Otrzymywanie estru metylowego kwasu 2 benzylo 2 metylo maslowego Magdalena Lopaciukx

background image

1

Spis tre

ś

ci

1.

WST

Ę

P

................................................................................................................................ 4

1.1.

WPROWADZENIE

................................................................................................... 4

1.2.

CEL I ZAKRES PRACY

.......................................................................................... 4

2.

KWASY KARBOKSYLOWE

............................................................................................ 5

2.1.

BUDOWA, A WŁA

Ś

CIWO

Ś

CI FIZYCZNE KWASÓW

KARBOKSYLOWYCH

.......................................................................................................... 5

2.2.

WŁA

Ś

CIWO

Ś

CI CHEMICZNE KWASÓW KARBOKSYLOWYCH

................. 6

2.2.1.

REAKCJE PODSTAWIENIA W ŁA

Ń

CUCHU BOCZNYM W

ALIFATYCZNYCH KWASACH KARBOKSYLOWYCH

.............................................. 8

2.2.2.

ś

NE METODY OTRZYMYWANIA KWASÓW

KARBOKSYLOWYCH

...................................................................................................... 9

2.2.2.1.

Otrzymywanie kwasów w reakcji utleniania

....................................... 9

2.2.2.2.

Otrzymywanie kwasów w reakcjach hydrolizy

................................ 11

2.2.2.3.

Karboksylowanie zwi

ą

zków metaloorganicznych i fenoli

............ 11

2.2.3.

POCHODNE KWASÓW KARBOKSYLOWYCH

...................................... 13

2.2.3.1.

Chlorki i bezwodniki kwasowe

............................................................. 14

2.2.3.2.

Amidy kwasowe

....................................................................................... 15

2.2.3.3.

Nitryle

.......................................................................................................... 15

2.3.

ESTRY KWASÓW KARBOKSYLOWYCH

........................................................ 16

2.3.1.

WŁA

Ś

CIWO

Ś

CI CHEMICZNE ESTRÓW

.................................................. 16

2.3.2.

OTRZYMYWANIE ESTRÓW

....................................................................... 16

2.3.2.1.

Alkoholiza chlorków kwasowych

........................................................ 17

2.3.2.2.

Alkoholiza bezwodników

....................................................................... 17

2.3.2.3.

Alkilowanie soli kwasów karboksylowych

........................................ 18

2.3.2.4.

Addycja kwasów karboksylowych do alkenów

............................... 18

2.3.2.5.

Reakcja estryfikacji

................................................................................. 19

2.3.2.6.

Reakcja transestryfikacji

....................................................................... 19

2.3.3.

REAKCJE ESTRÓW

..................................................................................... 20

2.3.3.1.

Hydroliza estrów

...................................................................................... 20

2.3.3.2.

Transestryfikacja (alkoholiza estrów)

................................................ 21

2.3.3.3.

Aminoliza estrów

..................................................................................... 21

2.3.3.4.

Reakcja estrów ze zwi

ą

zkami metaloorganicznymi

....................... 22

2.3.3.5.

Reakcja Reformatskiego

........................................................................ 22

background image

2

2.3.3.6.

Redukcja estrów

...................................................................................... 23

2.3.3.7.

Reakcja Michaela

..................................................................................... 24

2.3.3.8.

Kondensacja Claisena

............................................................................ 24

2.3.3.9.

Kondensacja Dickmana

......................................................................... 25

3.

KATALIZA CHEMICZNA

................................................................................................ 26

3.1.

TYPY KATALIZY

.................................................................................................... 26

3.1.1.

HOMOGENICZNA

......................................................................................... 26

3.1.2.

HETEROGENICZNA

..................................................................................... 26

3.1.3.

ENZYMATYCZNA

......................................................................................... 27

3.2.

AKTYWNO

ŚĆ

KATALIZATORA

......................................................................... 27

3.3.

ETAPY REAKCJI KATALITYCZNEJ

................................................................. 27

3.4.

NAJCZ

ĘŚ

CIEJ STOSOWANE REAKCJE Z U

ś

YCIEM KATALIZATORA

PALLADOWEGO

................................................................................................................. 29

3.4.1.

REAKCJA HECKA

........................................................................................ 30

3.4.2.

REAKCJA SUZUKI

....................................................................................... 30

3.4.3.

REAKCJA SONGASHIRY

........................................................................... 31

3.4.4.

REAKCJA STILLE’A

.................................................................................... 32

3.4.5.

SPRZ

Ę

GANIE KUMADY

.............................................................................. 33

3.4.6.

REAKCJA AMINACJI (ARYLACJI AMIN)

................................................ 33

4.

METODY OTRZYMYWANIA ESTRU METYLOWEGO KWASU 2-BENZYLO-2-

METYLO-MASŁOWEGO

........................................................................................................ 35

4.1.

BENZYLOWANIE ESTRU METYLOWEGO KWASU

α

-METYLO-

MASŁOWEGO

..................................................................................................................... 36

4.2.

OTRZYMYWANIE KWASU 2-BENZYLO-2-METYLO-MASŁOWEGO (1) W

PROCESIE

β

-ARYLOWANIA KWASU 2,2-DIMETYLOMASŁOWEGO I DALSZE

JEGO PRZEKSZTAŁCENIE W ESTER METYLOWY

.................................................. 37

4.3.

OTRZYMYWANIE KWASU 2-BENZYLO-2-METYLO-MASŁOWEGO (1) W

PROCESIE

β

-ARYLOWANIA KWASU PIWALINOWEGO

.......................................... 38

5.

NAZEWNICTWO ESTRU METYLOWEGO KWASU 2-BENZYLO-2-METYLO-

MASŁOWEGO

......................................................................................................................... 39

6.

ESTER METYLOWY KWASU 2-BENZYLO-2-METYLO-MASŁOWEGO JAKO

SUBSTRAT

............................................................................................................................... 40

7.

NAGRODA NOBLA

......................................................................................................... 41

7.1.

HISTORIA

................................................................................................................ 41

7.2.

LAUREACI NAGRODY NOBLA W DZIEDZINIE CHEMII 2010

..................... 42

8.

WNIOSKI

........................................................................................................................... 44

background image

3

9.

LITERATURA

................................................................................................................... 45

background image

4

1. WST

Ę

P

1.1. WPROWADZENIE

Najwa

ż

niejszymi procesami w syntezie organicznej s

ą

reakcje tworzenia

nowych wi

ą

za

ń

C–C [1]. Sprz

ę

ganie krzy

ż

owe zachodz

ą

ce w obecno

ś

ci

katalizatora palladowego jest jednym z najpowszechniej u

ż

ywanych reakcji

tworz

ą

cych wi

ą

zania w

ę

giel – w

ę

giel w syntezie organicznej [2]. Spo

ś

ród wielu

metali przej

ś

ciowych, od wielu lat szczególn

ą

uwag

ę

po

ś

wi

ę

ca sie zwi

ą

zkom

palladu ze wzgl

ę

du na ich ogromne zastosowanie w syntezie organicznej,

zarówno na skal

ę

laboratoryjn

ą

jak i przemysłow

ą

. Obecnie ponad 90 reakcji

organicznych katalizowanych jest przez zwi

ą

zki palladu, jednak

ż

e nie wszystkie

znalazły zastosowanie w przemy

ś

le. Do najwa

ż

niejszych zaliczy

ć

mo

ż

na

reakcje halogenków arylowych prowadz

ą

ce do powstania m.in. kwasów

karboksylowych, estrów, amidów, nowych olefin [3]. Ester metylowy kwasu 2-

benzylo-2-metylo-masłowego był równie

ż

otrzymywany przy zastosowaniu

syntezy palladowej co szczegółowo zostanie omówione w dalszej cz

ęś

ci pracy.

1.2. CEL I ZAKRES PRACY

Celem niniejszej pracy jest:

1.

Ogólna

charakterystyka

kwasów

karboksylowych

i

ich

pochodnych.

2.

Zapoznanie si

ę

z metodyk

ą

otrzymywania estru metylowego

kwasu 2-benzylo-2-metylo-masłowego.

3.

Przedstawienie estru metylowego kwasu 2-benzylo-2-metylo-

masłowego jako substratu w bezpo

ś

redniej katalizie.

4.

Przedstawienie sylwetek laureatów nagrody Nobla w dziedzinie

chemii w 2010r.

background image

5

2. KWASY KARBOKSYLOWE

W

ś

ród zwi

ą

zków organicznych szczególne znaczenie maj

ą

substancje

zawieraj

ą

ce w swojej strukturze grup

ę

–COOH, zwan

ą

grup

ą

karboksylow

ą

.

Ugrupowanie karboksylowe, pozornie mo

ż

e by

ć

postrzegane jak poł

ą

czenie

grupy karbonylowej i hydroksylowej, ale ich wzajemny wpływ na cz

ą

steczk

ę

powoduje,

ż

e wła

ś

ciwo

ś

ci kwasów karboksylowych nie s

ą

sum

ą

wła

ś

ciwo

ś

ci

alkoholi i ketonów czy alkoholi i aldehydów. Grupa karboksylowa posiada

odr

ę

bne i charakterystyczne dla siebie wła

ś

ciwo

ś

ci chemiczne wynikaj

ą

ce z

faktu,

ż

e odł

ą

czenie protonu prowadzi w tym przypadku do utworzenia

stabilizowanych rezonansowo anionów karboksylanowych [23].

R

O

OH

R

O

O

R

O

O

+ H

Schemat 2.1 Utworzenie stabilizowanych rezonansowo anionów

karboksylanowych, poprzez odł

ą

czenie protonu

2.1. BUDOWA, A WŁA

Ś

CIWO

Ś

CI FIZYCZNE KWASÓW

KARBOKSYLOWYCH

Wysokie

temperatury

wrzenia

kwasów

karboksylowych,

s

ą

spowodowane

ich

dimeryzacj

ą

wywołan

ą

przez

utworzenie

wi

ą

za

ń

wodorowych. Wi

ą

zanie to jest bardzo silne i do pewnego stopnia utrzymuje si

ę

w fazie gazowej. Dzi

ę

ki temu kwasy karboksylowe charakteryzuj

ą

si

ę

wysokimi

temperaturami topnienia i wrzenia w porównaniu z innymi zwi

ą

zkami o

zbli

ż

onych masach cz

ą

steczkowych [24].

Rozpuszczalno

ść

prostych kwasów karboksylowych w wodzie jest

zbli

ż

ona do rozpuszczalno

ś

ci alkoholi i innych zwi

ą

zków tlenowych o tej samej

background image

6

liczbie atomów w

ę

gla w cz

ą

steczce. Kwasy C

1

– C

4

mieszaj

ą

si

ę

z wod

ą

w

ka

ż

dym

stosunku,

co

jest

spowodowane

łatwo

ś

ci

ą

powstawania

mi

ę

dzycz

ą

steczkowych wi

ą

za

ń

wodorowych. Jednak

ż

e wraz ze wzrostem

długo

ś

ci

ła

ń

cucha

w

ę

glowego,

rozpuszczalno

ść

gwałtownie

maleje.

Zwi

ę

kszenie rozpuszczalno

ś

ci kwasów nast

ę

puje, gdy w strukturze zwi

ą

zku s

ą

obecne dodatkowe podstawniki zdolne do tworzenia wi

ą

za

ń

wodorowych z

wod

ą

[24].

2.2. WŁA

Ś

CIWO

Ś

CI CHEMICZNE KWASÓW

KARBOKSYLOWYCH

Grupa karboksylowa odznacza si

ę

wysokim stopniem utlenienia

karbonylowego atomu w

ę

gla i jest stosunkowo bierna na działanie utleniaczy, a

jednocze

ś

nie charakteryzuje si

ę

wysok

ą

odporno

ś

ci

ą

na działanie reduktorów.

Grupa –COOH mo

ż

e by

ć

bezpo

ś

rednio zredukowana tylko przy u

ż

yciu

najsilniejszych reduktorów [22].

Najwa

ż

niejszymi

reakcjami

charakterystycznymi

dla

kwasów

karboksylowych s

ą

:

a)

procesy dysocjacji kwasowej, w których nast

ę

puje rozpad wi

ą

zania O –

H,

Schemat 2.2 Reakcja przedstawiaj

ą

ca rozpad wi

ą

zania O – H w procesach dysocjacji

kwasowej

b)

przemiany zachodz

ą

ce przy atomie w

ę

gla grupy -COOH, w których

aminy kwasów karboksylowych działaj

ą

jak odczynniki nukleofilowe,

background image

7

Schemat 2.3 Reakcja przedstawiaj

ą

ca działanie amin kwasów karboksylowych jako

odczynników nukleofilowych

c)

procesy polegaj

ą

ce na wymianie grupy –OH na inne podstawniki.

Reakcje te s

ą

cz

ę

sto stosowane, poniewa

ż

prowadz

ą

do powstania

mi

ę

dzy innymi. chlorków kwasowych, bezwodników, amidów czy estrów,

Schemat 2.4 Reakcja, w wyniku której nast

ę

puje wymiana grupy –OH na inne

podstawniki

d)

dekarboksylacja, w wyniku której ulega rozerwaniu wi

ą

zanie miedzy

grup

ą

karboksylow

ą

, a reszta cz

ą

steczki z wydzieleniem dwutlenek

w

ę

gla,

Schemat 2.5 Reakcja dekarboksylacji

e)

podstawienia w ła

ń

cuchu bocznym. Ró

ż

ne pochodne kwasów

karboksylowych, otrzymuje si

ę

przez podstawienie atomów wodoru lub

fluorowca w ła

ń

cuchu bocznym na inne podstawniki. Reakcje tego

rodzaju mog

ą

mie

ć

ż

ny przebieg w zale

ż

no

ś

ci od poło

ż

enia atomów

wzgl

ę

dem grupy karboksylowej [22].

background image

8

2.2.1. REAKCJE PODSTAWIENIA W ŁA

Ń

CUCHU BOCZNYM W

ALIFATYCZNYCH KWASACH KARBOKSYLOWYCH

W ła

ń

cuchu bocznym w nasyconych kwasach karboksylowych

przeprowadzi

ć

mo

ż

na niewiele reakcji o praktycznym znaczeniu. Nale

żą

do

nich chlorowanie i bromowanie w

ę

gla w pozycji

α

wzgl

ę

dem grupy

karboksylowej –COOH. W praktyce najcz

ęś

ciej w bromowaniu stosuje si

ę

metod

ę

Hella, Wolharda i Zieli

ń

skiego. Kwas karboksylowy poddaje si

ę

działaniu bromu w obecno

ś

ci katalitycznej ilo

ś

ci czerwonego fosforu [25].

Schemat 2.6 Reakcja bromowania w

ę

gla w pozycji

α

wzgl

ę

dem grupy karboksylowej

Rola katalizatora w tym procesie jest bardzo wa

ż

na. Kwasy

karboksylowe bardzo trudno ulegaj

ą

bromowaniu, natomiast chlorki czy bromki

kwasowe bardzo łatwo reaguj

ą

z bromem w niezbyt wysokich temperaturach.

Uwa

ż

a si

ę

,

ż

e odpowiednim katalizatorem reakcji jest PBr

3

. Powstaje on w

mieszaninie reakcyjnej z poł

ą

czenia bromu i fosforu, który przekształca kwas

karboksylowy w jego bromek [25].

Schemat 2.7 Reakcja bromowania w

ę

gla w pozycji

α

wzgl

ę

dem grupy karboksylowej

COOH z u

ż

yciem katalizatora PBr

3

W podobny sposób jak bromowanie, mo

ż

na przeprowadzi

ć

chlorowanie

kwasów karboksylowych. Jednak

ż

e reaktywno

ść

chloru jest wi

ę

ksza. Istnieje

du

ż

e prawdopodobie

ń

stwo,

ż

e wyst

ą

pi

ą

konkurencyjne reakcje rodnikowe, co

mo

ż

e doprowadzi

ć

do podstawienia chloru w ró

ż

nych miejscach ła

ń

cucha

w

ę

glowego [25].

background image

9

Halogenowe pochodne kwasów karboksylowych przez wymian

ę

halogenu prowadz

ą

do innych pochodnych, np. aminokwasów.

Schemat 2.8 Reakcja Hella, Wolharda i Zieli

ń

skiego

2.2.2. RÓ

ś

NE METODY OTRZYMYWANIA KWASÓW KARBOKSYLOWYCH

W otrzymywaniu kwasów karboksylowych stosowane s

ą

ż

ne typy

reakcji. Wi

ę

kszo

ść

przemian skutkuje tym,

ż

e podczas tworzenia funkcji

karboksylowej

–COOH mo

ż

e nast

ę

powa

ć

skrócenie albo wydłu

ż

enie ła

ń

cucha w

ę

glowego lub

otwieranie pier

ś

cieni [24].

2.2.2.1. Otrzymywanie kwasów w reakcji utleniania

Utlenianie: alkanów, alkenów, alkinów, alkoholi pierwszorz

ę

dowych i

aldehydów, mo

ż

na prowadzi

ć

do kwasów karboksylowych:

a)

Utlenianie w

ę

glowodorów:

Ostre warunki reakcji oraz mała selektywno

ść

powoduje,

ż

e metoda ta

ma ograniczone zastosowanie.

b)

Utlenianie alkoholi, aldehydów i ketonów:

Utlenianie alkoholi pierwszorz

ę

dowych i aldehydów do kwasów

karboksylowych przebiega z du

ż

a łatwo

ś

ci

ą

. Jednak

ż

e metoda ta ma

znaczenie tylko w przypadku gdy alkohol i aldehyd jest łatwiej dost

ę

pny

od odpowiednich kwasów, co jednak nie zdarza si

ę

zbyt cz

ę

sto.

Przykładem takiego procesu jest utlenianie otrzymanego z oleju

background image

10

rycynowego, heptanolu do kwasu heptanowego znanego równie

ż

pod

nazw

ą

kwas enantowy [22].

Schemat 2.9 Przykład reakcji utleniania alkoholi. Otrzymanie kwasu enantowego z

heptanolu

Alkohole s

ą

cz

ęś

ciej substancjami wyj

ś

ciowymi w syntezie kwasów ni

ż

aldehydy.

Ś

rodek utleniaj

ą

cy dobiera si

ę

w zale

ż

no

ś

ci od rodzaju substratu.

Cz

ę

sto stosowanym reagentem jest KMnO

4

, który np.

pozwala otrzyma

ć

kwas

izomasłowy z alkoholu izobutylowego [22].

Schemat 2.10 Przykład reakcji, w której u

ż

yto silnego

ś

rodka utleniaj

ą

cego. W wyniku

reakcji otrzymano kwas izomasłowy z alkoholu izobutylowego

Znaczenie w syntezie kwasów karboksylowych ma równie

ż

utlenianie

łatwo dost

ę

pnych metyloketonów w reakcji haloformalnej. Metoda ta pozwala

na otrzymanie w łagodnych warunkach kwasów nasyconych, nienasyconych i

aromatycnych [22].

Schemat 2.11 Przykład reakcji haloformalnej. Otrzymywanie kwasu

β

,

β

-

dimetyloakrylowego z tlenku mezytulu

background image

11

2.2.2.2. Otrzymywanie kwasów w reakcjach hydrolizy

Kwasy karboksylowe mo

ż

na otrzyma

ć

w łatwy sposób w wyniku

hydrolizy nitryli w

ś

rodowisku kwa

ś

nym lub zasadowym. Hydroliza pochodnych

kwasów karboksylowych: estrów, bezwodników czy chlorków kwasowych jest

równie

ż

skuteczna:

a)

Hydroliza nitryli:

Nitryle s

ą

stosunkowo łatwo dost

ę

pnymi zwi

ą

zkami, dlatego te

ż

s

ą

cz

ę

sto

stosowanymi

produktami

po

ś

rednimi

w

syntezie

kwasów

karboksylowych. Hydroliza nitryli mo

ż

e by

ć

prowadzona zarówno w

ś

rodowisku

kwa

ś

nym jak i zasadowym. Zastosowanie nitryli w syntezie kwasów

karboksylowych jest jednak ograniczone poprzez ostre warunki hydrolizy, które

wykluczaj

ą

obecno

ść

wra

ż

liwych grup funkcyjnych w strukturze zwi

ą

zku.

Trudny dost

ę

p do nitryli, w których grupa –CN znajduje si

ę

przy

trzeciorz

ę

dowym atomie w

ę

gla jest tak

ż

e czynnikiem ograniczaj

ą

cym

stosowalno

ść

tej metody. Przykładem obrazuj

ą

cym metod

ę

mo

ż

e by

ć

otrzymywanie kwasu migdałowego[24].

Schemat 2.12 Przykład hydrolizy nitryli. Otrzymywanie kwasu migdałowego w wyniku

hydrolizy cyjanohydryny

2.2.2.3. Karboksylowanie zwi

ą

zków metaloorganicznych i fenoli

a)

Reakcja zwi

ą

zków metaloorganicznych z dwutlenkiem w

ę

gla:

Metoda

znajduje

szerokie

zastosowanie

w

syntezie

kwasów

karboksylowych, poniewa

ż

reakcja przebiega w bardzo dogodnych warunkach.

background image

12

Alifatyczne i aromatyczne kwasy karboksylowe mo

ż

na łatwo otrzyma

ć

poprzez

przył

ą

czenie

odczynnika

Grignarda

do

dwutlenku

w

ę

gla.

Zwi

ą

zki

magnezoorganiczne mo

ż

na uzyska

ć

z fluorowcopochodnych pierwszo-, drugo- i

trzeciorz

ę

dowych. Reakcje z dwutlenkiem w

ę

gla prowadz

ą

ce do otrzymania

kwasów karboksylowych przebiegaj

ą

bardzo łatwo i maj

ą

szerokie

zastosowanie. Cz

ą

steczka nie mo

ż

e jednak zawiera

ć

podstawników, które

uniemo

ż

liwiaj

ą

reakcje z magnezem [23].

Schemat 2.13 Przykład reakcji zwi

ą

zku metaloorganicznego z dwutlenkiem w

ę

gla

b)

Reakcje fenoli i enoli z dwutlenkiem w

ę

gla:

W wyniku reakcji fenolanu sodowego z dwutlenkiem w

ę

gla otrzymuje si

ę

kwas salicylowy. Jest to tzw. reakcja Kolbego i Schmitta, której ulegaj

ą

równie

ż

inne fenole. W reakcji tej istotn

ą

rol

ę

odgrywaj

ą

kationy metalu [23].

Schemat 2.13 Reakcja fenolanu sodowego z dwutlenkiem w

ę

gla

Je

ś

li zamiast fenolanu sodowego, zostanie u

ż

yty fenolan potasowy, to w

wyniku

reakcji

otrzymamy

mieszanin

ę

kwasu

salicylowego

i p-hydroksybenzoesowego [23].

background image

13

Schemat 2.14 Reakcja fenolanu potasowego z dwutlenkiem w

ę

gla

Karboksylowanie fenoli i enoli jest procesem odwracalnym. W zale

ż

no

ś

ci

od warunków, kierunek reakcji przesuwa si

ę

w stron

ę

dekarboksylacji lub

kwasów.

Reakcja enoli z dwutlenkiem w

ę

gla ma du

ż

e znaczenie w procesach

biochemicznych [23].

2.2.3. POCHODNE KWASÓW KARBOKSYLOWYCH

Zwi

ą

zki, które mog

ą

zosta

ć

zhydrolizowane do kwasów karboksylowych

nazywane s

ą

pochodnymi kwasów karboksylowych. Estry, halogenki kwasowe,

bezwodniki, amidy i nitryle s

ą

zaliczane do tej grupy. Wspóln

ą

cech

ą

kwasów

karboksylowych i ich pochodnych z wył

ą

czeniem nitryli jest grupa acylowa.

Kwasy karboksylowe, halogenki kwasowe, bezwodniki, estry i amidy

mo

ż

na zatem przedstawi

ć

wzorem ogólnym [24]:

Schemat 2.15 Wzór ogólny pochodnych kwasów karboksylowych

background image

14

2.2.3.1. Chlorki i bezwodniki kwasowe

Chlorki i bezwodniki kwasowe wykazuj

ą

znaczne podobie

ń

stwo

wła

ś

ciwo

ś

ci chemicznych. Wi

ą

zania C – H w pozycji

α

do grupy karboksylowej

s

ą

reaktywne, poniewa

ż

istnieje mo

ż

liwo

ść

powstania w tym miejscu form

enolowych, których aniony s

ą

stabilizowane mezomeryczn

ą

delokalizacj

ą

ładunku [25].

Najwi

ę

ksze znaczenie w

ś

ród halogenków acylowych posiadaj

ą

chlorki

kwasowe. Otrzymuje si

ę

je w wyniku działania chlorku tionylu lub pentachlorku

fosforu na kwas karboksylowy. Chlorki kwasowe s

ą

cennymi odczynnikami

chemicznymi, poniewa

ż

mo

ż

na z nich otrzyma

ć

mi

ę

dzy innymi aldehydy,

ketony, estry, amidy. Przykład syntezy estru przedstawiono poni

ż

ej [25].

H

3

C

O

Cl

+

H

3

C

OH

CH

3

H

3

C

H

3

C

O

O

CH

3

CH

3

CH

3

+ HCl

Schemat 2.16 Otrzymywanie estru metylowego kwasu tert-butylowego w wyniku

działania chlorku propionylu na tert-butanol

Bezwodniki kwasowe mo

ż

na otrzyma

ć

w wyniku odwodnienia kwasów

karboksylowych o odpowiedniej budowie przestrzennej. Przykładem takiej

reakcji mo

ż

e by

ć

otrzymanie bezwodnika bursztynowego z kwasu

bursztynowego [25].

Schemat 2.17 Przykład reakcji odwodnienia kwasów. Otrzymywanie bezwodnika

bursztynowego z kwasu bursztynowego

background image

15

2.2.3.2. Amidy kwasowe

Amidy kwasowe s

ą

pochodnymi kwasów karboksylowych i amoniaku lub

amin pierwszo- lub drugorz

ę

dowych [22].

Przykładem amidu jest acetamid znany równie

ż

pod nazw

ą

amid kwasu

octowego [22].

Schemat 2.18 Amid kwasu octowego

Amidy pierwszo- i drugorz

ę

dowe posiadaj

ą

zdolno

ść

tworzenia wi

ą

za

ń

wodorowych, co skutkuje ich stosunkowo wysokimi temperaturami topnienia

[22].

2.2.3.3. Nitryle

Nitryle s

ą

zwi

ą

zkami organicznymi zawieraj

ą

ce jako główne ugrupowanie

funkcyjne grup

ę

cyjankow

ą

–C

N. Pod wzgl

ę

dem wła

ś

ciwo

ś

ci fizycznych

nitryle s

ą

podobne do fluorowcopochodnych. Zwi

ą

zki te s

ą

toksycznymi

cieczami lub ciałami stałymi o ostrym i nieprzyjemnym zapachu. Łatwo ulegaj

ą

hydrolizie, wynikiem czego jest powstanie kwas karboksylowy. Nitryle w wyniku

redukcji tworz

ą

aminy I-rz

ę

dowe. Nitryle stosowane s

ą

w syntezie organicznej

oraz do produkcji tworzyw sztucznych [23].

Przykładem omawianej klasy zwi

ą

zków jest cyjanek metylu znany

równie

ż

pod nazw

ą

acetonitryl [23].

Schemat 2.19 Cyjanek metylu

background image

16

2.3. ESTRY KWASÓW KARBOKSYLOWYCH

Estry s

ą

zwi

ą

zkami

ś

redniopolarnymi, słabo rozpuszczalnymi w wodzie,

jednak

ż

e s

ą

dobrymi rozpuszczalnikami wielu substancji organicznych. Wiele

estrów charakteryzuje si

ę

przyjemnym zapachem np. octan izopentylu jest

obdarzony zapachem bananów. Zwi

ą

zki o budowie estrowej wyst

ę

puj

ą

w

przyrodzie w postaci naturalnych olejków zapachowych czy te

ż

feromonów [25].

Schemat 2.20 Octan izopentylu

Estry

s

ą

jednymi

z

najwa

ż

niejszych

zwi

ą

zków

organicznych

wyst

ę

puj

ą

cymi w przyrodzie (tłuszcze, woski, olejki eteryczne i wiele innych

lipidów) [25].

2.3.1. WŁA

Ś

CIWO

Ś

CI CHEMICZNE ESTRÓW

W Estrach przede wszystkim zachodz

ą

reakcje przy acylowym atomie

w

ę

gla lub przy atomie w

ę

gla w poło

ż

eniu

α

. Estry s

ą

mniej reaktywne od

chlorków i bezwodników kwasowych, jednak

ż

e w odpowiednich warunkach

mo

ż

na prowadzi

ć

takie same reakcje podstawienia przy acylowym atomie

w

ę

gla, jakim ulegaj

ą

chlorki i bezwodniki kwasowe. Reakcje zachodz

ą

ce przy

w

ę

glu w poło

ż

eniu

α

, maj

ą

du

ż

e znaczenie w syntezie zwi

ą

zków organicznych.

Produktami po

ś

rednimi tych reakcji s

ą

aniony estrów. Przypadki reakcji z

odczynnikami nukleofilowymi zachodz

ą

przy atomie w

ę

gla grupy estrowej [24].

2.3.2. OTRZYMYWANIE ESTRÓW

Estry kwasów karboksylowych mo

ż

na uzyska

ć

na wiele ró

ż

nych

sposobów.

background image

17

2.3.2.1. Alkoholiza chlorków kwasowych

Alkoholiza chlorków kwasowych prowadzona w

ś

rodowisku zasadowym,

pozwala na wi

ą

zanie chlorowodoru, wydzielaj

ą

cego si

ę

w czasie reakcji.

Stosunkowo cz

ę

sto jako czynnik zasadowy stosuje si

ę

aminy trzeciorz

ę

dowe

[25].

2.3.2.2. Alkoholiza bezwodników

Alkoholiza bezwodników jest metod

ą

stosowan

ą

do otrzymania estrów

wówczas gdy bezwodnik jest substratem łatwo dost

ę

pnym i stosunkowo tanim.

Bezwodnik octowy i benzoesowy s

ą

zwi

ą

zkami, które spełniaj

ą

te warunki [25].

Schemat 2.21 Bezwodnik octowy

Schemat 2.22 Bezwodnik benzoesowy

Acylowanie bezwodnikiem jest procesem, w którym tylko połowa

reagenta przekształca si

ę

w ester, a druga połowa jest tracona w formie kwasu.

Przykładem takiego procesu mo

ż

e by

ć

reakcja bezwodnika octowego z

kwasem salicylowym prowadz

ą

ca do aspiryny, czyli kwasu acetylosalicylowego

[25].

background image

18

Schemat 2.23 Przykład reakcji arylowania bezwodnikiem

2.3.2.3. Alkilowanie soli kwasów karboksylowych

Sole kwasów karboksylowych poddawane działaniu halogenkom

alkilowym lub estrom kwasów sulfonowych mo

ż

na przeprowadzi

ć

w estry.

Metoda ta jest w praktyce ograniczona do pierwszorz

ę

dowych reszt alkilowych

[24].

Schemat 2.24 Przykład reakcji alkilowania soli kwasów karboksylowych

2.3.2.4.

Addycja kwasów karboksylowych do alkenów

Kwasy karboksylowe mo

ż

na przył

ą

czy

ć

do podwójnego wi

ą

zania

alkenów, wynikiem czego s

ą

estry. Metoda jest znacznie prostsza od innych w

przypadku otrzymywania np. estrów tert-butylowych [24].

Schemat 2.25 Przykład reakcji addycji kwasów karboksylowych do alkenów

background image

19

2.3.2.5. Reakcja estryfikacji

Najcz

ęś

ciej pod nazw

ą

estryfikacji jest rozumiana synteza estrów

zachodz

ą

ca w obecno

ś

ci silnego kwasu jako katalizatora z kwasu

karboksylowego na alkohol [25].

Reakcja estryfikacji jest reakcj

ą

odwracaln

ą

, wobec czego do osi

ą

gni

ę

cia

wysokiej wydajno

ś

ci potrzebne jest stosowanie nadmiaru jednego z reagentów,

oczywi

ś

cie tego ta

ń

szego. Najcz

ęś

ciej s

ą

to ni

ż

sze alkohole, tj. metylowy,

etylowy czy propylowy. Nadmiar alkoholu pełni równocze

ś

nie rol

ę

rozpuszczalnika [25].

Schemat 2.26 Przykład reakcji estryfikacji

Równowag

ę

reakcji estryfikacji mo

ż

na te

ż

przesun

ąć

na prawo usuwaj

ą

c

jeden z produktów, najcz

ęś

ciej wod

ę

. W reakcji wy

ż

szych kwasów z wy

ż

szymi

alkoholami wod

ę

najpro

ś

ciej usuwa si

ę

przez odparowanie, poniewa

ż

stanowi

ona najbardziej lotny składnik mieszaniny. W przypadku stosowania lotnych

alkoholi, np. etylowego tworz

ą

c

ą

wod

ę

usuwa si

ę

azeotropowo poprzez

dodanie do

ś

rodowiska reakcji benzenu [25].

2.3.2.6. Reakcja transestryfikacji

Transesryfikacja jest procesem, w którym z jednego estru mo

ż

na

otrzyma

ć

inny ester, zamieniaj

ą

c grup

ę

alkoksylow

ą

lub acylow

ą

. Metoda ta

znajduje szerokie zastosowanie w reakcjach wieloetapowych, kiedy du

ż

y lub

cenny podstawnik zamierzamy wprowadzi

ć

w ko

ń

cowym cyklu reakcji. Reakcj

ę

trans estryfikacji w przeciwie

ń

stwie do reakcji estryfikacji mo

ż

na prowadzi

ć

tak

ż

e w

ś

rodowisku zasadowym [22].

background image

20

R

1

O

O

R

2

+

R

3

OH

H

R

1

O

O

R

3

+

R

2

OH

Schemat 2.27 Reakcja transestryfikacji w

ś

rodowisku kwa

ś

nym

Schemat 2.28 Reakcja transestryfikacji w

ś

rodowisku zasadowym

2.3.3. REAKCJE ESTRÓW

2.3.3.1. Hydroliza estrów

Hydroliz

ę

estrów mo

ż

na wykona

ć

zarówno w

ś

rodowisku kwa

ś

nym jak i

zasadowym [24].

Reakcja biegn

ą

ca w

ś

rodowisku kwa

ś

nym jest dokładnym odwróceniem

reakcji bezpo

ś

redniej estryfikacji i oczywi

ś

cie jest procesem równowagowym.

Hydroliza estrów przebiegaj

ą

ca w

ś

rodowisku zasadowym (zmydlanie estrów)

jest procesem nieodwracalnym, w którego wyniku powstaje sól kwasu i

odpowiedni alkohol [24].

Schemat 2.29 Reakcja hydrolizy estrów

background image

21

2.3.3.2. Transestryfikacja (alkoholiza estrów)

Ten typ przemian dyskutowano ju

ż

w rozdziale 2.3.2.6 (Reakcja trans

estryfikacji). Proces jest katalizowany przez kwasy lub zasady. W

przeciwie

ń

stwie do hydrolizy reakcja jest procesem odwracalnym zarówno w

ś

rodowisku kwa

ś

nym jak i zasadowym [25].

Schemat 2.30 Reakcja alkoholizy estrów

Aby osi

ą

gn

ąć

dobre wydajno

ś

ci, stosuje si

ę

albo znaczny nadmiar

jednego z substratów, albo oddestylowuje si

ę

lotny produkt reakcji [25].

2.3.3.3. Aminoliza estrów

Estry s

ą

cennymi

ś

rodkami acyluj

ą

cymi aminy. Reakcje z reguły

przebiegaj

ą

z dobrymi wydajno

ś

ciami, ale ze wzgl

ę

du na mniejsz

ą

reaktywno

ść

estrów ni

ż

chlorków czy bezwodników wymagaj

ą

dłu

ż

szego czasu prowadzenia

procesu [24].

Reakcj

ę

t

ą

stosuje si

ę

w praktyce, kiedy odpowiednie chlorki czy

bezwodniki s

ą

trudne do uzyskania [24].

R

1

O

O

R

2

+

R

3

HN

H

R

1

O

N

+

R

2

OH

R

4

R

4

R

3

Schemat 2.31 Reakcja aminolizy estrów

background image

22

2.3.3.4. Reakcja estrów ze zwi

ą

zkami metaloorganicznymi

Estry reaguj

ą

ze zwi

ą

zkami magnezoorganicznymi analogicznie do

chlorków kwasowych czy bezwodników. Reakcja rozpoczyna si

ę

od addycji

cz

ą

steczki zwi

ą

zku Grignarda do wi

ą

zania podwójnego w

ę

giel – tlen grupy

estrowej, nast

ę

puje z utworzonego adduktu nast

ę

puje eliminacja alkoholanu, co

prowadzi do ketonu. Utworzony keton natychmiast reaguje z drug

ą

cz

ą

steczk

ą

zwi

ą

zku Grignarda, daj

ą

c alkohol trzeciorz

ę

dowy. Reakcji nie mo

ż

na zatrzyma

ć

na pierwszym etapie [22].

Schemat 2.32 Reakcja estrów ze zwi

ą

zkami metaloorganicznymi

2.3.3.5. Reakcja Reformatskiego

Reakcja

Reformackiego

pozwala

na

otrzymanie

estrów

β

-

hydroksykwasów w efekcie działania aldehydów lub ketonów na estry kwasów

α

-halogeno-karboksylowych w obecno

ś

ci metalicznego cynku. Produktem

reakcji jest ester

β

-hydroksykwasu trudny do otrzymania innymi metodami [22].

background image

23

R

3

R

4

O

R

1

Br

O

O

R

2

Zn

ogrzewanie

R

1

ZnBr

O

O

R

2

R

1

O

O

R

2

R

4

R

3

BrZnO

Hydroliza

R

1

O

O

R

2

R

4

R

3

HO

Schemat 2.33 Reakcja Reformatskiego

Powstaj

ą

cy w wyniku reakcji

β

-hydroksykwas stosunkowo łatwo ulega

dehydratacji. Tworz

ą

ce si

ę

zwi

ą

zki nienasycone mo

ż

na łatwo uwodni

ć

do

nasyconego kwasu karboksylowego [22].

2.3.3.6. Redukcja estrów

Redukcja grupy estrowej zachodzi do

ść

trudno, a w jej wyniku mo

ż

na

otrzyma

ć

mieszanin

ę

alkoholi [25].

Schemat 2.34 Redukcja estrów

Do redukcji estrów stosowa

ć

mo

ż

na wodorki kompleksowe (np. LiAlH

4

)

jak równie

ż

dobre wyniki uzyskuje si

ę

redukuj

ą

c estry za pomoc

ą

sodu w

alkoholu. Przed odkryciem LiAlH

4

ta ostatnia metoda była główn

ą

reakcj

ą

stosowan

ą

do redukcji kwasów karboksylowych – kwas przeprowadzano w

ester i dopiero ten poddawano redukcji z u

ż

yciem sodu w alkoholu [25].

background image

24

2.3.3.7. Reakcja Michaela

Jest to kolejny przykład reakcji addycji do

α

,

β

-nienasyconych zwi

ą

zków

karbonylowych. Dogodnymi substratami do tej reakcji s

ą

zwi

ą

zki posiadaj

ą

ce

reaktywne atomy wodoru, czyli atomy wodoru grupy CH lub CH

2

stoj

ą

cej

pomi

ę

dzy grupami karbonylowymi. Najcz

ęś

ciej wykorzystywanymi s

ą

estry

kwasów malonowego i acetylooctowego oraz ich pochodnych [24].

Schemat 2.35 Ester kwasu malonowego

Schemat 2.36 Ester kwasu acetylooctowego

2.3.3.8. Kondensacja Claisena

W

ś

rodowisku alkalicznym kondensacji ulegaj

ą

estry zawieraj

ą

ce atomy

wodoru w poło

ż

eniu

α

w stosunku do karbonylowego atomu w

ę

gla. Kondensacji

nie ulega np. ester trójmetylooctowy, poniewa

ż

w swojej cz

ą

steczce nie zawiera

ruchliwych atomów wodoru [24].

background image

25

Schemat 2.37 Ester trójmetylooctowy

Znaczenia praktycznego nie maj

ą

reakcjie kondensacji Claisena w

przypadku mieszaniny dwóch ró

ż

nych estrów z powodu powstawania ró

ż

nych

produktów [24].

2.3.3.9. Kondensacja Dickmana

Jest

to

wewn

ą

trzcz

ą

steczkowa

kondensacja

estrów

kwasów

karboksylowych. Mechanizm kondensacji Dickmana jest taki sam jak

kondensacji Claisena. Ró

ż

nica polega na tym,

ż

e anion estru i reaguj

ą

ca z nim

grupa estrowa znajduj

ą

si

ę

w tej samej cz

ą

steczce. Dzi

ę

ki tej reakcji łatwo

syntezowa

ć

pochodne cyklopentanu i cykloheksanu, jednak jest ona mniej

przydatna w syntezie mniejszych i wi

ę

kszych cylkoalkanów [22].

Schemat 2.38 Przykład kondensacji Dickmana

background image

26

3. KATALIZA CHEMICZNA

Mianem katalizatora okre

ś

la si

ę

substancj

ę

, która nie bierze czynnego

udziału w reakcji chemicznej, nie wchodzi w skład produktów reakcji, ale która

przyspiesza przebieg reakcji chemiczne [26]j.

Definicja katalizy według Internatonal Union of Pure and Appleid

Chemistry (IUPAC) brzmi:

„Kataliza jest zjawiskiem, w którym małe ilo

ś

ci pewnej obcej substancji, zwanej

katalizatorem, zwi

ę

kszaj

ą

szybko

ść

reakcji chemicznej nie zu

ż

ywaj

ą

c si

ę

same.

Katalizator powoduje powstanie nowych procesów (niekiedy zwanych

elementarnymi etapami) przemieniaj

ą

cymi substraty w produkty; taki proces nie

zachodzi bez udziału katalizatora” [26].

Katalizator w jednakowym stopniu wpływa na szybko

ść

reakcji

przebiegaj

ą

c

ą

w stron

ę

produktów jak i substratów, nie wpływa na stał

ą

równowagi reakcji [26].

3.1. TYPY KATALIZY

Aktualnie rozró

ż

nia si

ę

trzy podstawowe typy katalizy.

3.1.1. HOMOGENICZNA

Katalizator, substraty i produkty pozostaj

ą

w tych samych stanach

skupienia ciekłym lub gazowym [27].

3.1.2. HETEROGENICZNA

Jest to specyficzny rodzaj katalizy, poniewa

ż

katalizator i reagenty

znajduj

ą

si

ę

w ró

ż

nych fazach. Je

ś

li mówimy o katalizie, w której katalizator

znajduje si

ę

w fazie stałej, wtedy taki rodzaj katalizy nazywamy kontaktow

ą

, a

katalizator nazywany jest kontaktem. W tym przypadku bezpo

ś

redni udział

background image

27

katalizatora w reakcji odbywa si

ę

na granicy faz, czyli dost

ę

pnej powierzchni

katalizatora, która styka si

ę

z reagentami w fazie ciekłej lub gazowej. Kataliza ta

ma szczególne znaczenie praktyczne [27].

3.1.3. ENZYMATYCZNA

Je

ś

li

w

procesie

katalizy

bior

ą

udział

enzymy

o

budowie

wielkocz

ą

steczkowej, to jest ona zbli

ż

ona do katalizy heteroorganicznej, w

przypadku udziału enzymów małocz

ą

steczkowych raczej do katalizy

homoorganicznej. Role katalizatora w tego rodzaju katalizie pełni

ą

bardzo

zło

ż

one poł

ą

czenia organiczne, najcz

ęś

ciej typu białek. Z takim rodzajem

katalizy mamy do czynienia w komórkach organizmów

ż

ywych [27].

3.2. AKTYWNO

ŚĆ

KATALIZATORA

Miar

ą

aktywno

ś

ci katalizatora okre

ś

la si

ę

wzrost szybko

ść

reakcji w

obecno

ś

ci katalizatora w

ś

ci

ś

le okre

ś

lonych warunkach w porównaniu do

szybko

ś

ci reakcji bez jego obecno

ś

ci. Praktycznie ka

ż

da reakcja, w której

trzeba zastosowa

ć

katalizator przebiega z pomijalnie mał

ą

szybko

ś

ci

ą

[28].

Aktywno

ść

katalizatora jest charakterystyczna dla układu katalizator –

reagenty, a nie dla samego katalizatora, dlatego te

ż

mówi

ą

c o aktywno

ś

ci

nale

ż

y

ś

ci

ś

le okre

ś

li

ć

w jakim procesie dany katalizator bierze udział [28].

3.3. ETAPY REAKCJI KATALITYCZNEJ

Rozpatruj

ą

c przebieg reakcji heterogenicznej, w której katalizator jest w

fazie stałej, mo

ż

na wyró

ż

ni

ć

kilka etapów nast

ę

puj

ą

cych kolejno po sobie:

1. Dyfuzja reaguj

ą

cych cz

ą

stek ze strumienia cieczy lub gazu do

powierzchni kontaktu, w której wyró

ż

niamy dyfuzje zewn

ę

trzn

ą

czyli

transport substratów na powierzchnie katalizatora oraz dyfuzje

background image

28

wewn

ę

trzn

ą

, czyli transport substratów z powierzchni katalizatora do

jego wn

ę

trza.

2. Adsorpcja czyli chemisorpcja jednego lub wi

ę

cej reagentów na

powierzchni kontaktu.

3. Reakcj

ę

powierzchniow

ą

czyli

przemian

ę

chemiczn

ą

zaadsorbowanych substratów i powstanie produktów na powierzchni

katalizatora.

4. Desorpcja produktów z powierzchni katalizatora.

5. Dyfuzja wewn

ę

trzna produktów z wewn

ę

trznej do zewn

ę

trznej cz

ęś

ci

katalizatora oraz dyfuzja zewn

ę

trzna produktów z zewn

ę

trznej cz

ęś

ci

katalizatora do fazy gazowej [28].

Rozpatruj

ą

c przebieg reakcji na katalizatorze porowatym, które s

ą

przewa

ż

nie stosowane w katalizie heterogenicznej, wyró

ż

niamy wi

ę

cej etapów

po

ś

rednich, poniewa

ż

reakcje te s

ą

bardziej skomplikowane:

1. Dyfuzja reaguj

ą

cych cz

ą

stek ze strumienia płynu do zewn

ę

trznej

cz

ęś

ci katalizatora.

2. Dyfuzja do wn

ę

trza porów.

3. Adsorpcja czyli chemisorpcja na wewn

ę

trznej i zewn

ę

trznej cz

ęś

ci

kontaktu.

4. Reakcja chemiczna na powierzchni kontaktu.

5. Desorpcja produktów z powierzchni kontaktów.

6. Dyfuzja wewn

ę

trzna w wn

ę

trza porów na powierzchnie katalizatora

oraz dyfuzja zewn

ę

trza z powierzchni kontaktu do strumienia płynów

[28].

background image

29

3.4. NAJCZ

ĘŚ

CIEJ STOSOWANE REAKCJE Z U

ś

YCIEM

KATALIZATORA PALLADOWEGO

Zwi

ą

zki palladu ze wzgl

ę

du na swoje ogromne zastosowanie w syntezie

organicznej, zarówno na skal

ę

laboratoryjn

ą

jak i przemysłow

ą

od wielu lat

przyci

ą

gaj

ą

zainteresowanie chemików. Obecnie ponad 90 reakcji organicznych

katalizowanych jest przez zwi

ą

zki palladu. Nie wszystkie reakcje znalazły

zastosowane na skal

ę

przemysłow

ą

[27].

W chemii organicznej wyró

ż

niamy kilka reakcji sprz

ę

gania w obecno

ś

ci

katalizatora palladowego:

sprz

ę

ganie Kumady

reakcja Hecka

sprz

ę

ganie Sonogashiry

sprz

ę

ganie Negishiego

reakcja Stille'a

reakcja Suzuki

sprz

ę

ganie Hiyamy

reakcja Buchwalda-Hartwiga

sprz

ę

ganie Fukuyamy

Istnieje tak

ż

e kilka reakcji sprz

ę

gania, które wymagaj

ą

obecno

ś

ci innego

katalizatora:

reakcja Wurtza (Na)

sprz

ę

ganie Glasera (Cu)

reakcja Ullmanna (Cu)

sprz

ę

ganie Cadiota-Chodkiewicza (Cu)

Lub nie wymagaj

ą

obecno

ś

ci

ż

adnego katalizatora:

reakcja Gomberga-Bachmanna

sprz

ę

ganie Castro-Stephensa [30]

background image

30

3.4.1. REAKCJA HECKA

Jest to reakcja chemiczna polegaj

ą

ca na przył

ą

czeniu nienasyconego

halogenku do alkenu z utworzeniem nowego wi

ą

zania w

ę

giel-w

ę

giel lub w

ę

giel-

azot [9].

Reakcja ta zachodzi w warunkach

zasadowych

i

wymaga obecno

ś

ci

katalizatora metaloorganicznego, najcz

ęś

ciej s

ą

to kompleksy palladu lub rodu

[9].

Dotychczas powstało wiele publikacji po

ś

wi

ę

conych katalizatorom

palladowym stosowanym w reakcji Hecka, prowadz

ą

cych do powstania olefin

zawieraj

ą

cych w swojej budowie grup

ę

fenylow

ą

. Najcz

ęś

ciej u

ż

ywanymi

katalizatorami s

ą

kompleksy palladu z ligandami fosfinowymi lub karbenowymi

[9].

Schemat 3.1 Reakcja Hecka

3.4.2. REAKCJA SUZUKI

Sprz

ę

ganie Suzuki jest powszechnie stosowan

ą

metod

ą

tworzenia

wi

ą

za

ń

aryl-aryl. Polega na reakcji pomi

ę

dzy aromatycznym kwasem lub estrem

boronowym a halogenkiem arylu przebiegaj

ą

cej w obecno

ś

ci zasady (K

2

CO

3

,

KOAc) i katalizowanej kompleksem palladu. Zalet

ą

tej metody jest stosunkowo

niska toksyczno

ść

organicznych zwi

ą

zków boru [10].

Sprz

ę

ganie halogenków arylowych i winylowych z arylowymi lub

winylowymi zwi

ą

zkami boru, prowadzi do powstania niesymetrycznych

zwi

ą

zków biarylowych, co jest szczególnie wa

ż

ne przy syntezie wielu leków

oraz produktów naturalnych [11]. Reakcja zachodzi tak

ż

e z pseudohalogenkami

background image

31

takimi jak triflaty, ponadto zamiast kwasu boronowego mo

ż

na wykorzysta

ć

estry

kwasów borowych.

Reakcja nosi równie

ż

nazw

ę

"sprz

ę

gania Suzuki" lub "reakcj

ą

Suzuki-

Miyaury."

Schemat 3.2 Reakcja Suzuki

Reakcja Suzuki odgrywa znacz

ą

c

ą

rol

ę

w syntezie organicznej, dzi

ę

ki

niej mo

ż

emy w łatwy sposób rozbudowywa

ć

szkielet w

ę

glowy cz

ą

steczek.

3.4.3. REAKCJA SONGASHIRY

Aryloalkiny odgrywaj

ą

istotn

ą

rol

ę

w syntezie zarówno zwi

ą

zków

biologicznie czynnych jak i w produkcji nowych materiałów. Reakcja

Sonogashiry pomi

ę

dzy terminalnymi alkinami a halogenkami arylowymi jest

prost

ą

i u

ż

yteczna metod

ą

ich otrzymywania [11].

C

C

R

1

H

+ R

2

X

C

C

R

1

R

2

Pd lub Cu

zasada

R

2

= aryl, winyl; X = I, Br, Cl, OTf;

Schemat 3.3 Reakcja Songashiry

background image

32

3.4.4. REAKCJA STILLE’A

Reakcja Stille’a jest, obok reakcji Suzuki, jedn

ą

z najbardziej

selektywnych i ogólnych reakcji sprz

ę

gania (tzw. cross – coupling)

katalizowanych kompleksami palladu [13].

Główn

ą

zalet

ą

metody jest to, i

ż

dzi

ę

ki wysokiej selektywno

ś

ci reakcji

mo

ż

na otrzymywa

ć

pochodne z ró

ż

nymi grupami funkcyjnymi bez potrzeby ich

zabezpieczania, gdy

ż

nawet takie grupy jak karbonylowa, cyjanowa czy nitrowa

nie ulegaj

ą

w

ś

rodowisku reakcji reakcjom ubocznym i nie wpływaj

ą

negatywnie

na aktywno

ść

katalizatora [15] [16].

Reakcja Stille’a jest procesem sprz

ę

gania zwi

ą

zku cynoorganicznego z

halogenkiem

organicznym.

Reakcja

wymaga

obecno

ś

ci

katalizatora

palladowego.

Zasadnicz

ą

wad

ą

tej reakcji jest u

ż

ycie wysoce toksycznych arylo– i

winyloorganicznych zwi

ą

zków cyny. Pomimo to reakcja znalazła szerokie

zastosowanie w syntezie organicznej ze wzgl

ę

du na wysok

ą

selektywno

ść

[11].

Kompleksy palladu charakteryzuj

ą

sie wra

ż

liwo

ś

ci

ą

katalizatora na

obecno

ść

tlenu. Po utlenieniu kompleks palladu pogarsza si

ę

wydajno

ść

wła

ś

ciwej reakcji sprz

ę

gania, dlatego te

ż

reakcja powinna by

ć

przeprowadzana

w atmosferze pozbawionej tlenu i wilgoci, przy wykorzystaniu bezwodnych i

odgazowanych rozpuszczalników [11].

Schemat 3.4 Reakcja Stille’a

background image

33

3.4.5. SPRZ

Ę

GANIE KUMADY

Reakcja Kumady [17] polega na sprz

ę

ganiu halogenków arylowych lub

winylowych z aromatycznymi lub alkilowymi zwi

ą

zkami Grignarda w obecno

ś

ci

kompleksu niklu lub palladu jako katalizatora.

Zwi

ą

zki palladu podobnie jak niklu, katalizuj

ą

reakcj

ę

arylowych

zwi

ą

zków Grignarda z halogenkami i eterami arylowymi – jest to jedna z

wcze

ś

niejszych metod otrzymywania niesymetrycznych zwi

ą

zków biarylowych

[11].

W reakcjach katalizowanych przez zwi

ą

zki palladu osi

ą

gana jest wysoka

wydajno

ść

przy u

ż

yciu dowolnego halogenku arylowego.

Schemat 3.5 Reakcja Kumady

3.4.6. REAKCJA AMINACJI (ARYLACJI AMIN)

Reakcja halogenków arylowych z drugorz

ę

dowymi aminami katalizowana

przy u

ż

yciu zwi

ą

zków palladowych została odkryta w 1995 roku przez

Buchwalda i Hartwiga [11].

Reakcja ma szczególne znaczenie w przemy

ś

le farmaceutycznym,

rolnictwie oraz produkcji nowych materiałów. Podobnie jak w reakcji Hecka

najcz

ęś

ciej stosowanymi katalizatorami s

ą

fosfinowe i karbenowe kompleksy

palladu [14] [18] [19].

background image

34

Katalizator Pd,

zasada

X

R

1

H

N

R

2

+

X = I, Br, Cl, OTf; R

1

= alkil, aryl, H; R

2

= alkil, aryl

R

1

N

R

2

Schemat 3.6 Reakcja arylacji amin

background image

35

4. METODY OTRZYMYWANIA ESTRU

METYLOWEGO KWASU 2-BENZYLO-2-

METYLO-MASŁOWEGO

Ester metylowy kwasu 2-benzylo-2-metylo-masłowy jest zwi

ą

zkiem o

wzorze C

12

H

16

O

2

, a jego masa cz

ą

steczkowa wynosi 192,258 u. W bazie

danych

„Reaxys”

dost

ę

pnej

pod adresem https://www.reaxys.com

z

komputerów Wydziału Chemii Uniwersytetu Łódzkiego, ester metylowy kwasu

2-benzylo-2-metylo-masłowego został kilkukrotnie wymieniony jako produkt.

Schemat 4.1 Ester metylowy kwasu 2-benzylo-2-metylo-masłowego (1)

Zestaw publikacji opisuj

ą

cych metody syntezy estru metylowego kwasu

2-benzylo-2-metylo-masłowego jest nast

ę

puj

ą

cy:

R. Gir, N. Maugel, J. Li, D. Wang, Journal of the American Chemical

Society, 129 (2007) 3510-3511. [2]

Hexachime Societe Anonyme, Patent: US4166131 A1,1979 [4]

Sandoz AG Patent: CH592598 DE2449928, Chemical Abstract, 83,

#

192925. [5]

Sandoz AG Patent: FR2248831, 1974, Chemical Abstract, 83, #

192925 [6]

background image

36

4.1. BENZYLOWANIE ESTRU METYLOWEGO KWASU

α

-METYLO-MASŁOWEGO

W roku 1979 w patencie [4] przedstawiono metod

ę

otrzymywania

zwi

ą

zku

(1) w procesie benzylowania estru metylowego kwasu

α

-metylo-masłowego za

pomoc

ą

chlorku

benzylu.

Benzylowanie

prowadzono

w

ś

rodowisku

tetrahydrofuranu (THF) w obecno

ś

ci wodorku sodu.

Szczegóły sposobu post

ę

powania w przypadku opisanej metody jest

nast

ę

puj

ą

cy: 202,7 g estru metylowego kwasu

α

-metylo-masłowego wkroplono

do zawiesiny 44 g wodorku sodu w 1,3 litra tetrahydrofuranu. Uzyskan

ą

mieszanin

ę

po doprowadzeniu do wrzenia mieszano pod chłodnic

ą

zwrotn

ą

,

przez 16 godzin.

Nast

ę

pnie wkroplono roztwór 204 ml chlorku benzylu w 500 ml

tetrahydrofuranu i mieszanin

ę

ogrzewano pod chłodnic

ą

zwrotn

ą

w

temperaturze wrzenia przez dalsze 70 godzin.

Po tym czasie usuni

ę

to tetrahydrofuran przez destylacj

ę

, a do

pozostało

ś

ci po ochłodzeniu dodano 600 ml eteru naftowego i 30 ml metanolu.

Cało

ść

przemyto 300 ml 5% kwasu octowego, a nast

ę

pnie wod

ą

.

Uzyskany po usuni

ę

ciu rozpuszczalników surowy oleisty ester metylowy

kwasu

α

-etylo-

α

-metylo-dihydrocynamonowy oczyszczano na drodze destylacji

pod zmniejszonym ci

ś

nieniem zbieraj

ą

c frakcj

ę

wrz

ą

c

ą

w 130-140

o

C (15 mm

Hg) [4].

background image

37

4.2. OTRZYMYWANIE KWASU 2-BENZYLO-2-METYLO-

MASŁOWEGO (1) W PROCESIE

β

-ARYLOWANIA KWASU

2,2-DIMETYLOMASŁOWEGO I DALSZE JEGO

PRZEKSZTAŁCENIE W ESTER METYLOWY

Substratem w syntezie zwi

ą

zku (1) w omawianym przypadku jest kwas

2,2-dimetylomasłowy. Jodobenzen (1mmol), Ag

2

CO

3

(1 mmol), K

2

HPO

4

(0,5

mmola), octan sodu (1 mmol) oraz kwas 2,2-dimetylomasłowy rozpuszczono w

tert-butanolu (2,5 ml) w szklanym naczyniu przeznaczonym do prac pod

zwi

ę

kszonym ci

ś

nieniem. Nast

ę

pnie dodano dioctan palladu (0,05 mmola) i

cało

ść

szczelnie zamkni

ę

t

ą

ogrzewano do 120

o

C przez 3 godziny. Po

ochłodzeniu, ods

ą

czono czarn

ą

pozostało

ść

, przes

ą

cz zalkalizowano (wodny

roztwór NaOH, 0,5 molowy), usuni

ę

to tert-butanol i otrzyman

ą

mikstur

ę

zakwaszono (HCl, 2 molowy roztwór). Ekstrakcja wykonana za pomoc

ą

octanu

etylu dostarczała mieszaniny kwasów mono– i dibenzylowego.

kat. Pd(OAc)

2

AgCO

3

, K

2

HPO

4

AcONa, t-butanol

120-130

o

C, 3h

CH

3

H

3

C

H

3

C

O

OH

CH

3

H

3

C

O

OH

CH

3

O

OH

+

I

+

wydajno

ść

72%

stosunek molowy produktów 4 : 1

Otrzyman

ą

mieszanin

ę

kwasów przeprowadzano dalej w estry metylowe,

po przez stadium chlorku kwasowego. Mieszanin

ę

estrów rozdzielano na

drodze chromatografii kolumnowej.

CH

3

H

3

C

O

OH

CH

3

O

OH

+

mieszanina

stosunek molowy produktów 4 : 1

CH

3

H

3

C

O

O

CH

3

O

O

+

CH

3

CH

3

1) (COCl)

2

2) metanol

background image

38

W sumie w przedstawionym procesie otrzymano zwi

ą

zek (1) z

wydajno

ś

ci

ą

58%. Dane charakteryzuj

ą

ce estru metylowego kwasu 2-metylo-2-

metylo-masłowego opisane w pracy [2] s

ą

nast

ę

puj

ą

ce:

“Methyl 2-benzyl-2-methylbutanoate: The title compound was obtained as a

colorless oil (60 mg, 58% yield). 1H NMR (400 MHz, CDCl3)

δ

0.87 (t, J = 7.9

Hz, 3H), 1.08 (s, 3H), 1.41-1.50 (m, 1H), 1.76-1.85 (m, 1H), 2.69 (d, J = 13.4

Hz, 1H), 3.02 (d, J = 13.4 Hz, 1H), 3.66 (s, 3H), 7.09 (d, J = 6.7 Hz, 2H), 7.18-

7.27 (m, 3H); 13C NMR (100 MHz, CDCl3)

δ

9.48, 20.49, 32.44, 45.58, 48.22,

51.76, 126.70, 128.28, 130.38, 138.11, 177.45; IR (neat)

ν

2971, 1732, 1455,

1230, 1186, 1130, 1015, 741, 702 cm-1; HRMS (EI) Calcd for C

13

H

19

O

2

(MH+)

207.1385, found 207.1390.”

4.3. OTRZYMYWANIE KWASU 2-BENZYLO-2-METYLO-

MASŁOWEGO (1) W PROCESIE

β

-ARYLOWANIA KWASU

PIWALINOWEGO

Zastosowanie jako odczynnika aryluj

ą

cego, estru otrzymanego z kwasu

fenyloboronowego i 2,2-dimetylo-1,3-propanodiolu, pozwala przeprowadzi

ć

mon-arylowanie kwasu 2,2-dimetylo-masłowego, ale wydajno

ść

procesu wynosi

jedynie 30%. Odczynnikami u

ż

ytymi w reakcji s

ą

wodorofosforan potasu,

w

ę

glan srebra oraz p-benzochinon. Rekcj

ę

przeprowadza si

ę

w alkoholu tert-

butylowym w obecno

ś

ci katalizatora palladowego.

CH

3

H

3

C

H

3

C

O

OH

CH

3

H

3

C

O

OH

B

+

kat. Pd(OAc)

2

AgCO

3

, K

2

HPO

4

benzochinon,

t-butanol, 100

o

C, 3h

wydajno

ść

30%

O

O

H

3

C

CH

3

background image

39

5. NAZEWNICTWO ESTRU METYLOWEGO

KWASU 2-BENZYLO-2-METYLO-

MASŁOWEGO

Istnieje kilka ró

ż

nych metod nazewnictwa zwi

ą

zków chemicznych.

Zwi

ą

zek (1) posiada bardzo rozbudowan

ą

struktur

ę

, co powoduje,

ż

e

mo

ż

liwo

ś

ci jego nazwania jest kilka. Ester metylowy kwasu 2-benzylo-2-metylo-

masłowego jest znany równie

ż

jako: 2-benzylo-2-metylobutanonian metylu,

ester metylowy kwasu

α

-etylo-

α

-metylodihydrcynamonowego (angielskie

odpowiedniki:

methyl

2-benzyl-2-methylbutanoate,

α

-ethyl-

α

-methyl-

dihydrocinnamic acid methyl ester).

background image

40

6. ESTER METYLOWY KWASU 2-BENZYLO-2-

METYLO-MASŁOWEGO JAKO SUBSTRAT

W bazie danych „Reaxys”, ester metylowy kwasu 2-benzylo-2-metylo-

masłowego został wymieniony jednokrotnie jako substrat do reakcji.

W wyniku reakcji ze zwi

ą

zku (1) powstaje kwas 2-(fenylometylo)-2-

metylomasłowy.

Odczynnikiem u

ż

ytym do przeprowadzenia reakcji jest wodorotlenek potasu

(KOH), natomiast rozpuszczalnikiem jest metanol oraz woda.

Szczegóły sposobu post

ę

powania w przypadku opisanej metody jest

nast

ę

puj

ą

cy:

Roztwór 100 g wodorotlenku potasu w 200 ml wody dodaje si

ę

do

roztworu

101,5

g

estru

metylowego

kwasu

α

-etylo-

α

-metylo-

dihydrocynamonowego w 1,5 litra metanolu i mieszanin

ę

reakcyjn

ą

gotuje si

ę

w

temperaturze wrzenia przez 20 godzin.

Roztwór zat

ęż

a si

ę

do obj

ę

to

ś

ci około 300 cm, nast

ę

pnie rozcie

ń

cza si

ę

wod

ą

i neutralne produkty uboczne wyodr

ę

bnia si

ę

za pomoc

ą

eteru.

Faz

ę

wodn

ą

zakwasza si

ę

kwasem solnym, ekstrahuje eterem, ekstrakt

eterowy przemywa si

ę

wod

ą

, suszy nad siarczanem sodu i odparowuje.

Tak otrzymany surowy kwasu

α

-etylo-

α

-metylo-dihydrocynamonowy

mo

ż

e by

ć

oczyszczony za pomoc

ą

chromatografii.

background image

41

7. NAGRODA NOBLA

7.1. HISTORIA

Rozdział napisany na podstawie pozycji literatury [30], [31], [32], [33],

[34], [35], [36], [37], [38].

Nagrody Nobla s

ą

presti

ż

owymi mi

ę

dzynarodowymi wyró

ż

nieniami,

ustanowionymi w 1895 roku ostatni

ą

wol

ą

fundatora, szwedzkiego

przemysłowca i wynalazcy dynamitu – Alfreda Nobla. Wr

ę

czane s

ą

corocznie

10 grudnia – w rocznic

ę

ś

mierci fundatora - od 1901 roku z przerw

ą

w latach

1940 – 1942 za wybitne osi

ą

gni

ę

cia naukowe, literackie lub zasługi dla

społecze

ń

stw i ludzko

ś

ci.

Wyró

ż

nienia przyznawane s

ą

za najwybitniejsze osi

ą

gni

ę

cia w ka

ż

dej z

pi

ę

ciu dziedzin : z fizyki za "najwa

ż

niejsze odkrycie lub wynalazek w dziedzinie

fizyki" oraz z chemii za "najwa

ż

niejsze odkrycie lub post

ę

p w dziedzinie chemii",

przyznaje Szwedzka Królewska Akademia Nauk w Sztokholmie, w dziedzinie

fizjologii lub medycyny nagrod

ę

przyznaje Instytut Karoli

ń

ski w Sztokholmie za

"najwa

ż

niejsze odkrycie w dziedzinie fizjologii lub medycyny", z zakresu

literatury za "wybitn

ą

prac

ę

na rzecz idealistycznych tendencji" decyduje

Szwedzka Akademia Literatury, a tak

ż

e osobom lub instytucjom najlepiej

działaj

ą

cym na rzecz pokoju i braterstwa narodów za "najlepsz

ą

prac

ę

na rzecz

braterstwa mi

ę

dzy narodami, likwidacji lub redukcji stałych armii oraz za udział i

promocj

ę

stowarzysze

ń

pokojowych" przyznaje komitet składaj

ą

cy si

ę

z 5

osób, wybierany przez norweski Storting.

Od 1969 roku przyznawana jest nagroda im. Alfreda Nobla w dziedzinie

ekonomii, ufundowana przez Szwedzki Bank Centralny. Wtedy te

ż

postanowiono,

ż

e liczba dziedzin, w których s

ą

przyznawane nagrody Nobla nie

b

ę

d

ą

zwi

ę

kszane.

Pierwsza uroczysto

ść

wr

ę

czenia nagrody odbyła si

ę

w Królewskiej

Akademii Muzycznej w Sztokholmie w 1901. Nagroda Nobla w dziedzinie

chemii (Nobelpriset i kemi) jest przyznawana corocznie przez Królewsk

ą

Szwedzk

ą

Akademi

ę

Nauk. Po raz pierwszy przyznano j

ą

– podobnie jak

background image

42

pozostałe “naukowe” Noble – w 1901 roku. Wówczas laureatem został Jacobus

Henricus van 't Hoff za odkrycie praw dynamiki chemicznej I ci

ś

nienia

osmotycznego. Od 1902 roku nagrody s

ą

formalnie przyznawane przez króla

Szwecji.

Krytyk

ę

wywołuje fakt, i

ż

nagrody nie mog

ą

by

ć

przyznawane

po

ś

miertnie dla osób, które zmarły zanim mogły zosta

ć

nominowane. W dwóch

przypadkach nagroda została przyznana po

ś

miertnie. Przyszli laureaci zmarli

ju

ż

po otrzymaniu nominacji. nie mo

ż

na te

ż

przyzna

ć

nagrody w jednej

dziedzinie wi

ę

cej ni

ż

trzem osobom. Surowe zasady nie pozwalaj

ą

na

przyznanie nagrody wi

ę

cej ni

ż

trzem osobom co tak

ż

e rodzi krytyk

ę

. Je

ś

li

nagrod

ę

przyznaje si

ę

za osi

ą

gni

ę

cia uzyskane przez zespół badawczy

składaj

ą

cy si

ę

z wi

ę

cej ni

ż

trzech osób to co najmniej jeden członek zespołu nie

zostanie jej laureatem.

7.2. LAUREACI NAGRODY NOBLA W DZIEDZINIE CHEMII 2010

Presti

ż

owy laur w 2010 roku został przyznany trzem naukowcom z

dziedziny chemii organicznej. Richard F. Heck ze Stanów Zjednoczonych oraz

Ei-ichi Negishi i Akira Suzuki z Japonii otrzymali Nagrod

ę

Nobla w dziedzinie

chemii za "nowe metody ł

ą

czenia atomów w

ę

gla". Metody te okazały si

ę

przełomem, poniewa

ż

dzi

ę

ki nim mogły powsta

ć

nowe leki i materiały

stosowane m.in. w elektronice.

Ka

ż

dy z laureatów miał wkład w rozwój chemii organicznej, opracowuj

ą

c

reakcje tworz

ą

ce du

ż

o lepsze wi

ą

zania pomi

ę

dzy atomami w

ę

gla. Nobli

ś

ci roku

2010 opracowali trzy ró

ż

ne reakcje chemiczne, nosz

ą

one nazwy od nazwisk

ich twórców i tak odpowiednio „reakcja Hecka”, „reakcja Suzuki” i „reakcja

Negishi”, umo

ż

liwiaj

ą

powstanie stabilniejszych molekuł w

ę

gla, opracowali

nowe metody pozwalaj

ą

ce tworzy

ć

skomplikowane cz

ą

steczki organiczne

imituj

ą

ce te, które wyst

ę

puj

ą

w naturze. Naukowcy otrzymali nagrod

ę

za prace

z dziedziny katalizy metaloorganicznej, a dokładnie za kataliz

ę

zwi

ą

zków

organicznych w obecno

ś

ci palladu. W syntezie zwi

ą

zków organicznych jako

pierwsi wykorzystali pallad jako katalizator.

background image

43

Przedstawiciele Szwedzkiej Królewskiej Akademii Nauk tłumaczyli,

ż

e

prace Hecka, Negishi'ego i Suzuki przyczyniły si

ę

do powstania nowych leków

oraz rewolucyjnych materiałów przydatnych w elektronice, medycynie i

rolnictwie, m.in. takich jak plastik. Nobli

ś

ci otrzymali nagrod

ę

za wymy

ś

lenie

"bardziej efektywnych sposobów ł

ą

czenia atomów w

ę

gla w zło

ż

one cz

ą

steczki,

które mog

ą

znale

źć

zastosowanie w wielu sferach codziennego

ż

ycia".

background image

44

8. WNIOSKI

Metody

syntezy

estru

metylowego

kwasu

2-benzylo-2-metylo-

masłowego, a zwłaszcza jego prekursorów, dotychczas opisane w literaturze,

bazuj

ą

na katalizie palladowej (

β

-arylowanie kwasu) [2], lub benzylowaniu

pozycji

α

w estrze [4].

background image

45

9. LITERATURA

[1]

A. M. Trzeciak, J. J. Ziółkowski, Coordination Chemistry Reviews, 249

(2005) 2308.

[2]

R. Gir, N. Maugel, J. Li, D. Wang, Journal of the American Chemical

Society, 129 (2007) 3510-3511.

[3]

W. A. Herrmann, K. Öfele, D. Preysing, S. K. Schneider, Journal of

Organometallic Chemistry, 687 (2003) 229.

[4]

Hexachime Societe Anonyme, Patent: US4166131, (1979).

[5]

Sandoz AG Patent: CH592598 DE2449928, Chemical Abstract, 83,

#

192925

[6]

Sandoz AG Patent: FR2248831, 1974, Chemical Abstract, 83, # 192925.

[7]

Hexachimie Societe Anonyme, Patent; US4166131 (1979)

[8]

Praca doktorska: H. IGNASIAK „Synteza pochodnych pirydyny w

reakcjach sprz

ę

gania katalizowanych kompleksami palladu” Katowice

(2010).

[9]

C. M. Crudden, D. P. Allen, Coordination Chemistry Reviews, 248 (2004)

2247.

[10]

A. A. Fuller, H. R. Hester, E. V. Salo, E. P. Stevens, Tetrahedron Letters,

44 (2003) 2935-2938.

[11]

W. A. Herrmann, K. Öfele, D. Preysing, S. K. Schneider, Journal of

Organometallic Chemistry, 687 (2003) 229.

[12]

A. I. Moncada, M. A. Khan, L. M. Slaughter, Tetrahedron Letters, 46

(2005) 1399.

[13]

P. Espinet, A. M. Echavarren, Angewandte Chemie International Edition,

43 (2004) 4704-4734.

[14]

A. C. Hillier, G. A. Grasa, M. S. Viciu, H. M. Lee, C. Yang, S. P. Nolan,

Journal of Organometallic Chemistry, 653 (2002) 69.

[15]

R. Fallahpour, Synthesis (2003) 155-184.

background image

46

[16]

J. K. Stille, Angewandte Chemie International Edition, 25 (1986) 508-524.

[17]

K. Tamao, S. Kodama, I. Nakajima, M. Kumada, A. Minato, K. Suzuki,

Tetrahedron, 38 (1982) 3347-3354.

[18]

J. C. Green, B. J. Herbert, R. Lonsdale, Journal of Organometallic

Chemistry, 690 (2005) 6054.

[19]

J. Hassan, M. Sévigon, C. Gozzi, E. Schulz, M. Lemaire, Chemical

Reviews 102 (2002) 1359-1469.

[20]

J. Clayden, N. Greeves, S. Warren, P. Wothers, Chemia Organiczna

cz

ęść

I Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa (2009).

[21]

J. Clayden, N. Greeves, S. Warren, P. Wothers, Chemia Organiczna

cz

ęść

II Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa (2009).

[22]

U. Majchrzak-Kuczy

ń

ska, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Materiały

dydaktyczne nr 39. Materiały Do Nauczania Chemii Organicznej

Pochodne W

ę

glowodorów, Pozna

ń

(1999).

[23]

P. Mastalerz, Chemia Organiczna, Pa

ń

stwowe Wydawnictwo Naukowe,

Warszawa (1986).

[24]

E.

Białecka-Floria

ń

czyk,

J.

Włostowska,

Chemia

Organiczna,

Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa (2003).

[25]

A. Korze

ń

, S. Korze

ń

, J. Krupowicz, J. Malicki, Chemia Organiczna pod

Redakcj

ą

Jana Krupowicza, Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Lublin

(1995).

[26]

Z. Sarbak, Kataliza w ochronie

ś

rodowiska, Wydawnictwo Naukowe

UAM, Pozna

ń

(2004).

[27]

M.

Ziółkowska,

I.

Nowak,

Kataliza

Heterogeniczna,

Wybrane

Zagadnienia, Wydawnictwo Naukowe UAM, Pozna

ń

(1999).

[28]

J. Barcicki, Podstawy Katalizy Heterogenicznej, Wydawnictwo UMCS,

Lublin (1998).

[29]

N. Ku

ź

nik, Wykład z Chemii Koordynacyjnej dla Kierunku Chemia,

„Wybrane

procesy

homogeniczne

katalizowane

przez

zwi

ą

zki

koordynacyjne metali bloku d cz

ęść

II.

background image

47

[30]

http://pl.wikipedia.org

[31]

http://www.polscynoblisci.pol.pl/other/nagroda_nobla.html

[32]

http://portalwiedzy.onet.pl/14613,,,,nobla_nagrody,haslo.html

[33]

http://www.newchemistry.eu/2010/10/06/heck-negishi-suzuki/

[34]

http://www.se.pl/technologie/nauka/nagroda-nobla-2010-chemia-richard-

heck-ei-ichi-n_155903.html

[35]

http://www.noblisci.pl/nagroda-nobla-w-dziedzinie-chemii/2010-richard-f.-

heck-ei-ichi-negishi-akira-suzuki.html

[36]

http://www.newsweek.pl/artykuly/sekcje/nauka/nagroda-nobla-z-chemii-

za-sposob-na-nowe-lekarstwa-i-tworzywa,65784,1

[37]

http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80708,8471322,

Nobel_z_chemii_za_zlozone_czasteczki_nasladujace_nature.html

[38]

http://www.polskieradio.pl/23/266/Artykul/266205,Nobel-z-chemii-dla-

tworcow-molekul

background image

48


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Metyloprednizolon, Ratownicto Medyczne, Farmakologia
Otrzymywanie kwasu siarkowego
cwiczenie 41 otrzymywanie kwasu fosforowego, Technologia chemiczna, Technologia nieorganiczna
3-METYLO-2-BUTANOL, Chemia -BHP
Błękit metylowy
Oranż metylowy
Metylocykloheksan?,9 wzorzec do chrom gaz
Siarczek di metylowy przyłącza grupe metylową do pierścienia purynowego guaniny
chemia techniczna organiczna sprawozdania synteza oranżu metylowego[1]
Czerwień metylowa sól sodowa
nasza Metylortęć
ZATRUCIE ALKOHOLEM METYLOWYM
oranz metylowy
Otrzymywanie i rozkład kwasu siarkowego(IV)

więcej podobnych podstron