Rozwój przemys³u poligraficznego

wymusi³ na producentach dokumen-
tów poszukiwanie nowych form za-
bezpieczeñ przed fa³szerstwami.
Okaza³o siê, ¿e zastosowanie farb
specjalnych w po³¹czeniu z odpo-
wiednimi technikami druku spowodo-
wa³o znaczne podniesienie poziomu
protekcji. Celem niniejszego artyku³u
jest omówienie obecnie stosowanych
farb specjalnych pod k¹tem zastoso-
wañ oraz sposobów ich weryfikacji.

Farby penetruj¹ce (przenikaj¹ce)

Stosuje siê je do drukowania nu-

merów seryjnych dokumentów. Na-
k³adane s¹ typograficznie za pomoc¹

numeratorów, zintegrowanych z ma-
szyn¹ offsetow¹. Utrwalaj¹ siê na pa-
pierze przez wsi¹kanie, destylacjê
lub polimeryzacjê. Zasadnicz¹ w³a-
œciwoœci¹ farb penetruj¹cych jest
charakterystyczne „krwawienie” wo-
kó³ w³aœciwych konturów znaków nu-
meratora obserwowane po obu stro-
nach arkusza (ryc. 1, 1a). Efekt ten
powoduje jeden ze sk³adników farby,
który wraz z rozpuszczalnikami prze-
nika do struktury papieru i trwale siê
z nim wi¹¿e. Efekt „krwawienia” jest
nieodwracalny, zaœ próba mecha-
nicznego lub chemicznego usuniêcia
farby powoduje zniszczenie karty do-
kumentu. Omawiane zabezpieczenie

rozpoznawalne jest na pierwszym
poziomie weryfikacji i nie wymaga
stosowania specjalistycznych urz¹-
dzeñ. Do farb penetruj¹cych dodaje
siê pigmenty uaktywniaj¹ce siê
w okreœlonym zakresie promieniowa-
nia UV lub IR – co podnosi efektyw-
noϾ zabezpieczenia.

Farby zmienne optycznie (OVI)

Elementy wykonywane farbami

OVI s¹ obecnie „mocnym” punktem
protekcji dokumentów. U¿ywa siê ich
do produkcji dokumentów publicz-
nych oraz banknotów. O efektywno-
œci tego typu zabezpieczeñ stanowi
mo¿liwoœæ ich szybkiej weryfikacji

przez ka¿dego u¿ytkownika doku-
mentu bez stosowania urz¹dzeñ spe-
cjalistycznych, a obecnie tak¿e nie-
mo¿liwoœæ skutecznej reprodukcji
oraz imitacji. Elementami nadaj¹cymi
farbom OVI specjalne w³aœciwoœci s¹
zaawansowane technologicznie pig-
menty wielowarstwowe osadzone na
mikrokryszta³kach miki lub ciek³ych
kryszta³kach. Dziêki wielokrotnym
odbiciom œwiat³a padaj¹cego po-
wstaje zjawisko interferencji optycz-
nej, co wywo³uje efekty zmiany barwy
w zale¿noœci od zmiany k¹ta obser-
wacji (ryc. 2, 2a). Farby zmienne
optycznie drukowane s¹ metod¹ sta-
lorytu lub sitodrukiem – na ró¿nych
pod³o¿ach. Charakteryzuj¹ siê bar-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 247/05

35

Z PRAKTYKI

Przegl¹d wybranych farb specjalnych
stosowanych do produkcji dokumentów

Ryc. 1, 1a. Numerator wykonany farb¹ penetruj¹c¹. Po obu stronach papieru widoczne s¹ charakterystyczne „krwawienia”
Fig. 1, 1a. Number stamp made by penetrating paint. Characteristic bleeding effect visible on both paper sides

Ryc. 2, 2a. Element wykonany farb¹ zmienn¹ optycznie (OVI). Kolory farby zmieniaj¹ siê w zale¿noœci
od k¹ta odbicia œwiat³a ze z³otego na zielony
Fig. 2, 2a. Element made in optically variable ink (OVI). Paint colours change from golden to green,
depending on the light reflection angle

dzo du¿¹ trwa³oœci¹. Jeden ze zna-
nych producentów farb specjalnych
zarezerwowa³ dla dokumentów o wy-
sokim stopniu zabezpieczenia piêæ
niepowtarzalnych par kolorów: zielo-
ny przechodz¹cy w niebieski, magen-
ta przechodz¹ca w zielony, zielony
przechodz¹cy w magentê, z³oty prze-
chodz¹cy w zielony, niebieski prze-
chodz¹cy w czerwony. Ka¿da z wy-
mienionych par barw ma swój niepo-
wtarzalny kolor oraz w³asn¹ charak-
terystykê absorpcji w podczerwieni.
W farbach OVI mog¹ byæ zawarte
pigmenty o w³aœciwoœciach lumine-
scencyjnych.

Farby termochromowe

Podstawow¹ w³aœciwoœci¹ farb

termochromowych jest reakcja na
zmianê temperatury (podwy¿szenie
lub obni¿enie). Przekroczenie tempe-
ratury graficznej powoduje zmianê,
przyjmowanie lub zanik barwy. Naj-

czêœciej spotykane temperatury gra-
niczne dla farb dostêpnych na rynku
polskim to: 5

o

C, 10

o

C, 27

o

C, 35

o

C,

45

o

C. Po¿¹dany efekt powoduj¹ pig-

menty termochromowe, w tym tak¿e
ciek³e kryszta³y, modyfikuj¹ce swoj¹
strukturê dziêki aplikacji ciep³a. Wów-
czas na dokumencie ujawnia siê za-
bezpieczenie w postaci napisów lub
wype³nienie elementów dokumentu
(ryc. 3, 3a). Zjawisko to jest zazwy-
czaj odwracalne – powrót do tempe-
ratury wyjœciowej powoduje zanik
efektu. Wyj¹tek stanowi¹ farby wyko-
rzystywane w przemyœle farmaceu-
tycznym i przetwórczym jako indyka-
tory procesu sterylizacji, w których
proces zmiany barwy jest nieodwra-
calny. Farby termochromowe nadru-
kowywane s¹ najczêœciej technik¹ of-
fsetow¹, fleksograficzn¹ oraz typo-
graficzn¹. Weryfikacja takich zabez-
pieczeñ mo¿e nast¹piæ przez ka¿de-
go u¿ytkownika dokumentu, bowiem
nie wymaga stosowania urz¹dzeñ
specjalistycznych.

Farby fotochromowe

Ta grupa farb specjal-

nych uczulona jest na
promieniowanie UV. Na
skutek dzia³ania promie-
niowania ultrafioletowego
farba zmienia swoj¹ bar-
wê (ryc. 4). Za zjawisko
to odpowiedzialne s¹ pig-
menty fotochromowe,
zmieniaj¹ce swoj¹ struk-
turê chemiczn¹ poprzez
irradiacjê ultrafioletow¹.
Proces zmiany barwy jest
odwracany po usuniêciu
Ÿród³a promieniowania
i jest powtarzalny. Wyj¹-
tek stanowi¹ farby znacz-
nikowe – stosowane
w przemyœle farmaceu-
tycznym, gdzie proces jest nieodwra-
calny. Na rynku dostêpne s¹ farby
zmieniaj¹ce kolor z bezbarwnego na
niebieski, z ¿ó³tego na zielony, z po-
marañczowego na szary, z czerwo-

nego na purpurowy. Omawiane farby
wystêpuj¹ jako offsetowe, typooffse-
towe oraz sitodrukowe. W dokumen-
tach o wysokim stopniu zabezpiecze-
nia farby fotochromowe s¹ jeszcze
rzadko stosowane z uwagi na liczne
niedoskona³oœci, np. ma³y opór na
zmêczenie, relatywnie s³ab¹ œwiat³o-
czu³oœæ, ma³¹ szybkoœæ konwersji
barw. Gdy te parametry ulegn¹ po-
prawie, farby fotochromowe mog¹
stanowiæ skuteczne i szybko weryfi-
kowane zabezpieczenie dokumen-
tów.

Farby magnesowalne

Niektóre ze wspó³czesnych doku-

mentów umo¿liwiaj¹ wczytywanie,
przechowywanie i aktualizacjê ró¿ne-
go typu informacji do odczytu auto-
matycznego. Noœnikiem informacji na
takich dokumentach oprócz mikro-
procesorów mog¹ byæ farby magne-
tyczne. Zapis i odczyt danych mo¿li-
wy jest dziêki w³aœciwoœciom ferro-
magnetycznym farby (uporz¹dkowa-
niu domen Weissa w jej strukturze na

skutek dzia³ania pola magnetyczne-
go). Farbom magnesowalnym sta-
wiane s¹ bardzo wysokie wymagania
technologiczne. Poza w³aœciwoœcia-
mi typowymi dla danego rodzaju far-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 247/05

36

Z PRAKTYKI

Ryc. 3, 3a. Zabezpieczenie wydrukowane farb¹
termochromow¹. Po przekroczeniu temperatury
granicznej farba zanika i ujawnia siê napis
Fig. 3, 3a. Security printed with thermochromium
paint. After exceeding threshold temperature,
paint disappears and entry is revealed

Ryc. 4. Na czêœæ elementu drukowanego farb¹ fotochromow¹ od-
dzia³ywa³o promieniowanie UV o du¿ym natê¿eniu i farba zmieni-
³a barwê
Fig. 4. Fragment of element printed with thermochromium paint
was affected by UV radiation of high intensity resulting in change
of paint colour

by musi ona zachowaæ odpowiedni¹
charakterystykê magnetyczn¹, tj.: ko-
rekcyjne natê¿enie pola magnetycz-
nego, szcz¹tkow¹ indukcjê strumie-
nia magnetycznego, w³aœciwe nama-
gnesowanie szcz¹tkowe, namagne-
sowanie nasycenia, w³aœciwe nasy-
cenie namagnesowania, namagne-
sowanie szcz¹tkowe, wzglêdn¹
szcz¹tkow¹ indukcjê strumienia ma-
gnetycznego. Sk³adnikami umo¿li-
wiaj¹cymi magnesowalnoœæ s¹ pig-
menty magnetyczne, w sk³ad których
wchodz¹ tlenek ¿elaza lub ¿elazian
baru. Stosowanie tych pigmentów
znacznie ogranicza zakres palety
barw i powoduje absorpcjê promieni
IR. Farby magnesowalne mog¹ byæ
drukowane ró¿nymi technikami: off-
setowo, fleksograficznie, typograficz-
nie (do numeratorów), stalorytem (do
wzorów geometrycznych), jednak
pod³o¿e nie mo¿e byæ chropowate
ani zbyt elastyczne. Sprawdzanie far-
by odbywa siê w warunkach laborato-
ryjnych za pomoc¹ magnetometrów
wibracyjnych (VSM), a wynik przed-
stawiony jest w postaci pêtli histere-
zy. Z uwagi na mo¿liwoœæ specyficz-
nych zastosowañ (np. do produkcji
kart telefonicznych, p³atniczych, ra-
batowych) dystrybucja farb magne-
sowalnych kontrolowana jest przez
producentów.

Farby aktywne chemicznie (REA)

Farby te maj¹ bardzo dobr¹ cha-

rakterystykê relacji na odczynniki ty-
pu REA (20% wybielacz atramentu –
NaOCl, 96% etanol – C

2

H

5

OH, 2%

³ug sodowy NaOH, 5% kwas solny
HCl). Reakcja – w zale¿noœci od ro-
dzaju farby – mo¿e przejawiaæ siê
w rozmyciu, wywabieniu, zmianie ko-
loru lub odcienia farby (ryc. 5). Z tego
powodu s¹ one istotnym zabezpie-
czeniem przed fa³szerstwem doku-
mentów metod¹ przerobienia, pole-
gaj¹cym na chemicznym usuniêciu
treœci pierwotnych (zapisów, podpi-
sów, odcisków stempli). Najczêœciej
farby REA stosuje siê do druku t³a gi-

loszowego, rozet lub innych orna-
mentów. Nanoszone s¹ na pod³o¿e
na maszynach do druku symultanicz-
nego (druk wypuk³y), suchego offsetu
albo przerobionych maszynach do
mokrego offsetu (w przypadku zwil-
¿ania alkoholem jego zawartoœæ
w wodzie nie mo¿e przekraczaæ 10%,
poniewa¿ alkohol jest reagentem).
Utrwalane s¹ wy³¹cznie przez wsi¹-
kanie, dlatego pod³o¿em dla nich mo-
g¹ byæ tylko ch³onne gatunki papieru.
Farby aktywne chemicznie REA
sprawdza siê na tzw. wy¿szym pozio-
mie weryfikacji za pomoc¹ specjal-
nych pisaków – testerów dostarcza-
nych przez ich producenta, nas¹czo-
nych odpowiednim dla danej farby
wywo³ywaczem.

Farby wykazuj¹ce
luminescencjê w UV

Luminescencj¹ okreœlamy

wszystkie procesy œwiecenia zacho-
dz¹ce bez promieniowania cieplne-
go. Zjawisko fosforescencji wystê-
puje, gdy œwiecenie trwa d³u¿ej ni¿
10–8 s. Je¿eli œwiecenie trwa krócej
ni¿ 10–8 s mówimy o zjawisku flu-
orescencji. Czas wygasania farby
mierzony jest w warunkach laborato-
ryjnych za pomoc¹ fluorometru.
Zdecydowana wiêkszoœæ emitowa-

nych obecnie dokumentów publicz-
nych i banknotów zawiera zabezpie-
czenia ujawniaj¹ce siê w promienio-
waniu UV. Luminescencjê farb
wzbudzan¹ promieniowaniem UV
powoduj¹ pigmenty pochodzenia or-
ganicznego lub nieorganicznego.
Pigmenty nieorganiczne maj¹ dobr¹
œwiat³otrwa³oœæ, natomiast ich pod-
stawow¹ wad¹ jest z³a charaktery-
styka dyspergowania oraz niewielka
intensywnoœæ œwiecenia. W przy-
padku pigmentów pochodzenia or-
ganicznego du¿¹ intensywnoœæ flu-
orescencji mo¿e powa¿nie os³abiaæ
dzia³anie zwi¹zków chlorowodoro-
wych, aromatycznych i alkoholi. Pig-
menty fosforyzuj¹ce s¹ wy³¹cznie
pochodzenia nieorganicznego.
Wzbudzenie farby promieniowaniem
UV w odpowiednim zakresie powo-
duje zmianê koloru podstawowego
(widzialnego w œwietle bia³ym) na
kolor emisyjny. Farby fluorescencyj-
ne produkowane s¹ z przeznacze-
niem do druku we wszystkich techni-
kach. W przypadku farb fosfore-
scencyjnych znaczna wielkoœæ cz¹-
steczek pigmentu oraz wra¿liwoœæ
na procesy dyspergowania ograni-
czaj¹ ich stosowanie do druku na
maszynach sitodrukowych oraz
rzadko na maszynach wklês³odruko-
wych i stalorytniczych. Najbardziej
popularne farby fluorescencyjne
emituj¹ œwiat³o ¿ó³te, zielone, nie-
bieskie, pomarañczowe i czerwone,
przy czym kolory emisyjne: ¿ó³ty
i niebieski uznawane s¹ za mniej
bezpieczne, ze wzglêdu na du¿¹ do-
stêpnoœæ na rynku. Farby fluore-
scencyjne sprawdza siê przy u¿yciu
lamp UV, emituj¹cych œwiat³o o d³u-
goœci fali 254 nm, 313 nm, 365 nm.
Do sprawdzania farb fosforescencyj-
nych – z uwagi na dynamiczny cha-
rakter zjawiska – nale¿y u¿ywaæ
specjalnych testerów. Wspó³czeœnie
produkowane farby luminescencyjne
³¹cz¹ cechy bezpieczeñstwa i wy-
stêpuj¹ jako dwuzakresowe – w za-
kresach d³ugoœci fal 254 nm oraz
365 nm emituj¹ dwa ró¿ne kolory

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 247/05

37

Z PRAKTYKI

Ryc. 5. Element drukowany farb¹ aktywn¹ che-
micznie. Na skutek dzia³ania reagenta farba ule-
g³a rozmyciu
Fig. 5. Element printed with chemically active
paint. Due to reagent influence, paint was
washed off

(ryc. 6, 6a) lub jako farby o jedno-
czesnych w³aœciwoœciach fluore-
scencyjnych i fosforescencyjnych.

Farby wykazuj¹ce luminescencjê
w IR (antystockesowsk¹)

W farbach tych wykorzystano zja-

wisko „luminescencji odwrotnej” (up-
conversion, luminescencji antystoke-
sowskiej) polegaj¹ce na œwieceniu
zwi¹zków chemicznych œwiat³em wi-
dzialnym, wzbudzanym przez Ÿród³o
podczerwieni – o wiêkszej d³ugoœci
fali. Zjawisko up-conversion powodu-
j¹ znajduj¹ce siê w farbie pigmenty
zawieraj¹ce jony pierwiastków ziem
rzadkich – lantanowców o liczbach
atomowych 58–71, objête nazw¹
handlow¹ REAS (Rar Erth Anti-Sto-
kes). W zale¿noœci od mieszanki jo-
nów po wzbudzeniu uzyskuje siê
ró¿ne kolory emisji: zielony – dla
zwi¹zku Yb–Er (ryc. 7), czerwony –
dla zwi¹zku Yb–Ho, niebieski dla
zwi¹zku Yb–Tu. Luminescencjê an-
tysokesowsk¹ mo¿na wywo³aæ po
wzbudzeniu fal¹ IR o d³ugoœci ok.
978 nm. Nale¿y zwróciæ uwagê, ¿e
pasma absorpcyjne f–f jonów lanta-
nowców s¹ bardzo w¹skie i miesz-
cz¹ siê w przedziale +/–5 nm, st¹d
do weryfikacji tego zabezpieczenia
nale¿y u¿ywaæ specjalistycznych te-

sterów z laserami pó³przewodniko-
wymi. Intensywnoœæ œwiecenia zale-
¿y od mocy diody laserowej testera,
a tak¿e od koncentracji i wielkoœci
ziaren pigmentu. W farbach staloryt-
niczych wielkoœci ziaren wynosz¹
40–70

µm, zaœ w farbach offseto-

wych – 5

µm. Jony lantanowców

charakteryzuj¹ siê znaczn¹ trwa³o-
œci¹, odpornoœci¹ na warunki atmos-

feryczne oraz dzia³anie promienio-
wania UV. Farby wykazuj¹ce lumine-
scencjê w IR stosuje siê do produkcji
dokumentów o wysokim stopniu za-
bezpieczenia. Jedno z pañstw euro-
pejskich zaczê³o tak zabezpieczaæ
banknoty nowej emisji.

Farby absorbuj¹ce podczerwieñ

Stosowane s¹ do zabezpieczania

dokumentów oraz banknotów. Do
autentyfikacji tego zabezpieczenia
wykorzystuje siê zjawisko absorpcji
tzw. bliskiego promieniowania IR
mieszcz¹cego siê w

zakresie

700–110 nm. Tej d³ugoœci fale elek-
tromagnetyczne nie s¹ widoczne dla
ludzkiego oka, st¹d do obserwacji
wykorzystywane s¹ urz¹dzenia
przetwarzaj¹ce podczerwieñ na
œwiat³o widzialne dla cz³owieka, np.
infraskopy, kamery z przetwornikami
IR, kolorymetry z opcj¹ IR. Omawia-
ne zjawisko mo¿e mieæ charakter
monotoniczny (odcienie konturów
zadrukowanego elementu dokumen-
tu nie ró¿nicuj¹ siê) lub niemonoto-
niczny (zadrukowany element doku-
mentu widoczny jest jako kontur
o zró¿nicowanych odcieniach). Far-
by odbijaj¹ce promieniowanie pod-
czerwone – ogl¹dane w tych sa-
mych warunkach – s¹ niewidoczne
i wygl¹daj¹ jak miejsca bia³e. Do
niedawna absorpcjê w IR uzyskiwa-
no jedynie w farbach o barwach
ciemnych, w których pigmentem po-
ch³aniaj¹cym by³y zwi¹zki wêgla.
Wprowadzenie zaawansowanych
technologicznie pigmentów umo¿li-
wia uzyskanie w³aœciwoœci absorp-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 247/05

38

Z PRAKTYKI

Ryc. 6, 6a. Zabezpieczenie farb¹ dwuzakresow¹ wykazuj¹c¹ luminescencjê w UV. W zakresach d³ugoœci fal 365 nm oraz 254 nm farba emituje dwa ró¿ne
kolory
Fig. 6, 6a. Securing with bi-range paint showing UV luminescence. At 356 nm and 254 nm wavelengths, paint emits two different colours

Ryc. 7. Element drukowany farb¹ wykazuj¹c¹ lu-
minescencjê w IR. Po zbudzeniu uzyskuje zielo-
ny kolor (wg katalogu Dokumenty potwierdzaj¹ce
to¿samoœæ, Top Arh)
Fig. 7. Element printed with paint showing IR
luminescence. Following excitation, it becomes
green (according to Top Arh cataloque)

cyjnych w farbach o odcieniach ja-
snych. Farby absorbuj¹ce podczer-
wieñ produkuje siê jako symultanicz-
ne oraz stalorytowe. Zjawisko po-
ch³aniania promie-
niowania IR wykorzy-
stane zosta³o w tzw.
efekcie metamerycz-
nym. Efekt ten pole-
ga na kojarzeniu par
farb o tym samym
kolorze w zakresie
widzialnym, lecz
o odmiennych cha-
rakterystykach ab-
sorpcyjnych w pa-
œmie bliskiej pod-
czerwieni (ryc. 8).
Jest on ³atwo autory-
zowany z zastoso-
waniem urz¹dzeñ
z przetwornikiem IR
i wystêpuje w doku-
mentach o wysokim
stopniu zabezpiecze-
nia oraz w bankno-
tach (ryc. 9).

Inne farby specjalne

Do innych farb specjalnych zali-

czyæ mo¿na: farby zdrapkowe – sto-
sowane w druku wypuk³ym, s³u¿¹ce
do przykrywania uprzednio zadruko-
wanych motywów, farby przewodz¹-

ce pr¹d elektryczny – stosowane do
prostego kodowania tak/nie, farby za-
pachowe – wydzielaj¹ce zapach po
przetarciu powierzchni, farby wyma-

zywalne – usuwane zwyk³¹ gumk¹,
stosowane do druku t³a giloszowego
jako zabezpieczenie przed dzia³a-
niem mechanicznym, farby metalizo-
wane – daj¹ce efekt metalicznego
po³ysku, farby opalizuj¹ce – daj¹ce
efekt têczowy. Powy¿ej wymienione

farby z ró¿nych wzglêdów s¹ rzadko
stosowane jako zabezpieczenia do-
kumentów. W laboratoriach produ-
centów ca³y czas trwaj¹ prace nad
popraw¹ w³aœciwoœci farb oraz nad
nowymi produktami, które byæ mo¿e
przyczyni¹ siê do skuteczniejszego
zabezpieczania dokumentów.

Podsumowanie

Zastosowanie do produkcji doku-

mentów farb specjalnych, nawet
o niepowtarzalnych w³aœciwoœciach,
nie gwarantuje skutecznej ochrony
przed fa³szerstwem. W celu zminima-
lizowania potencjalnego ryzyka pod-
robienia lub przerobienia dokumentu
producenci powinni ³¹czyæ cechy
bezpieczeñstwa. System zabezpie-
czeñ powinien w równym stopniu po-
legaæ na tajnoœci i pe³nej autoryzacji
ich czêœci, jak i jawnoœci oraz sku-
tecznej rozpoznawalnoœci przez
przeciêtnego u¿ytkownika niektó-
rych, propagowanych przez emitenta
elementów protekcyjnych.

Tomasz Luœnia

BIBLIOGRAFIA

1. Jakucewicz S.: Farby drukowe, Mi-

chael Huber Polska, Wroc³aw 2001.

2. Katalog. Dokumenty potwierdzaj¹-

ce to¿samoœæ, Top Arh, Warszawa 2001.

3. Kochl M.: Farby drukowe, WNT,

Warszawa 1984.

4. Materia³y informacyjne firmy Micha-

el Huber Polska 2003.

5. Materia³y informacyjne firmy Bran-

her Central Europe 2004.

6. Papadimitriou P.: Farby bezpie-

czeñstwa stosowane w dokumentach pu-
blicznych, w: Materia³y II Konferencji
TKBADP, Wydawnictwo Poznañskie, Po-
znañ 2003.

7. Podbielska H., Strêk W.: Zastoso-

wanie antystokesowskiej luminescencji
do zabezpieczania papierów wartoœcio-
wych, wa¿nych dokumentów i cennych
przedmiotów, w: Materia³y I Konferencji
TKBADP, Wydawnictwo Poznañskie, Po-
znañ 2003.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 247/05

39

Z PRAKTYKI

Ryc. 9. Zabezpieczenie banknotu polegaj¹ce na stosowaniu pary farb
metamerycznych o tym samym kolorze. Podczas obserwacji przez in-
fraskop jedna z farb staje siê niewidoczna
Fig. 9. Securing of banknote invoving metameric paint vapours of the
same colour. During infrascope observation, one paint becomes
invisible

Ryc. 8. Odbicie farb do druku papierów wartoœciowych absorbuj¹cych i odbi-
jaj¹cych promienie IR produkowanych przez jednego z producentów (pomiar
urz¹dzeniem ASC II przy d³ugoœci fali 800 nm – papier 88,2%)
Fig. 8. Reflection of paint used for printing absorptive and IR reflecting
valuable papers manufactured by one producer (measurement with ASC II
device at 800 nm wavelength – 88,2% paper)

Legenda:

linia czarna – farba
czarna xx xxxx odbijaj¹-
ca promieniowanie IR
(odbijanie od ok. 900
nm),

linia czerwona – farba
czarna yy yyyy odbijaj¹-
ca promieniowanie IR
(odbijanie od ok. 800
nm),

linia niebieska – farba
czarna zz zzzz absorbu-
j¹ca promieniowanie IR.