FUNKCJE KRYTYKI LITERACKIEJ  JANUSZ SA
AWIC
SKI
Punktem wyjścia dla rozważań Sławińskiego był fragment recenzji.
Wypowiedz
ta(analizowana recenzja) jest wielotematyczna, jej zawartość układa się w czterech
regestrach:
1) orzeka o utworze literackim i jego autorze
2) wypowiedz
daje świadectwo przekonaniom recenzenta na temat tego, co uważa on za
wartościowe w dziedzinie literatury
a) odpowiedniość dzieła wobec domniemanych potrzeb odbiorców
b) określona konwencja literacka
c) tematyka
d) wymagają określonych cech od konwencji
e) mają wymiar również negatywny, wskazują na obszar wartości kwestionowanych przez
recenzenta
3) odwołania do faktów z życia literackiego, które stanowi socjalny kontekst całej recenzji
a) opinia o upodobaniach publiczności literackiej
b) zdania i zwroty zachęcające czytelników do lektury, a więc elementy wypowiedzi o char.
propagandowym
4) zdania odnoszÄ…ce siÄ™ do samego procederu krytycznego, czyli wypowiedz
o samej
recenzji, o jej charakterze i celu.
Wyodrębnione wyżej grupy informacji są w obrębie tekstu równoważnikami czterech elementów
współtworzących pewną sytuację kulturalną. Są one podłożem specyficznych dla niej funkcji:
- okreÅ›lony fakt literacki Ä…ð funkcja poznawczo- oceniajÄ…ca
- zespół postulatów, stanowiÄ…cych jak gdyby "projekt" faktu literackiego Ä…ð funkcja postulatywna
- okolicznoÅ›ci życia literackiego Ä…ð funkcja operacyjna
- wypowiedz
o wÅ‚asnych reguÅ‚ach, Å›rodkach i zadaniach Ä…ð funkcja metakrytyczna
Akt krytycznoliteracki jest wielofunkcyjny (i wieloznaczny). O jego charakterze decyduje pewien
komplet funkcji. Wszystkie te funkcje są równoczesne, ale nie równorzędne.
Wśród tych funkcji krytyki dwie są biegunowe. Z jednej strony funkcja metakrytyczna, z drugiej
operacyjna.
Uczestnictwo w grze społecznej, w której krytyk włącza się do układu: autor - utwór - odbiorca.
Zajmuje miejsce w kanale komunikacyjnym łączącym twórcę z czytelnikiem.
Jego własny krytyczny komunikat nie tylko komplikuje stosunki pomiędzy autorem i odbiorcą, ale sam staje
się ośrodkiem nowych stosunków.
Dla czytelnika wypowiedz
krytyka jest głosem kogoś kto "ma prawo" być przewodnikiem w
konsumpcji literackiej, niezależnie od tego czy jego opinie przyjmuje się aprobatywnie czy polemicznie.
Rola przewodnika w tym rozumieniu obejmuje:
- czynności reklamowe(co czytać lub czego nie czytać)
- zabiegi poznawcze (tłumaczenie faktu literackiego)
- czynności wartościujące (podpowiedzenie czytelnikowi, w jakim polu wartości ma usytuować dany fakt)
Wypowiedz
krytyczna odgrywa zatem wobec czytelnika rolÄ™ sita umieszczonego w kanale
komunikacyjnym, łączącym go z autorem. Selekcjonuje i przetwarza informacje zawarte w tekście,
w wyniku czego powstaje pewna propozycja pojmowania utworu literackiego.
- Ile funkcji krytyki lit. wymienił?
SÄ… 4 funkcje krytyki literackiej.
1) f. poznawczo-oceniająca - Przekaz krytyczny odnosi się do faktów literackich, czyli do jakiegoś
dzieła. Jest zarówno poznawcza jak i oceniająca.
2) f. postulatywna - To projekt idealnego tekstu literackiego.
3) f. operacyjna - Osadza akt w życiu literackim.
4) f. metakrytyczna - Odnosi siÄ™ do samej krytyki i osadza jÄ… w krytyce. Przekaz krytyczny jest
wypowiedzią o własnych regułach, środkach i zadaniach.
- Jakie rodzaje zdań wyróżnił Sławiński w tekście krytyczno-lit?
1) zd. deskryptywne
2) zd. interpretacyjne
3) zd.oceniajÄ…ce
Dwa pierwsze odpowiadają pewnym czynnościom poznawczym, ostatni ma za podstawę określone
działania wartościujące.
- Czasopisma:
Odra, Nowe Książki, Akcent, Zeszyty literacki, Fraza
- Jak nazwał krytyka M. Blanchot?
Nazwał go dwukrotnym intruzem. Zajmuje miejsce w kanale komunikacyjnym łączącym
twórcę z czytelnikiem. Zajmuje w nim miejsce podwójne: rozrywa bezpośrednią więz
Å‚Ä…czÄ…cÄ…
autora z przekazem, a także sytuuje się pomiędzy owym przekazem i odbiorca. Jego własny krytyczny
komunikat nie tylko komplikuje stosunki pomiędzy autorem i odbiorcą, ale też sam staje się ośrodkiem
nowych stosunków.
- Czym jest dekodowanie i rekodowanie?
Wypowiedz
krytyczna stawia sobie za zadanie rozszyfrować dzieło, aby wprowadzić je w określony
społecznie obieg. Oznacza to zarówno sprowadzenie danego komunikatu lit, do systemu
warunkujących go zasad (a więc DEKODOWANIE), jak też ustosunkowanie nowego komunikatu
wobec  języka przyzwyczajeń literackich czytelnika (REKODOWANIE)
- Wypowiedz
krytyczna.
To przekaz słowny o innym przekazie, zawiera informacje o informacjach a nie o stanach rzeczy.
Jest komunikatem, dla którego komunikowanym stanem rzeczy pozostaje inny komunikat. To wypowiedz

metajęzykowa (metaliteracka).
- 2 podejścia poznawcze do dzieła:
Pierwsze polega na sprowadzeniu nieznanego do znanego (lub prawdopodobnego do pewnego),
drugie  polega na sprowadzeniu czegoś, co jest indywidualne, do czegoś, co jest ogólne.
- Ocena a wartościowanie.
Sławiński przyjmuje za Henrykiem Elzenbergiem, że OCENA to tyle co stwierdzenie, czy dany
przedmiot jest wartościowy, natomiast WARTOŚCIOWANIE to tyle, co orzekaniem jakie cechy
owego przedmiotu stanowią o jego wartości. Wartościowanie nie podlega sprawdzianowi
prawdy  fałszu, lecz podpada pod sprawdzian zasadności  bezzasadności. Ocena faktu
literackiego polega na przyrównaniu go do jednolitego systemu kryteriów.
Krytyka literacka nie jest jednolitą całością, składa się z kilku elementów:
- orzeka o konkretnym utworze i jego autorze
- daje świadectwo przekonaniom recenzenta na temat tego, co uważa on za wartościowe
- zawiera odwołania do faktów życia literackiego
- zawiera informacje dotyczÄ…ce samego procederu krytycznego
Wszystkie te elementy pozostają względem siebie w relacjach hierarchicznych. Tworzą rodzaj sytuacji
kulturalnej, czyli fakt istnienia dzieła, wysuwanie postulatów, życie literackie
Krytyka ma 4 podstawowe funkcje (są one równoczesne, ale nie równorzędne):
FUNKCJA OPERACYJNA
- udział krytyki w grze między autorem a publicznością. Komunikat krytyczny komplikuje sytuację
odbiorca-nadawca, ale równocześnie tworzy nowe stosunki
- dla autora jest to rodzaj zapowiedzi tego, jak dzieło zostanie odebrane; dla odbiorcy jest to rodzaj
wtajemniczenia przez osobę kompetentną do wyjaśnienia i ocenienia utworu
- krytyk jest dla odbiorcy przewodnikiem w konsumpcji literackiej; przewodnik pełni funkcje reklamowe,
poznawcze oraz wartościujące. Rola krytyka jest bardzo ważna, gdyż autor nie ma bezpośredniej
styczności z odbiorcą. (np. w twórczości folklorystycznej nie ma krytyki, bo jest kontakt autor-czytelnik)
KONKRETYZACJA- dąży albo do potwierdzenia istniejących przyzwyczajeń z życia literackiego, albo do
ich rozbicia, gdy utwór pozostaje w opozycji do konwencji
KRYTYKA- rodzaj instytucji, której działania skierowane są na organizację życia społecznego wobec
faktów literatury
FUNKCJA POZNAWCZO-OCENIAJ
CA
- wynika z metaliterackości krytyka (zawiera informacje o informacjach), który pracuje w tym samym
materiale co pisarz (tzn. w słowie)
- zawiera zdania deskryptywne i interpretacyjne (tzn. poznawcze) oraz oceniajÄ…ce (tzn.
wartościujące)
Zdania deskryptywne to opis, potwierdzenie faktu literackiego.
Zdania interpretujące problematyzują fakt literacki. Czynności interpretujące mogą:
a) sprowadzać nieznane do znanego
b) sprowadzać coś indywidualnego do ogólnego
Aby interpretacja była efektywna musi mieć bogate pole skojarzenia i szeroki kontekst dla danego dzieła.
WARTOŚCIOWANIE- orzekanie, które cechy utworu stanowią o jego wartości; wartościując odnosi się
fakt literacki do systemu, albo do innych faktów literackich, na tle których ukazuje się wartość lub nie.
Badacz literatury odtwarza kontekst dzieła (sytuację historyczno-literacką), natomiast krytyk traktuje
jako kontekst utworu swoją własną sytuację (odniesienie do przestrzeni kulturalnej)
Dla lepszego zrozumienia krytyk wprowadza wiele dodatkowych informacji o dziele i autorze.
Zwiększa potencjał informacyjny dzieł. Robi to, bo jest wiele rzeczy, które mogą zniekształcić
przekaz (np. osobiste gusta, upodobania publiczne, nawyki). Niestety krytyk dodajÄ…c te informacje, jest
również jednym z czynników zakłócających dialog autora z odbiorcą.
FUNKCJA POSTULATYWNA
Krytyk przez swoje ustosunkowanie się do dzieła formułuje postulaty. Chce nie tylko oceniać te
istniejące ale mieć również wpływ na powstające. Buduje model literackich dokonań i tym samym staje się
współczynnikiem twórczości.
Mogą to być różne postulaty: moralne, religijne, ideologiczne, tematyczne, dotyczące formy.
Niektórzy pisarze zaprzeczają, że istnieje twórczy aspekt krytyki. Mówią że ona jedynie pasożytuje na
literaturze.
Krytyka stawia ukształtowane dzieło w sytuacji, która przywraca jak gdyby stan jego nie ukształtowania.
FUNKCJA METAKRYTYCZNA
- przekaz na temat zadań krytyki oraz norm i reguł procederu krytycznego
- analizuje własne czynności
- stawia sobie postulaty, zadania
Równoczesność wszystkich funkcji jest dynamiczna, potencjalizują się one i aktualizują. Podkreślają
się wzajemnie i przytłumiają. Każdorazowo są ugrupowywane i uporządkowywane hierarchicznie.
R. Barthes: Krytyka i prawda
- od czasów Mallarmego  podwójna funkcja stylu  poetycka i krytyczna;
- krytyk staje się pisarzem. O stawaniu się pisarzem decyduje świadomość słowa. Pisarz
odczuwa głębię języka, a nie tylko jego piękno;
- nowa krytyka istnieje dzięki osamotnieniu aktu krytycznego jako aktu stylistycznego. Pisarz i
krytyk to już nie pan i sługa;
- krytyka do pisarza zbliża ogólny kryzys komentarza.
Język mnogi:
- każda epoka wierzy, że zna sens kanoniczny dzieła, ale diachronia zmienia sens
pojedynczy w mnogi, dzieło zamknięte w otwarte;
- zmienia się definicja dzieła  z faktu historycznego w antropologiczny, dzieło jest
wieloznaczne, symboliczne. A symbol to nie obraz, a mnogość znaczeń;
- kontakt czytelnika z czymś poza tekstem  to marzenie1. Literatura jest odkrywaniem słowa;
- filologia ma uchwycić literalny sens wypowiedzi, a nie wtórny. Język symboliczny dzieł jest
językiem mnogim. Każde słowo / dzieło ma liczne sensy. Wieloznaczności w języku
potocznym można zredukować dzięki sytuacji, w jakiej się pojawiają. W dziele się nie da  bo
nie ma sytuacji. W dziele jest coś z cytatu. Jest wygłoszone poza sytuacją;
- symbol nie jest tylko właściwością wyobraz
ni, ma też funkcję krytyczną, a przedmiotem tej
krytyki jest język;
- wypowiedz
ogólna, której przedmiotem jest nie jakiś określony sens, a wrogość sensów dzieła 
to nauka o literaturze / stylu;
- wypowiedz
, która podejmuje się nadania dziełu sensu  krytyka literacka. Nadanie
sensu może być pisane / milczÄ…ce Ä…ð lektura bezpoÅ›rednia i krytyka, upoÅ›redniona przez jÄ™zyk
 styl krytyki.
Nauka o literaturze (wszystko w czasie przyszłym, coś jak I część Miazgi Andrzejewskiego):
- przedmiot literacki  napisany. Nauka o literaturze możliwa, gdy się uzna, że dzieło zostało
stworzone przez styl;
- nauka o literaturze nie ma narzucać dziełu sensu, dającego prawo do odrzucania innych
sensów;
- nie ma zajmować się treściami, ma być nauką o warunkach treści  czyli o formach;
interesować się ma zmianami sensu wywoływanymi przez dzieła, nie ma interpretować
symboli, a ich wielowartościowość. Jej przedmiotem nie są pełne sensy dzieła, a sens pusty;
1
Nie w takim znaczeniu, że ten kontakt jest nierealny. Tylko że kontakt = marzenie.
- językoznawstwo zakłada hipotetyczny model opisu. Tu  podobnie;
- cel: nie wyjaśnienie, dlaczego przyjęty został sens, ale dlaczego można ten sens przyjąć;
- może spokrewnić dzieło literackie z mitem, który nie ma autora. Śmierć autora  pozbawia
realności jego podpis, czyni z dzieła mit, zacieranie podpisu autora = wyzwolenie dzieła z
ograniczeń intencji;
- przedmiot badań mitologii stylu  nie dzieła uwarunkowane, ale przeniknięte wielkim stylem
mitycznym, w którym ludzkość wypróbowuje swe pragnienia;
- autor, dzieło  punkt wyjścia nauki o literaturze, horyzontem jest język;
- obejmuje (ta nauka o literaturze) 2 dziedziny  1) cech języka literackiego jako całości 
znaki niższe od zdania; 2) znaki wyższe od zdania, z których można indukować strukturę
opowiadania, komunikatu poetyckiego itp.;
- obiektywność  nie odnosi się do dzieła, a do jego inteligibilności;
- nauka o literaturze nie nada i nie odnajdzie sensu dzieła, ale opisze, według jakiej logiki sens
tworzyć.
Krytyka:
- nie jest naukÄ…. Zajmuje siÄ™ sensami, tworzy je;
- ma miejsce pośrednie między nauką a lekturą;
- krytyka: dzieło = sens: forma;
- rozdwaja sensy, sprawia, że na pierwszym języku dzieła jest drugi język  spójność znaków;
- dzieło nie pozwala się zamknąć we własnym odbiciu, krytyka  kontynuowana, musi
przekształcać wszystko, według pewnych praw i zawsze w tym samym kierunku,
- nie może mówić byle czego;
- musi uznać, że w dziele wszystko jest znaczące (a nie tylko to, co się powtarza często).
Ilość daje informację, a nie sens. Uogólnianie ma tu charakter jakościowy a nie ilościowy;
- książka to świat. Krytyk wobec książki jest jak pisarz wobec świata;
- krytyka subiektywna (kierunek przekształceń)  wypowiedz
całkiem uzależniona od
podmiotu, który nie uwzględnia przedmiotu. Subiektywność ukształcona, przynależna do kultury
może się zbliżyć do dzieła. Ale tu chodzić ma o stosunek krytyki do języka;
- symbol ma ukazywać nicość  ja , ma wyrażać niewyrażalne, nie wewnętrzne cechy przedmiotu,
a jego nieobecność;
- odkrywa w dziele zrozumialność2 (inteligibilność);
- nie jest przekładem a peryfrazą, może kontynuować metafory dzieła, a nie upraszczać je,
- miarą wypowiedzi krytycznej jest trafność;
- 2 sposoby rozminięcia się z symbolem  1) zaprzeczenie symbolu, sprowadzenie dzieła
do fałszywej dosłowności, 2) naukowa interpretacja symbolu;
- symbol musi odnajdować symbol;
- krytyk  ten, który nie wie, co sądzić o nauce o literaturze;
- dystans pozwala krytykowi rozwijać ironię (której nie ma nauka);
- ironia  pytanie postawione językowi przez język. Ironia  barokowa  igra z formą, nie
istotą, rozwija język.
Lektura:
- krytyk nie może zastąpić czytelnika. Bo byłby czytelnikiem, który napotyka na styl;
- w średniowieczu były 4 funkcje wobec książki  scriptor (przepisuje, nie dodaje nic od
siebie), compilator (nie dodaje), commentator (czyni tekst zrozumiałym), auctor (daje
własne myśli, opiera się na autorytetach). Ale już compilator ma spojrzenie krytyka  wystarczy,
że dzieli na części. Krytyk w pełni  commentator  1) pośrednik, przywodzący dawną
substancję, 2) operator  na nowo rozmieszcza składniki, by dać dziełu znaczenie;
2
Właśnie tak jest w tekście. Nie  zrozumiałość , a  zrozumialność .
- czytelnik  nie wiadomo jak przemawia do książki. Krytyk musi przybrać ton, ton
twierdzÄ…cy;
- jedyny komentarz, jaki mógłby tworzyć prawdziwy czytelnik  pastisz;
- przejść od lektury do krytyki = pragnąć nie dzieła, a własnego języka;
- krytyka prowadzi do prawdy stylu.
K. Dybciak: Istota i struktura krytyki literackiej (w: Problemy teorii literatury
s.3.)
- rozmaite formy twórczości krytycznoliterackiej i wielość jej poziomów;
- płynność granic krytyki;
- krytyka  pogranicze, krótkie dzieje, brak tradycji własnej, destabilizacja podstawowych
kategorii;
- warunek konieczny zaliczenia tekstu do krytyki: metaliterackość (a w wymiarze dynamicznym:
działanie kulturalne, mające związek z literaturą);
- specyficzna cecha krytyki literackiej  podwójnie ukierunkowana pragmatyczność  ku
literaturze i ku zewnętrznym układom społecznym;
- s. 486 jeśli wypowiedz
krytyczna skierowana jest do literatury, to może być o literaturze lub o czymś
innym (& ) natomiast jeżeli jest adresowana do podmiotów usytuowanych w układach
zewnątrzliterackich, musi być zawsze o literaturze, albo z jej powodu;
- s. 486 krytyka(& ) ma za zadanie nawiązywanie kontaktów między tym, co literackie, a tym, co
pozaliterackie;
- krytyka stymuluje życie literatury, ujawnia dialogowość dzieła literackiego,
- krytyka pośredniczy między pisarzem i czytelnikiem; jest przewodnikiem w konsumpcji literackiej,
jest też twórcą przestrzeni literackiej;
- krytyk jako twórca literatury decyduje o istnieniu zjawisk literackich na wielu poziomach;
- Ingarden  krytyka literacka to artystycznie wartościowe i sugestywne zdawanie
sprawy z konkretyzacji estetycznej dzieła literackiego.
Twórcze możliwości krytyki:
- pole możliwości zaistnienia dzieł literackich, uświadamia istnienie konwencji artystycznych;
- ustanawianie elementarnych faktów literackich  krytyk dokonuje selekcji obiektów i
nie może wprowadzić do literatury każdego tekstu, za to może opóz
nić wejście tekstu w literaturę,
zmodyfikować jego kształt;
- tworzenie całości większych niż pojedynczy utwór  wyrażane idee, znaczenia
światopoglądowe generowane przez utwór, konwencje stylistyczne, tematy, szkoły, prądy, nurty,
gatunki; to krytyka buduje literaturę z poszczególnych przekazów. S. 489 dzięki krytyce
luz
ny zbiór wypowiedzi przekształca się w dynamiczną jedność, staje się procesem, dążącym do
jakichś, choćby cząstkowych, celów, krytyka  system wyborów.
Zorientowanie krytyki na działanie, dynamizacja, przekształcanie literatury różni ją od nauki
o literaturze (która też jest złożona z wypowiedzi metaliterackich).
Manfred Kridl: jedność nauki i krytyki literatury,
Zygmunt A
empicki: krytyka jest praktyczna, historia literatury  teoretyczna.
Nie można dopuścić do utożsamienia krytyki i sztuki literackiej, bo to by oznaczało likwidację krytyki, która
istnieje dopóki istnieje dystans.
Krytyka a polityka literacka:
- funkcją obu jest działanie na rozwój artystycznego piśmiennictwa,
- różnice:
o na poziomie stylu działania  polityk reprezentuje interes zewnętrzny, krytyk działa na rzecz
sztuki słowa,
o polityka jest nastawiona pragmatycznie, a krytyka jest też twórczością artystyczną i
badawczÄ…,
o polityk nie musi argumentować i tworzyć teksty wartościowe estetycznie  on tworzy teksty
pozawerbalne i pisze on nakładami i liczbą wydań książek, reklamą, nagrodami i
stypendiami,
o krytyk zdobywa sobie pozycję skutecznością przeprowadzonych akcji, polityk  miejscem,
o za krytykiem stoją jego umiejętności i dorobek. Za politykiem  instytucja, którą reprezentuje,
o głos krytyka jest głosem indywidualnym, działacza  reprezentantem instytucji,
o krytyk  racje jednostki przeciwko systemowi,
o krytyk zwraca się do odbiorcy swoich tekstów jako do podmiotu moralnego i historycznego,
literaturoznawca czy estetyk  jak do odbiorcy (podrzędnego),
o s. 493 krytyk rozpoznaje  człowieka w pisarzu, natomiast badacz skupia uwagę na
 autorze ,
o autor przetwarza materiał społeczny na literacki, estetyczny. Krytyk zamienia to, co
literackie, na to, co nieliterackie,
o w kategoriach semantyki  krytyk zajmuje się znaczeniami literatury zbieżnymi z innymi
systemami semiotycznymi, dokonuje przekładu sensów wytwarzanych w literaturze na sensy
powszechnie zrozumiałe, uczony interesuje się sposobem wytwarzania znaczeń,
o krytyk musi stwarzać warunki pełnej konkretyzacji dzieła,
o krytyk musi stale wykraczać poza literaturę,
o funkcja krytyki s. 494 zestawianie semantyki, literatury (& ), konfrontowanie rozwiązań
wspólnych problemów istniejących w danej sytuacji historycznej,
Hierarchiczne uporzÄ…dkowanie funkcji krytyki:
- funkcja pragmatyczna (kontaminacja f. impresywnej i wolicjonalnej) u Sławińskiego operacyjna;
- funkcje: estetyczno-ludyczna, ekspresywna, wartościująca, problematyzująca.
Funkcja estetyczno-ludyczna:
- zbliża krytykę do sztuki, przejawia się w konstrukcyjnych czynnościach autofinalistycznych s.
495: teksty krytyczne muszą realizować zobowiązania narzucane przez nastawienie autoteliczne
(funkcję poetycką), a jednocześnie aktualizować funkcję impresywną;
- najważniejszy gatunek  esej  s. 495: nastawienie czysto ludyczne wywołujące efekty zabawy,
wzruszenia, komizmu dochodzi do apogeum w felietonie, pastiszu, parodii krytycznej.
Funkcja ekspresywna:
- była uważana za odróżniającą od nauki i filozofii literatury;
- wyrażenie osobistych przeżyć;
- aktualizuje siÄ™ w impresji, dzienniku, polemice, pamflecie.
Funkcja wartościująca: (S. Brzozowski:  krytyka jest sądem ):
- s. 496 aktualizowany system ocen stanowi o tym, co nazwać można potencjalnością programową o
charakterze negatywnym lub pozytywnym. Brzozowski  idealny krytyk programujÄ…cy (pisze dla
zwycięstwa swego światopoglądu), Irzykowski  krytyk programoburca.
Funkcja problematyzujÄ…ca:
- s, 497 dominuje w tekstach krytycznych zmierzających do intelektualnego porządkowania materiału
estetycznego, dostarczanego przez pisarzy;
- problematyzowanie w operacjach metaliterackich  rozłożenie tekstu na części, poznawanie ich
morfologii i funkcji, konstruowanie całości dzieła, rozumienie go, pokazanie pozycji dzieła,
porównanie go z innymi wypowiedziami.
Krytyka: aktualizowanie utworu i przenoszenie go w nowy układ.
Wyrwanie tekstu z macierzystej całości  2 podejścia:
1) przeciwstawianie perspektywy historycznoliterackiej i współczesnej  A
empicki i
Sławiński  badacz literatury ma wyznaczyć miejsce tekstu w procesie rozwojowym i wpływ na
przemiany literatury. Krytyk problematyzuje przeszłość z punktu widzenia teraz
niejszości;
2) umieszczenie aktu poznania krytycznego w  trzecim wymiarze czasu (ani w synchronii
dzieła ani w synchronii krytyka)  kontakt z tekstem i odbiorcą niezależny od zdarzeń historycznych.
- krytyka w różnych materiałach semiotycznych, synteza stylistyk i retoryk, przełamuje metodologie,
wytwarza pograniczne środki przekazu
Struktura czynności krytycznych:
- grupować teksty można ze względu na morfologię wypowiedzi, adresata, przedmiot, metodę,
strategiÄ™ perswazji;
- 2 rodzaje zadań  1) referują postrzegane rzeczy; 2) wyrażają stosunek do podmiotu,
- tworzenie teorii umożliwiających generowanie tekstów.
- Poglądy  podstawa krytyki: 1) wiedza literacka (sposób opisu faktów literackich, metody
analizy itp.); 2) przekonania światopoglądowe; 3) system ocen i zespół postulatów.
Adresaci krytyki:
- w życiu literackim  nadawcy przekazów, odbiorcy, dysponenci instytucji literackich;
- w życiu społeczno-kulturalnym  twórcy wartości, dystrybutorzy i odbiorcy.