Kiedy naprawdę urodził się Jezus?
Może niejednego z nas zaskoczyć stwierdzenie, iż wcale nie jest do końca prawdą, że
Jezus Chrystus urodził się 25 grudnia i to pierwszego roku, od którego to terminu
zaczyna się liczyć w historii czas tzw. naszej ery. Podobnie jest z rokiem narodzin
Chrystusa, który datuje się na ogół na 3 lub 4, a nawet 7 r. przed naszą erą. Sprawa
może tym bardziej zaskakiwać, że to datowanie powstało dopiero w VI w. po
Chrystusie. Skąd taki stan rzeczy, każący mimo tych historycznych nieścisłości
przyjmować od wieków błędne przesłanki, którymi żyjemy do dziś? Może tak
naprawdę nigdy do końca nie zastanawialiśmy się nad tym? Tym bardziej jest to
dziwne, że liturgia i tradycja Kościoła, które przede wszystkim winne być tym
zainteresowane, nie robią z tego żadnego dramatu. A może tu chodzi o coś całkiem
innego?
Dzień 25 grudnia
Datowanie narodzin Jezusa Chrystusa nie jest jednomyślne, jak niejednomyślne było w
ogóle liczenie i ustalanie czasu w starożytności. Rozbieżności wynikają z rodzaju
kalendarza, jakim się posługiwano w danym kręgu kulturowym: słonecznym lub
księżycowym, obrania jakiegoś punktu odniesienia dla datowania zaistniałych faktów,
wreszcie, ogólnego braku zainteresowania historią jako taką, bowiem ważniejsza była
treść faktów i ich znaczenie. Wszystkie te przyczyny razem wzięte miały niemały
wpływ na wiele pomyłek przy późniejszym jednolitym ustalaniu historycznych dat.
Historycznie pierwszym wydarzeniem interesującym chrześcijan był fakt śmierci i
zmartwychwstania Chrystusa z perspektywy, którego powstały w ogóle Ewangelie i
wszelkie pisma Nowego Testamentu. Fakt ten wprowadzał, bowiem nową jakość życia
ludzkiego zmieniając bieg historii człowieka. Podane śladowe wzmianki w ewangeliach
pozwoliły na przybliżone określenie tej daty wyłuskując ją ze skomplikowanej
rzeczywistości świata kultury żydowskiej. Biorąc pod uwagę ruchomą datę przesilenia
wiosennego w zależności od ruchu księżyca, kiedy to miała miejsce Pascha Chrystusa,
dostosowano ją do kalendarza słonecznego i umownie ustalono na 25 marca, choć
trafiały się i inne terminy w okolicach tej daty. Była ona tym bardziej przekonująca, że
pokrywała się z wiosennym przesileniem słońca. Z racji astronomicznego waloru, data
ta była od dawna wskazywana przez uczonych żydowskich jako data stworzenia
świata. Tym samym, stała się ona dla chrześcijan pewnym symbolicznym punktem
odniesienia dwóch kluczowych wydarzeń związanych z Chrystusem: Jego wcielenia
oraz śmierci. Stosownie do tej daty, trzymając się naturalnej miary czasu trwania
okresu ciąży, podawano dzień 25 grudnia jako dzień narodzin Jezusa. Tym bardziej na
miejscu, że właśnie w tym dniu przypadał znów astronomiczny dzień zimowego
przesilenia słońca, w którym to z kolei rzymianie i poganie (od III w.) oddawali cześć
narodzinom wielkiego bóstwa słonecznego, Natalis Solis Invicti (Narodziny
Niezwyciężonego Słońca), oraz Mitry. Chrześcijanie nie mieli problemu w zastąpieniu
tego pogańskiego święta, jako że Chrystus, stosownie do proroctwa Malachiasza z V
w. p.n.e. był określany mianem Słońca Sprawiedliwości (Mal 3,19-20).
Era „od Wcielenia Pana”
Jak wspomniano wyżej, z początku nie było specjalnego zainteresowania datowaniem
faktów historycznych, ponieważ ważniejsze było ich przesłanie. Ponadto, nawet, jeśli
ktoś się starał utrwalać wydarzenia w czasie, robił to w odniesieniu do jakiegoś
globalnego wydarzenia ważnego dla całej ówczesnej cywilizacji lub lokalnej
społeczności. Takim wydarzeniem było na przykład założenie Rzymu, panowanie czy
śmierć danego cesarza lub króla, początek olimpiady itd. Dla chrześcijan pierwszych
1
