubezpieczenia na życie od pozostałych jest tworzenie rezerwy
matematycznej.– składka ponad uśrednione ryzyko(w tym przypadku ryzyko śmierci).
W początkowym okresie trwania umowy klient nadpłaca. Będzie to rezerwa matematyczna, tworzona
ona jest do punktu przecięcia - ryzyko jest większe od składki. Rezerwa ta jest inwestowana przez
zakład ubezpieczeń i na rachunek zakładu ubezpieczeń. Zyski z rezerwy matematycznej mają pokryć
późniejsze niedobory. Rezerwa matematyczna jest własnością klienta, tzn. że klient gdy rezygnuje, to
jemu ta rezerwa się należy.
Wcześniej jak zerwie się umowę to nic się nie należy klientowi. Nazywa się to wartość
wykupowa(wartość odstąpiona).powstaje ona po tych 2,3 latach, gdy wycofa się po tym okresie, tzn.
gdy firma ma już wartość wykupową, to klientowi należy się część rezerwy matematycznej
pomniejszoną o koszty akwizycji i administracyjne.
Wartość polisy – kwota stanowiąca sumę zebranych składek wraz z premią nadzwyczajną..
Mogą być jeszcze opcje na okoliczność utraty pracy z powodów koniunkturalnych,
a)przy produktach z wyakcentowaną opcją ochronną, albo sumę ubezpieczeniową albo wartość
zgromadzonego kapitału, b)Przy produktach z wyakcentowaną opcją inwestycyjną sumę
ubezpieczeniową + wartość zgromadzonego funduszu. .
Produkty egzotyczne powiązane z indeksami azjatyckimi. na okres 2,5 roku. Zakres ochrony: śmierć,
NNW, całkowita niezdolność do pracy w skutek wypadku. Część kapitałowa powiązana jest z
rynkami wschodnio – azjatyckimi. Produkt ten posiada wartość wykupową. Produkt ten nie podlega
podatkowi od zysku kapitałowymi.
Stosunkowo nowym produktem ubezpieczeniowym o charakterze inwestycyjnym są grupowe
ubezpieczenia na życie pracowników powołane ustawą o PPE jako dobrowolna forma
oszczędnościowa na emeryturę. Produkty te zawierane i finansowane są przez pracodawców. Ich
główny cel to oszczędność. W przypadku przedwczesnej śmierci pracownika uposażeni dostają
jedynie równowartość wniesionych składek. Fundusze tworzone w ramach PPE podlegają
zaostrzonym rygorom bezpieczeństwa. Możliwe kierunki lokat zostały zawężone do tych najbardziej
bezpiecznych. Za zaletę tej formy uważa się niższe opłaty administracyjnie niż w OFI.
Renta – w sensie ekonomicznym to seria regularnych wypłat należnych z tytułu przekazania środków
finansowych lub majątku rzeczowego. Renty oferują instytucje finansowe, w tym także zakłady
ubezpieczeniowe.

6

grupa 2 – ubezpieczenia posagowe i zaopatrzenia dzieci
wyróżniamy 2 rodzaje:
1.ubezpieczenia w których ubezpieczonym jest rodzic albo inny tzw. Zaopatrujący zaś uposażonym
jest dziecko. Celem jest nazbieranie pieniędzy na określony moment w życiu młodego człowieka, np.
ukończenie 18 lat, rozpoczęcie studiów.
Gdy rodzic umrze Uposażony nic nie traci.
2.ubezpieczonym i uposażonym jest dziecko. Cel jest ten sam. Gdyby rodzic zmarł, wówczas produkt
przestaje istnieć. Jeżeli dziecko zanim wejdzie w okres pełnoletności i ulegnie wypadkowi, jest
ubezpieczone i może liczyć na wypłatę renty.
Produkty ubezpieczeń majątkowych.
Przedmiotem są zarówno wartości istniejące jak i wartości przyszłe, których spodziewa się uzyskać
ubezpieczony, a także zobowiązania, które na skutek określonych zdarzeń losowych mogą powstać



ubezpieczenie OC.
Klasyfikacja ubezpieczeń majątkowych
- przedmiotu ubezpieczanego: a) majątku rzeczowego b) sensu stricte, czyli finansowe c) OC
cechy ubezpieczeń majątkowych:
1) tylko zdarzeń negatywnych
2) w stosunku do majątku 3 charakter świadczenia odszkodowawczego 4)suma ubezpieczeniowa w
oparciu o wartość mienia
charakterystyka ubezpieczeń majątku rzeczowego
Główne ryzyka objęte ubezpieczeniem to: kradzież z włamaniem, rabunek, wandalizm, awaria
maszyn, itp.
Wartość ubezpieczenia – wyrażona w jednostkach pieniężnych rzeczywista(rynkowa) wartość
ubezpieczenia.
zasady odszkodowania wedle której kompensacja finansowa uszczerbku na mieniu ma być pełna, ale
nie powinna prowadzić do wzbogacania się ubezpieczonego,
w przypadkach spornych wartość ubezpieczenia może określić rzeczoznawca.
W określonych przypadkach ubezpieczyciele ograniczają swoją odpowiedzialność do tzw. limitów
odszkodowawczych. Limity te stosowane są w co najmniej 3 przypadkach:
1)kiedy ubezpieczone mienie znajduje się na terenach szczególnie zagrożonych 2) ubezpieczenie all
risk. Trudno obiektywnie oszacować wysokość potencjalnych szkód.
3)Zakład oferuje ubezpieczenie kosztów lub utraty zysków i nie może precyzyjnie określić wartości
przyszłych szkód.
Wyróżniamy franszyzy:
a)integralną(warunkową) – kwotowo określona wartość szkód bagatelnych, które nie są
kompensowane.
b)potrącalna(bezwarunkowa) - określona kwotowo bądź procentowo część szkody, którą się zawsze
potrąca z odszkodowania; zwana też redukcyjną. Np. 1%



w przypadku każdego należnego

odszkodowania, firma wypłaci nam o 1% mniej. Franszyzę redukcyjną spotyka się w ramach towarów
narażonych na ubytek. Celem tej franszyzy jest wyeliminowanie odszkodowań na ubytki naturalne,
które nie mają charakteru zdarzenia losowego.
Wyróżniamy karencję:
a)umowną – wynikającą z umowy
b)ustawową - od końca następnego dnia od zawarcia umowy
Materialny – okres odpowiedzialności

OC – odpowiedzialność odszkodowawcza prawny obowiązek naprawienia szkody lub krzywdy.
Szkoda uszczerbek na majątku. krzywda – uszczerbek na dobrach osobistych
OC za szkody zasadach:1 winy 2 ryzyka
W świetle k cywilnego wyróżnia się 3 typy OC:
1)odpowiedzialność deliktowa – opiera się za zasadzie winy
2)odpowiedzialność kontraktowa – jest to następstwo szkód wynikających z niewykonania lub
nienależnego wykonania zobowiązania. Może się opierać na zasadzie winy lub/i ryzyka
3)odpowiedzialność mieszana
ubezpieczenie OC ma chronić ubezpieczonego przed finansowymi konsekwencjami wyrządzenia
komuś szkody.

7

cechy odróżniające ubezpieczenia OC od ubezpieczeń majątku rzeczowego:

Rodzaje ubezpieczeń OC:
1 nawiązywania stosunku prawnego a. obowiązkowe b.dobrowolne
2 rodzaj reżimu odpowiedzialności a.ubezpieczenie zobowiązań wynikających z tytułu czynów
niedozwolonych
b.ubezpieczenie zobowiązań z tytułu niewykorzystania lub nienależytego wykonania kontraktu
3.ze względu na kryterium mieszane:
a.ubezpieczenie OC grup zawodowych
b.ubezpieczenie OC za produkt

(regulowane ustawą o ubezpieczeniach

obowiązkowych)
W ubezpieczeniach obowiązkowych przepisy prawne ustalają minimalne sumy gwarancyjne. Np. za
szkody osobowe – 1500 000 euro na 1 zdarzenie bez względu na liczbę ofiar, szkody rzeczowe –
minimalny limit 300 000 euro na zdarzenie
Charakterystyka ubezpieczeń finansowych
Dotyczą ochrony strat wywołanych u różnych wierzycieli z powodu niedotrzymania określonych w
umowie należności, czyli wierzytelności.
Cechy -opierają się na analizie indywidualnych przypadków - charakter jednostkowy i często podlega
negocjacji-Nie są taryfikowane składki ubezpieczeniowe, to znaczy że są ustalone indywidualnie -
Źródła ryzyka tkwi bardziej w procesach ekonom lub politycznych niż w losowych
-Silny związek z sektorem bankowym, np. co do metod oceny ryzyka; przyjmowanie prawnych
zabezpieczeń- weksel, hipoteka; windykacja wypłaconych należności -Każda umowa poprzedzona
szczegółową analizą kondycji ekonomiczno- finansowych dłużnika -Zawieranie takich umów wymaga
wysokich kompetencji kadr
-Monitorowanie ryzyka w czasie trwania umowy
-Łączenie funkcji ubezpieczeniowej z funkcją doradczą -Nie ma SU ani SG. Jego odpowiednikiem są
limity kredytowe
Funkcje ubezpieczeń finansowych:
-funkcja prewencyjna – polega na selekcji dłużników -funkcja kompensacyjna -funkcja stymulacyjna
–bodziec do rozwoju niektórych dziedzin gospodarki, np. ubezpieczenia transakcji eksportowych -
funkcja usługowa –dostarczają pewnych informacji .

Formy organizacyjno – prawne zakładów ubezpieczeń
Czynności ubezpieczeniowe są to wszelkie czynności wykonywane przez zakłady ubezpieczeń w
związku ze swoją działalnością statutową. W sensie prawnym, ustawa o ubezpieczeniach wyodrębnia
dwie grupy czynności :
II.czynności, które zakład może zlecać innym
-likwidacja szkód -wypłacanie odszkodowań lub innych świadczeń; -ocena ryzyka -prowadzenie
postępowań regresowych i windykacyjnych w stosunku do wierzytelności wynikających z zawartych
umów; -lokowanie środków zakł ubezp;
-czynności prewencyjne.
Za czynności pokrewne do czynności ubezpieczeniowych: zarządzanie funduszami inwestycyjnymi,
emerytalnymi, aktywami, prowadzenie doradztwa finansow i inwestycyjnego.
W dziale II mamy tylko jeden zakład ubezpieczeń reasekuracji 0 Polskie Towarzystwo Reasekuracji
S.A.
Charakterystyka ubezpieczeniowej spółki akcyjnej
Przepisy prawa nakładają na ubezpieczeniowe spółki akcyjne szereg szczególnych obwarowań, co
powoduje, że jej działanie jest trudniejsze niż spółki niefinansowej. Te szczegółowe obwarowania są
zawarte w ustawie o działalności ubezpieczeniowej. Są to rygory:
a)zwiększone wymagania kapitałowe (dział I – kapitał założycielski 800 tys. euro; -dział II –od 200
tys. od 400 tys. euro; b)akcje imiennec)założycielami osoby niekaralne dające rękojmię należytego
wykonywania d)środki na kapitału założycielskiego nie mogą pochodzić z kredytu lub pożyczek;
e)kapitał zakładowy w całości wkładem pieniężnym przez wpisem do KRS f) przekroczenie
odpowiednio 20%, 33% lub 50% ogólnej liczby głosów lub udziałów w kapitale zakładowym
powiadomić o tym organ nadzoru;

8

g podlegają szerszemu nadzorowi, obok Komisji Rewizyjnej, Komisji Nadzorczej podlegają
nadzorowi organów państwowych,
Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych (TUW)
Cechy TUW: - -są to zrzeszenia osób, które maja wspólny cel – zaspokajanie potrzeb w zakresie
ochron ubezpieczeń; -zasada wzajemności – każdy członek TUW staje się automatycznie
ubezpieczony i każdy ubezpieczony staje się członkiem TUW;
-cel non – profit (celem nie jest maksymalizacja zysku); -członkowie finansują działalność i
odpowiadają za losy tego towarzystwa;- współdecydują o polityce i strategii
stanowią jednolitej grupy, są różnorodne.
Klasyfikacja TUW:

II.Mechanizm pobierania składek:
1)TUW –y o stałej składce,
2)TUW –y o zmiennej składce;
Różnice między nimi: pierwsze pobierają składkę jak spółki: z góry, za cały okres ubezpieczenia, w
niezmiennej wysokości; w przypadku drugich zaś składka płacona jest jak gdyby zaliczkowo.
III.Zakres działalności:
a)przedmiotowy:
- TUW –y rolnicze,
b)geograficzny:
- TUW –y miejskie,

TUW –y duże:
1.Podstawą ich działalności są takie same przepisy, jak spółek (ustawa o działalności
ubezpieczeniowej, kodeks spółek handlowych);
2.Statut zawierany w formie aktu notarialnego i zatwierdzany przez organ nadzoru;
3.Osobowość prawną nabywają z chwil wpisu do KRS;
4.Jeśli statut nie stanowi inaczej, każdy ubezpieczony jest jednocześnie członkiem TUW –u;
5.Statut może przewidzieć ubezpieczanie osób niebędących członkami w wysokości maks. 10%
składki brutto;
1.Mają zmniejszone o ¼ wymagania kapitałowe, w dziale I – kapitał 600 tys. euro, w dziale II – od 15
tys. do 300 tys. euro;
2.Przestrzega wszystkich wymogów bezpieczeństwa i norm ostrożnościowych przewidzianych dla
spółek akcyjnych;
3.Założycielami TUW mogą być różnego rodzaju organizacje, fundacje, instytucje, podmioty
gospodarcze, które nie muszą później ubezpieczać swojego majtku.
Małe TUW –y:
1.Status nadaje organ nadzoru po spełnieniu następujących warunków: prowadzi ograniczony zakres
swojej działalności (mała liczba członków, niskie sumy zawieranych ubezpieczeń lub niewielki
terytorialny zasięg działania), jeli roczny przypis składki nie przekracza 5 mln euro;
2.Może ubezpieczać tylko swoich członków;
3.Musi to być określony, zdefiniowany krąg członków (np. zawód, teren);
4.Ma uproszczone niektóre zasady działania;
5.Brak obowiązku tworzenia kapitału zapasowego;
6.Wadą jest to, że nie mogą prowadzić reasekuracji czynnej, nie mogą oferować ubezpieczeń OC,
ubezpieczeń finansowych i gwarancji ubezpieczeniowych;
7.Jeśli przekroczą składkę ubezpieczeniową 5 mln euro, to automatyczne z mocy prawa kontynuują
działalność jako duże TUW –y.
W dziale I mamy dwa TUW –y:



TUW Rejent – life – ubezpiecza notariuszy (rejent – notariusz);



Macjf – życie TUW.

Captive – jest to zależne towarzystwo ubezpieczeniowe
Klasyfikacja Captive:
na wielkość:1)Papierowy Capitve – rodzaj funduszu samoubezpieczenia;2)Mały Captive – pokrywa
niewielkie ryzyka i jest zarządzany przez specjalistyczne firmy;3)Pełnowymiarowy Capitve – ma

9

własną strukturę władzy i jest niezależny od rynku ubezpieczeniowego i reasekuracyjnego, nie
podlega nadzorowi
1)Captive czysty 2)Captive otwartego rynku Ze względu na pełnione funkcje:
1)Captive ubezpieczeniowy 2)Captive reasekuracyjny
Ze względu na lokalizację:1) (onshore),2) (offshore)
Aktuariusz Zadania:
-Ustalanie wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
-Kontrolowanie aktywów stanowiących pokrycie tych rezerw,
-Wyliczanie tzw. Marginesu wypłacalności,
-Sporządzanie rocznego raportu o stanie portfela ubezpieczeń danego zakładu,
-Ustalanie składników majątkowych zaliczanych do środków własnych,
-Informowanie urzędu nadzoru o wykrytych ewentualnych prawidłowościach.
Od 1999r. działalność zagranicznych firm za pośrednictwem tzw. Głównego oddziału. musi być
zgoda urzędu nadzoru. Działa na podstawie przepisów prawa polskiego i statutu. podlega wpisowi do
KRS. Żeby uzyskać zezwolenie musi ten oddział spełniać wszelkie wymagania stawiane podmiotom
polskim.
Czym różni się oddział zagraniczny od firmy z podmiotem zagranicznym? Firma typu Alians – spółka
, która ma wydzielony kapitał i nim dysponuje, za oddział bierze odpowiedzialność kraj macierzysty.
Zakłady spoza unii muszą wnosić tzw. Kaucję jako zabezpieczenie przyszłych zobowiązań. Kaucja ta
jest zaliczana na poczet środków własnych. Środki własne głównych oddziałów mają być lokowane w
Polsce.
UFG –1995r. jest to instytucja quazi-ubezpieczeniowa, nie będąc zakładem ub wypłaca niektóre
świadczenia. Jego rola wiąże się z zabezpieczeniem interesów ubezpieczeniowych i
poszkodowawczych. Zadaniem wypłacanie odszkodowań i świadczeń osobom uprawnionym z tytułu
ubezpieczeń obowiązkowych pełne→ za szkody na mieniu i osobie wypłaca wtedy, gdy sprawca
szkody nie dopełnił obowiązku ubezpieczenia. ograniczone→ za szkody tylko na osobie. Wypłaca
tylko wtedy, gdy sprawca nie został zidentyfikowany, np. zbiegł z miejsca wypadku.
zaspokojenie roszczeń osób uprawnionych do odszkodowań bądź świadczeń w przypadku upadłości
zakładu ubezpieczeń lub ogłoszenia likwidacji przymusowej:
udzielanie zwrotnej pomocy finansowej zakładom przejmujący portfel ubezpieczeń obowiązkowych
od zakładów zagrożonych upadłością a środki własne tego zakładu nie zapewniają pełnej
wypłacalności.
prowadzenie rejestru umów ubezpieczeń OC kierowców oraz udzielanie informacji dotyczących
uczestników i okoliczności zdarzeń.
pobiera opłaty za niedopełnienie obowiązku zawierania umów obowiązkowych.

Pojęcie i istota pośrednictwa:
Specyfika działalności ubezpieczeniowej powoduje, że większość produktów ubezpieczeniowych
sprzedaje się przez pośredników. Według dyrektyw UE pośrednictwo oznacza pewne czynności
związane z prezentacją, informacją, składaniem ofert lub wykonywaniem prac przygotowawczych do
zawierania umów ubezpieczeniowych lub udział w administrowaniu i wykonywaniu takich umów. W
świetle przepisów unijnych wyróżnia się:
1)pośredników zależnych od firmy ubezpieczeniowej – podmiot prowadzi działalność dla 1 zakładu
lub kilku zakładów ale gdy oferowane produkty nie są wzajemnie konkurencyjne. Odpowiedzialność
za usługi takich pośredników ponoszą zakłady, których reprezentują. Zależność pośredników od
zakładów jest zróżnicowana:
a.pośredników negocjujących – zadaniem jest skontaktowanie stron
b.pośredników pełnomocników – zawieranie umów w imieniu zakładów
2)niezależni od zakładów – sami ponoszą ryzyko handlowe. Klient może znaleźć tu prawie każdy
produkt finansowy(oprócz polis, kredytów, funduszy inwestycyjnych, rachunków i kart bankowych).
Klienci mogą liczyć na kompleksową obsługę.
W krajach anglosaskich wiodącą rolę pełnią doradcy prawno-finansowi, którzy dystrybuują produkty
finansowe, co do których mają przekonanie.
W polskich realiach nie do końca mamy spójność z przepisami unijnymi. W Polsce pośrednictwo
uregulowane jest ustawą z dnia 22 maja 2003 o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Wyróżnia się:
a) agentów ubezpieczeniowych – odpowiada pośrednikowi zależnemu

10

b) multiagentów – odpowiada pośrednikowi niezależnemu
c) brokerów ubezpieczeniowych lub reasekuracyjnych – pośrednicy w pełni niezależni
Agent i jego kompetencje:
W polskim ustawodawstwie wyodrębniono czynności agencyjne oraz działalność agencyjną.
Czynności agencyjne prowadzone są w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń. Mogą je wykonywać
wyłącznie osoby fizyczne, które spełniają określone wymogi:
-niekaralność,
-min średnie wykształcenie,
-wyszkolenie przez zakład ubezpieczeń, min 150 godzin,
-zdany egzamin na agenta przed przedstawicielami zakładu ubezpieczeń.
Działalność agencyjna – organizowanie i nadzorowanie czynności agencyjnych wykonywanych
przez innych agentów. Jest to działalność usługowa, ale nie jest to działalność ubezpieczeniowa.
Definicja ustawowa agenta opiera
się na 3 kryteriach:
1)agentem ubezpieczeniowym jest przedsiębiorca wykonującym swoją działalność w oparciu o prawo
o działalności gospodarczej. Może nim być osoba fizyczna lub prawna, np. SA, ZOO, a także osoba
nie mająca osobowości prawnej(tylko w formie spółki cywilnej nie wolno)
2)przedsiębiorca ten musi mieć zawartą umowę agencyjną z wybranym zakładem ubezpieczeń
3)przedsiębiorca ten musi być wpisany do rejestrów pośredników ubezpieczeniowych. Rejestr ten
prowadzi organ nadzoru w wersji elektronicznej.
Dopuszcza się, że czynności agencyjne mogą być wykonywane jako działalność uboczna – pośrednicy
turystyczni, dealerzy samochodowi, pracownicy banków.
Zgodnie z naszą ustawą wyróżnia się:
-agentów pomocników – tylko negocjują,
-agentów pośredników – posiadają pełnomocnictwo do zawierania umów na rzecz i w imieniu
zakładów.
Za ewentualne szkody wyrządzone przez agenta w związku z jego działalnością odpowiada zakład
ubezpieczeń na rzecz którego agent pracuje.
Nadzór nad działalnością agentów sprawują zakłady ubezpieczeń.
Na jednolitym rynku ubezpieczeniowym agent, który ma uprawnienia w którymkolwiek państwie
członkowskim może wykonywać swoją działalność na terenie całej wspólnoty.
Multiagent – ma zawarte umowy agencyjne jednocześnie, kilka umów w zakresie tego samego działu
ubezpieczeń. Podlega wówczas obowiązkowemu ubezpieczeniu OC za szkody związane z jego
działalnością. Ma obowiązek samodzielnego zawierania takiego ubezpieczenia. W przypadku
niedopełnienia takiego obowiązku – kara 1000 euro na rzecz budżetu państwa.
Broker – pośrednik niezależny, który trudni się zawodowo pośredniczeniu w zawieraniu umów
ubezpieczeniowych na zlecanie klientów, głównie instytucjonalnych ale też i indywidualnych. Może
nim być osoba fizyczna lub prawna posiadająca zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej i
wpisana do rejestru brokerów ubezpieczeniowych, który to rejestr prowadzi organ nadzoru. Nadzór
nad działalnością brokerów prowadzi organ nadzoru. Z tytułu swej działalności podlegają
obowiązkowemu ubezpieczeniu OC. Działają w imieniu swojego klienta. Nie mogą pozostawać w
żadnych stosunkach umownych z zakładami ubezpieczeń, tzn., że nie mogą być członkami organu
zakładu, akcjonariuszami imiennymi. Broker może wykonywać swoje czynności tylko za
pośrednictwem osoby fizycznej, które spełniają określone warunki:
-niekaralność,
-zdały egzamin przed komisją egzaminacyjną dla brokerów
Działalność brokerska może dotyczyć pośrednictwa w wąskim lub szerokim znaczeniu.
Wąski zakres:
-broker może zbierać oferty od różnych zakładów, porównywać je i doradzać klientowi w kwestii
doboru produktu jak i wyboru ubezpieczyciela. Taka porada ma być na piśmie,
-brokerzy mogą pośredniczyć przy zawieraniu umowy,
-powinni pozostawać w stałym kontakcie ze swoim klientem, informując go na bieżąco o terminach
regulowania składek, terminach kończących umowę, itd.,
-mogą reprezentować klienta przy likwidacji szkód,
-mogą przekazywać zakładowi ubezpieczeń składki o ile taka czynność została im zlecona
w szerokim znaczeniu:

11

-brokerzy mogą zarządzać ryzykiem swojego klienta, a więc analizować i oceniać ryzyko,
-analizować dotychczasowy stan ubezpieczeń,
-oceniać możliwości w zakresie zatrzymania ryzyka przez klienta,
-budować i planować programy ubezpieczeniowe dla klienta,
-konstruować zapytania ofertowe do towarzystw ubezpieczeniowych.
Za te wszystkie usługi realizowane przez brokera, klient nie musi go wynagradzać. Brokerzy są
wynagradzani przez firmę, z którą skontaktują klienta. Wynagrodzenie brokera nazywa się kurtaż,
agenta – prowizją.
W Polsce aktualnie rozwija się tzn. pośrednictwo niezależne, czyli tworzą się duże firmy
brokerskie(np. firma expander – pośrednik finansowy; helion)
Dzięki nowelizacji kodeksu cywilnego(weszła w życie 5 lutego 2005) agenci i brokerzy mogą
reprezentować swoich klientów w sądach w sprawach dotyczących zawartych umów
ubezpieczeniowych.
Innowacyjne sposoby sprzedaży ubezpieczeń:
Jednym ze sposobów dotarcia do klienta jest porozumienie dystrybucyjne z bankami – przybierają
zwykle formę umowy 2-stronnej na podstawie której strony wzajemnie udostępniają sobie kanały
dystrybucji.
Bancassurance – gdy bank udostępnia swoje kanały
Assurbanking – firmy ubezpieczeniowe dystrybuują produkty banku
W Polsce częściej banki dołączają produkty ubezpieczeniowe do swojej oferty i sprzedają je przez
własną sieć. W ten sposób klienci banków stają się klientami firm i wszystkie strony osiągają korzyści
dzięki efektowi synergii popytowej.
Allfinanz – w 1 instytucji firma może kupić wiele produktów.
Banki podpisują porozumienia dystrybucyjne z OFE.
OFI – TFI – banki
Do innowacyjnych sposobów należy:
- sprzedaż przez Internet – dotyczy produktów standardowych, czyli prostych, nieskomplikowanych.
U nas dopiero się rozwija, klienci się dopiero przyzwyczajają
- sprzedaż przez telefon(furora link4- specjalizuje się ubezpieczaniem komunikacyjnych)
- współpraca firm ubezpieczeniowych z siecią placówek poczty polskiej. W 2000r. powołana została
spółka dystrybucyjna pod nazwą „pocztowa agencja usług finansowych SA”. W katalogu usług tej
spółki znajdują się: sprzedaż ubezpieczeń na życie, akwizycja na rzecz funduszy emerytalnych,
sprzedaż ubezpieczeń majątkowych, sprzedaż niektórych produktów bankowych.
Nadzór ubezpieczeniowy
Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Należy również odróżnić nadzór ubezpieczeniowy od
nadzoru właścicielskiego, który sprawuje rada nadzorcza lub komisja rewizyjna.
Jest formą ingerencji państwa w sferę działalności prywatnych właścicieli. Nadzorca jest wyposażony
w dodatkowe instrumenty takie jak nakazy, zakazy czy polecenia. Nadzór sprawowany jest nad całym
rynkiem finansowym.
Nadzór ubezpieczeniowy sprawowany jest we wszystkich krajach gospodarki narodowej. Nadzór nad
rynkiem finansowym może przybierać 3 rozwiązania modelowe:
1.model tradycyjny oparty na fragmentaryzacji, tzn. oddzielny dla każdego rodzaju instytucji
finansowych,
2.model nadzoru zintegrowanego lub nadzór skonsolidowany nad rynkiem finansowym, czyli tak
zwany super nadzór. Argumenty za super nadzorem: dzisiejsze instytucje finansowe w większości
krajów działają jako grupy kapitałowe, czyli konglomeraty, stąd poswatała potrzeba ujednolicenia
nadzoru państwowego. Nadzór oparty na 1 instytucji występuje w wielu krajach UE, a także poza nią.
Najwcześniej super nadzór wprowadzono pod koniec lat 80-tych w Norwegii, Kanadzie i Danii, pod
koniec lat 90-tych w Japonii i Islandii. Na początku lat 2000 w wielu krajach: w Wielkiej Brytanii,
Austrii, Niemczech, Irlandii, Belgii, Finlandii, a także w krajach transformujących, m.in. w Słowacji,
Estonii, Malcie. W Polsce planowane jest wprowadzenie takiego super nadzoru na 1 stycznia 2007
roku.
3.model nadzoru skoordynowanego. Oparty jest on na fragmentaryzacji, ale uzupełniony systemem
współpracy i koordynacji pomiędzy nadzorcami rynków cząstkowych. Nadzór nad instytucjami
finansowymi chroni dobra publiczne(bezpieczeństwo funkcjonowania całego rynku) i prywatne(środki
powierzone przez klientów).

12

Przesłanki:
-zakłady ubezpieczeń to instytucje zaufania publicznego
-ubezpieczający, czyli klient ma słabszą pozycję przetargową
-ubezpieczający reprezentują niższy potencjał majątkowy niż ubezpieczyciel
-w dużej mierze klienci mają przymus ubezpieczeniowy
-zakład ubezpieczeń nie do końca obracają swoimi środkami finansowymi
Nadzór ubezpieczeniowy polega na:
1)wydawaniu zezwoleń i koncesji na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej
2)na kontroli gospodarki finansowej zakładów ubezpieczeń
3)podejmowaniu działań mających zapewnić prawidłowe funkcjonowanie rynku ubezpieczeniowego,
rzetelną ochronę ubezpieczonych a także ochronę rynku przed wstrząsami i nieuczciwą konkurencją
można powiedzieć, że nadzór jest kluczem stabilności i bezpieczeństwa rynku finansowego oraz
wiarygodności funkcjonujących na nim podmiotów.
Wyróżniamy 3 systemy nadzoru:
1.system nadzoru publikacyjnego- najbardziej liberalny, bo polega na tym, że zakłady mają obowiązek
publikowania szczegółowych danych finansowych, zaś ocena tych danych spoczywa na samych
zainteresowanych, czyli klientach
2.system koncesyjno-normatywny lub finansowy lub model anglosaski. Tutaj organ nadzoru sprawdza
stan gospodarki finansowej, wydaje koncesje i może je cofnąć
3.system nadzoru materialnego, zwany też kontynentalnym- najbardziej rygorystyczny, surowy, bo
mieści w sobie 2 wcześniejsze i dodatkowo pozwala nadzorcy w ingerencję w działalność
poszczególnych firm w takie sprawy jak: OWU, weryfikować zasady budowania składek, ingerować
w politykę lokacyjną firmy, w politykę reasekuracyjną, w politykę fuzji, itp.
System nadzoru w Polsce
Nadzór w Polsce nad rynkiem finansowym został oparty na modelu tradycyjnym ze znamionami
skoordynowanymi. Występują powiązania personalne pomiędzy urzędami.
KNUiFE działa od roku 2002, powstała z połączenia PUNU+PNFE
Koszty nadzoru pokrywają podmioty nadzorowane
Zadania stojące przed KNUiFE:
-podejmowanie działań mających na celu zapewnienie zgodności działalności zakładów ubezpieczeń i
innych podmiotów
-kontrola działalności i stanu majątkowego podmiotów nadzorowanych
-podejmowanie innych zadań określonych prawem
kompetencje komisji dotyczą:
-wydawanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej
-wydawanie zgody na powoływanie członków zarządów
-wydawanie zgody na połączenia i dzielenie zakładów ubezpieczeniowych
-wydawanie zgody na przeniesienie portfela ubezpieczeń- tzn. cofając zezwolenie 1 podmiotowi
trzeba zabezpieczyć klientów, ich umowy. Są one przenoszone do innej firmy.
-Wydawanie zezwolenia na objęcie większych pakietów akcji
-Wydawanie decyzji o likwidacji przymusowej zakładów ubezpieczeń lub PTE
-Ustanowienie zarządów komisarycznych
-Występowanie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości zakładów ubezpieczeń czy PTE
Komisja składa się z 8 członków, w tym z przewodniczącego, którego powołuje premier i 2
wiceprzewodniczących, 1 asygnuje minister finansów, zaś 2 minister do spraw zabezpieczenia
społecznego. Ponadto członkami komisji są: przewodniczący KPWiG, a także przedstawicie urzędu
ochrony konkurencji. Natomiast z głosem doradczym na posiedzeniu KNUiFE występuje rzecznik
ubezpieczonych a także główny inspektor nadzoru prezydenta.
Nadzór ubezpieczeniowy w Polsce ma znamiona nadzoru materialnego i jest oceniany jako bardzo
restrykcyjny niż w większości krajów UE, gdzie jest nadzór finansowy. W UE nie ma jednolitego
nadzoru. Tendencja jest taka, aby odchodzić od modelu materialnego na rzecz finansowego. Nadzór
ubezpieczeniowy w Polsce faktycznie składa się z wielu warstw:
1.jest to nadzór zinstytucjonalizowany
2.występują tzw. Instytucje wspomagające nadzór główny i tymi instytucjami są: rzecznik
ubezpieczonych, UFG

13

3.kontrolę nad tymi instytucjami sprawują: biegli rewidenci, aktuariusze, organizacje konsumenckie,
media, audytorzy, pracownicy naukowi
4.nadzór wewnętrzny, czyli korporacyjny
Tendencje na polskim i światowym rynku ubezpieczeniowym
Na koniec 2005r. na rynku polskim funkcjonowało 69 krajowych zakładów ubezpieczeniowych w tym
1 oddział główny zakładu zagranicznego.
W dziale 1-szym – 32 zakłady, w dziale 2-gim – 37 zakładów.
Zainteresowanie rynkiem polskim wyraziło 300 zakładów z UE, z tego 84% w dziale 2-gim.
7krajowych zakładów ubezpieczeń zainteresowanych jest działalnością poza Polską, głównie w
Europie Środkowo-Wschodniej. Większość tych krajowych zakładów ubezpieczeń wyposażona jest w
kapitał zagraniczny.
90% zakładów to S.A., 10% to TUW-y.
Na koniec 2005r. na rynku polskim zebrano 31 mld składek, z tego 16 mld zł zostało wypłacone jako
odszkodowania i świadczenia.
Aktywa zakładów ubezpieczeniowych wynoszą 90 mld zł. To około 10% aktywów sektora
finansowego. Największy udział w sektorze finansowym bo aż 74% ma sektor bankowy.
Wynik finansowy netto wyniósł na koniec 2005r. 5,2 mld zł. Sektor ubezpieczeniowy jest liczącym
pracodawcą. Obecnie zatrudnia ok. 100 tys. Pracowników, z tego ponad 80 tys. To pośrednicy, agenci.
31 mld składek, z czego 15,3- dział 1-szy,
15,7- dział 2-gi.
Na świecie jest: w Polsce: a było
Dział 1: 60% 50% 40% - zbliżają nas te tendencje do światowej tendencji
Dział 2: 40% 50% 60%
Dynamika przyrostu składek w Polsce jest dość wysoka. Jest większa niż średnio w świecie. W dziale
1 o 20% się zwiększyła, w 2-gim o 5%. Taka duża dynamika w dziale 1 spowodowana jest reformą
systemu ubezpieczeń prywatnych. Skłania ludzi do poszukiwania indywidualnych kont( polisy
lokacyjne zwane antypodatkowe).
Dział 1:
W Polsce dominują ubezpieczenia na życie o charakterze ochronnym(na wypadek śmierci)stanowiły
one 45%- z tendencją malejącą. Na 2-gim miejscu są ubezpieczenia na życie z funduszem
kapitałowym. Ich udział to 37% z tendencją rosnącą, 3-cie miejsce- ubezpieczenia wypadkowe i
chorobowe 16,5%(opcja dodatkowa do ubezpieczeń życiowych), posagowe- 1% i nie cieszą się
ubezpieczenia rentierskie- 0,2%.
Dział 2:
Niezmiennie dominują ubezpieczenia komunikacyjne(autokasko i OC) -63%, inaczej niż w UE, bo
tam ok. 30%, Włochy- 50%. Dlatego taki duży udział, bo częściowo obowiązkowe jest to
ubezpieczenie.
Majątkowe ubezpieczenia – ok.18%, z lekką tendencją malejącą
Wypadkowe i chorobowe, które są nabywane samodzielnie – ok. 6%z lekką tendencją rosnącą
OC różnych zawodów – ok.5% z lekką tendencją rosnącą
Ubezpieczenia finansowe – ok. 4,5%
4% to pozostałe.
Koncentracja rynku
Ma ona oligopolistyczną strukturę, czyli jest duża koncentracja na tym rynku. Z jednej strony
wygląda, że jest dużo firm, ale tak naprawdę na rynku liczy się parę firm. Na 5 firm przypada 75%
rynku.
W dziale 1-szym największy udział ma PZU na Zycie S.A.- 38%, tendencja malejąca(mierzymy rynek
składką pozyskaną),
2 miejsce comercial union – 15%
3 miejsce apliko life – ok. 10%
4 miejsce aegon
5 mijsce nacionale Niderlandy
6 miejsce alians
7 miejsce generalli
8 miejsce warta
Również koncentracja dotyczy działu 2-go:

14

1 miejsce PZU S.A.-48-49%
2 miejsce warta – ok. 12%
3 miejsce Hestia – 6-7%
4 miejsce alians – ok.6%
5 miejsce samopomoc – ok.4%
Cechy polskiego rynku:
-relatywnie niski popyt na ubezpieczenia, bo dochody realne Polaków nie są zbyt wysokie, bezrobocie
jest dość duże, niezbyt duże tempo wzrostu PKB)
-świadomość ubezpieczeniowa określona jest jako niska
świadomość → uświadomienie sobie potrzeby ubezpieczeniowej
wiedza ubezpieczeniowa → znajomość przepisów prawnych
-odbiegające od standardów wskaźniki. Rozwój rynku mierzymy za pomocą współczynnika gęstości
ubezpieczeń – to wartość składki brutto przypisanej na 1 mieszkańca. W Polsce ok. 200$ łącznie, w
Japonii ok. 3000$, USA 1600$, Australia 1000$, Kanada 700$
Wielka Brytania: 2600$ na życiowe, 1200$ na majątkowe
Francja: 1400$ życiowe, 700$ majątkowe
Niemcy: 700$ życiowe, 900$ majątkowe
Z krajów Europy Środkowowschodniej:
Słowenia: 125$ życiowe, 440$ majątkowe
Czechy: 100$ życiowe, 170$ majątkowe
Węgry: 90$ życiowe, 100$ majątkowe
Współczynnik penetracji ubezpieczeń – udział składki przypisanej brutto w PKB. W Polsce max
3,25.
1,55% dział 1
1,69% dział 2
W Japonii to 9%, USA- 4,5%, w Kanadzie 2,8%
Europa:
Wielka Brytania: 10,5%

Szwajcaria: 5%

Szwajcaria: 8,5% na życie Wielka Brytania: 5%

Francja:6% Niemcy: prawie 4% majątkowe

majątkowe
Niemcy: 3%

Francja: 3%

Tendencje w świecie
-Największym rynkiem ubezpieczeniowym jest rynek amerykański. Generuje się ponad 40% składek
światowych. Drugie miejsce ma Europa zachodnia – 30% składek światowych, trzecie miejsce Japonia
– ok.20%.
Rynek ubezpieczeń życiowych rozwija się dynamicznie niemal na całym świecie. Jest to
konsekwencja reform systemów emerytalnych. Systemy: podatkowe, fiskalne sprzyjają
ubezpieczeniom życiowym.
-Rozwój nowych kanałów dystrybucji( bankasurance) sprzyja tendencji światowej
-Ciągłe doskonalenie produktów
-Obserwuje się w świecie stagnację ubezpieczeń majątkowych
-Nierównomierny rozwój; rozwój ubezpieczeń skorelowany jest z rozwojem gospodarczym. Kraje
wysokorozwinięte mają wysoki poziom rynku ubezpieczeniowego.
-Nasycenie rynku wysokorozwiniętych i ekspansja firm z tych krajów na rynki rozwijające się
-Koncentracja – firmy ubezpieczeniowe powiększają swoje kapitały. Dzieje się tak dzięki
wzmożonym procesom fuzji i przejęć
-Konsolidacja – forma współpracy, łączenia się firm, np. firmy reasekuracyjne przejmują firmy
ubezpieczeniowe.
Nierównomierny rozwój nie dotyczy tylko świata, ale też UE. W UE działają firmy trojakiego rodzaju:
1.narodowe – ograniczają swoją działalność do terytorium danego państwa (55%)
2.europejskie – gotowość chęć działania na całym rynku (40%)
3.zagraniczne – spoza UE, np. amerykański (5%)
Na rynku europejskim najważniejsze znaczenie mają: Alians, Axle, Zurich
Ostatnio rozwija się strategia współpracy firm z całego sektora finansowego. Nazywa się to allfinanz
– „wszystko pod 1 dachem”. W ramach tej strategii wyróżniamy 2 nurty:

15

1.bancassurance – banki są inicjatorem współpracy z firmami ubezpieczeniowymi i chcą
wykorzystać efekt synergii popytowej i rozszerzać zakres świadczonych usług. Oferują swoje okienka
do sprzedaży produktów ubezpieczeniowych.
2.assurfinance – firmy ubezpieczeniowe wychodzą poza świadczenie tradycyjnych usług
ubezpieczeniowych i za pośrednictwem własnej sieci, np. agentów oferują sprzedaż swoim klientom
dodatkowych usług, np. pożyczki mieszkaniowe lub samochodowe, zarządzanie aktywami, emitują
karty bankomatowe, świadczą usługi typu assistance, a nawet pośrednictwo w obrocie
nieruchomościami.
Przyczyny działań innowacyjnych w sektorze finansowym:
-liberalizacja
-deregulacja przepisów
-globalizacja
-zmiany w otoczeniu ekonomicznym banków i towarzystw ubezpieczeniowych
-rozwój technologii informatycznych
przyczynami bezpośrednimi są:
a)demograficzne przyczyny
b)zmiany preferencji oszczędzania gospodarstw domowych- klienci odchodzą od lokat bankowych na
rzecz bardziej ryzykownych i zyskownych form, np. giełdy, fundusze inwestycyjne, ubezpieczeniowe
fundusze kapitałowe
c)zmiany wymagań co do sposobu oferowania usług finansowych
W świecie ok. 30% klientów ma pieniądze w bankach
Struktura w Polsce:
dominującym źródłem powielania naszych oszczędności są lokaty bankowe – 46,5%
Gotówka pod ręką – ok. 12%
OFE włącza się w oszczędzanie – ok. 90 mld zł.(18%), więcej niż w OFI, bo w OFI jest ok. 50 mld zł.,
co stanowi 10,6%
Inwestycje w papiery wartościowe – 8,7%
Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe – pozostałe, czyli ok. 4%
Podstawy ekonomiki zakładów ubezpieczeń
Aktywa zakładów ubezpieczeń można sprowadzić do 3 grup:
1)aktywa finansowe
2)wartości niematerialne i prawne
3)nieruchomości
Dominującym składnikiem są aktywa finansowe – do 85% sumy bilansowej całości majątku. Należą
do nich środki pieniężne, należności, różne instrumenty finansowe.
Patrząc na źródła finansowania wyróżniamy: kapitały własne oraz obce źródła finansowania do
których zaliczamy zobowiązania podporządkowane a także rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe,
zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów oraz pozostałe rezerwy i fundusze specjalne.
Kapitały własne w dojrzałych zakładach wynoszą od 10-13%, a składają się z:
-kapitału zakładowego
-kapitału zapasowego
-kapitałów rezerwowych tworzonych dobrowolnie z zysków, z zysku niepodzielonego z roku
bieżącego
Rola kapitałów własnych nie jest jednakowa. Oznacza to, że w okresie tworzenia firmy ubezpieczeń
pierwszoplanową rolę odgrywa kapitał zakładowy. W późniejszym etapie funkcjonowania zakładu,
rolę pierwszoplanową przejmuje kapitał zapasowy, bo on decyduje o wypłacalności zakładu. W
dojrzałych firmach kapitał zapasowy przewyższa kapitał zakładowy.
Zakłady ubezpieczeń mają obowiązek odpisywania z zysku min 8% na kapitał zapasowy dopóki jego
wartość nie przekroczy ½ kapitału zakładowego.
W zakładach ubezpieczeń szczególną rolę odgrywają rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe, które są
elementem obcych źródeł finansowania. Potrzeba ich tworzenia wynika z konieczności ustalania
rzeczywistych zobowiązań ubezpieczycieli, a konieczność praktyczna wynika wprost z
obowiązującego prawa.
W ramach rezerw techniczno-ubezpieczeniowych wyróżniamy 3 grupy:
1.rezerwy związane ze składką

16

a)rezerwa składek(dział2)- jest to inaczej składka przypadająca na przyszłe okresy sprawozdawcze.
Zwana jest także przeniesieniem składek lub składką niezarobioną. Rezerwę tę tworzy się
proporcjonalnie do okresu na jaki składka jest przypisana lub do ryzyka przewidywanego w
następnych okresach. Rezerwy tworzy się by uwiarygodnić przychody. Odpowiednikiem tej rezerwy
w dziale 1 jest rezerwa ubezpieczeń na życie(stanowi 80% wszystkich rezerw).
b)rezerwa na ryzyko niewygasłe(dział2)- jest uzupełnieniem rezerwy składek. Tworzona jest
wówczas, gdy współczynnik szkodowości osiąga lub przekracza 100%. Taka dodatkowa rezerwa ma
służyć pokrywaniu przewidywanych świadczeń ubezpieczeniowych w przyszłości, która nie
pokryłaby ta podstawowa rezerwa składek.
c)rezerwa na wyrównanie szkodowości(dział2)- ma wyrównać wahania współczynnika szkodowości.
Jest to rezerwa ustawowa tworzona na bazie analizy wahań współczynnika szkodliwości w co
najmniej 5-letnim okresie
d)rezerwa ubezpieczeń na życie – dział 1
e)rezerwa ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający – dział 1
2.rezerwy związane z odszkodowaniami( w obydwu działach te same):
a)rezerwa szkód- zasadność tworzenia tych rezerw powstaje w sytuacji, kiedy szkody zaistniały w
okresie obrachunkowym, ale nie zostały w tym okresie wypłacone należne odszkodowania i
świadczenie, bo nie zakończono jeszcze procesu likwidacji szkód. Rezerwę tę tworzy się w wysokości
odpowiadającej przewidywanej wielkości przyszłych wypłat. Jest to zasadniczy rodzaj rezerwy w
dziale 2-gim.
b)rezerwa na skapitalizowaną wartość świadczeń rentowych z ubezpieczeń życiowych i OC- tworzone
są wówczas, gdy z umów ubezpieczeń wypadkowych i ubezpieczeń OC powstaną świadczenia
okresowe w formie rent. Rezerwy te ustala się indywidualnie przy zastosowaniu metod statystyczno-
matematycznych
3.rezerwy mieszane:
c)rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych
d)rezerwy na zwrot składek
e)inne rezerwy przewidziane w statucie, np. rezerwa na szkody sporne czy rezerwy na szkody
katastroficzne
Rola i znaczenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
Rola rezerw jest bardzo ważna, wynika to z wielu przesłanek:
-rezerwy te przyczyniają się do ustalenia realnej i rzeczywistej wysokości wyniku finansowego za
dany okres sprawozdawczy, bo ich tworzenie odbywa się w ciężar kosztów, a ich rozwiązywanie
powoduje zwiększanie zysków,
-mechanizm rezerw umożliwia wewnętrzną kontrolę operacji finansowych, a także obliczanie zysku
dla potrzeb podatkowych
-rezerwy te stanowią instrument służący badaniu wypłacalności ubezpieczyciela, dlatego też
prawidłowość naliczania rezerw ma bardzo duże znaczenie
metody tworzenia rezerw:
metoda indywidualna- oddzielnie dla każdej umowy lub zgłoszonej szkody
1)metoda ryczałtowa- tworzenie rezerw zbiorczo dla całego portfela ubezpieczeń
3.metoda aktuarialna- ustalanie rezerw przy wykorzystywaniu metod matematyki i statystyki
ubezpieczeniowej
obliczanie rezerw w dziale 1 może być dokonywane wyłącznie przez aktuariusza, w dziale 2
aktuariusz ma obowiązek potwierdzić prawidłowość ich rozliczania, a jego opinia stanowi załącznik
do sprawozdania finansowego
klasyfikacja przychodów zakładów ubezpieczeń
wyróżniamy 3 grupy przychodów:
1)przychody techniczne:
a)przychody z tytułu składek
b)pozostałe przychody techniczne
2)przychody z działalności lokacyjnej(lub inwestycyjnej):
a)przychody z udziałów akcji
b)przychody z pozostałych lokat
c)dodatni wynik ze sprzedaży lokat
d)dodatni wynik z rewaloryzacji majątku

17

3)pozostałe przychody operacyjnej:
a)przychody z innych operacji finansowych
b)rozwiązywanie innych rezerw niż techniczno-ubezpieczeniowe
c)likwidacja środków trwałych
d)otrzymywane darowizny
e)powstałe dodatnie różnice kursowe
Klasyfikacja kosztów:
1)koszty techniczne:
a)odszkodowania i świadczenia wypłacone
b)premie i rabaty udzielony klientom
c)zmiany stanu rezerw na wyrównanie szkodowości
d)koszty działalności ubezpieczeniowej, czyli koszty akwizycji i administracji
e)pozostałe koszty techniczne
2)koszty związane z działalnością lokacyjną:
a)koszty utrzymania nieruchomości
b)ujemny wynik z rewaloryzacji lokat
c)ujemny wynik ze sprzedaży lokat
d)pozostałe koszty działalności lokacyjnej, np. koszty manipulacyjne w bankach
3)pozostałe koszty operacyjne:
a)koszty innych operacji finansowych
b)likwidacja środków trwałych
c)utworzenie innych rezerw niż techniczno- ubezpieczeniowych
d)odpisanie należności przedawnionych, umorzonych lub nieściągalnych
e)powstanie ujemnych różnic kursowych
f)przekazane darowizny
ogólny schemat tworzenia rachunku wyników
- dla działu 2:
Normy ostrożnościowe
Generalnie można badać płynność w oparciu o kapitały obciążone ryzykiem(USA) lub w oparciu o
margines wypłacalności(UE).
W Polsce zgodnie z dyrektywami unijnymi funkcjonują następujące instrumenty kontroli:
-min kapitał gwarancyjny- te kapitały, które muszą być wniesione w momencie zakładania. Ma być
stały.
-margines wypłacalności(MW)- określa najniższy dopuszczalny prawem poziom środków własnych
wynikających z rozmiarów prowadzonej działalności. Przy obliczaniu MW bierze się pod uwagę 3
czynniki:
1.wysokość składki przypisanej brutto z okresu poprzedniego
2.przeciętną roczną wartość odszkodowań i świadczeń brutto
3.współczynnik reasekuracyjny
składka przypisana brutto- przed reasekuracją
składka przypisana na udziale własnym- składka po uwzględnieniu udziału po reasekuracji.
Reasekuracja polega na dzieleniu się ryzykiem.
Wysokość MW wyznacza się 2-krotnie, a z otrzymanych wartości przyjmuje się wartość wyższą. Przy
wyznaczaniu MW na bazie składki jest to w przybliżeniu wartość 17% składki przypisanej brutto.
Przy wyznaczaniu MW na bazie odszkodowań przyjmuje się, że jest to ok. 25%. Jako obowiązujący
MW przyjmuje się wartość większą. Następnie tę wartość koryguje się o współczynnik
reasekuracyjny, nie więcej jednak niż o 50%. Tak obliczony MW oznacza, że kapitały własne zakładu
nie powinny być niższe od tej wartości.
-kapitał gwarancyjny- jest to ok. 1/3 MW. Organ nadzoru kontroluje wskaźnik pokrycia marginesu
wypłacalności.
Wskaźnik pokrycia MW środkami własnymi:
W= (środki własne/MW)*100%
W>300%→firma bardzo dobra
300>W>200→sytuacja dobra
200>W>100→dostateczna sytuacja
100>W>KG(=33,3%)→zagrożona sytuacja

18

W<33%→sytuacja zła- organ nadzoru wkracza do firmy, każe przedstawić sobie plan podniesienia
kapitałów własnych; gdy nie ma szans nowy zarząd jest wprowadzany, jest to tzw. Zarząd
komisaryczny.
-max zaangażowanie się ubezpieczyciela w stosunku do pojedynczego ryzyka. To zaangażowanie nie
może przekroczyć 25% sumy kapitałów własnych i rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
-obowiązek pokrywania rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto lokatami- w pasywach są
rezerwy, a w aktywach mogą być równe bądź większe rezerwom.

19

20