Marta Daroń

1

, Aleksandra Nowakowska

2

Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania,

1

Instytut Logistyki i Zarządzania Międzynarodowego

2

Katedra Informatyki Ekonomicznej

Analiza gospodarki magazynowej przedsiębiorstw

przetwórstwa przemysłowego w województwie śląskim

Wstęp

Magazyny stanowią nieodłączną część działalności każde-

go przedsiębiorstwa handlowo-produkcyjnego. Umożliwiają
one

gromadzenie zapasów, półproduktów i produktów goto-

wych przedsiębiorstwa, przechowywanie, a nawet konser-
wowanie zg

romadzonych materiałów i produktów, dokony-

wanie operacji na tych produktach, kontrolowa

nie jakości

towarów oraz wydawanie towarów. Istnieje wiele klasyfika-
cji magazynów [Krawczyk 2011; Niemczyk 2007; Dudzi

ń-

ski

, Kizyn 2000; Kadłubek 2012; Kempa 2012; Matulewski

i in. 2007], np. ze względu na ich budowę, wyposażenie,
spe

łniane funkcje, obsługę określonego szczebla obrotu,

asortyment czy formę ich użytkowania. Rodzaj, ilość i wy-

posażenie posiadanych magazynów zależy natomiast, m.in.

od profilu, zakresu działalności oraz wielkości przedsiębior-

stwa. Istnieją również pewne rozwiązania w obszarze gospo-
darki magazynowej, dedykowane specjalnie dla konkretnych

branż.

Celem artykułu jest przedstawienie posiadanych przez

przedsiębiorstwa przetwórstwa przemysłowego, funkcjonu-

jących na terenie województwa śląskiego, zasobów magazy-

nowych. Przedstawiono ich główne charakterystyki, takie

jak: rodzaj magazynów, ich powierzchnię, wyposażenie

w urządzania transportowe, kontrolno-pomiarowe, pomocni-

cze do składowania i manipulacji oraz ułatwiające załadunek,

a także wysokość składowania i liczbę zatrudnionych

w magazynach pracowników. Jako metodę badawczą zasto-

sowano sondaż, zawierający pytania zamknięte.

Przetwórstwo przemysłowe w województwie

śląskim – główne tendencje

Ogól

nie pojmowane pojęcie „przemysł” dotyczy działalno-

ści podmiotów gospodarczych zaliczanych zgodnie z Polską

Klasyfikacją Działalności (wg PKD 2007) do następujących
sekcji [Rocznik… 2012]: górnictwo i wydobywanie, prze-

twórstwo przemysłowe, wytwarzanie i zaopatrywanie

w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i po-

wietrze do układów klimatyzacyjnych, dostawa wody, go-

spodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związa-

na z rekultywacją.

Przy czym należy zwrócić uwagę na fakt, że w latach

2005–201

0 największy udział w tworzeniu wartości dodanej

brutto województwa śląskiego osiągnęły właśnie jednostki

prowadzące działalność w przemyśle, co stoi w opozycji do
sytuacji odnotowanej w tym okresie w gospodarce kraju,

gdzie największy udział odnotowano dla jednostek prowa-

dzących działalność w zakresie handlu, naprawy pojazdów

samochodowych, transportu i gospodarki magazynowej,
zakwaterowania i gastronomii oraz informacji i komunikacji
[Produkt… 2013].

W niniejszym artykule uwagę skupiono na podmiotach go-

sp

odarczych działających w obszarze przetwórstwa przemy-

słowego. W tabeli 1 zaprezentowane zostały najważniejsze

dane dotyczące wyników finansowych tego sektora w latach
2010–

2012 na terenie województwa śląskiego, pozyskane

z Urzędu Statystycznego w Katowicach. Przy czym wyniki

te są rezultatem badania znaczącej ilości podmiotów tego
sektora (tab. 2).

Niestety brak jest pełnych danych odnośnie 2012 r., a pre-

zentowane przez Urząd Statystyczny w Katowicach informa-

cje dotyczą trzech kwartałów ubiegłego roku. Analizując ten
sam okres (I–

IX) 2012 r. i 2011 r. można zauważyć duże

spadki poszczególnych wartości wyników finansowych

przedsiębiorstw przetwórstwa przemysłowego. Na przykład

zysk brutto osiągnięty w trzech kwartałach 2012 r., ukształ-
towany na poziomie 5756

,7 mln zł, był znacząco niższy

od poziomu tego zysku w analogicznym okresie w 2011 r.

i wynoszącym wówczas 6838,7 mln zł. Podobną sytuację
odnotowano w przypadku wyniku finansowego brutto, który
w okresie I–

IX 2012 r. wyniósł 4796,1 mln zł, podczas gdy

w okresie I–IX 2011 r.

, wartość tę oszacowano na poziomie

znacznie wyższym – 6094,0 mln zł. Natomiast wynik finan-

sowy netto w okresie trzech kwartałów 2012 r. zamknął się

w kwocie 4144,1 mln zł, inaczej niż w analogicznym okresie
2011 r.

, kiedy wartość ta wyniosła aż 5253,6 mln zł.

Z kolei w ciągu trzech ostatnich lat przedsiębiorstwa bada-

nego sektora

odnotowują spadki poziomów wskaźników

rentowności ze sprzedaży, rentowności obrotu, a także

wskaźników płynności finansowej I i II stopnia (tab. 3).

Przy czym

poziom wskaźnika rentowności ze sprzedaży na

koniec trzeciego kwartału 2012 r. jest o 1% niższy niż w tym
samym okresie 2011

r., a w przypadku wskaźnika rentowno-

ści obrotu brutto różnica ta wynosi 1,1%. Znaczne spadki

odnotowano także w poziomach wskaźników płynności fi-

nansowej. Wyniki uzyskane przez przedsiębiorstwa prze-

twórstwa przemysłowego w trzecim kwartale 2011 r. i 2012

r. wykazują spadek o 13,1% dla wskaźnika płynności finan-

sowej I stopnia oraz spadek o 8,8% w przypadku płynności
finansowej II stopnia.

Prezentowane dane świadczą o niezbyt korzystnej tenden-

cji wśród przedsiębiorstw badanego sektora, jednak nie jest

to sytuacja odosobniona na rynku. Wiele przedsiębiorstw

innych sektorów przemysłu, jak i usług również boryka się
z podobnymi problemami

. Wobec czego nie można uznać za

złą sytuacji przedsiębiorstw województwa śląskiego funk-

cjonujących w sektorze przetwórstwa przemysłowego.

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

30

Tab.

1. Wybrane wyniki finansowe przedsiębiorstw przetwórstwa przemysłowego

Przetwórstwo

przemy

słowe

Przychody netto ze sprzeda-

ży produktów, towarów

i materia

łów w mln zł

Zysk brutto

w mln zł

Zysk netto

w mln zł

Wynik finansowy

brutto w mln zł

Wynik finansowy

netto w mln zł

I–XII 2010

132126,2

7668,3

6686,7

6678,7

5770,5

I–XII 2011

150941,9

7841,0

6871,4

6852,0

5921,8

I–IX 2012

111083,2

5756,7

5094,1

4796,1

4144,1

Źródło: opracowanie własne na podstawie Biuletynu statystycznego województwa śląskiego 2012, Urząd Statystyczny w Katowicach 2012,
wersja elektroniczna:

www.stat.gov.pl/katow, data dostępu, 8.03.2013.

Tab.

2. Przedsiębiorstwa przetwórstwa przemysłowego objęte badaniem

Podmioty przetwórstwa

przemysłowego

objęte badaniem

Liczba przedsiębiorstw

obj

ętych badaniem

Udział liczby przedsiębiorstw

wykazuj

ących zysk netto w ogólnej

liczbie przed

siębiorstw w %

Udział przychodów przedsiębiorstw

wykazujących zysk netto w przychodach

z całokształtu działalności w %

I–XII 2010

947

77,7

79,1

I–XII 2011

967

78,6

89,9

I–IX 2012

952

78,5

77,3

Źródło: opracowanie własne na podstawie Biuletynu statystycznego województwa śląskiego 2012, Urząd Statystyczny w Katowicach 2012,
wersja elektroniczna:

www.stat.gov.pl/katow, data dostępu, 8.03.2013.

Tab.

3. Wybrane relacje ekonomiczne przedsiębiorstw przetwórstwa przemysłowego według uzyskanych wyników finansowych

Przetwórstwo

przemy

słowe

Wskaźnik rentowności

ze sprzedaży w %

Wskaźnik rentowności

obrotu brutto w %

Wskaźnik płynności

finansowej I stopnia w %

Wskaźnik płynności

finansowej II stopnia w %

I–XII 2010

5,0

4,9

35,8

101,7

I–XII 2011

4,9

4,4

30,2

98,3

I–IX 2012

4,3

4,2

23,5

96,6

Źródło: opracowanie własne na podstawie Biuletynu statystycznego województwa śląskiego 2012, Urząd Statystyczny w Katowicach 2012,
wersja elektroniczna:

www.stat.gov.pl/katow, data dostępu, 8.03.2013.

Gospodarka magazynowa przedsiębiorstw

przetwórstwa przemysłowego

Główne cechy gospodarki magazynowej przedsiębiorstw

przetwórstwa przemysłowego, mających swoją siedzibę na
terenie

województwa śląskiego, postanowiono wykazać za

pomocą badania ankietowego. W tym celu przebadano 111
podmiotów tego sektora. D

obór jednostek do badania był

całkowicie przypadkowy, jednak postanowiono zanalizować

zasoby magazynowe w kilku konkretnych branżach: spo-

żywczej (udział przedsiębiorstw tej branży kształtuje się na
poziomie 24,32%), motoryzacyjnej (10,81%), meblarskiej
(13,51%), przeróbki plastycznej metali (32,43%) oraz bu-

dowlanej (18,92%). Ponadto, wśród badanych przedsię-

biorstw znalazło się 29,73%, które można zaliczyć do mikro-
przedsi

ębiorstw, 24,32% małych przedsiębiorstw, 21,62%

średnich oraz 24,32% kwalifikujących się do dużych pod-

miotów gospodarczych według kryterium ilości zatrudnio-

nych w nich osób. Znacząca większość badanych podmiotów

(70,27%) funkcjonuje na rynku w okresie długim – ponad 10
lat. Na

tomiast 18,92% stanowiły podmioty działające na

rynku krócej niż 5 lat, a 10,81% to przedsiębiorstwa, które
prowa

dziły działalność w okresie średnim (od 5 do 10 lat).

W pierwszej kolejności poddano badaniu typ magazynów,

jakie posiadają badane przedsiębiorstwa. Dokonano rozróż-
nienia magazy

nów ze względu na ich budowlę. Wyniki

przedstawiono na rys. 1.

Rys. 1. Typ magazynów.

Źródło: opracowanie na podstawie

badań własnych.

U

dział przedsiębiorstw, które posiadają dwa lub wszystkie

z wymienionych rodzajów magazynów ukształtowała się na
po

ziomie 32,44%, natomiast przedsiębiorstwa, posiadające

wszystkie trzy rodzaje magazynów stanowiły 16,22% grupy

badawczej. Z kolei wyniki badania dotyczące typu ma-
gazynów, posiadanych przez jednostki wybrane do badania,

w podziale na branże podano w tabeli 4.

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

31

Tab.

4. Typ posiadanych magazynów w podziale branżowym

Typ magazynu

Branża

Półotwarty

Zamknięty

Otwarty

Budowlana

42,86%

42,86%

57,14%

Spożywcza

22,22%

100,00%

22,22%

Drzewno-meblarska

40,00%

80,00%

20,00%

Przeróbka plastyczna metali

8,33%

100,00%

8,33%

Motoryzacyjna

75,00%

100,00%

50,00%

Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.

Z uwagi na specyfikę działalności gospodarczej, w branży

spożywczej, motoryzacyjnej i przeróbki plastycznej metali,

wszystkie z badanych przedsiębiorstw posiadają magazyny

zamknięte, jednak w przypadku branży motoryzacyjnej dość

znaczny jest także udział magazynów półotwartych (75%)

oraz otwartych (50%). Także w branży spożywczej znalazł

się znaczny udział przedsiębiorstw, które posiadają również

magazyny półotwarte i otwarte – w obu przypadkach udział
ten wynosi 22,22%.

Dodatkowo zapytano o powierzchnię posiadanych skła-

dów. Wyniki zostały zaprezentowane na rysunku 2. Warto

także podkreślić, że zgodnie z uzyskanymi danymi 20%

przedsiębiorstw posiadających wszystkie trzy typy maga-

zynów określiło ich łączną powierzchnię na poziomie 500–
1000 m

2

, natomiast 80% tych podmiotów posiada magazyny

o łącznej powierzchni powyżej 1000 m

2

.

Rys. 2. Powierzchnia magazynów.

Źródło: opracowanie na pod-

stawie badań własnych.

Natomiast na rysunku 3 przedstawiono wyniki badania od-

nośnie wielkości zatrudnienia pracowników gospodarki ma-
gazynowej.

Znacząca większość badanych przedsiębiorstw,

ponad 54%, zatrudnia do 5 pracowników magazynu, jednak

na uwagę zasługuje dość duży (prawie 19%) odsetek przed-

siębiorstw zatrudniających na magazynach powyżej 20 pra-
cowników

. Przy czym naturalne jest, że wśród mikroprzed-

siębiorstw aż 90,91% zatrudnia do 5 pracowników magazy-

nu. Natomiast 66,67% dużych przedsiębiorstw deklaruje,

że liczba zatrudnionych na magazynie osób przekracza 20,

a w przypadku średnich przedsiębiorstw tylko 12,5% zatrud-

nia tak dużą liczbę pracowników magazynowych.

Rys. 3. Liczba pracowników magazynu.

Źródło: opracowanie na

podstawie badań własnych.

Z kolei wyniki

dotyczące wysokości składowania towarów

w posiadanych przez badane podmioty magazynach zapre-
zentowano na rysunku

4. Wynika z nich, że w prawie 73%

ba

danych przedsiębiorstw wysokość składowania towarów

jest niska i średnia. Jednakże wyniki te warto przeanalizo-

wać, uwzględniając również wielkość badanych przedsię-

biorstw (tab. 5). Z badań wynika, że największy odsetek

małych przedsiębiorstw (55,56%) korzysta ze składowania

średniej wysokości, podczas gdy taki sam udział dużych
przedsi

ębiorstw wykorzystuje dużą wysokość składowania,

tj. 4–9 m.

Rys. 4.

Wysokość składowania towarów. Źródło: opracowanie na

podstawie badań własnych.

Tab.

5. Wysokość składowania towarów a wielkość przedsiębior-

stwa

Wysokość

składowania

Wielkość

przedsiębiorstwa

Mała – do

2 m

Średnia –

2–4 m

Duża – 4–

9 m

Bardzo

duża –

powy

żej

9 m

Mikroprzedsiębiorstwo

63,64%

27,27%

9,09%

0%

Małe przedsiębiorstwo

44,44%

55,56%

0%

0%

Średnie przedsiębiorstwo

25%

37,5%

25%

12,5%

Duże przedsiębiorstwo

11,11%

22,22%

55,56%

11,11%

Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

32

W badanych przedsiębiorstwach poddano analizie także

wyposażenie magazynów. Określono, jakie urządzenia po-

mocnicze do składowania i manipulacji oraz urządzenia

ułatwiające załadunek środków transportowych są najczę-

ściej wykorzystywane (rys. 5 i 6) w badanych podmiotach.

Rys. 5.

Urządzenia do składowania i manipulacji. Źródło: opraco-

wanie na podstawie badań własnych.

Rys. 6.

Urządzenia ułatwiające załadunek środków transporto-

wych.

Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.

Wśród urządzeń do składowania i manipulacji, badane

przedsiębiorstwa najczęściej wykorzystują palety (prawie

73%) oraz regały (ok. 67,6%). Odsetek mikroprzedsię-

biorstw, które wykorzystują regały wynosi 54,55%, podczas
gdy 77,78%

wykorzystujących regały należy do przedsię-

biorstw małych, 37,5% – średnich, a 100% – dużych. Z kolei

palety są wykorzystywane przez 77,73% mikroprzedsię-

biorstw, 44,44% małych przedsiębiorstw, 75% średnich oraz

w stu procentach przez duże przedsiębiorstwa.

Najczęściej posiadanym przez przedsiębiorstwa urządze-

niem ułatwiającym załadunek środków transportu jest rampa

stała. Przy czym udział przedsiębiorstw mikro wśród pod-

miotów posiadających rampy stałe wynosi 18,18%, małych –

22,22%, średnich – 50%, a dużych – 88,89%. Jednak znaczą-

cy jest również udział przedsiębiorstw, które nie posiadają

żadnych z wymienionych urządzeń. Z kolei wśród tych

przedsiębiorstw aż 72,73% to przedsiębiorstwa mikro.

Zbadano także rodzaj urządzeń kontrolno-pomiarowych

znajdujących się w magazynach przedsiębiorstw przetwór-

stwa przemysłowego, a wyniki przedstawiono na rysunku 7.

Rys. 7.

Urządzenia kontrolno-pomiarowe. Źródło: opracowanie na

podstawie badań własnych.

Spośród urządzeń pomiarowo-kontrolnych najczęściej wy-

korzystywan

ymi są urządzenia ważące – ponad 70% wska-

zań ogółu przedsiębiorstw. Jednak ponad 27% przedsię-

biorstw nie korzysta z takich urządzeń w swoich magazy-
nach.

Z kolei wśród urządzeń transportowych prym wiodą wózki

jezdniowe, wykorzystywane w 97,30% badanych podmiotów

(rys. 8). Ponadto, zgodnie z wynikami badania, średnia liczba

wózków jezdniowych, przypadająca na jedno przedsiębior-

stwo, wynosi 9 szt., przy czym na każde duże przedsiębior-

stwo przypada średnio aż ok. 63 szt. Natomiast najmniej
badanych

przedsiębiorstw – 8,11% – korzystało z dźwignic

i

były to wyłącznie przedsiębiorstwa duże.

Rys. 8. Urządzenia transportowe. Źródło: opracowanie na pod-

stawie badań własnych.

Podsumowanie

Za

prezentowane w niniejszym opracowaniu wyniki badań

ukazują posiadane przez podmioty badawcze zasoby maga-

zynowe wraz z ich wyposażeniem. Dodatkowe odniesienie

wybranych wyników do wielkości analizowanych przedsię-

biorstw oraz do branż, w których działają pozwala na zauwa-

żenie pewnych prawidłowości. Na przykład w branży bu-
dowlane

j mimo, że udział przedsiębiorstw wykorzystujących

otwarty typ magazynu jest największy (ponad 57%), to

udział przedsiębiorstw korzystających z dwóch pozostałych

typów magazynów (otwartego i półotwartego) jest także
wysoki (w obu przypadkach wynosi prawie 43%). Cieka-

wych informacji dostarczają także pytania o powierzchnię

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

33

posiadanych magazynów oraz wysokość składowania towa-

rów. Co zaskakujące, udział przedsiębiorstw dużych, które

wykorzystują składowanie bardzo wysokie – powyżej 9 m –
jest mniejszy (wynosi

ok. 11%) niż w przypadku przedsię-

biorstw średnich (12,5%). Z kolei urządzeniem transporto-

wym najczęściej wykorzystywanym przez badane przedsię-
biorstwa jest wózek jezdniowy – tylko 2,7% badanych pod-

miotów nie posiada tego typu urządzenia. Jednakże przedsię-
b

iorstwa, które nie posiadają wózków jezdniowych, wyko-

rzystują inne dostępne urządzenia transportowe (dźwignice

oraz przenośniki).

W niniejszym artykule przedstawiono ważniejsze dane do-

tyczące zasobów magazynowych przedsiębiorstw produkcyj-
nych województwa

śląskiego. Dokonanie całościowej anali-

zy gospodarki magazynowej tych podmiotów, ze względu na

ramy objętościowe opracowania, nie jest możliwe. Jednakże

na przykładzie kilku wybranych branż przedstawiono główne
charakterystyki gospodarki magazynowej badanych podmio-
tów.

Streszczenie

Zaprezentowane w pracy wyniki badań opierają się na da-

nych ankietowych zebranych wśród 111 przedsiębiorstw

produkcyjnych, mających swą siedzibę na terenie wojewódz-

twa śląskiego. Przedstawiono krótką charakterystykę warun-
ków funkcjonowania tych podmiotów na wybranym do ba-

dania terenie, opierając się na danych publikowanych przez

Główny Urząd Statystyczny oraz jego oddział w Katowicach.

Dokonano również analizy wybranych wyników w podziale

na wielkość przedsiębiorstwa oraz branżę.
S

łowa kluczowe: gospodarka magazynowa, magazyny, prze-

twórstwo przemysłowe.

L

ITERATURA

1.

Biuletyn statystyczny województwa śląskiego 2012, Urząd Sta-
tystyczny w Katowicach 2012, wersja elektroniczna: www.stat.

gov.pl/katow, data dostępu 08.03.2013.

2.

Dudziński Z., Kizyn M., Poradnik magazyniera, PWE Warsza-
wa 2000.

3.

Kadłubek M., Funkcjonowanie gospodarki magazynowej w wy-

branym przedsiębiorstwie, cz. 1, Identyfikacja zasobów, „TTS
Technika Transportu Szynowego” nr 9, 2012, s. 1095–1103.

4. Kempa E., Znaczenie magazynowania dla funkcjonowania pro-

ce

sów dystrybucji w przedsiębiorstwie, „Logistyka” nr 3, 2012.

5. Krawczyk S. (red.), Logistyka. Teoria i praktyka, cz. 1, Difin,

Warszawa 2011.

6. Matulewski M., Konecka S., Fajfer P., Wojciechowski A.,

Sy

stemy logistyczne, Podręcznik do kształcenia w zawodzie

technik logistyk, IliM

, Poznań 2007.

7. Niemczyk A., Zapasy i magazynowanie, t. 2, Magazynowanie,

ILiM

, Poznań 2007.

8.

Produkt krajowy brutto w województwie śląskim w 2010 r.,
Opracowanie sygnalne,

Urząd Statystyczny w Katowicach,

2013, wersja elektroniczna: www.stat.gov.pl/katow, data dost

ę-

pu 08.03.2013.

9.

Rocznik statystyczny województwa śląskiego 2012, Urząd Staty-
styczny w Katowicach 2012, wersja elektroniczna: www.stat.
gov.pl/katow, data dost

ępu 08.03.2013.

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

34